Middle English Dictionary Entry
slẹ̄pen v.
Entry Info
Forms | slẹ̄pen v. Also slep(e, sclepe(n, scleppe, slope, sclope, (N, SEM, & early) slap(e(n & slēpen, (early) slæpe(n, slapan, (early SWM) slepi, sleape & (error) sleple. Forms: sg.2 slẹ̄pest, etc. & slā̆pst; sg.3 slẹ̄peth, etc. & slẹ̄puth, slẹ̄̆pth, slẹ̄piȝt, sclẹ̄̆pt & (early) slǣped, (SW or SWM) slēped, slēpit; pl. slẹ̄pen, etc. & (early) slāped, (SWM) sleopeð & (error) sclpe; ppl. slẹ̄ping(e, etc. & (?error) slepen, (error) slarand; p.sg.1 & 3 slẹ̄p(e, sleppe, slip, (early SEM) sliep, (early SWM) slǣp, sleap & slẹ̄ped, slẹ̄̆pt(e, slepped, sleppet, (early SWM) slẹ̄̆pde, slǣ̆pte, sleapte, slā̆pte; pl. slẹ̄pe(n, (N) sslẹ̄pen & slẹ̄̆pt(e(n, slẹ̄̆ptun, sclẹ̄ped, sclẹ̄̆pte & (error) slupen; ppl. slēpen, i)slēpe, (early) isclẹ̄p, (early SEM) islāpe & i)slẹ̄ped, i)slẹ̄̆pt, slẹ̄̆pte, sclẹ̄ped. Contractions: slepestou, slepustou (slepest thou). |
Etymology | OE (WS) slǣpan, slāpan, (A) slēpan; sg.3 slǣpeð, slǣpð, (A) slēpeð; p.sg. slēp, LOE slēap & (WS) slǣpte, (Merc.) slēpte, (Nhb.) slēpde, pl. slēpon & (Merc.) slēptun (& cp. Nhb. geslēpedon, p.pl. of OE geslǣpan); ppl. slāpen. |
Definitions (Senses and Subsenses)
Note: Cp. forslepen v.
1.
(a) To sleep, be asleep; (b) ~ as a beste (a swin, hogges, swin); ~ drie (wet), to sleep in a dry (wet) place; ~ faste (kindeli, sadli, savourli, seurli, soft, sound, soundli, swote, swoteli, wel) [see also faste adv. 9.(c)]; ~ ful mi beli, sleep as much as I want; ~ in hod, ?sleep outdoors; ~ in irenes, sleep in (one's) armor; ~ in pes; ~ lik a ded man; (c) ~ lien, lien (and) ~, to lie asleep; ~ slep (nappinge), have a sleep; ~ no slep, not to sleep; ~ with eie (closed; ~ with open eie, ?sleep very lightly; ne ~ a (onlepi) wink; waken..~; ppl. sleped, asleep; ppl. slepinge, asleep, while asleep; also fig.; also, as noun: a person asleep; slepinge ben, be asleep; slepinge lien, lie sleeping; half slepinge half wakinge; slepinge and risinge (wakinge), wakinge and (ne) slepinge; (d) ~ on (mount of) parnaso, to learn rhetoric; ~ upon, sleep with (some preoccupation) in mind; ~ with dedli sinne, sleep in a state of sin; leten sinne ~ with the, allow yourself to sleep without repenting of your sin; (e) to rest, repose; be lodged, be fixed, remain; also fig.
Associated quotations
a
- a1150(OE) Vsp.D.Hom.(Vsp D.14)38/19 : He slæpen ne mihte on ealre þære nihte.
- ?a1200(OE) Hrl.HApul.(Hrl 6258B)173/6,7 : Wið heafodece & wið þæt man slapen ne mæȝe nim þæt wos..þane heafodece ȝeliþeȝað & hrædlice slapeþ.
- c1175 Orm.(Jun 1)6495 : Drihhtin ȝaff hemm sware o nihht Þær þeȝȝ o bedde slepptenn.
- a1225(c1200) Vices & V.(1) (Stw 34)51/10 : Ihu Crist..att and dranc, and reste and sliep, and alle ðing alswo soð mann.
- c1230(?a1200) Ancr.(Corp-C 402)122/20 : His meistre warð o slepe, hwil þet he learde him & slepte [Cleo: slepde] aðet mid niht.
- a1250(?c1150) Prov.Alf.(Mdst A.13)99/255 : He scal ligen ale niht; litel scal he slepen [Trin-C: sclepen].
- c1300 SLeg.Brendan (Hrl 2277:Horst.)130 : Þo hi hadde alle islepe [Ashm: islept; vrr. slepe, slepen] ynouȝ, sone hi gonne arise & wende to here schip.
- a1325(c1280) SLeg.Pass.(Pep 2344)1092 : 'Peter,' he sede, 'slepestou now?'
- a1325(?c1300) NPass.(Cmb Gg.1.1)403 : Wan he come, þei sslepen alle.
- c1330(?a1300) Arth.& M.(Auch)2367 : Þe king seye þe dayliȝt; Þat niȝt he hadde litel yslape.
- c1350(a1333) Shoreham Poems (Add 17376)2/46 : On þer his, þat iakob iseiȝe Þer he sleppe inne hys reste.
- c1350 Apoc.(1) in LuSE (Hrl 874)p.39 : As þe lyoun slepeþ [vr. sclept] & haþ þe eiȝen open, so dyed he [Christ] on þe rode.
- a1375(1335-1361) WPal.(KC 13)2292 : Þo bold beres so neiȝh here bale slepten.
- c1390 Cato(1) (Vrn)117 : Loke þou wake more þen sleple [read: slepe; F prengez sompne; L sompno deditus esto].
- a1400(c1303) Mannyng HS (Hrl 1701)426 : Þey been but as glemys Þat yn þe þouȝt lepys A-nyȝt whan þou slepys.
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)6333 : Þar he [Moses] sleped [Frf: slepped] þat morntide, He fand þe wandes him biside.
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)8614 : Siþen in bede ful still sco lai..als sco slep [Frf: slepped; Göt: slepe; Trin-C: slepte] bituixand dai.
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)20127 : Scho wok wil mar þan scho slepp.
- a1400 SMChron.(Add 19677)448 : Kyng Alured Slip wel lite in his bed.
- ?a1400(a1338) Mannyng Chron.Pt.2 (Petyt 511)p.31 : God sent him tokenyng on nyght als he slepe [rime: wepe].
- c1400(a1376) PPl.A(1) (Trin-C R.3.14)1.5 : Sone, slepist [vr. sclepyst] þou [B: slepestow]?
- c1400(a1376) PPl.A(1) (Trin-C R.3.14)5.4 : Þanne wakide I of my wynkyng & wo was wiþalle Þat I ne hadde yslepe [vrr. slepe, slepyn, slepyd, sclepte] saddere & yseyn more.
- c1400(c1378) PPl.B (LdMisc 581)14.68 : Seuene slepe [vr. slepen; C: slupen; vr. sleptun] as seith þe boke, seuene hundreth wynter.
- a1425 NHom.(3) Leg.Suppl.Hrl.(Hrl 4196)83/225 : In silk and sendell here ȝe slape [rime: eschape].
- a1425 Ordin.Nuns(1) (Lnsd 378)142/20 : Þe behouis to rise to þe seruise of godde, when oþir men slepis.
- a1425 Daniel *Treat.Uroscopy (Wel 225)73/505 : Þai brak & may not sclepe.
- c1425(c1400) Ld.Troy (LdMisc 595)12963 : When thei hadde scleped & saw tyme, Thei ros vp be-fore the prime.
- c1440(a1401) Life Bridlington in NM 71 (Yale 331)p.142 : When odir slepe, ful oft he woke.
- a1450(1412) Hoccl.RP (Hrl 4866)131 : He..seyde, 'scleepys þou, man? Awake!' & gan me schake.
- ?a1450 Agnus Castus (Stockh 10.90)173/27 : Tak þis herbe and ley it to a mannys syde qwyl he slepyȝt.
- c1450(c1400) Sultan Bab.(Gar 140)1877 : Aftyr thay slepe and toke her ese, Of no man than thay ne roght.
- (a1470) Malory Wks.(Win-C)424/18 : So Governayle com agayne to sir Trystrames and tolde hym he slepe ellys he was madde.
- ?a1475 Ludus C.(Vsp D.8)367/332 : Ye slept on cristis brest.
- a1500(c1340) Rolle Psalter (UC 64)16.1 : Blissid man whas rightwisnes cries thof he slape, for rightwisnes has voice bifore god.
- c1450(?a1400) Chestre Launfal (Clg A.2)349 : For play lytyll þey sclepte þat nyȝt.
- c1500 Cleges (Ashm 61)163 : The sclepyd, to it rong at þe chyrche, Godes seruys forto wyrche.
b
- a1200 Trin.Hom.(Trin-C B.14.52)201 : Sume men slapeð faste, and sume nappeð, and sume mid alle wakieð.
- c1225(?c1200) St.Kath.(1) (Roy 17.A.27)75/663 : Nawt ne þuhte hit þet ha weren deade ah þet ha slepten swoteliche.
- c1225 Body & S.(2) (Wor F.174)7/24 : Swote þu sleptest Longe on þine bedde.
- (c1300) Havelok (LdMisc 108)2128 : He slepen faste alle fiue.
- c1330 Degare (Auch)852 : Þou art worþ to suffri schame Þat al niȝt as a best sleptest.
- c1390 Disp.GM & Devil (Vrn)772 : Ȝif þe luste riȝt wel slope, Cum whon he doþ of his Masse-cope.
- (c1390) Chaucer CT.ML.(Manly-Rickert)B.745 : Stolen were his lettres pryuely Out of his box whil he sleep as a swyn.
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)3796 : Fulsotht [Frf: soft] him thoght he slep [Frf: sleppet] þat night.
- a1400 NVPsalter (Vsp D.7)4.9 : In pees..Sal i slepe [vr. slep] and sal i reste.
- c1400(c1378) PPl.B (LdMisc 581)17.320 : He seketh and seketh til he slepe drye.
- c1400(c1378) PPl.B (LdMisc 581)17.322 : It doth hym worse þan his wyf or wete to slepe.
- c1400(?c1380) Patience (Nero A.10)442 : Þer he swowed and slept sadly al nyȝt.
- c1400(?c1390) Gawain (Nero A.10)729 : He sleped in his yrnes.
- c1400(?c1390) Gawain (Nero A.10)1991 : Ȝif he ne slepe soundyly, say ne dar I.
- a1425 Dial.Reason & A.(Cmb Ii.6.39)29/5 : Þanne liggeth þe pore grom in his herden shetis & slepith ful sauerly.
- a1425 Dial.Reason & A.(Cmb Ii.6.39)37/6 : With here stikkes sche [Glottony] fedith þe flawme of leccherie & slawt kan sche make slepe al nyȝt in his hode.
- ?c1430(c1400) Wycl.Satan & C.(Corp-C 296)216 : Þe fend stiriþ men..til þei..fallen in lecherie & slepen as hooggis.
- a1450(c1410) Lovel.Merlin (Corp-C 80)21970 : As swyn they lyn & Slepe.
- a1450 St.Editha (Fst B.3)4463 : Ordulf, slepustow fast!
- c1450(a1425) MOTest.(SeldSup 52)16110 : Scho..sayd scho saw þem sownd slepand.
- ?c1450 Trivet Constance (Harv Eng.938)236 : A full meruelous drynke..so toke hys breyne, And so toke frome hym hys wyttes and hys mynde, that he slept lyke a dede man.
- c1460 Tree & Fruits HG (McC 132)72/8 : Þou shuldist sclepe in pees.
- c1470 Chaucer CT.Th.(Eg 2864)B.2101 : Slepyn [Heng: for he was a knyght auntrous He nolde slepen in noon hous But liggen in his hode].
- a1475 Aryse erly (Brog 2.1)60/10 : Go..to þi bede meryly And be þerin jocondlye, And slepe sourly.
- c1475(1392) *MS Wel.564 (Wel 564)59b/b : If þat þe pacient be of good cheer..& slepiþ kyndely, [etc.].
- c1475 Mankind (Folg V.a.354)588 : I xall slepe full my bely and he wore my broþer.
c
- a1150(OE) Vsp.D.Hom.(Vsp D.14)25/25 : Heo swa slæpende lægen þreo hund gearen & twa & hundseofentig gearen.
- a1150(OE) Vsp.D.Hom.Nicod.(Vsp D.14)79/32 : Heo..bæden þæt heo scolden secgen, þæt his cnihtes comen & þone lichame heom forstælen, þa þa heo slæpende wæron.
- c1275(?a1200) Lay.Brut (Clg A.9)12787 : Þis sweuen me imette þer ich lai and slapte [Otho: sleapte].
- c1275(?a1200) Lay.Brut (Clg A.9)12981 : Heo comen fusen..þer þe eotende lai and slæp [Otho: sleap].
- c1275(?a1200) Lay.Brut (Clg A.9)12988 : He com..þer þe feond lai and slæpte [Otho: sleapte].
- c1275(?a1200) Lay.Brut (Clg A.9)12992 : Arður mihte..slan þene scucke þer he lai & slapte.
- a1225 Wint.Ben.Rule (Cld D.3)63/2 : Hu mynecene slapan liggen.
- c1225(?c1200) St.Marg.(1) (Bod 34)36/22 : Ich am..in hare beddes se bisi ham a-buten, þet summes-weis ha schulen ham sclepinde sulen.
- a1250 Ancr.(Nero A.14)100/12 : Vor swuch he makeð him ofte & scheaweð him to monie no sihðe þet ȝe i seoð ne wakiinde ne slepinde.
- ?a1300 Jacob & J.(Bod 652)12 : To fullen oure wombe hit is lutel pris, & seþþe ligge slepe, such hit were a gris.
- c1300(c1250) Floris (Cmb Gg.4.27)574 : Blauncheflur..hit sede al slepinge [vrr. slepende, slepaunde].
- c1300 SLeg.Brendan (LdMisc 108)61 : Here ȝe habbez al a ȝer meteles i-beo, Þat ȝe ne eten ne dronken ne slepen nouȝt with eyȝe.
- c1325(c1300) Glo.Chron.A (Clg A.11)3267 : Some hii founde ligge slepe.
- c1330(?a1300) Arth.& M.(Auch)6626 : Ich of hem slepeand was.
- ?a1350 Guy(3) (Add 14408)1642 : At ay chamber wendou loked out The wikked styward al obout. He sagh [t]he lyoun slarand [read: slapand] lie: A tresoun he thoht hastelie.
- (a1382) WBible(1) (Dc 369(1))Prov.23.34 : Thou shalt ben as slepende [WB(2): a man slepinge] in the myddil se.
- (c1387-95) Chaucer CT.Prol.(Manly-Rickert)A.10 : Smale foweles..slepen al the nyght with open eye.
- c1390 NHom.Virg.to Devil (Vrn)110 : Þis kniht..rod to þe Chapel and fond his wyf bi fore þe a[u]ter slepond.
- (a1393) Gower CA (Frf 3)4.2914 : Bot yit me thenketh..I wolde have leie and slepe stille.
- (c1395) Chaucer CT.Sq.(Manly-Rickert)F.367 : She..slepte hir firste sleep and awook.
- (a1398) *Trev.Barth.(Add 27944)77b/b : Som bestes slepen with iȝen i-closid..&..haue scharpere siȝt þan oþir bestis þat slepen wiþ open eiȝe and vnclosid..þerfore suche [read: fische] haue feble siȝt, for þey close nouȝt here yen in slepinge..fisch restiþ in slepe..but litil, for þey waken sodeynlich & fleeþ.
- a1400(c1303) Mannyng HS (Hrl 1701)9146 : Ne fette [read: felte] þey no werynes..Ne slepte onely a-lepy wynke.
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)21075 : Þat erth [St. John's grave]..vmstund Men sais vprisand fra þe grund, And als a slepand [Trin-C: slepyng] aends oft, It bers þe pudre vp o-loft.
- a1400(?a1325) Bonav.Medit.(1) (Hrl 1701)1071 : She myȝt no slepe slepe, But sorowed and syghed and weyled and wepe.
- a1400 NVPsalter (Vsp D.7)75.5 : Þai slepe þaire nappinge.
- c1400 Apoc.(2) (Hrl 171)3/36 : Oon siȝte is bodili. The secunde is ymagynarie..as whanne we slepen [?read: slepeng; vr. in sleep] seen þe lijknesse of þingis.
- c1400 Bk.Mother (Bod 416)203/17 : Þou shalt þenke on hem syttinge in þin hous, goinge in þe wei, slepinge and risinge.
- a1425(c1385) Chaucer TC (Benson-Robinson)3.764 : It is nought good a slepyng hound to wake, Ne yeve a wight a cause to devyne.
- a1425 Ben.Rule(1) (Lnsd 378)11/15 : Make yure stiȝe to he heuin wid yure gode dedis, þat iacob saȝ slapande.
- ?a1425 *Chauliac(1) (NY 12)119b/b : And he y-sleped or slepyng, þai do þe operacioun.
- c1425 *Wycl.Concord.(Roy 17.B.1)134a : Wheþer we waken, wheþer we sleepen, firste pistle to thess. fifþe cap.
- c1450(?a1400) Siege Milan (Add 31042)1352 : I sall neuer ette ne drynke, Ne with myn eghe slepe a wynke.
- c1450(c1400) Sultan Bab.(Gar 140)45 : Lovers slepen withe opyn yȝe As Nightyngalis on grene tre.
- c1460 Tree & Fruits HG (McC 132)44/9 : The secunde token is hertly desiring in al tymes, etyng and drinking, wakyng and sleping, of heuen blisse.
- c1460 Tree & Fruits HG (McC 132)158/3 : At his last soper he made know to him þat þat was hid from all oþer and þer sleping on oure lordis brest, seigh þe priuetees of his godhede.
- ?a1475(a1396) *Hilton SP (Hrl 6579)1.37.23a : Som men he temptiþ also..eiþer apperende to hem in bodili liknes, or ellis in ymaginingge, slepinde an wakende.
- a1500(?c1425) Spec.Sacer.(Add 36791)173/26 : He lay in his deuocion and hadde fallen in-to a slomerynge, scilicet, half slepyng, half wakyng.
- a1500 Partenay (Trin-C R.3.17)5463 : He ther slepte no slepe, manly waked ryght.
d
- (c1395) Chaucer CT.Fkl.(Manly-Rickert)F.721 : I sleep neuere on the mount of Parnaso.
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)25855 : Let þi sin noght wit þe slepe.
- c1425(a1420) Lydg.TB (Aug A.4)3.556 : Pernaso..On whiche hil I myȝt neuer slepe.
- ?a1425 Orch.Syon (Hrl 3432)227/26 : I woot welle þanne was ȝoue to þee an answere while þou sleptist vpon þat holy desier.
- c1450 Spec.Chr.(2) (Hrl 6580)8/11-12 : He that slepez wyth oon dedly synne es more hardy than he that slepez wyth seuen bolde enmys.
e
- ?a1300 Loue is sofft (Dgb 86)17 : Loue is þe softeste þing in herte mai slepe [rime: kepe].
- (c1395) Chaucer CT.Sum.(Manly-Rickert)D.1993 : Be war from hire that in thy bosom slepeth.
- ?a1425 *Chauliac(3) (Htrn 95)49a/a : Þe yȝen þat ben werye mowe slepen and reste vnder þe schadowe of hem [eyelids].
- c1460 Tree & Fruits HG (McC 132)61/11 : Thus slepe, sister, in contemplacioun and þan shalt þou fele grete rest.
- c1475(1392) *MS Wel.564 (Wel 564)22a/b : Þe yȝen liddis weren y-maad..þat whanne þe yȝen weren wery or heuy þat þei schulden reste and slepe vndir hem.
2.
(a) To fall asleep, get to sleep; (b) ben gon to ~, to have gone to sleep; ben leid to ~, have lain down to sleep, have gone to bed; also fig.; don (geren) ~, make (sb.) go to sleep, get (sb.) to sleep; gon (to) ~, wenden to (for to) ~, yeden to ~, go to sleep, fall asleep, go to bed; leien for to ~, lay (oneself, one's body) down to sleep; leien (doun) to ~, refl. lay oneself down to sleep; lien to (for to) ~, lie down, go to sleep; leid to ~, of fruit: in storage.
Associated quotations
a
- ?a1200(OE) Hrl.MQuad.(Hrl 6258B)263/18 : Fulfes [read: Wulfes] heafod leȝe under þane pule -- se unhala slæped.
- c1275(?a1200) Lay.Brut (Clg A.9)9186 : Nan heo sculleð slumen & seoððen slæpen [Otho: sleape].
- a1300 Bestiary (Arun 292)524 : Ðanne cumeð ðis elp unride..slepeð bi ðe tre in ðe sadue.
- a1325(c1280) SLeg.Pass.(Pep 2344)1118 : Lokeþ þat now slepe non.
- a1375(1335-1361) WPal.(KC 13)1907 : Solaced hem samen til hem slepe lust.
- (c1395) Chaucer CT.Cl.(Manly-Rickert)E.14 : Precheth nat as freres doon in Lente..Ne that thy tale make vs nat to slepe [rime: wepe].
- a1400(a1325) Cursor (Vsp A.3)2551 : Abram..wen he was laid in bedd, Slepped and herd our lauerd steuen.
- c1400(c1378) PPl.B (LdMisc 581)8.67 : Murthe of her mouthes made me þere to slepe [vr. sleple].
- c1400 Bk.Mother (Bod 416)66/19 : As he com hom weri..he lai doun bi þe wal and slepte.
- c1425(a1420) Lydg.TB (Aug A.4)2.64 : Sche [Fortune] of custom can ȝeuen hem..narkotykes þat cause men to slepe.
- a1425 NHom.(3) Leg.Suppl.Hrl.(Hrl 4196)145/203 : Sum men in kirk slomers and slapes.
- ?a1450 Agnus Castus (Stockh 10.90)205/13-14 : Ȝif a man may noȝt slepyn, lete hym etyn of þis herbe and he schall slepyn ryth anon jnowȝ.
- c1450(c1375) Chaucer Anel.(Benson-Robinson)137 : On him she thoghte alwey til that she slep.
- c1450(a1425) MOTest.(SeldSup 52)11328 : He ete and dyd hym gud, and sone he sleped agayn.
- ?a1475 Ludus C.(Vsp D.8)160/274 : But yf I slepe, I am a-drede My witt xall fare þe wurse.
- a1500 Hisp.SSecr.(Rwl C.83)6/19 : If þu wilt slepe aftir þi dyner, lett þi slepe be litil and short.
b
- a1225(c1200) Vices & V.(1) (Stw 34)3/27 : Ofte hie me haueð idon slæpen ðar ic scolde wakien on godes seruise be daiȝe and be nihte.
- c1230(?a1200) Ancr.(Corp-C 402)139/24 : Ich chulle ga nu to slepen & arise nunan, [etc.].
- a1300 Bestiary (Arun 292)15 : Ðe leun, ðanne he lieð to slepen, Sal he neure luken ðe lides of hise egen.
- c1330(?a1300) Arth.& M.(Auch)814 : Sche nere so michel ape Þat sche hir laid doun to slape.
- ?a1350 Guy(3) (Add 14408)1637 : The lyoun..layd hym don thar to slap.
- a1375(1335-1361) WPal.(KC 13)2445 : Seþþen softli to slepe samen þei hem leide.
- (a1382) WBible(1) (Bod 959)Ruth 3.7 : Booȝ..was gon [WB(2): hadde go] to slepyn besidys þe heep of handfullis.
- (a1387) Trev.Higd.(StJ-C H.1)5.385 : Þe kyng werþe wonderliche slepy and leide hym to slepe.
- (c1390) Chaucer CT.Mil.(Manly-Rickert)A.3685 : Therfore I wol go slepe an houre or tweye.
- (c1390) Chaucer CT.Pars.(Manly-Rickert)I.914 : He gooth to slepe.
- (a1393) Gower CA (Frf 3)prol.476 : Thilke body fat..thei with deynte metes kepe And leyn it softe forto slepe.
- (a1393) Gower CA (Frf 3)1.892 : This lady..To slepe upon the bedd is leid.
- (a1393) Gower CA (Frf 3)4.2819 : It is noght on me along To slep that I so sone go.
- (a1393) Gower CA (Frf 3)5.161 : Tho this Prest was sone unbounde And up a couche fro the grounde To slepe he was leid softe ynowh.
- (a1398) *Trev.Barth.(Add 27944)151b/b : Ȝif a man..gooþ to slepe, in his sleep he schal se fendes.
- a1400 Cursor (Frf 14)8209 : Þen he laide him doun to slepe [Trin-C: þenne went þe kyng for to slepe].
- a1400 Cursor (Trin-C R.3.8)14199 : Lazar oure frend is leide to slepe.
- c1400(a1376) PPl.A(1) (Trin-C R.3.14)7.285 : Folk..fedde hunger with þe beste, Wiþ good ale & glotonye he [read: hy] gart hym to slepe.
- a1425(c1385) Chaucer TC (Benson-Robinson)3.1189 : Pandarus..Leyde hym to slepe.
- a1425(c1395) WBible(2) (Roy 1.C.8)Gen.19.4 : Bifore that thei ȝeden to sleepe [L irent cubitum], men of the citee compassiden his hows.
- a1425 Celestine (LdMisc 463)262 : In his chaumbre le [read: he] lay to slope.
- ?a1425 *MS Htrn.95 (Htrn 95)142b/b : Ȝif þe pacient..þes pillules..at euen when he goeþ to slepe.
- c1425(c1400) Ld.Troy (LdMisc 595)18199 : The..Troyens..ȝede to sclepe alle In bedde.
- (?1440) Palladius (DukeH d.2)13.42 : His fruyt..me may kepe In drosse of grape or applis leid to slepe.
- a1450 Liber Cophonis (Add 34111)19/14 : Þan do þe seek go to slepe.
- c1450 Royal SSecr.(Roy 18.A.7)25/23 : Ley the to slepe on a soft bed.
- c1470 Bible F.(Cleve-W q091.92-C468)55/28 : Vpon the morou anon Caiphas went to slepe.
- c1500 King & H.(Ashm 61:Furness)193 : Fosters wer gon to slepe.
- a1475 *Sidrak & B.(Lnsd 793)11181 : Whanne he to sleep shal leie him doun, He shal seie þis orisoun.
- c1540(?a1400) Destr.Troy (Htrn 388)13802 : Vlixes the lorde lay for to slepe.
3.
To have sexual intercourse; ~ bi (bi side, with), sleep with (sb.); ~ hole bi hole, sleep together; ~ in arm, ~ under gore.
Associated quotations
- [ c1150 Annot.Cld.OT (Cld B.4)419 : Adam slep be is wife & hi gestrinde sunes & dohtra. ]
- a1325(c1250) Gen.& Ex.(Corp-C 444)967 : Forð siðen ghe [Hagar] bi abram slep, Of hire leuedi nam ghe no kep.
- (c1384) WBible(1) (Dc 369(2))Bar.6.43 : Whann eny of hem, drawen aweye of eny man passinge, hath slept [WB(2): slepith with hym; L dormierit cum eo], she dispisith hir neiȝbore.
- (a1387) Trev.Higd.(StJ-C H.1)7.143 : Whiles uppon a nyght a clerk of þe court hadde i-sleped [Higd.(2): lay; L dormitasset] wiþ hire unto þe mornynge.
- (c1390) Chaucer CT.Mil.(Manly-Rickert)A.3406 : If so be the game wente aright, She sholde slepen in his arm al nyght.
- (c1390) Chaucer CT.Th.(Manly-Rickert)B.1979 : An elf queene shal my lemman be And slepe vnder my goore.
- (c1395) Chaucer CT.Mch.(Manly-Rickert)E.1928 : Spede yow faste for I wol abide Til that ye slepe faste by my syde.
- ?c1400 Cursor (Arms 57)8390 : I haue me kept Þat neuer oþer siþen wiþ me slept.
- a1425(a1382) WBible(1) (Corp-O 4)Lev.19.20 : A man if he sleepe [WB(2): slepith] with a woman..bothe shulen be scourgid.
- c1460(?c1400) Beryn (Nthld 55)454 : We shul sclope Togidir hul by hul, as we have many a nyȝte.
- c1483(?a1450) OT in Caxton Gold.Leg.(Caxton)f.83ra : Vago his bawde wente in to his preuy chambre & stode byfore the curtyne & clapped hys handes to gydre, wenyng he had slepte with Judith.
4.
(a) To be inactive, be inoperative; lapse, fail; of land: lie fallow; of money: remain unused; of seed: lie dormant; leten ~, leave (a subject) unexamined; ppl. slepinge, stagnant; chirche slepinge, the church suffering, in purgatory; (b) to be negligent, be careless, be lazy; ~ from, ignore (worldly desires), neglect (good deeds); ~ in sinne (ivel, etc.); ~ in slouthe, be lazy; ~ o the develes barm, ~ on soules deth, continue heedlessly in sin; (c) to become numb, be insensitive; (d) to lie dead, be dead; ~ drie (dreri, ever-duringe) slep; ppl. slepinge, dead; also, as noun: the dead; (e) to neglect (some business).
Associated quotations
a
- c1230(?a1200) Ancr.(Corp-C 402)140/16 : Þe alde unwine sið slepi [Cai: slepen; Tit: slepe] ure skile.
- a1350 Ich herdemen (Hrl 2253)64 : To seche seluer to þe kyng y mi seed solde, forþi mi lond leye liþ & leorneþ to slepe.
- c1330 Why werre (Auch)46 : The fraunchise of holi churche hii laten ligge slepe ful stille.
- (1340) Ayenb.(Arun 57)56/7 : Þe wreche him uoryet, þe scele slepþ.
- (c1384) WBible(1) (Dc 369(2))Mark 4.27 : The kingdom of God is as if a man caste seed in to the erthe, and it slepe [WB(2): he sleepe], and ryse vp in niȝt and day and brynge forth seed.
- ?a1425(a1415) Wycl.Lantern (Hrl 2324)35/27 : Whilis þis lijf duriþ in erþe, þis chirche is clepid militaunt, & whanne it slepiþ in purgatory, þanne is sche clepid þe chirche slepand.
- a1425(?c1384) Wycl.Church (Bod 788)360 : Siþ Cristis lawe is more opyn, slepe þe fablis and rengne his lawe.
- a1425(c1385) Chaucer TC (Benson-Robinson)2.810 : Than slepeth hope, and after drede awaketh.
- ?a1425 *Chauliac(1) (NY 12)9b/a : It is more hard for to serche wheþer þe foresaid be brouȝt substancialy or radicaly, Wherfor it is better late yt slepe.
- ?a1425 Orch.Syon (Hrl 3432)312/29 : Þe worme of conscience sleepiþ not now but freteþ þee peynfully!
- ?a1425 Orch.Syon (Hrl 3432)354/11 : In tyme of aduersyte, I schal make her feelinges slepe, þat it schal seeme to hem..þat no maner tribulacioun ne aduersite greueþ hem.
- ?a1425 Orch.Syon (Hrl 3432)354/15 : Þe sencible feelyng sleepiþ in a parfiȝt soule, but it dieþ not.
- a1450(1412) Hoccl.RP (Hrl 4866)4330 : Þis golde was nat suffred slepe, It was anone dalt.
- a1450 12 PTrib.(3) (Bod 423)120/10 : Therfor prosperite sleep [vr. sleepeth], but aduersite wake [vr. waketh] so that thilke that holden hem stille to God in slepyng, mowen crye to God wakynge.
- c1450 Lydg.SSecr.Ctn.(Sln 2464)1877 : Off slepyng wayours watrys incertayn..the wombe doon drye.
- c1475 Abbrev.Trip.SSecr.(UC 85)358/17 : Watyr that is slepinge [Lamb: stondyng waters; L aque palustres] is nat good nor holsom.
- a1500(?a1400) Firumb.(2) (Fil)770 : Ful Welle waketh for hem god þat thay louen ay, And oure falce mametrye slepyn nyȝt and day.
- a1500 St.Brendan Conf.(Lamb 541)5/17 : I knowleche also to þee, þou Chirche sleping in purgatorye.
- c1500(?a1475) Ass.Gods (Trin-C R.3.19)1258 : Sensualyte..began..to wepe..he demyd sewerly hys sorow shuld nat slepe.
- 1591(?a1425) Chester Pl.(Hnt HM 2)289/113 : This man hase served to be dead, and yf hee lightly thus be lead, our lawe cleane will sleepe.
b
- ?a1160 Peterb.Chron.(LdMisc 636)an.1137 : Hi sæden openlice ðæt Xpist slep.
- c1175(OE) Bod.Hom.Dom.2 Quadr.(Bod 343)54/21 : Ðe deofol ne slæpæð næfre.
- c1175 Orm.(Jun 1)7483 : Itt tacneþþ uss þatt alle þa Sinndenn Drihhtin full cweme, Þatt slæpenn fra þe weorrldess lusst & wakenn aȝȝ wiþþ Criste.
- a1225(c1200) Vices & V.(1) (Stw 34)127/19 : Opene mine eiȝene and liht his mid þe soðe lihte, þat ich naure ne bie slapinde on ðare saule deaðe.
- c1230(?a1200) Ancr.(Corp-C 402)110/14 : Þe slawe lið & slepeð [Tit: slepes; Cai: sleped] o þe deofles bearm.
- a1275 Serm.St.Nich.(Trin-C B.14.39)67/124 : Riche þat habbet þit catel kep from gode dedes hoe habbet isclep.
- a1300 Leuedi sainte (Add 27909)13 : Al to longe slepð þe mann þat neure nele awakie.
- a1325(c1280) SLeg.Pass.(Pep 2344)518 : Wakeþ..þat whanne he [the Lord] comeþ atte laste..þat he ne ffynde ȝow slepynge to ffaste.
- c1330 Why werre (Auch)446 : Thise prelatz of holi churche to longe theih han i-slepe [rime: hepe].
- (1340) Ayenb.(Arun 57)127/34 : Þe zeneȝere þet slepþ ine dyadliche zenne is ase þe ribaud and dronke þet heþ al uorlore in þe tauerne.
- c1350 Apoc.(1) in LuSE (Hrl 874)p.132 : We ne slepe [vr. sclpe] nouȝth in wicked delite, in erþelich, ne in delite of flesshe.
- (a1387) Trev.Higd.(StJ-C H.1)5.57 : Ȝif eny þat folweþ hym putteþ errour aȝenst us, he may take hede þat þe grete Homerus slepeþ somtyme.
- c1390 Psalt.Mariae(1) (Vrn)95 : Purge þe scharpnesse of vr þouht..þat hit to longe ne slepe nouht In slep of sunful ded.
- (a1393) Gower CA (Frf 3)prol.310 : In Cristes cause alday thei slepe.
- a1425(c1395) WBible(2) (Roy 1.C.8)Prov.10.5 : He that gaderith togidere in heruest is a wijs sone, but he that slepith in sommer is a sone of confusioun.
- a1425(?a1400) RRose (Htrn 409)7130 : The vniuersite, that tho was a slepe, Gan forto braide..And at the noys the heed vpcast, Ne never sithen slept it fast.
- c1450(c1350) Alex.& D.(Bod 264)344 : We nolle sclepe in no sclowþe.
- c1450 Spec.Chr.(2) (Hrl 6580)102/12 : We moste wake if we haue slept in any synne or negligence.
- (1461) Paston (EETS)2.344 : On the aduersarie parte, Judas slepith not.
- ?a1475 Ludus C.(Vsp D.8)36/36 : What man in synne doth all wey scleppe [rime: deppe, creppe], He xal gon to helle.
- c1475 Body Pol.(Cmb Kk.1.5)105/22 : They will lose their vertue agayn and slepe and be ydle as they wer afor.
- a1500(c1410) Dives & P.(Htrn 270)1.226 : Som seyn þat God slepith whan he helpyth hem nout as þey woldyn.
- a1475 *Sidrak & B.(Lnsd 793)4551 : Ne sleepe in yuel ne yuel rede.
c
- a1150(OE) Vsp.D.Hom.(Vsp D.14)57/37 : Eft gyf we to lange sitteð, us slæpeð þa leomen.
- ?a1200(?OE) PDidax.(Hrl 6258b)33/17 : Þa heorte ȝe sydu byð ȝefullede mid yfele blode, and æfter þan ealle þa ærdran [read: ædran] slapad.
- ?a1300(c1250) Prov.Hend.(Dgb 86)st.12 : Tel þou nevere þi fo þat þi fot slepeþ [vr. slepit].
- a1325 Gloss.Bibbesw.(Cmb Gg.1.1)583 : Ore ne suffrez mon pee toune [glossed:] slepeth [vr. slepys].
- c1350 Cmb.Ee.4.20.Nominale (Cmb Ee.4.20)210 : W. says my fote sleputh.
- ?a1425 *Chauliac(1) (NY 12)56b/b : If yt war nede somwhat forto make slepe [L sopire] þe particule, be yt oile papaueryum.
- ?a1450 Macer (Stockh Med.10.91)78 : Stampe violet and bynde it to þe left foote sole..a-non the bon wole slepe ay.
- c1475 Rwl.Prov.(Rwl D.328)p.118 : De pede sopito numquam narret in-imi[c]o: Tell neuere þy foo þat þy fote slepith.
- a1500(a1460) Towneley Pl.(Hnt HM 1)127/352 : I may not well stand: My foytt slepys.
- a1500 Add.37075 Gloss (Add 37075)70/308a : Pes meus somdolet: my fote slepyth.
d
- c1275(?a1200) Lay.Brut (Clg A.9)485 : Heora kun we habbet islaȝen; in eorðe heo sleopeð.
- a1300 Leuedi sainte (Add 27909)11 : In slepe ne wende ich endie nocht þech ich slepe euremore.
- a1300 Worldes blis ne last (Rwl G.18)28 : Þu..up-on bere..slepest [vr. slapst] a swyþe druye [vr. dreri] slep.
- (a1382) WBible(1) (Dc 369(1))Is.14.18 : Alle the kingus of Jentilis, eche slepten in glorie, eche in his hous.
- (a1382) WBible(1) (Dc 369(1))Jer.51.39 : Y shal drunkne them, that thei ben greeued with slep and slepen an euere durende slep, that they rise not.
- (c1384) WBible(1) (Dc 369(2))1 Thes.4.12 : Britheren, we wolen not ȝou for to vnknowe of men slepynge or deiynge, that ȝe ben not sorwful.
- c1390 Psalt.Mariae(1) (Vrn)1129 : Þe geaunt..Þat wel a-wakeþ þe slepynge Of sleep of deþ so long.
- a1425(a1400) PConsc.(Glb E.9 & Hrl 4196)878 : In pouder sal slepe ilk man And wormes sal cover hym þan.
- c1425(c1400) Primer (Cmb Dd.11.82)p.31 : Liȝtne þou myn iȝen, lest ony tyme y slepe in deeþ.
- c1425 Bible SNT(1) (Cmb Dd.12.39)Deeds 13.36 : Dauid in his generacyone..slepped (or dyed), ande was layde vnto hise faders ande he sawe corrupcyone.
- c1450(a1400) Libeaus (Clg A.2)1131 : After hys ferste drawȝte He slep for euer-mare.
- c1540(?a1400) Destr.Troy (Htrn 388)8225 : Ector..toke hym on þe hed, Þat he slode doun sleghly, & sleppit euer after.
- 1591(?a1425) Chester Pl.(Hnt HM 2)245/358 : Lazar my freinde is sleepinge.
e
- (1470) Paston (EETS)1.560 : I pray yow let not thys mater be slept, for I can thynk that my lord of Norffolkys consaylle wyll cawse the wedows to tak an apell.
Supplemental Materials (draft)
- a1475(?a1430) Lydg.Pilgr.(Vit C.13)9044 : Al hys desyrs thow pursues, Somwhyle to lede hym to the stewes…And to leyn hym sofftely On ffether beddys…ffor to slepe hys vndermel.
Note: In phrase ~ under-mele, may be variously construed as, e.g., 'doze away (one's afternoon)' or 'take (a nap)', in either case most conveniently placed under sense 1.(c).