Yr ymarfer o dduvvioldeb: yn cyfarvvyddo dŷn i rodio fal y rhyngo ef Fodd Duw. Yr hwn lyfe â osodwyd allan yn saeson-sec o wraith y gwir barchedig dâd Lewis Escomb Bangor, ac a gyfieithwyd yn gamber-aec o waith Row. Vaughan o gaergai o sîr feirion wr bonheddig.

2. Am y rhannau o'r Sacrament.

YRhannau o'r Sacrament bendigedig ydynt tri: yn gyntaf, yr arwyddion daiarol yn arwyddo∣cau: yn ail, y gair dwywawl yn sancteiddio: yn drydydd, y rhadau nefol a arwyddoceir.

Yn gyntaf, yr arwyddion daiarol ydynt fara a gwin, 1 Cor. 11.23, &c. Dihar. 9.5. dau mewn rhif, eithr vn mewn arfer.

Yn ail, y gair dwywawl ydyw 'r gair o ordinhâd Crist, adroddedig gyd â gweddiau a bendithion gan Eglwyswr cyfreithlawn; Heb. 5.4. Num. 16.40. 1 Cor. 10.16. Y Bara ar gwin heb y gair nid yw ddim, ond megis yr oeddynt o'r blaen; eithr pan ddêl y Gair at y defnyddiau hynny, yno y gwneir yn Sacrament, ac y mae Duw yn bresennol gyda ei Ordeinhád, ac yn barod i gyflawni pa beth bynnac a addawo ef. Nid yw y geiriau dwywawl o fen∣dith yn cyfnewid neu yn diddymmu sylwedd y bara ar gwîn: o blegid oni bai fod eu sylwedd yn aros, nid allai fod yn Sacrament: eithr y mae yn eu cyfne∣wyd mewn arfer ac enw. Canys yr hwn nid ydo∣edd o'r blaen ond bara a Gwîn cyffredinol i faethu cyrph dynion, sydd yn ôl y fendith wedi ei ddarparu i arfer sanctaidd, sef i borthi eneidiau Cristianogion. Ac lle yr oeddid o'r blaen yn eu galw yn fara a gwin; fe gelwir hwynt yr awrhon wrth enw y pe∣thau sanctaidd a arwyddocânt, sef Corph a'gwaed Crist: i dynnu ein meddyliau yn well oddiwrth yr Elementau hynny oddiallan at y rhadau nefol, yr rhai trwy olygon ein cyrph y maent yn eu arwyddo∣cau i ysprydol olygon ein ffydd. Ni ddarfu chwaith i

Grist adroddi y geriau hyn, sef Hwn yw fynghorph, Hwn yw fyngwaed, wrth y bara a'r gwîn, eithr wrth ei ddiscyblion, megis y mae yn eglur yn y geiriau a ant o'r blaen, cymerwch, bwytewch chwi. Mat. 26.26. Nid yw y bara yn gorph iddo ef chwaith ond yn yr vn agwedd ac y mae y cwppan yn Destament newydd, sef trwy ddull a elwir trawsenwad. Ac y mae Marc yn dangos yn eglur, na ddarfu i'n Ia∣chawdwr adrodd y geiriau hyn, sef hwn yw fyngwaed, nes darfod ir holl ddiscyblion yfed o'r cwppan: Mar. 14.23, 24. Ac yn ol hynny o herwydd ei sylwedd naturiol y mae ef yn galw yr peth yn ffrwyth y winwydden, yr hwn o herwydd ei ysprydol arwy∣ddoccâd, a alwasai ef o'r blaen ei waed, Adnod 25. yn ol y dull o gyfenwi Sacramentau oll. Ac nid yw Crist yn erchi i ni ei wneuthur ef, ond gwneu∣thur hyn er coffa am dano; ac mae efe yn erchi i ni fwyta nid ei gorph yn syml, eithr ei gorph megis ei torrwyd, a'i waed megis y tywalltwyd; yr hyn y mae St Paul yn ei ddeongli i fod yn Gymmun Corph Crist, ac yn Gymmun oi waed ef. 1 Cor. 10.16. hynny yw, gwystl ffrwyth∣lon ein bod ni yn gyfrannogion o Grist, ac o holl ha∣eddedigaethau ei gorph a'i waed. A thrwy fynych ymarfer a'r Cymmun hwn, y myn St Paul i ni ddangos marwolaeth yr Arglwydd nes ei ddyfod o'r nef, 1 Cor. 11.26. ac hyd oni chymmerer ni i fynu fel eryrod i'r awyr i'w gyfarfod ef, yr hwn yw y ben∣digedig gelain, ac enioes ein heneidiau ni. 1 Thes. 4.17.

Yn drydydd, y rhadau ysprydol ydynt ddwy he∣fyd; corph Crist megis yr oedd yn dioddef digofaint Duw dyledus i ni, yn groeshoeliedig: A'i waed me∣gis yr oedd (yn yr vn agwedd) wedi ei dywallt tro∣som er maddeuant o'n pechodau. Y maent hwy hefyd yn ddau mewn rhif, eithr vn mewn arfer, sef Crist gyfan, a'i holl ddonniau wedi ei ymgynnyg i

bawb oll, eithr gwedi ei roi mewn gwirionedd i'r ffyddlonniaid. Y rhai hyn ydyw y tair rhan cyfan∣nol o'r Sacrament sendigedig hon, sef yr Arwydd, y Gair, a'r Gras. Yr Arwydd heb y Gair, neu 'r Gair heb yr arwydd, ni ddichon ddim: a'r ddau wedi eu cysylltir ydynt anfuddiol heb y Grâs a arwyddocêir: eithr y tri ynghyd a wnant Sacrament ffrwythol i'r Derbynniwr teilwng. Y mae rhai yn derbyn yr ar∣wydd oddiallan heb y grás ysprydol, megis Judas, yr hwn (fel y dywaid St Awstin) a dderbynniodd fara yr Arglwydd, eithr nid y bara yr hwn oedd yr Arglwydd. Y mae rhai yn derbyn y grâs ysprydol heb-yr arwydd oddiallan, megis y lleidr-Sanct ar y groes: ac aneirif o'r ffyddlonniaid, y cyfryw wrth farw a fyddo yn dymuned ei gael, eithr heb allael ei dderbyn o waith rhyw rwystrau oddiallan; eithr y mae y derbyniwr teilwng i'w ddiddanwch, yn derbyn y ddau yn Swpper yr Arglwydd.

Fe ddewisodd Crist Fara a Gwîn (o flaen defny∣ddiau eraill) i fod yn arwyddion oddiallan yn y Sa∣crament fendigedig hon: vn gyntaf, o ran eu bod yn hawsaf i bob math i'w cael: yn ail, i ddyscu i ni mai megis y mae enioes amserol dŷn yn cael ei fae∣thu yn bennaf trwy Fara, a'i gorph ei gyssuro gan win, felly y mae ein heneidiau ni, gan ei gorph a'i waed ef yn cael eu bywhau au porthi i fywyd trag∣wyddol. Fe ddarparodd Crist wîn gyd a bara i fod yn arwydd oddiallan yn y Sacrament hon, i ddyscu i ni; yn gyntaf, mai megis y mae bwyd a diod yn borthiant perffeithlawn i gorph dŷn: felly y mae Crist i'w enaid, nid mewn rhan, eithr mewn perffei∣thrwydd, yn gystal yn iechydwriaeth, ac yn bor∣thiant. Yn ail, wrth weled y Gwin Sacramentaidd o'r neilltu oddiwrth y bara, ni ddylem gofio y modd y ••y walltwyd ei waed gwerthfawroccaf ef allan o'i gorph bendigedig, er cael o honom ni faddeuant o'n

pechodau. Yr arwyddion oddiallan y mae 'r Bugail yn eu rhoddi yn yr Eglwys, a thithau sydd yn bwyta a gennu dy gorph: Y Grás yprydol y mae Crist yn ei esdyn o'r nefoedd, ac y mae 'n rhaid i ti ei fwyta ef â genau dy ffydd.