Yr ymarfer o dduvvioldeb: yn cyfarvvyddo dŷn i rodio fal y rhyngo ef Fodd Duw. Yr hwn lyfe â osodwyd allan yn saeson-sec o wraith y gwir barchedig dâd Lewis Escomb Bangor, ac a gyfieithwyd yn gamber-aec o waith Row. Vaughan o gaergai o sîr feirion wr bonheddig.

2. Am yr ympryd cyhoeddus.

YMpryd cyhoeddus ydyw, pan fyddo trwy Aw∣durdod Swyddog, naill a'i 'r holl Eglwys tan ei lywodraeth ef, neu ryw gynnulleidfa hynod (i'r hon ei perthyn) yn eu hymgynnull eu hunain ynghyd, i gyflawni y rhagddywededig ddyledion o Ostyngei∣ddrwydd; naill a'i er mwyn cael eu gwared oddi∣wrth ryw gystudd cyffredin a fyddo yn eu bygwth hwynt, neu wedi eu taro hwynt eusus, megis y cleddyf, dinistr, newyn, haint, neu ryw fath arall ar glefyd ofnadwy; neu er mwyn cael derbyn rhyw fendith gyffredinol, o ran daioni i'r Eglwys; megis i ymbil am gynnorthwy ei Yspryd glán ef, wrth Ethol ac or∣deinio Bugeiliaid cymhesur, &c. Neu o ran chwilio am y Gwirionedd allan, a gwneuthur Cyfiawnder

mewn achosion anhawdd a phwysfawr, &c, 2 Cron. 20. Act. 1. ac 13.

Pan fyddo rhyw ddrwg iw symmud, y Bigei∣liaid a ddylai gyhoeddi i'r bobl, trwy dystiolaeth Gair Duw pa bechodau oedd achos y gorthrymder hwnnw; a galw arnynt i edifarhau, a dangos yn eglur iddynt drugareddau Duw YnGrist os edifar∣hânt. Y mae 'n rhaid i'r bobl wrando llaferydd Cenadau yr Arglwydd trwy dristwch difrifol am eu pechodau; ac erfyn nawdd yn ewyllyscar YnGrist, ac addo yn ddi-dwyllodrus wellhâd ou bucheddau. Pan fyddo rhyw fendith i'w herfyn, y mae yn ang∣henrhaid i'r Bigeiliaid ddangos ar gyhoedd i'r bobl reittied wrth y fendith honno, a Daioni Duw yr hwn sydd yn rhoddi y cyfryw râdau er daioni dy∣nion. Y mae 'n rhaid i'r bobl weddio yn ddyfal-astud at Dduw, am ganniadhau y cyfryw râd iddynt, ac am fendithio ei foddion ei hun i'w ogoniant ei hunan, ac i ddaioni ei Eglwys. A phan ddarfyddo y Gorch∣wyl sanctaidd, cymmered bob Cristion yn ôl ei allu brif ofal am gofio 'r tlawd. A phwy bynnag (pan fyddo 'r achos yn erchi) nid arfero y gorchwyl san∣ctaidd hwn o ymprydio, efe a ddichon ammeu yn gyfiawn na chlybu ef erioed nerth Cristianogaeth yn ei galon.

Hynny am ymprydiau: yma y canlyn yr arfer o wledda yn sanctaidd.

Am ymarfer o Dduwioldeb wrth Sanctaidd wledda.

GWledd sanctaidd yw diolchgarwch hynodol (gosodedig trwy Awdurdod) iw chyssegru i Dduw ar ryw ddydd arbennig, am ryw fendithion neu ymwaredau odiaethol a dderbynwyd. y cy∣fryw oedd wlêdd yr oen Pâsc yn mhlith yr Juddew∣on, i ddwyn ar gôf foliannu DVW am eu gwared hwy o gaethiwed yr Aipht, Exod. 12.15. neu wlêdd

Purim, i dalu diolch am eu gwared hwy o fradwri∣aeth Haman, Hest. 9.16.21. Y cyfryw yn ein plith ni ydyw y pumed o Awst, i glodfori Duw am wa∣redu ein diweddar Frenin James oddiwrth fradwri∣aeth Gowri. Ar pumed o Dachwedd am waredu y Brenin a'r holl deyrnas oddiwrth y pabaidd Bow∣dr fradwriaeth. Y cyfryw wleddoedd a ddylent gael eu cyssegru drwy egluro yn gyhoeddus yr hy∣nodol drugareddau hynny, mewn Psalmau yspry∣dol, a dawnsiau; gan wahodd y naill y llall, a dan∣fon anrhegion pob vn i'w gymmydog: ac yn enwe∣dig danfon cardodau i'r tlodion.

Eithr yn gymmaint ac mai lleshâd ein Prynediga∣eth oedd y peth angenrheidiaf i ddŷn ei gael ar law Dduw; neu ar a ganniadhâodd Duw i ddŷn: a gadael o'n Hiechawdwr ei Swpper sanctaidd, yn brif goffa∣dwriaeth o'n prynedigaeth: fe ddylai pob Cristion gyfrif y Swpper sanctaidd hwn yn wlêdd bennaf ac yn hyfrydaf yn y byd yma. Ac megis y mae yn gweithredu yn y cyfrannogion teilwng y diogelwch mwyaf sydd iddynt ou hiechydwriaeth: felly y mae yn tynnu barnedigaeth amserol ar gyrph, ac (heb edifeirwch) cospedigaeth tragwyddol ar enei∣diau y rhai a'i cymmerant yn anheilwng. Gadewch i ni weled pa fodd y mae i Gristion ei gymhwyso ei hun yn oreu, i fod yn gyfrannog o'r cyfryw wledd sanctaidd; ac yn westwr teilwng i'r fâth Swpper ben∣digedig.

Myfyrdodau yn dangos yr vnion fodd o ymar∣fer Duwioldeb wrth dderbyn Cymmun yr Arglwydd.

ER na ddichon vn dŷn byw o hono ei hun fod yn westwr teilwng i'r cyfryw Arlwy sanctaidd; etto fe ryngodd bodd i Dduw o'i râs, ei gymmeryd ef

am dderbynniwr teilwng, yr hwn a ymegnio i dder∣byn y Dirgeledigaeth sanctaidd hwnnw, a'r cyfryw sesur addas o barch, ac a adroddodd ef yn ei Air. 2 Thes. 1.11.

Yr hwn a fynno dderbyn y Sacrament sanctaidd hon trwy barch anrhydeddus, rhaid iddo yn gydwy∣bodus gwplhâu tri math ar ddyledion. Yn gyntaf, y pethau sydd raid iddo eu gwneuthur cyn Cymmuno: Yn ail, y pethau sydd i'w gwneuthur wrth Gymmu∣no: Yn drydydd, y pethau sydd i'w gwneuthur gwe∣di Cymmuno. Y cyntaf a elwir Paratôad, yr ail Myfyrdod, y trydydd Gweithrediad, neu ymar∣fer.

1. Am Baratôad.

BOd yn angenrhaid i Gristion ei baratoi ei hun, cyn iddo ryfygu bod yn gyfrannog o'r Cym∣mun sanctaidd, a ymddengys yn eglur o herwydd pum achos.

Yn gyntaf, o herwydd ei fod yn orchymmyn DVW: Canys os gorchymynnodd ef tan boen marwolaeth, na chai yr vn di-enwaededig fwyta o'r oen Pâsc; nac yr vn enwaededig, nes iddynt fod bed∣war Diwrnod yn ymbaratoi: Exod. 12.48. pa faint mwy parodrwydd y mae ef yn ei ddisgwyl gan yr hwn sydd yn dyfod i dderbyn y Sacrament o'i gorph a'i waed? Yr hwn megis y mae yn dyfod yn lle 'r llall, felly mewn llawer gradd y mae yn rha∣gori ar Sacrament yr oen Pasc.

Yn ail, o herwydd bod esampl Crist, yn dyscu i ni hynny, Joan. 13.5. Canys efe a olchodd draed ei ddiscyblion, cyn iddo gynnwys iddynt fwyta o'i Swpper ef. Gan arwyddocau y dylit ti roi heibio holl amhuredd calon, ac aflendid buchèdd, i'th a∣ddurno dy hun â Gostyngeiddrwydd, ac â chariad

perffaith, cyn i ti ryfygu dyfod i archwaethu o'i Swpper sanctaidd.

Yn drydydd, am ei fod yn gyngor yr Yspryd Glân: Eithr holed dŷn ef ei hun, ac felly bwytaed o'r bara, ac yfed o'r cwppan, &c. 1 Cor. 11.28. Ac os rhaid i ddŷn Pan eisteddo i fwyta gyd â Thywysog daiarol, ystyrio yn ddyfal pa beth sydd o'i flaen, a bôd yn well iddo osod cyllell ar ei gêg na bod yn anweddus: Dihar. 23.1.2. Pa faint mwy y dylit ti baratoi dy enaid, fel y gellych dy ymddwyn dy hun mewn holl ofn ac anrhydedd, pan fyddych i gael gwlêdd sanctaidd ar Fwrdd Tywysog y tywysogion?

Yn bedwerydd, o herwydd ei fod yn ddefod eri∣oed ym mhlith holl Seinctiau Duw, arfer o baro∣drwydd Sanctaidd cyn y trinent y Dirgeledigaethau nefol. Nid a'i Ddafydd yn agos at Allor Dduw, nes iddo ef yn gyntaf olchi ei ddwylaw mewn diniwei∣drwydd: Psal. 26.6. llawer llai y dylit ti heb ym∣baratoi, ryfygu myned yn agos at Fwrdd yr Argl∣wydd. Ni roddai Abimelech, ac ni fwytai Dda∣fydd a'i wŷr mor bara gosod, ond tan ammod fod eu llestri yn sanctaidd; 1 Sam. 21.4.5. pa faint llai y dylit ti ryfygu bwyta bara yr Arglwydd, neu yn hytrach y bara yr hwn yw 'r Arglwydd, heb i lestr dy galon di yn gyntaf gael ei lanhau gan edifeirwch? Ac os archodd Duw i Josua (fely parasai i Moeses o'r blaen) ddattod ei escidiau oddiam ei draed, o ran anrhydedd i'w sancteiddrwydd ef, yr hwn oedd bresennol yn y lle hwnnw, lle yr ymddan∣gosodd ef â chleddyf yn ei law i ddinistrio ei e∣lynion. Jos. 5.15. Exod. 35. Pa faint hytrach y dylit ti fwrw ymmaith holl serch dy ymarweddiad bydol, pan fyddych yn dyfod i nesâu at y fan lle mae Crist yn ymddangos i olwg dy ffydd, a'r briwiau yn ei ddwylaw a'i ystlys, er gwaredu ei gyfeillion? Ac er mwyn yr achos hon y dywedir ddyfod priodas yr oen,

a bod ei wraig ef wedi ei pharatoi ei hun. Dad. 19.7. Paratoa gan hynny dydi dy hun, os mynni yn y byd hwn dy ddyweddio â Christ trwy râs Sa∣cramentaidd; neu yn y nefoedd dy briodi ag ef, trwy ogoniant tragwyddol.

Yn bumed, o blegid i Dduw bob amser daro â Barnedigaethau ofnadwy, y rhai a feiddient arferu ei sanctaidd ordinhadau ef, heb ofn a pharod∣rwydd dyledus. Efe a osododd Duw gleddyf tanllyd yn llaw Cherubin i daro ein Henafiaid gwedi iddynt ymhalogi a phechod, os amcanent hwy fyned i Bera∣dwys i fwyta y Sacrament o Bren y bywyd. Ofna dithau gan hynny gael dy daro a chlêdd dialedd Duw os rhyfygi di fyned i'r Eglwys â chalon ddi∣edifeiriol i fwyta Sacrament Arglwydd y by∣wyd. Efe a darawodd Duw ddengmil a deugain o'r Bethshemitiaid, am iddynt hwy edrych yn amhar∣chus yn ei Arch ef; 1 Sam. 6.19. ac a laddodd Ʋzza â marwolaeth ddisymmwth am iddo gyffwrdd a'r Arch yn Ehud; 2 Sam. 6.6, 7. ac a darawodd Ʋzziah a gwahanglwyf, am fyned i drin swydd yr offeiriad, yr hyn nid oedd yn perthynu iddo. Ofn y fâth ddyrnod a wnaeth i Ezechiah yn ei weddi ddifrifol ddeisyfu ar Dduw na tharawâi efe mor bobl y rhai oedd arnynt eisiau amser i ymbaratoi, fel y perthynai iddynt cyn bwyta yr oen Pasc: ac yr ydis yn dywedyd i'r Arglwydd wrando ar Ezechiah, ac iachau 'r bobl: gan roi ar ddeall, oni buasai weddi Ezechiah, y tarawsai 'r Arglwydd y bobl o ran bod eu parodrwydd angenrheidiol yn niffyg. 2 Cron. 30.18, 19, 20. ar dŷn a ddaeth i'r neithior heb ei wisc priodas am dano, na'i holi ei hun, a gafas ei holi gan arall, ac yno rhwymo ei ddwylaw a'i draed, a'i daflu ••'r tywyllwch eithaf. Mat. 22.12. Ac y mae St Paul yn dywedyd i'r Corinthiaid, mai o herwydd ••isiau y parodrwydd hwn yn eu holi a'i barnu eu

hunain, cyn iddynt fwyta Swpper yr Arglwydd, y darfuafai i Dduw ddanfon y clefyd ofnadwy hwnnw yn eu plith, o'r hwn yr oedd rhai o honynt y pryd hynny yn gleifion, eraill yn weiniaid, a llawer wedi myned i huno; 1 Cor. 11.29. hynny yw, we∣di i Angau amserol eu cyrhaeddyd. Yn gymmaint a bod yr Apostol yn dywedyd; fod pob vn sydd yn bwyta ac yn yfed yn anheilwng, yn bwyta ac yn yfed ei farnedigaeth ei hun; amserol os edifarhâ, tragwy∣ddol os ef nid edifarhâ: a hynny mewn mesur mor echryslon, a phe bai yn enog o wir gorph a gwaed yr Arglwydd, o'r hyn y mae y Sacrament hon yn sèl, ac yn arwydd sanctaidd: Adn. 27. Felly y cospa Tywysogion y cam a wneler a'i Sêl fawr hwynt, yn yr vn stunyd a pha gwneid iw cyrph hwynt eu hu∣nain, yr hyn y mae eu Sêl hwy yn ei arwyddoccâu. Mor drwm echryflon yw bod yn euog o waed Crist, y mae 'n ymddangos yn eglur wrth drueni cystuddi∣ol yr Juddewon byth ar ôl iddynt ddymuned ei waed ef i fod arnynt hwy ac ar eu plant. Math. 27.25. Eithr yno di a ddywedi, mai diogelaf yw ym∣gadw a pheidio a dyfod vn amser i fod yn gy frannog o'r Cymmun Sanctaidd. Nid felly; canys y mae DVW yn addo tragwyddol gospedigaeth corph ac enaid, ar yr rhai ou llawnfryd a wrthodant ei Sa∣cramentau. A gorckymmyn Crist ydyw; Cymme∣rwch, bwytewch, gwnewch hyn er coffa am danaf: 1 Cor. 11.24. ac efe a fyn i bawb vfyddhau iw or∣chymmyn ef tan boen cospedigaeth ei felldith. A chan weled mai y Sacrament hon oedd yr arwydd mwyaf o gariad Crist ar a adaw odd ef yn ei ddydd diwedd iw gymdeithion, y rhai a garodd ef hyd y diwedd; gan hynny esceuluso a gwrthod ei Sacrament, sydd raid iddo fod yn argoel o wrthod ac esceuluso ei gariad, a thywalltiad ei waed: ac ni ddichon bod pechod gorthrymmach ger bron Duw na hwnnw.

Heb. 10.29 Nid oes dim a eill dy rwystro di i ddyfod yn rhwydd i Fwrdd yr Arglwydd; ond o ran bod yn well gennit ymado â chariad Duw, nac ymado a'th pechodau budron. O tyred, eithr tyred yn westwr parod i Fwrdd yr Arglwydd, gan woled eu bod hwy yn fendigedig y rhai a elwir i Swpper neithior yr oen. Dadc. 19.9. O tyred! eithr ty∣red wedi dy ymbaratoi, canys nerth y Sacrament hon a dderbynnir yn ôl eyfran ffydd y Derby∣nniwr.

Y Parodrwydd hwn sydd yn sefyll yn dy fal ysty∣ried tri pheth: yn gyntaf Teilyngdod y Sacrament, yr hyn a elwir ystyried corph yr Arglwydd, yn ail, dy anheilyngdod dy hun, yr hyn yw dy farnu dy hunan. Yn drydydd, y moddion, trwy y rhai y gelli ddyfod yn Dderbynniwr teilwng; y elwir Cym∣mun o gorph yr Arglwydd.

1. Am deilyngdod y Sacrament.

TEilyngdod y Sacrament hon a ystyrir mewn tai•• ffordd: yn gyntaf, wrth Fawrhydi yr Awdur a'i hordeiniodd. Yn ail, wrth werthfawredd ei rha∣nnau o'r rhai y defnyddiwyd. Yn drydydd, wrth oddidawgrwydd y Diben er mwyn yr hyn ei tref∣nwyd.

1. Am Awdur y Sacrament.

Nid oedd yr Awdur na Sanct nac Angel, eithr yr Arglwydd JESV, tragwyddol Fab Duw, canys i Grist yn vnig tan y Testament newydd y perthyn ordeinio Sacrament; o herwydd efe yn vnig a ddi∣chon addo a chyflawni y grâs y mae hi i'w arwydd∣occâu. Ac yr ydis yn gorchymm ni ni na wranda∣wom ar laferydd neb ond ei laferydd ef yn ei Egl∣wys.

Mat. 17.5. Oh mor sancteiddiol y dylem ni gymmeryd yr ordeinhâd a ddaeth oddiwrth y cy∣fryw Awdur gorvchel?

2. Am y rhannau o'r Sacrament.

YRhannau o'r Sacrament bendigedig ydynt tri: yn gyntaf, yr arwyddion daiarol yn arwyddo∣cau: yn ail, y gair dwywawl yn sancteiddio: yn drydydd, y rhadau nefol a arwyddoceir.

Yn gyntaf, yr arwyddion daiarol ydynt fara a gwin, 1 Cor. 11.23, &c. Dihar. 9.5. dau mewn rhif, eithr vn mewn arfer.

Yn ail, y gair dwywawl ydyw 'r gair o ordinhâd Crist, adroddedig gyd â gweddiau a bendithion gan Eglwyswr cyfreithlawn; Heb. 5.4. Num. 16.40. 1 Cor. 10.16. Y Bara ar gwin heb y gair nid yw ddim, ond megis yr oeddynt o'r blaen; eithr pan ddêl y Gair at y defnyddiau hynny, yno y gwneir yn Sacrament, ac y mae Duw yn bresennol gyda ei Ordeinhád, ac yn barod i gyflawni pa beth bynnac a addawo ef. Nid yw y geiriau dwywawl o fen∣dith yn cyfnewid neu yn diddymmu sylwedd y bara ar gwîn: o blegid oni bai fod eu sylwedd yn aros, nid allai fod yn Sacrament: eithr y mae yn eu cyfne∣wyd mewn arfer ac enw. Canys yr hwn nid ydo∣edd o'r blaen ond bara a Gwîn cyffredinol i faethu cyrph dynion, sydd yn ôl y fendith wedi ei ddarparu i arfer sanctaidd, sef i borthi eneidiau Cristianogion. Ac lle yr oeddid o'r blaen yn eu galw yn fara a gwin; fe gelwir hwynt yr awrhon wrth enw y pe∣thau sanctaidd a arwyddocânt, sef Corph a'gwaed Crist: i dynnu ein meddyliau yn well oddiwrth yr Elementau hynny oddiallan at y rhadau nefol, yr rhai trwy olygon ein cyrph y maent yn eu arwyddo∣cau i ysprydol olygon ein ffydd. Ni ddarfu chwaith i

Grist adroddi y geriau hyn, sef Hwn yw fynghorph, Hwn yw fyngwaed, wrth y bara a'r gwîn, eithr wrth ei ddiscyblion, megis y mae yn eglur yn y geiriau a ant o'r blaen, cymerwch, bwytewch chwi. Mat. 26.26. Nid yw y bara yn gorph iddo ef chwaith ond yn yr vn agwedd ac y mae y cwppan yn Destament newydd, sef trwy ddull a elwir trawsenwad. Ac y mae Marc yn dangos yn eglur, na ddarfu i'n Ia∣chawdwr adrodd y geiriau hyn, sef hwn yw fyngwaed, nes darfod ir holl ddiscyblion yfed o'r cwppan: Mar. 14.23, 24. Ac yn ol hynny o herwydd ei sylwedd naturiol y mae ef yn galw yr peth yn ffrwyth y winwydden, yr hwn o herwydd ei ysprydol arwy∣ddoccâd, a alwasai ef o'r blaen ei waed, Adnod 25. yn ol y dull o gyfenwi Sacramentau oll. Ac nid yw Crist yn erchi i ni ei wneuthur ef, ond gwneu∣thur hyn er coffa am dano; ac mae efe yn erchi i ni fwyta nid ei gorph yn syml, eithr ei gorph megis ei torrwyd, a'i waed megis y tywalltwyd; yr hyn y mae St Paul yn ei ddeongli i fod yn Gymmun Corph Crist, ac yn Gymmun oi waed ef. 1 Cor. 10.16. hynny yw, gwystl ffrwyth∣lon ein bod ni yn gyfrannogion o Grist, ac o holl ha∣eddedigaethau ei gorph a'i waed. A thrwy fynych ymarfer a'r Cymmun hwn, y myn St Paul i ni ddangos marwolaeth yr Arglwydd nes ei ddyfod o'r nef, 1 Cor. 11.26. ac hyd oni chymmerer ni i fynu fel eryrod i'r awyr i'w gyfarfod ef, yr hwn yw y ben∣digedig gelain, ac enioes ein heneidiau ni. 1 Thes. 4.17.

Yn drydydd, y rhadau ysprydol ydynt ddwy he∣fyd; corph Crist megis yr oedd yn dioddef digofaint Duw dyledus i ni, yn groeshoeliedig: A'i waed me∣gis yr oedd (yn yr vn agwedd) wedi ei dywallt tro∣som er maddeuant o'n pechodau. Y maent hwy hefyd yn ddau mewn rhif, eithr vn mewn arfer, sef Crist gyfan, a'i holl ddonniau wedi ei ymgynnyg i

bawb oll, eithr gwedi ei roi mewn gwirionedd i'r ffyddlonniaid. Y rhai hyn ydyw y tair rhan cyfan∣nol o'r Sacrament sendigedig hon, sef yr Arwydd, y Gair, a'r Gras. Yr Arwydd heb y Gair, neu 'r Gair heb yr arwydd, ni ddichon ddim: a'r ddau wedi eu cysylltir ydynt anfuddiol heb y Grâs a arwyddocêir: eithr y tri ynghyd a wnant Sacrament ffrwythol i'r Derbynniwr teilwng. Y mae rhai yn derbyn yr ar∣wydd oddiallan heb y grás ysprydol, megis Judas, yr hwn (fel y dywaid St Awstin) a dderbynniodd fara yr Arglwydd, eithr nid y bara yr hwn oedd yr Arglwydd. Y mae rhai yn derbyn y grâs ysprydol heb-yr arwydd oddiallan, megis y lleidr-Sanct ar y groes: ac aneirif o'r ffyddlonniaid, y cyfryw wrth farw a fyddo yn dymuned ei gael, eithr heb allael ei dderbyn o waith rhyw rwystrau oddiallan; eithr y mae y derbyniwr teilwng i'w ddiddanwch, yn derbyn y ddau yn Swpper yr Arglwydd.

Fe ddewisodd Crist Fara a Gwîn (o flaen defny∣ddiau eraill) i fod yn arwyddion oddiallan yn y Sa∣crament fendigedig hon: vn gyntaf, o ran eu bod yn hawsaf i bob math i'w cael: yn ail, i ddyscu i ni mai megis y mae enioes amserol dŷn yn cael ei fae∣thu yn bennaf trwy Fara, a'i gorph ei gyssuro gan win, felly y mae ein heneidiau ni, gan ei gorph a'i waed ef yn cael eu bywhau au porthi i fywyd trag∣wyddol. Fe ddarparodd Crist wîn gyd a bara i fod yn arwydd oddiallan yn y Sacrament hon, i ddyscu i ni; yn gyntaf, mai megis y mae bwyd a diod yn borthiant perffeithlawn i gorph dŷn: felly y mae Crist i'w enaid, nid mewn rhan, eithr mewn perffei∣thrwydd, yn gystal yn iechydwriaeth, ac yn bor∣thiant. Yn ail, wrth weled y Gwin Sacramentaidd o'r neilltu oddiwrth y bara, ni ddylem gofio y modd y ••y walltwyd ei waed gwerthfawroccaf ef allan o'i gorph bendigedig, er cael o honom ni faddeuant o'n

pechodau. Yr arwyddion oddiallan y mae 'r Bugail yn eu rhoddi yn yr Eglwys, a thithau sydd yn bwyta a gennu dy gorph: Y Grás yprydol y mae Crist yn ei esdyn o'r nefoedd, ac y mae 'n rhaid i ti ei fwyta ef â genau dy ffydd.

3. Am y Diben neu 'r defnydd er mwyn yr hyn y trefnwyd y Sacrament hon.

Y godidog a'r tra-rhyfeddol Ddibennau neu 'r ffrwythau o herwydd yr hyn y trefnwyd y Sacra∣ment fendigedig hon, ydynt saith.

Am y diben cyntaf o Swpper yr Arglwydd.

I ddwyn a'r gôf i Gristianogion yn oesdadol yr aberth hêdd yr hon a offrymmodd Crist vnwaith am y cwbl, trwy ei farwolaeth ar y groes, i'n cymmodi ni â Duw, Gwnewch hyn (medd Crist) er coffa am da∣naf. (Ac medd yr Apostol) cynnifer gwaith bynnae y bwytâoch y bara hwn, ac yr yfoch y cwppan hwn, y dangoswch farwolaeth yr Arglwydd hyd oni ddelo. 1 Cor. 11.26. Ac y mae ef yn dywedyd, mai (trwy y Sacrament hon, a phregethiad y gair) y dar∣fuasai portreio Jesu Grist o flaen llygaid y Galatiaid, megis pe croeshoeliasid ef yn eu plith: Gal. 3.1. Ca∣nys y mae 'r weithred i gyd yn dangos marwolaeth Crist; torriad y bara bendigedig, croeshoeliad ei fendigedig gorph: a thywallt y Gwin sancteiddic∣dig, tywalltiad ei fendigedig waed. Fe aberthodd Crist efe ei hun vnwaith yn gorphorol: eithr cyn fynyched ac y cyssegrir y Sacrament hon, cyn fyny∣ched a hynny yr offrymmir ef gan y ssyddloniaid yn ysprydol.

Oddyma y gelwir Swpper yr Arglwydd yn aberth hêdd, nid yn briodol, neu yn gorphorol, eithr trwy ddull ar ymadrodd, sef o herwydd ei fod yn gossad∣wriaeth o'r aberth hêdd a offrymmodd Crist ar y Groes. Ac i ddangos rhagoriaeth rhyngddi a'r aberth

gorphorol honno, y mae y Tadau yn ei galwyn a∣berth ddi-waedlyd. Fe a'i gelwir hefyd Eucharist, o ran bod yr Eglwys yn y weithred hon yn offrwm i Dduw aberth o foliant a diolch am ei Gwaredigaeth; yr hyn a weithreded trwy 'r vnig Aberth lesol o Grist ar y Groes. Os darfu i'r olugiad ar Frenin Mo∣ab pryd yr oedd ef yn offrwm ei fab ar y mur, i gynhyrfu ei holl dduwiau i ddyfod i'w achub, 2 Bren. 3.27. beri i'r brenhinoedd ydoedd yn go∣sod arno, dosturio wrtho cym mhelled, ac y peidi∣asant a'r frwydr, ac y cyfodasant y gwarchae. Pa fodd y dylai y golwg ysprydol ar Dduw Dâd, yn a∣berthu ei vnig-anedig Fab ar y Groes i waredu dy e∣naid ti, dy gynhyrfu i garu Duw dy Brynwr, ac i ado pechod, tros yr hwn mewn cyfiawnder ni wasa∣naethai pridwerth llai!

Am yr ail Ddiben o Swpper yr Arglwydd.

2. I gryfhau ein ffydd: Canys y mae Duw wrth y Sacrament hon yn arwyddocau, ac yn selio i ni o'r nef, mai yn ol yr addewid ar cyfammod newydd a wnaeth efe a nyni Yn Ghrist, y derbyn ef yn ddiogel i'w râd ai drugaredd yr holl ddynion credadwy edi∣feiriol, ar a dderbynnio ei Sacrament sanctaidd ef yn ddyledus: Ac er mwyn haeddedigaethau ma∣rwolaeth a dioddefaint Crist, ef a faddau iddynt eu holl bechodau, mor ddiammau ac y maent yn gy∣frannogion o'r Sacrament hon. O herwydd hyn y gelwir y Sacrament sanctaidd Sêl y cyfammod newydd, ac o faddeuant pechodau. Yn ein amheuon mwyaf gan hynny, yn ôl derbyn y Sacrament hon ni allwn ddy∣wedyd yn ddiau megis y dywedodd Mam Sampson: Pe mynnasei 'r Arglwydd ein lladd ni, ni dderbyn∣niasei efe y poeth-offrwm, a'r bwyd offrwm o'n llaw ni, ac ni ddangosasei efe i ni 'r holl bethau hyn: ac ni Pharasei efe i ni y pryd hyn glywed y fath bethau. Rhuf. 4.11. Barn. 13.23.

Am y trydydd Diben o Swpper yr Arglwydd.

3. I fod yn wystl ac yn arwydd-ammod o'r Cym∣mundeb ffrwythlawn cyfagos yr hwn sydd rhwng Cristianogion â Christ. Phiol y fendith yr hon a fen∣digwn, onid Cymmun gwaed Crist ydyw? y bara yr ydym yn ei dorri, onid cymmun corph Crist yw? 1 Cor. 10.16. hynny yw arwydd a gwystl ffrwythlawnaf o'n Cymmun ni â Christ. Yr vndeb hon a elwir aros gyda ni, cyssylltiad ar Arglwydd, trigfa yn ein calonnau: Joan. 14.16. 1 Cor. 6.17. Ephes. 3.17. Ac a osodir allan yn yr Scrythur Sanctaidd mewn lláwer o gyffelybiaethau. Yn gyntaf, trwy gyffely∣biaethau o'r winwydden a'r canghennau: yn ail, o'r pen a'r corph: yn drydydd, o'r sail a'r adeilad: yn bedwerydd, o'r dorth a wneir o amryw ronynnau o ŷd: yn bumed, o'r vndeb priodasawl rhwng gŵr a'i wra∣ig, a'r cyfryw. Joan. 15.12. 1 Cor. 10.17. Col. 1.18. Ephes. 5.31, 32. Ac y mae yn dridyblyg rhwng Crist â Christianogion. Y gyntaf sydd anianol, rhwng ein dynawl anian ni, a dwywawl anian Crist ym mherson y gair: yr ail sydd Ddirgeledig, rhwng ein personau ni yn absennol oddiwrth yr Argl∣wydd, a pherson Crist Duw a Dŷn, yn vn corph dir∣geledig. Y trydydd sydd nefol, rhwng ein perso∣nau ni yn bresennol gyd â'r Arglwydd, a pherson Crist mewn corph gogoneddus; y tri o gysylltiadau hyn sydd ynglŷn y naill yn y llall. O ni buasai i'n hanian ni yn gyntaf gael ei hvno megis yn vn-sylwe∣ddol ag Anian Duw yn yr ail person; ni allasem ni fyth gael ein vno â Christ mewn corph dirgeledig. Ac oni byddwn ni yn y bywyd hwn (er ein bod yn absennol) gwedi ein vno at Grist trwy vndeb Dirge∣ledig, ni chawn ni fyth gymmun o ogoniant gyd ag ef yn ei gyfannead nefol. Y Cym∣mun dirgeledig (a grybwyllir yma yn bennaf) a weithredir rhwng Crist a nyni, trwy yspryd Crist yn ein hymgyffred ni: A thrwy ein ffydd ni

cynhyrfiedig trwy 'r vnrhyw Yspryd) yn ymaflyd yn-Ghrist hefyd. Y ddaubeth hyn y mae St. Paul yn∣eu osod ar lawr yn fywiol; eithr dilyn yr wyf fel y ga∣llwyf ymaflyd yn y peth hwn hefyd yr ymaflwyd ynof gan Grist Jesu, Phil. 3.12. Pa fodd y dichon ef gw∣ympo ymmaith yr hwn sydd yn ymaflyd, ac a gyn∣helir mor neithol? Yr vndeb hon a geiff ef ei deall yn orau yn ei Feddwl, yr hwn a'i clywo fwyaf yn ei Galon. Eithr yn anad amser, gorau y cawn ni deim∣law a chryfhau yr vndeb hon ynom, pan fyddom yn derbyn Swpper yr Arglwydd fel y dylem. Canys yno y cawn ni glywed ein calonnau yn bywiol ymglymmu â Ghrist, a deisyfiadau ein eneidiau wedi eu tynnu trwy ffydd a'r Yspryd glan, megis trwy raffau cari∣ad, nes-nes at ei Sancteiddrwydd ef.

Oddiwrth y Cymmun hwn â Christ y mae yn di∣gwyddo i'r ffyddloniaid lawer o ddoniau anrhaetha∣thadwy.

Megis yn gyntaf, fe gymmerodd Crist eu holl be∣chodau hwynt arno ef i fodloni cyfiawnder Duw am danynt: ac y mae ef yn rhoddi i ni yn rhâd megis yn eiddom, ei holl gyfiawnder yn y bywyd hwn, a'i etifeddiaeth yn y bywyd tragywyddol pan ddarfyddo hwn: ac y mae ef yn cyfrif yr holl dda neu 'r drwg a wneler i ni, megis pe gwneid iddo ei hunan. Phil. 3.9. 1 Pet. 2.24. Zec. 2.8., 25.

Yn ail, y mae oddiwrth natur Crist yn llifeirio i'n natur ni, gwedi ei huno ag efo, yspryd bywiol ac anadl grâs, yr hyn a'n hadnewydda i fywyd yfpry∣dol: Ac a sancteiddia ein meddyliau, ein hamcan∣nion, a'n serch, megis y byddom beunydd yn cyn∣nyddu ar agwedd Delw Grist. Ephes. 4.23, 24. Rhuf. 8.29.

Yn drydydd y mae ef yn canniadhau iddynt holl râdan cadwedigol, a'r sydd angenrhaid er mwyn cael mwynhau bywyd tragwyddol; megis teimlad o

gariad Duw, diogelwch o'n Etholedigaeth, ein ad∣genedlìad, a'n cyfiawnhâd, â grâs i wneuthur gwei∣thredoedd da: oni ddelom i wladychu gyd ag ef yn ei deyrnas nefol. 2 Cor. 3.18. Joan. 15.5. ac 1.16. Hyn a ddylai ddyscu holl wir Gristianogion i'w cadw eu hunein megis aelodau dihalogedig o sanctaidd gorph Crist, ac i ochelyd pob aflendid a budreddi: gan wybod eu bod yn byw Yn Ghrist, neu yn hytrach fod Crist yn byw ynddynt hwy. Oddiwrth yr vndeb hon â Christ (seliedig i ni yn Swpper yr Arglwydd) y mae St Paul yn argymmennu i dynnu 'r Corinthiaid oddiwrth halogrwydd eulyn-addoliaeth, 1 Corin. 10.14. agodineb, 1 Corin. 10.8.

Yn ddiweddaf, oddiwrth y Cymmun rhag-ddy∣wededig rhwng Crist â Christianogion, y mae Cym∣mun arall yn llifeirio rhwng Christianogion yn eu plith eu hunein. Yr hwn hefyd a ddanghosir yn fy∣wiol wrth gyfranniad Sacrament Swpper yr Argl∣wydd, gan fod yr holl Eglwys, er eu bod yn llawer, yn cymmuno oll o'r vn bara yn y weithred sanctaidd honno. Nyni yn llawer ydym vn bara, ac vn corph; canys yr ydym ni oll yn gyfrannogion or vn bara. 1 Cor. 10.17. megis ac nad yw 'r bara yr hwn a fwytawn ni yn y Sacrament, ond vn, er ei wneu∣thur o lawer o ronynnau, felly yr holl ffyddloniaid, er eu bod yn llawer, etto nid ydynt ônd vn corph dirgeledig, tan yr vn pen yr hwn yw Crist. Fe a weddiodd ein Iachawdwr bum gwaith yn y weddi yr hon a wnaeth yn ôl ei Swpper diweddaf, ar fod o'i ddiscyblion ef yn vn: Joan. 17.2, 11, 21, 22, 23, 26. i ddyscu i ni ar vnwaith fel y mae yr vndeb hon yn rhyngu bodd iddo ef. Y mae 'r vndeb rhwng y ffyddloniaid mor chang, nas gall pellder lleoedd ei gwahanu, mor gadarn, na eill marwolaeth beri iddi ymollwn; mor barhaus, na ddichon amser moi gwisco hi allan; mor ffrwythlawn ac y maga gariad twym yn rhwng rhai ni welsant wyncbau eu

gilydd erioed. A'r cysylldiad hwn ar eneidiau a gyfenwir Cymmuny Sainct, yr hyn y mae Crist yn ei weithredu trwy chwech o foddion hynodol. Yn gyntaf, wrth eu llywodraethu hwynt oll ag vn yspryd sanctaidd. Yn ail. trwy eu cynnyscaeddu hwynt oll a'r vn ffydd. Ephes. 4, 4, 5. Yn drydydd trwy dywallt ei gariad ei hun iw holl galonnau hwynt, Rhuf. 5.5. Yn bedwerydd, trwy eu hadgenedlu hwynt ag vn Bedydd. Tit. 3.5. Yn bumed, trwy eu por∣thi hwynt â'r vn ymborth ysprydol. 1 Cor. 11.33. Yn chweched, trwy fod yn vn pen bywiol ir vn corph o'r Eglwys, yr hon a gymmododd ef â Duw ynghorph ei gnawd ef, Col. 1.18, 22. O hyn y digwydd∣odd fod y lliaws o'r rhai a gredasant yn yr Eglwys o'r cynfyd, o vn galon, ac vn enaid, mewn gwirio∣nedd, serch a thrugaredd, Act. 4.32. A hyn a ddylai ddyscu i Gristianogion garu y naill y llall, gan weled eu bod oll yn aelodau o'r vn sanctaidd, a'r dirgeledig gorph, o'r hwn y mae Crist yn Ben. Ac am hynny fe ddylai fod rhyngddynt oll gyd-ddio∣ddef Cristianogawl, a chyd-teimlad, i orfoleddu y naill yngorfoledd y llall, i resynu y naill tros y lall, i gyd-ddwyn y naill â gwendid y llall, ac yn gyfne∣widiol y naill i borthi angen y llall.

Am y pedwerydd Diben o Swpper yr Arglwydd.

4. I borthi eneidiau y ffyddloniaid, yn niogel obaith o fywyd tragywyddol. Canys y Sacrament hon sydd yn arwydd ac yn wystl i gynnifer ac a'i derbynnio yn ôl gosodiad Crist, y portha ef yn ôl ei addewid (trwy rinwedd ei gorph croeshoeliedig, ai waed ty∣walldedig) ein heneidiau i fywyd tragwyddol, cyn siccred ac y maethir ein cyrph gan Fara a Gwin i fywyd amserol. Ac i'r diben hwn y mae Crist yng∣weithred

y Sacrament, yn rhoddi ei wir gorph a'i waed mewn gwirionedd i bob Derbynniwr ffydd∣lawn. Am hynny y gelwir y Sacrament Cymmun corph a gwaed yr Arglwydd. A Chymmundeb ni ddichon fod o bethau absennol, eithr o bethau presen∣nol; ac ni byddai yn Swpper yr Arglwydd, oni bai fod corph a gwaed yr Arglwydd yno. Y mae Crist yn wir bresennol yn y Sacrament, trwy vndeb ddeublyg: y gyntaf sydd ysprydol rhwng Crist a'r Derbynniwr teilwng. Yr ail sydd Sacramentaidd rhwng corph a gwaed Crist, ai ar wyddion oddiallan yn y Sacrament. Y gyntaf, a wei∣thredir trwy waith bod yr vn Yspryd glân wrth gy∣sanneddu yn Ghrist ac yn y ffyddlonniaid, yn cor∣pholaethu y ffyddloniaid megis yn aelodau i Grist eu Pen, ac felly eu gwneuthur yn vn â Christ, ac yn gyfrannogion o'r holl Radau, Sancteiddrwydd, a'r Gogoniant tragwyddol y rhai ydynt ynddo ef: a hynny mor ddiogel a siccr ac y maent yn clywed gei∣riau yr addewid, ac yn gyfranogion o'r arwyddi∣on oddiallan yn y Sacrament fendigedig. Oddi∣wrth hyn y deilliaw bod ewyllys Crist yn ewyllys gwir Gristion: a bywyd Cristion yn Ghrist, yr hwn sydd yn by w ynddo. Gal. 2.20. Os edrychwch chwi ar y pethau a vnir, yr vndeb hon fydd hanfodol: os at wirionedd yr vndeb hon, y mae 'n gywir. Os ar y modd y gweithredir, y mae 'n ysprydol. Nid ein ffydd ni sydd yn peri i gorph a gwaed Crist fod yn bresennol, eithr Yspryd Crist yr hwn sydd yn trigo ynddo ef a ninnau. Nid yw ein ffydd ni ond der∣byn a gosod at ein eneidiau y rhadau nefol hynny a gynnygir i' ni yn y Sacrament hon.

Yr vndeb arall sef y Sacramentaidd, nid yw na∣turiol neu gyfleol, either cysylldiad ysprydol rhwng yr arwyddion daiarol, y rhai ydynt Fara a Gwîn, a'r rhadau nefol, y rhai ydynt Gorph a Gwaed Crist,

wrth eu derbyn: megis trwy berthynas iw gilidd na byddent ond yr vn ar vnrhyw beth. O hyn y digwydd, pryd y byddo 'r Derbynniwr teilwng yn bwyta a'i enau fara a gwin yr Arglwydd; ei fod ef hefyd ar yr vn amser yn bwyta â genau ei ffydd wir Gorph a Gwaed Crist. Nid o ran fod Crist yn dyfod i lawr o'r nefoedd i'r Sacrament, eithr o ran bod yr Yspryd glân trwy y Sacrament yn derchafu ei feddwl ef at Grist, nid trwy gyfnewidiad lleawl, eithr trwy serch defosionol: onid yw ef drwy sancta∣idd fyfyrdod ffydd yn bresennol y pryd hwnnw gyd â Christ, a Crist gyd a'g ef. Ac fel hyn gan fyfyrio, a chredu y modd y croeshoelwyd corph Crist, ac y tywalltwyd ei werthfawroccaf waed er maddeuant o'i bechodau ef, ac er mwyn cymmodi ei enaid ef â Duw: y mae ei enaid ef wrth hyn yn cael ei fae∣thu yn ffrwythlonach â diogelwch o fywyd tragy∣wyddol, nac a eill y bara a'r gwin borthi ei gorph i fywyd amserol. Y mae 'n anghenrhaid fod yn y Sa∣crament gan hynny yn gystal yr arwyddion oddi∣allan iw canfod yn amlwg â llygaid y corph; a Chorph a Gwaed Crist, iw canfod yn yspydol â golwg ffydd. Eithr y modd pa ddelw y mae 'r Yspryd glân yn gwneuthur i gorph Crist, (gan ei fod mewn lle ab∣sennol oddiwrthym) fod yn bresennol gyd â nyni trwy ein vndeb, y mae St Paul yn ei alw yn ddirgelwch ma∣wr, y cyfryw na ddichon ein dealltwri moi ddir∣nad. Ephes. 5.23. Nid arwyddion noethion yn ar∣wyddoccâu gan hynny ydyw y Bara a'r Gwin Sa∣cramentaidd, eithr y cyfryw ac y mae Crist gyd â hwynt yn rhoddi, ac yn trefnu i bob derbynniwr teilwng, nid yn vnig ei rinwedd a'i nerth dwywawl, eithr hefyd ei wir Gorph a'i waed, cyn wired ac y rhoddes ef i'w ddiscyblion ei Yspryd glân wrth arw∣ydd ei anadl bendigedig; neu iechyd i'r clwyfus a gair o'i enau, neu gyfwrdd o'i law, neu ei wisc. Ac

y mae ymafliad ffydd yn nertholach nag amgyffred craffaf y synhwyrau corphorol, neu reswm. I ddi∣weddu 'r pwngc hwn: y Sacrament sanctaidd ydyw 'r bara bendigedig hwnnw, yr hwn wedi ei fwyta a agorodd lygaid y discyblion oeddynt yn myned i Emmaus fel yr adnabuont Grist. Luc. 24.30, 31. Dyma y cwppan Ardderchawg a'r hwn y diodwyd ni oll i vn Yspryd. 1 Cor. 12, 13. Dyma 'r Graig honno sydd yn llifeirio o fèl, yr hwn sydd yn bywhau enaid blinedig pob gwir Jonathan a'i harchwaetho á genau ffydd. Dyma y dorth o fara haidd a ymdrei∣glodd odduchod i daro i lawr bebyll y Midianiaid o'r tywyllwch vffernol. Barn. 7.13. Y Deisen ar dwfr Angylaidd a borthodd Elias ddeugain niwrnod ym mynydd Horeb, 1 Bren. 19.6, 7, 8. y Manna (lly∣niaeth Angylion) a borthodd yr Israeliaid ddeugain mlynedd yn yr anialwch: eithr hwn yw 'r gwir fara y bywyd a'r manna nefol, yr hwn os bwytawn fel y dylem, a bortha ein eneidiau i fywyd tragwyddol. Pa fodd gan hynny y dylau ein henediau ni wneu∣thur yr erfynniad at Grist oddiwrth ddeisyfiad ys∣prydol, y wnaeth gŵyr Capernaum ou chwant cnawdol: Arglwydd dyro i ni y bara hwn yn ossta∣dol. Joan. 6.32, 34, 50, 51, 58.

Y pumed Diben o Swpper yr Arglwydd.

5. I fod yn wystl diogel i ni o'n adcyfodiad. Ar adeyfodiad sydd o ddau fath: yn gyntaf ysprydol adcyfodiad ein heneidiau yn y bywyd hwn o farwolaeth pechod, hyn a elwir yr adgyfodiad cyntaf: Oblegit gan vdcorn leferydd Crist, ym mhregethiad yr Efengyl, y côdir ni o farwolaeth pe∣chod i fywyd y grâs: Bendigedig a sanctaidd yw ef (medd St Joan. Dad. 20.6.) yr hwn sydd a rhan iddo yn yr adg yfodiad cyntaf; Canys nid oes gan yr aîl farwolaeth awdurdod ar y cyfryw. Y mae Swpper yr Arglwydd yn gystal yn fodd ac yn wystl i ni o'r ys∣brydol

adgyfodiad cyntaf yma, yr hwn am bwytu i yn∣tau fydd byw trwof fi. Joan. 6.57. Ag yno y byddwn ni gwahoddedigion gweddus i eistedd ar y bwrdd gyd â Christ, pan fòm ni fel (Lazarus) wedi ein cyfodi o farwolaeth pechod i neŵydd-deb buchedd. Joan. 12.2.

Cywirdeb y cyfodiad hwn a ymddengys yn y dei∣sysiadau cynnyrfiedig o'i mewn: canys pan fyddir yn gofyn i ti ddyledion crefydd, ac arferion duwiol∣deb, os dy galon a'th ettyb gyda Samuel: Dyma fi, llefara Arglwydd, canys y mae dy wâs yn clywed. 1 Sam. 3.10. A chyd â Dafydd, o Dduw mae fynghalon yn barod. Psal. 108.1. A chyd â Phaul, Arglwydd beth a fynni di i mi wneuthur? Act. 9.6. Yno yn ddiau fe a'th cyfodwyd ti o farwolaeth pe∣chod, ac y mae i ti ran yn y cyfodiad cyntaf: eithr os wyt ti etto yn anhysbys mewn gwir seiliau crefydd dda, ac wyt yn deall ynot dy hun ryw fâth ar wrth∣wyneb cyfrinachol i arferion duwiol ffydd, ac yn rhaid dy dynnu megis yn erbyn dy feddwl, i wneu∣thur gweithredoedd duwioldeb, &c. yno yn ddiam∣mau nid oes i ti ond enw o fod yn fyw, eithr yr wyt yn farw, fel y dywedodd Crist i Angel Eglwys Sar∣dis, Dadc. 3.1. ac nid yw dy enaid ond megis halen i gadw dy gorph rhag drewi.

Yn ail, adcyfodiad corphorol ein cyrph ni yn y dydd diwethaf, sef yr ail gyfodiad, yr hon sydd yn ein rhyddhau ni oddiwrth y farwolaeth gyntaf: yr hwn a fwytâo fynghnawd, ac a yfo fyngwaed, a geiff fywyd tragwyddol, ac mi a'i cyfodaf ef yn y dydd di∣weddaf. Canys y mae y Sacrament hon yn selio ac yn arwyddoccâu i ni, farw o Grist a chôdi o hono ef drachefn trosom ni, a bod ei gnawd ef yn ein mae∣thu a'n bywhau ni i fywyd tragwyddol, ac am hynny y caiff ein cyrph ni yn ddiogel eu cyfodi i fywyd trag∣wyddol yn y dydd olaf. Joan. 6.51, 54. Canys gan weled cyfodi ein pen, holl aelodau y corph a godant

vn ffunyd yn ddiammau. O blegit pa fodd y geill y cyrph hynny (gan eu bod yn arfau cyfiawnder, Rhuf. 6.13, 19. temlau i'r Yspryd glân, 1 Cor. 6.19. ac aelodau o Grist) y rhai a gawsant eu maethu a'i porthi â chorph a gwaed Arglwydd y bywyd, na chant eu cyfodi drachefn yn y dydd diwacthaf? Ac fel dyma 'r achos y byddis yn claddu cyrph y Sainct yn ol eu marw mor anrhydeddus, gan eu rhoi hwynt i huno yn yr Arglwydd. Au beddrod hwy a elwir gwelau a hun-dai y Sainctiau. Esa. 26.19, 20. Y colledigion a godant yn y dydd diwethaf, eithr trwy alluog nerth Crist fel y mae yn farnwr yn eu dwyn hwynt megis drwg-weithredwyr allan o'r car∣char, i dderbyn eu barn a'u gwobr haeddedigol: eithr yr Etholedigion a godant trwy rinwedd adgyf••∣diad Crist, a'r Cymundeb sydd iddynt ag ef, fel y mae yn ben iddynt. A'i adcyfodiad ef ydyw 'r a∣chos a'r siccrhad o'n vn ni. Cyfodiad Crist ydyw ffydd neilltuol Cristion: adcyfodiad y meirw ydyw prif obaith plentyn Duw. Am hynny y byddai y Cristnogion yn y brif-Eglwys, yn arfer o gyfarch eu gilidd yn y borau a'r ymadroddion hyn, fo gyfo∣dodd yr Arglwydd; ar llall a attebai, gwir, fe gy∣fododd yr Arglwydd yn ddiau.

Y chwechwed Diben o Swpper yr Argl∣wydd.

6. I selio i ni ddiogelrhwydd o'r bywyd tragwyddol. Oh pa beth sydd fwy dymunol neu gariadol na by∣wyd? a pha beth y mae yr holl ddynion yn naturiol iw ofni, neu iw gasâu, yn fwy na marwolaeth? etto nid yw y farwolaeth gyntaf yma ddim i son am dani wrth ei chyffelybu i'r ail farwolaeth, ac ni thal y by∣wyd yma ddim chwaith wrth ei gystadlu ar bywyd sydd i ddyfod. Os dymuni di gan hynny fod yn

ddiogel o'r bywyd tragwyddol, ymbaratoa dy hun i fod yn dderbynniwr teilwng o'r fendigedig Sacra∣ment yma. Canys y mae ein iachawdwr yn ein sic∣crhau ni, Os bwytty neb o'r bara hwn, efe a fydd byw yn dragywydd: a'r bara yr hwn a roddaf fi yw fyngnawd i, yr hwn a roddaf tros fywyd y byd. Joan. 6.51. Yr hwn gan hynny sydd yn bwyta y Sacra∣ment sanctaidd hon yn ddyledus, a eill ddywedyd mewn gwirionedd, nid yn vnig credo Vitam aeternam, yr wyf yn credu y bywyd tragwyddol: ond hefyd Edo Vitam aetternam, yr wyf yn bwyta y bywyd tragwyddol. Ac mewn gwirionedd dyma bûr bren y bywyd, yr hwn a blannod Duw ynghanol Paradwys yr Eglwys: Ac o'r hwn y mae ef yn addo rhoi i bob gorchfygwr, iw fwyta. Dad. 2.7. Ar pren hwn o'r bywyd, mewn aneirif raddau sydd yn rhagori ar bren y bywyd oedd yn tyfu ymheradwys Eden; Ca∣nys yr oedd hwnnw a'i wreiddin o'r ddaiar, hwn o'r nefoedd: hwnnw ni roddai ond bywyd i'r corph, hwn a rydd fywyd i'r enaid; nid oedd hwnnw ond cynnal bywyd y rhai byw, y mae hwn yn adferu bywyd i'r rhai meirwon. Dail y pren hwn a iacha y Cenedlo∣edd credadwy, ac y mae yn dwyn ffrwyth newydd bob mîs, Dadc. 22.6. yr hwn sydd yn eu porthi hwynt i fywyd tragwyddol. Oh Bendigedig ydynt hwy, y rhai sydd yn bwyta yn fynych o'r Sacrament hon! o'r lleiaf sydd vnwaith bob mîs, yn archwaethau o newydd, o'r ffrwyth adnewyddedig, yr hwn a bara∣tôdd Crist i ni ar ei Fwrdd ei hun i iachau ein gwen∣did, ac i gryfhau ein crediniaeth i fywyd tragwy∣ddol.

Y seithfed Diben o Swpper yr Arglwydd.

7. I Rwymo holl Gristianogion, megis trwy lŵ o ffyddlondeb, i wasanaethu yr vn vnig Dduw, a••

heb gynnwys yr vn aberth arall yn iawn am becho∣dau, ond yr vn wir aberth, yr hon trwy ei farwo∣laeth a offrymmodd Crist vnwaith, a thrwy yr hon y gorphennodd ef Aberthau y ddeddf, ac ei gwei∣thredodd brynedigaeth tragwyddol, a chyfiawnder i'r holl rai credadwy. Ac felly i fod fyth yn brif∣nôd cyhoedd o broffess, i ddangos rhagor rhwng Cristianogion a phob Sectau a gau grefyddau. A chan weled fod yn yr hên offeren bapisdaidd ryw ddi∣eithr fâth ar Grist yn cael ei addoli, nid yr hwn a aned o'r Fair Forwyn, eithr vn a wnair o'r deisen afrllad: á bod yr ossrymmiad o'r bara-dduw hwn wedi ei wthio ar yr Eglwys megis aberth bodlonol dros y byw a'r marw: y mae holl wir Gristianogion dan boen a pherigl anudon ewyllysgar ger bron yr Arglwydd prif Farnwr nêf a daiar, i ffieiddio yr offeren, megis delw y digofaint, yr hon sydd yn diddymmu ac yn tynnu ymaith oll-alluogrwydd haeddedigaethau marwolaeth a dioddefaint Iachaw∣dwr y byd. Canys wrth dderbyn y Sacrament o Swpper yr Arglwydd, yr ydym ni oll yn tyngu fod yr holl aberthau corphorol wedi terfynu ym marwo∣laeth ein Harglwydd; a bod ei gorph ef a'i waed vnwaith gwedi ei groeshoelio a'i dywalld, yn dragwy∣ddol facth ac ymborth i'n heneidiau ni.

2. Y modd i ystyried dy anheilyngdod dy hunan.

GOrau modd i ddŷn i ddeall ei anheilyngdod ei hun, ydyw holi ei fuchedd ei hun, yn ol dêg gorchymmyn yr holl-Alluog Dduw. Chwilia gan hynny pa ryw ddyledion a adewaist di heb wneuthur, a pha gamweddau a wnacthost di, yn erbyn pob vn o'r Gorchmynnion: gan gofio os byddi heb edifeir∣wch a thrugaredd Dduw Yn Ghrist, fod melldith

Dduw (yr hwn sydd yn cynnwys oll drueni y by∣wyd hwn, ar poenau tragwyddol yn nhân vffern pan ddarfyddo hwn) yn ddyledus am dorri y lleiaf o orchmynnion Duw. Deut. 27.26. Gal. 3.10. A chwedi cymmeryd cyflawn olygiad yn gystal ar dy bechodau, a'th trueni, dychwel i ryw le dirgel, ac yno gan dy osod dy hun yngolwg y Barnwr, me∣gis drwg weithredwr euog yn sefyll o flaen yr or∣seddfaingc i dderbyn ei farnedigaeth, gan blygu dy liniau hyd y ddaiaren, a churo dy ddwyfron a'th ddyrnau, a gwlitho dy ddeurydd a'th ddagrau, cy∣faddef dy bechodau, ac yn ostyngedig erfyn ei nawdd a'i drugaredd yn y geriau hyn neu 'r cy∣fryw.

Cyffes ostyngedig am bechodau, iw gwneuthur at Dduw o flaen derbyn y Cymmun sân∣ctaidd.

O Dduw dâd nefol, pan ystyriwyf y daioni a ddangosaist di i mi beunydd, a'r anwiredd a wneuthym yn erbyn y nefoedd ac o'th flaen di, y mae arnaf fi gywilydd om plegit fy hun, a gwarth sy 'n cuddio fy wyneb megis llen: Canys pa vn o'th Orchymynion na thorrais? O Arglwydd yr wyf yn sefyll yma yn euog o droseddu dy holl gyfreithiau sanctaidd: Canys ni bu serch fynghalon mor awy∣ddus yn glynu wrth dy Fawrhydi di, megis wrh ofer a bydol bêthau: Nid ofnais i moth farnedigaethau di, i'm dychrynu oddiwrth bechodau, ni choeliais ith addewid, i'm cadw rhag ammau o'm amserol, neu rhag ano∣beithio o'm tragwyddol gyflwr. Mi wneuthum reol dy dduwiol addo∣liad, i fod fel y gwelai fy meddwl

yn gymhefur, nid fel y gosododd dy air di ar lawr: gan fod yn haws gan fynghalon gofio fy Iachawdwr bendigedig, mewn llun cerfiedig o waith dŷn, nac edrych arno ef yn groeshoeliedig yn ei air a'i Sacra∣mentau, ar ol ei drefnedigaeth ei hun. Lle ni ddy∣laswn i erioed arferu dy enw (i'r hwn y mae pob glin yn plygu) oddiethr ag anrhydedd crefyddol, nac vn rhan o'th addoliad heb zêl a pharodrwydd dyledus: se ddarfu i mi gablu a chamarferu dy enw san∣ctaid mewn arferol lyfau byrbwyll: Ie fe ddarfu i mi arferu llyfau i'th enw bendigedig, megis yn fan∣tellau i guddio fy mechodau bryntion. Ac mi fum yn fynych yn bresennol yn dy wasanaeth, mwy o ran defod ac arfer, nac o ran cydwybod, a mwy o ran rhyngu bodd dynion, nac o ran rhyngu bodd i ti, fy Nuw grasusol.

Lle dylaswn i sancteiddio dy ddydd Sabboth, trwy fod yn gyd-edrychiol wrth gyhoeddys orchwylion yr Eglwys, a thrwy fyfyrio yn ddirgel ar air a gwei∣thredoedd Duw, a thrwy ofwyo y claf, a rhoi ym∣wared i'm brodyr tlodion: Och, yr oeddwn ni yn tybied y gorchwylion sanctaidd hynny yn faich gor∣mod, o horwydd eu bod yn rhwystro fy nifyrrwch ofer: Ie fe ddarfu i mi dreilio llawer o'th Sabbothau yn fy nrachwantau halogedig fy hu∣nan, heb fod yn bresennol wrth vn rhan o'th addoliad go∣goneddus.

Lle dylaswn i roi pob dyle∣dus anrhydedd im Naturiol, Eglwysig, a dinasol dadau, ni ddarfu i mi ddangos mor fáth ddyledus barch a thraserch i'm rhienl fel yr oedd eu gofal a'i mwyneiddra hwynt yn haeddu.

Nid oeddwn i yn hoffi mo'th Wenidogion di fel y dylaswn er mwyn eu llafur, eithr yr oeddwn yn beio ar eu buchedd, ac yn eu cashâu am iddynt fy argy∣oeddi i yn gyfiawn. Ac fe ddarfu i mi fy ymddwyn fy hunan yn wrthnysig ac yn ddiystur yn erbyn dy Swyddogion a'th wenidogion, er i mi wybod mae dy ordeinhâd ti ydyw, y dylwn i fod yn vfyddgar iddynt.

Lle y dylaswn fod yn hwyrfrydig i lid, ac yn do∣sturiol i faddau camweddau, heb gynnwys i'r haul fyned i lawr ar fy nigofaint: Eithr gwneuthur da dros ddrwg, a charu fyngelynion er dy fwyn di: fy fi, och fi, am vn gair diffaith, a dorrais allan mewn llid, gan achlesu a llettyfa bwriadau niweidiol yn fynghalon, fel y dewisais i ymborthi ar fy malais fy hun, o flaen bwyta dy Swpper sanctaidd.

Lle dylaswn i gadw fy meddwl oddiwrth drach∣wantau budron, am corph oddiwrth bob aflendid: O Arglwydd, mi halogais, ac a ddiŵnais y ddau, gan wneuthur fynghalon yn gawell i feddyliau di∣ffaith, a'm meddylfryd yn gut i'r ysbryd aslan. Ie yr ymwared ar cynnorthwy, yr hyn a roddaist ti (Arglwydd) er mwyn ymgadw oddiwith drachwant, ni allai mom cadw i o fewn terfynau Diweirdeb; Canys gan flysio, ac ewyllysio glendid, sail yr hwn nid yw ond pridd, fe ddarfu i Satan roi swyn gyfaredd i'm cnawd i drach∣wantu ar ol cnawd dieithr.

Lle dylaswn fyw mewn vnion∣deb, gan roddi i bawb ei eiddo, a bod yn fodlon i'm cyflwr fy hun; a chan fyw yn gydwybodus yn fyng∣alwedigaeth gyfreithlawn, dy∣laswn fod yn barod (yn ol fyn∣gallu)

i gyfrannu ac i roi echwyn i'r anghênog: O Arglwydd fe ddarfu i mi trwy orthrymmu, gwas∣cu, a gwobrau, ymgeccri, a'r cyfryw gamgymyreth, trwy liw o'm Galwedigaeth am Swydd, yspeilio a darnguddio oddiar fynghyd Gristianogion: Ie fe ddarfu i mi fiommi a chynnwys Crist lawer amser yn ei aelodau tlodion, i sefyll yn newynog, yn an∣wydog, ac yn noeth wrth fy nrws: ac yn newynog noethlwm i fyned ymaith yn ddi-ymwared fel y daeth: ar pryd yr oedd culni ei ruddiau yn erfyn am drugaredd, ni adawai galedwch fynghalon i mi ddangos ddim tosturi.

Lle y dylaswn i wneuthur cydwybod i ddywedyd y gwirionedd mewn diniweidrwydd, heb-dwyll, mewn callineb gan farnu yn vnion, ac yn gariadus gan gymmeryd pob peth ar y gorau: a lle y dylaswn i ymddiffyn enw da a chredyd fynghymydog: och fi (wael-ddyn truan) mi enllibiais ac a wradwyddais fynghyd-frawd, a chyn gynted ac y clywn chwedl diffaith mi wneuthum fynhafod yn offeryn i'r Cy∣thraul iw gyhoeddi i eraill, cyn gwybod y gwirionedd o hono fy hun. Yr oeddwn cyn belled oddi∣wrth ddywedyd vn gair da, er ym∣ddiffyn ei enw da ef, megis yr oedd yn ddirgel chwerthiniad yn fyngha∣lon glywed anair i vn yr oeddwn yn ei gynfigennu, er i mi wybod heb law hynny fod rhâdau Duw yn llewyrchu ynddo ef mewn mesur cyflawn. Mi wneuthum ddigrifwch o wenheithus, a bûdd o ddrygfawr gelwyddau, yn hyn o beth yn fy nangos fy hun yn vn o'r Cretiaid ac nid yn wir Gristion.

Ac yn ddiwethaf (O Arglwydd)

lle y dylaswn i fod yn gwbl fodlon i'r cyfran a genni∣adhaodd dy fawrhydi i mi yn y percrindod hwn; a gorfoleddu mewn daioni vn arall megis yn fy vn fy hunan: och, ni wneuthum i swydd ond chwenny∣chu a blysio tŷ y cymmydog yma, a thir y cymmy∣dog draw: Ie gan ddymuned y cyfryw ddŷn yn farw, fel y gallwn i gael ei swydd neu ei etifeddi∣aeth; gan chwennychu yn hytrach y pethau a gan∣niadhaist di i rai eraill, o flaen bod yn ddiolchgar am y pethau a roddaist di i mi fy hunan. Fel hyn O Arglwydd y darfu i mi, yr hwn wyf bechadur cnaw∣dol gwedi yngwerthu tan bechod droseddu dy holl sanctaidd a'th ysbrydol orchymynnion, o'r cyntaf i'r olaf, o'r mwyaf i'r lleiaf, ac yma yr wyf yn sefyll yn euog o flaen dy Orseddfaingc di, am dorri dy holl gyfreithiau, ac am hynny yr wyf yn haeddu dy felldith, a'r holl drueni a eill cyfiawnder ei dywallt allan ar y fath greadur melldigedig. Ac i ba le yr af fi am ymwared rhag y trueni hyn? Y mae An∣gelion yn cywilyddio wrth fy gwrthryfel, ac ni wnant ddim ymwared i mi. Y mae gwyr yn euog o'r vnrhyw drosedd, ac ni allant moi cynnorthwyo eu hunain. Am hynny a anobeithiaf fi gyd â Chain, neu wneuthur am danaf fy hun gyd â Judas? Na wnaf Arglwydd, Canys ni byddai hynny ond di∣bennu trueni y bywyd hwn, a dechrau poenau di∣drangcedig vffern: mi appeliaf yn hytrach at Or∣seddfaingc dy rad lle y mae trugaredd yn rheoli i fa∣ddau aml bechodau a throseddau, ac allan o ddyfn∣der fy 'nrhueni, mi lefaf gyd â Dafydd am ddyfnder dy drugareddau. Pe lleddit ti fi â blinderau, etto myfi mal Job a ymddiriedaf ynot ti. Pe rhôn ac i ti fy moddi yng∣hanol cefnfor dy anfodlonrhwysld, gy∣dâ Jonas, etto mi ddaliaf y fâth a∣fael yn dy drugaredd, fel y gellir

fynghodi i fynu yn farw, a nwy ddwylaw am dani hi. A pha teflit ti fi i waelodion vffern, mal Jonas i fol y Pyscodyn: Etto oddiyno y llefwn arnat ti; O Dduw Tâd o'r nef, O Jesu Grist Prynwr y byd, o ysbryd glán fy Sancteiddiwr, tri pherson ac vn Duw trag∣wyddol, trugarha wrthif bechadur truan. A chan weled mai daioni dy anian dy hun a barodd i ti ddanfon dy vnig-anedig Fab i farw dros fy mhecho∣dau, fel trwy ei farwolaeth ef y gallwn gael fyng∣hymmod gan dy Fawrhydi: O Na thaff ymaith ac na wrthod fy enaid edifeiriol, yr hwn gan ei fod yn anfodlon iddo ei hun am bechod, sydd yn ewyllysio dychwelyd i'th wasanaethu, a'th fodloni, mewn newydd-deb buchedd: Ac estyn dy law ymwaredol o'r nef i achub dy wâs tlawd, yr hwn sydd (megis Petr) yn barod i soddi ynghefnfôr pechodau a thrue∣ni. Golch ymaith liaws fy anwireddau â haeddedi∣gaethau y gwaed, yr hwn yr wyf si yn ei Gredu ddarfod i ti ei dywallt yn helaeth tros bechaduriaid edifeiriol.

Ac ynawr gan fy mod i dderbyn y dydd hwn y Sacrament fendigedig o'th werthfawroccaf gorph a gwaed; O Arglwydd, yr wyf yn attolygu i ti, gâd i'th ysbryd glan drwy dy Sacrament selio i'm he∣naid, fod o'm holl bechodau trwy dy farwolaeth a'th ddioddefaint yn cael eu cyflawn faddau a'i gollwng dros gôf, megis na ddêl y melldithiau a'r Barne∣digaethau, y rhai y mae fy mechodan yn eu hae∣ddu, fyth i'm gwradwyddo yn y bŷd hwn, nac i'm he∣nog farnu yn y byd sydd i ddyfod. Canys fy ssydd ddisigl yw, ddarfod i ti farw dros fy mhechodau, a chyfodi eilwaith or mwyn fynghysi∣awnhâd. Hyn yr wyf yn ei gredu, O Arglwydd cynnorthwya fy an∣gredmiaeth. Gweithreda ynof he∣fyd yr wyf yn attolwg i ti ed••feirwch

difrifol, megis y gallwyf o eigiawn calon, ofidio tros fy mhechodau a aethant heibio, a'i ffieiddio, a'th wasanaethu o hyn allan mewn newydd-deb buchedd â mwy mesur o sancteidddrwydd crefyddol. na âd i'm henaid i fyth anghofio aneirif gariad y cyfryw Iachawdwr anwyl, yr hwn a roddes i lawr ei fywyd i waredu pechadur cyn waeled. A channiadhâ, O Arglwydd, yn ol i mi dderbyn y selau a'r arwyddi∣on hyn o'm Cymmun i rhyngof â thi, i ti fod o hyn allan yn anneddu trwy dy ysbryd glân o'm me∣wn, a minnau felly i fyw mewn ffydd ynot ti, fel y gallwyf rodio holl ddyddiau fy mywyd mewn du∣wioldeb tu ag attat ti, Ac mewn brawdol gariad Per∣ffaith tu ag at fynghymydogion: megis gan fyw yn dy ofn, y gallwyf farw yn dy ffafr, ac ar ol marwo∣laeth bod yn gyfrannog o fywyd targwyddol trwy Je∣su Grist fy Arglwydd am hunig Iachawdwr. A∣men.

3. Am y moddion trwy ba rai y gelli di ddyfod yn Dderbynniwr teilwng.

Y Moddion hyn ydynt ddyledion o ddau fath: y cyntaf tu ag at Dduw; yr olaf tu ag at ein cymydog. Y rhai ydynt tu ag at Dduw ydynt dri: yn gyntaf, gwybodaeth iachus, yn ail, gwir ffydd, yn drydydd, edifeirwch difrifol. yr hyn tu ag at ein cymydog, nid yw ond vn, sef diammur gariad per∣ffaith.

1. Am wybodaeth iachus yr hyn a ddylai fod mewn Cymunwr teilwng.

Gwybodaeth iachus ydyw dealltwriaeth sancteiddi∣edig am brif seiliau crefydd. Heb. 6.1, 2. Joan. 17.3. 1 Tim. 2.4. 1 Cor. 12.29. 2 Cor. 13.5. Megis

yn gyntaf, am Drindod y personau yn vndod y Duwdab. Yn ail, am greadigaeth dyn a'i gwymp. Yn drydydd, am y felldith a'r trueni dyledus i be∣chod. Yn bedwerydd, am naturiau a Swyddau Crist, ac am brynedigaeth y byd trwy ffydd yn ei far∣wolaeth ef: yn enwedig, am athrawiaeth y Sacra∣mentau yr hyn sydd yn sicrhau ac yn selio y pryne∣digaeth hwnnw i ni. Canys fel na ellir adeiladu tŷ, oni roir y sail ar lawr yn gyntaf; felly ni eill crefydd chwaith mor sefyll, oni bydd hi gwedi ei seilio ar wy∣bodaeth diogel o air Duw. Yn ail, oni wyddom ni ewyllys Duw, ni allwn ni, nai gredu, nai wneu∣thur. Canys megis na ddichon neb wneuthur gorch∣wylion bydol, ond y rhai sydd a gwybodaeth cel∣fyddgar genthynt i'w gwneuthur: felly heb wybo∣daeth, rhaid yw i ddynion fod yn fwy aneallgar ac anwybodus mewn ysbrydol a goruchel bethau. Ac etto mewn pethau amserol fe ddichon dyn wneuthur llawer trwy oleuni naturiaeth: Eithr mewn dirge∣ledigaethau crefyddol, pa fwyaf y bôm ni yn hyde∣ru mewn rheswm naturiol, bell-bell y byddwn ni oddiwrth ddirnad yr ysbrydol wirionedd. 1 Cor. 2.14. Rhuf. 8.7. Yr hyn beth sydd yn eglurhâu fod cyflwr ofnadwy i'r rhai sydd yn derbyn heb wyboda∣eth, a chyflwr mwy ofnadwy i'r Bigeiliaid hyn∣ny y rhai ydynt yn gwenidogaethu iddynt heb eu Cateceisio nai hathrawiaethu.

2. Am wir ffydd, yr hon a ddylai fod mewn Cy∣munwr teilwng.

Nid y gwybodaeth noeth o'r Scrythyrau, a'r sei∣liau cyntaf o grefydd, ydyw gwir ffydd, (Canys mae y cythreuliaid, a'r gwrthodedigion mewn mesur tra∣godidawg yn credu ac yn crynu, Jag. 3.19.) eithr gwir grediniaeth o'r holl bethau ar a ddarfu i'r Argl∣wydd

eu dadcuddio yn ei Air; ac hefyd neillduol osodiad at enaid dyn ei hun o'r holl addewidion o drugaredd, yr rhai a wnaeth Duw yn Ghrist i becha∣duriaid credadwy. Ac yn ddilynawl fod Crist a'i holl haeddedigaethau, yn perthyn iddo ef yn gystal ac i vn arall. Canys yn gyntaf, o ni bydd gennym ni gyfiawnder y ffydd, nid yw y Sacrament yn selio dim i ni; Ac y mae pob dŷn yn Swpper yr Arglwydd yn derbyn cymmaint ac y mae yn ei gredu, Rhuf. 4.11. Yn ail, O blegid heb ffydd na allwn ni y rhai ydym yn Cymuno ar y ddaiar ymgyffred Crist yn y ne∣foedd. Canys fel y mae ef yn trigo ynom ni trwy ffydd. Eph. 3.17. felly trwy ffydd vn agwedd y rhaid i ni ei fwyta ef. Yn drydydd, oblegid heb ffydd ni allwn ni fodloni neu berswadio ein cydwybod ein bod yn Cymmuno yn gymmeradwy ger bron Duw. Heb. 11.6. Rhuf. 14.23.

3. Am edifeirwch difrifol yr hyn a ddylai fod mewn Cymmunwr teilwng.

Gwir edifeirwch ydyw sancteiddiol gyfnewid me∣ddwl, pan fyddo dŷn yn ol iddo gymmeryd golwg teim∣ladwy ar drugaredd Duw, a'i drueni ei hun, yn troi oddiwrth ei holl bechodau amlwg a dirgeledig, i wa∣sanaethu Duw mewn sancteiddrwydd a chyfiawnder yr holl ddarn arall o'i enioes. Esa. 55.7. Ezec. 33.11. Act. 3.19. ac 26.29. Luc. 1.74.75. Canys fel y mae vn glwth a fyddo wedi ymlenwi â bwyd, yn anghymmesur i fwyta bara: felly yr hwn sydd a'i gonglau yn llawn o bechodau, nid yw weddaidd i dderbyn Crist. A chydwybod gwedi ei ymddifwy∣no gan fudreddi ewyllysgar, sydd yn gwneuthur yr arfer or holl bethau sanctaidd yn ansanctaiddiol i ni. Heb. 2.13, 14. Tit. 1.13. Ni ellir bwyta mor offrymedig di-frycheulyd oen Pasc, gyd â lefain ma∣lis

a drygioni, medd Paul, 1 Cor. 5.8. Ac ni eill hên gostrêlau ein llygredig a'n amhur gydwybodau ni, gadw y gwin newydd o werthfawr waed Crist, fel y dywaid ein Iachawdwr. Marc. 2.22. Y mae 'n rhaid i ni gan hynny wir edifarhau, os mynnwn ni fod yn gyfrannogion teilwng.

2. Y dyled sydd raid i ni ei gyflawni tu ag at ein cymydog ydyw cariad perffaith.

Cariad perffaith ydyw maddeu yn ewyllysgar i rai eraill a wnaethant i'n herbyn, ac ar ôl cyfundeb, ty∣stiolaeth ddiffuant oddiallan o draserch ein calonnau oddifewn, trwy ymddygiad, geiriau, a gweithredoedd, cyn fynyched ac ir ymgyfarfyddom ni, neu y byddo yr achos yn gofyn. Canys yn gyntaf, heb gariad tu ac at ein cymydog, nid oes vn aberth yn gymeradwy gan Dduw. Mat. 5.23, 24. Yn ail, ô herwydd mai vn brif achos neu 'r diben, er mwyn yr hyn yr or∣deiniwyd Swpper yr Arglwydd, ydyw cryfhau ca∣riad Cristianogion y naill tu ag at y llall. Joan. 13.14, 34, 35. Yn drydydd, ni eill vn dyn moi sicr∣hau ei hun o fod wedi cael maddeuant am ei becho∣dau gan Dduw, oni bydd ei galon ef yn ymroi i fa∣ddau i ddynion y beiau a wnaethant yn ei erbyn ef. Mat. 18.35. Hyn yma am y dyledion cyntaf, sydd raid i ni eu cyflawni cyn dyfod i Fwrdd yr Arglwydd, yr hyn a elwir Parodrwydd neu ymba∣ratoad.

2. Am yr ail fâth ar ddyledion y rhai sydd raid i Gymmunwr teilwng eu cyflawni wrth dderbyn Swp∣per yr Arglwydd, sef Myfyrdodau.

Y Gorchwyl hwn o fyfyrdod ysprydol sydd yn ymgynnwys mewn llawer obyngciau.

Yn gyntaf, pan fyddo y bregeth gwedi darfod, a gwledd o Swpper yr Arglwydd i ddechrau ei chysse∣gru: myfyria wrthit dy hunan fel y mae Crist yn dy wahodd di i fod yn gyfrannog ar ei fwrdd sancta∣idd, ac mor garedig y mae yn dy wahodd di: O deuwch i'r dyfroedd bob vn y mae syched arno, &c. deuwch prynwch win a llaeth heb arian, ac heb werth; bwytewch yr hyn sydd dda, ac ymhyfryded eich enaid mewn brasder. Cymmerwch bwytewch chwi, hwn yw fyngorph yr hwn a dorrwyd trosoch, yfwch o hwn eu gyd; Canys hwn yw fyngwaed yr hwn a dywalltwyd er mwyn maddeuant o'ch pecho∣dau chwi. Math. 22. ac 26.26, 27, 28. 1 Pet. 1. Esay. 55.1, 2. Pa fwy o anrhydedd a ellir ei ganni∣adhau na chael cynhwysiad i eistedd ar fwrdd yr Arglwydd ei hun? pa well llyniaeth a ellir ei roi, nac ymborthi ar gorph a gwaed yr Arglwydd ei hu∣nan? Os oedd Dafydd yn tybied mai mwyaf ffafr a allai ef ei wneuthur i Barzillai ddaionus am yr holl garedigrwydd a ddangosasai ef iddo yntau yn ei orthrymderau, oedd gynnyg iddo, y cai ef fwyta ar ei fwrdd ef gyd ag ef yn Jerusalem: 2 Sam. 19.33. Yn ba faint mwy o ffafr y dylem ni ei gy∣frif, pan fyddo Crist mewn gwirionedd yn ein por∣thi ni yn ei Eglwys ar ei fwrdd ei hun, a hynny a'i dra-sanctaidd gorph a'i waed ei hunan?

2. Fel y darfu i Abraham pan aeth ef i fynu i'r mynydd i aberthu Isaac ei fab, adel ei weision i wa∣red yn y gwastadedd: Gen. 22.5. felly pan dde∣lych di at ysbrydol aberthiad Swpper yr Arglwydd, gosod heibio holl feddyliau ac amcanion bydol: fel y gellych di yn gwbl feddylio, a myfyrio am Grist, ac aberthu i fynu dy enaid iddo ef, yr hwn a aber∣thodd ei enaid ai gorph drosot ti.

Yn drydydd, myfyria wrthit dy hun, mor werth∣fawr ac anrhydeddus yw corph a gwaed Mab Duw, yr hwn yw llywodraethwr nef a daiar: Yr Argl∣wydd, wrth amnaid yr hwn y mae yr Angelion yn crynu, a chan yr hwn y caiff y byw ar marw eu bar∣nu yn y dydd diwethaf, a thithau yn eu plith. Ac mai hwn yw ef, yr hwn gwedi ei groeshoelio am dy bechodau, sydd yr awrhon yn ymgynnig i'th enaid i'w dderbyn trwy ffydd. Or tu arall, ystyria pa fath greadur pechadurus ydwyt ti: ac fel yr wyt ti yn gwbl anheilwng o'r fath lettywr sanctaidd; A chynddrwg yr wyt ti yn haeddu archwaethu y fath ymborth ben∣digedig? Gwedi dy gael mewn budreddi, a byth o hynny allan yn ymdrobaeddu mewn budr byllan a thyllau anwiredd; yn dwyn enw Cristion eithr yn gwneuthur gweithredoedd y cythraul; yn addoli Crist gan ddywedyd Ave Rex, Henffych well fren∣nin a'th enau, eithr poeri llyfau yn ei wyneb, ai groeshoelio ef o newydd a'th orchwylion anraslo••.

Yn bedwerydd, cydsynnia gan hynny, a meddwl a pha wynepryd y beiddidi gynnyg cyfwrdd corph mor sanctaidd a dwylaw mor aftan? neu i yfed y sath werthfawr waed, a'r fath enau celwyddog dryg∣fawr? Neu i lettena y fâth fendigedig westwr mewn stafell mor fudr? Canys os ••addwyd y Bethshemi∣tiaid, am edi ych yn amharchus yn Arch yr h••n Destament, pa farnedigaeth a elli di ei ddisgwyl yn gyfion, yr hwn a'r cyfryw amhur olygon, a chalon, wyt wedi dyfod i edrych a derbyn Arch y Testament ••••wydd, yn yr hon y mae cyflawnder y Duwdod yn presswylio yn gorphorol? Col. 2.3, 9.

Os trawyd Ʋzzah â marwolaeth ddisymmwth, am gyfwrdd Arch y cyfammod, Er nad oedd heb zel! 2 Sam. 6.7. Pa farn oruchel a ddylit ti ei ofni, yr hwn wyt mor hy a hyll ac á dwylaw aflan ryfygu ••eimlo Arch y Testament tragwyddol, yn yr hon y

cuddiwyd holl dryssorau doethineb a gwybodaeth?

Os oedd Joan fedyddiwr (y gwr duwiolaf ar a aned o wraig erioed) yn ei dybied ei hun yn an∣heilwng i ddwyn ei escidiau ef: O Arglwydd mor anheilwng yw 'r fath briddyn halogedig ac wyt ti, i fwyta ei gnawd sanctaidd, ac i yfed ei werthfawr∣occaf waed? Mat. 3.11.

Os oedd y bendigedig Apostol St Petr, wrth we∣led dim ond llewyrch ollallnog nerth Crist, yn ei dy∣bied ei hun yn anheilwng i sefyll yn yr vn cafn ag efo; oh, mor anheilwng wyt ti i eistedd gyd â Christ ar yr vn bwrdd, lle y gelli di ganfod ei aneirif râd a'i drugaredd yn tewynnu?

Os oedd y Canwriad yn tybied nad oedd crong∣lwyd ei dŷ ef yn deilwng i groesawu y fàth lettywr gogoneddus; pa le a ddichon fod yn gymmwys dan dy asennau di, i sancteiddrwydd Crist i anneddu ynddo? Mat. 8.8.

Os oedd y wraig glwyfus o'r diferlif gwaed, yn ofni cyfwrdd ag ymyl ei wisc ef; pa fodd y dylit ti grynu wrth fwyta ei gnawd ac yfed ei oll-iachusawl waed ef?

Etto os ydwyt ti yn dyfod yn ostyngedig mewn ffydd, edifeirwch, a chariad perffaith, gan ffieddio dy bechodau a aethant heibio, a bwriadu yn ddi-ffu∣ant wellhau dy fuchedd o hyn allan: Na fydded dy bechodau aethant o'r blaen i'th ofni, o ran ni roddir mo honynt fyth yn dy faich di; ae fe fydd y Sacrament hon yn selio i'th enaid ti, fod dy holl bechodau a'r barnedigaethau dyledus iddynt wedi cael eu cyflawn faddau a'u golchi ymmaith yn lân trwy waed Crist. Canys nid ordeiniwyd mor Sacra∣ment hon i'r rhai ydynt berffaith, ond i gynnorth∣wyo pechaduriaid edifeiriol i berffeithrwydd: Ni ddaeth Crist i alw y rhai cyfion onid pechaduriaid i ed feirwch, Mat. 9.12, 13. Ac y mae ef yn dywe∣dyd,

nad rhaid ir iach wrth physygwr ond i'r clwyfus, y rheini a alwodd Crist, a phan ddeuent, y rheini erioed a gynnorthwyai ef. Math. 11.28. Bid yr holl Efengyl yn dystiolaeth na ddaeth yr vn pe∣chadur erioed at Grist am drugaredd, a myned ymmaith heb ei neges. Trocha di vn agwedd dy enaid clwyfus yn y ffynnon hon o waed Crist: ac yn ddi-ammau yn ol ei addewid ef, di a gai dy iachau o'th holl bechodau a'th aflendid. Zach. 13.1. Nid pechaduriaid gan hynny ond y rhai sydd yn anewyll∣ysgar i edifarhau am eu pechodau, a waherddir oddiwrth y Sacrament hon.

Yn bumed, myfyria ddarfod i Grist adael y Sa∣crament hon i ni yn brif Arwydd a gwystl o'i gariad ef: nid pan oeddynt yn amcanu ei wneuthur ef yn Frenin, Joan. 6.15. (yr hyn a allasai fod megis yn dâl am eu hewyllys da) ond pan oedd Judas a'r Arch offeiriaid yn gwneuthur ei frâd ef, am hyn∣ny yn gwbl o'i wir gariad. Pryd yr oedd Nathan yn dangos i Ddafydd ddaed oedd gan y dŷn tlawd ei oenig fechan a laddasai y gwr cyfoethog: Yr oedd ef yn rhoi iddi meddai ef, oi dammaid ei hun i fwy∣ta, ac o'i gwppan ei hun i yfed. 2 Sam. 12.3. ac onid yw cariad Crist gan hynny iw Eglwys yn anrhae∣thadwy pan fyddo ef yn rhoddi iddî ei gnawd ei hun iw fwyta a'i waed ei hun iw yfed, yn borthiant ysprydol a thragwyddol iddi? Os oes gan hynny ddim cariad yn dy galon di, cymmer phiol iechydwriaeth yn dy law, a pharcha ei gariad ef â chariad am da∣no, Psal. 116.11.

Yn chweched, pan fyddo y Gwenidog yn dechrau cyffegru y Sacrament sanctaidd, yno dod heibio dy holl weddiau, dy ddarllain, a'th oll fyfyrdodau e∣raill pa rai bynnac: a gofod dy feddylfryd yn vnig ar ygweithredon, a'r arferion sanctaidd hynny, y rhai yn ol trefnedigaeth Crist a arferir o fewn ac yn∣ghylch

y Sacrament sanctaidd: Canys fe ryngodd bodd i Dduw (gan ystyried ein gwendid ni) osod y trefnedigaethau hynny yn gyfryngau î gyfodi ein meddyliau i ddyfrifol fyfyrio ar ei radau nefol.

Pan fŷch di gan hynny yn gweled y Gwenidog yn gosod oddiwrtho y bara ar gwin ar Fwrdd yr Argl∣wydd, ac yn eu cyssegru hwynt trwy weddi a thrwy ordeinhad Crist, i fod yn Sacrament sanctaidd o fen∣digedig corph a gwaed Crist; yno myfyria, fel y darfu i Dduw Dàd o'i wir gariad i ddynol ryw, neilltuo, a selio ei vnig-anedig Fab i fod yn foddion oll-ddigonol, ac vnig gyfryngwr, i'n gwaredu ni oddiwrth bechod, ac i'n cymmodi ni a'i râd ef, ac i'n dwyn ni i'w ogoni∣ant.

Pan fyddych di yn gweled y Gwenidog yn torri y bara wedi ei fendigo, y mae 'n rhaid i ti fyfyrio, ddarfod rhoi Jesu Grist tragwyddol fab Duw i far∣wolaeth, a bod ei fendigedig Enaid a'i gorph (gan de∣imlad o ddigofaint Duw) wedi eu torri a'i gwahanu am dy bechodau di, cyn wiried ac y gweli di yr awrhon dorri y Sacrament sanctaidd o flaen dy ly∣gaid: a chyd â hynny galw i'th gôf faint yw eu∣ogrwydd dy bechodau, a maintiolaeth digofaint Duw i'w herbyn hwynt, gan weled na fodlonid cyfiawnder Duw, ond a'r cyfryw aberth.

Pyn fyddo y gwenidog gwedi bendigo a thorri y Sacrament, ac yn ei ymbaratoi ei hunan i'w chy∣frannu; yno myfyria, fod y brenin yr hwn sydd fei∣str o'r wlêdd yn sefyll wrth y bwrdd i weled ei wahoddedigion, ac yn edrych arnat ti a yw dy wisc briodas am danat: Mat. 22.11. Dad. 19.8. Tybia he∣fyd fod yr holl Angelion sanctaidd, y rhai ydynt yn gwilio ar yr etholedigion yn yr Eglwys, ac ydynt yn chwennych gweled arferu y dirgeledigaethau sancta∣idd hynny, yn dal sylw ar dy ostyngeiddrwydd a'th ymddygiad, 1 Cor. 11.10. Eph. 1. ar olaf. 1 Pet. 1.12.

gâd i'th enaid gan hynny, yn y cyfamser y byddo 'r Gwenidog yn dwyn y Sacrament attat ti, aberthu hon, neu'r cyfryw vnig-adroddiad at Grist.

Neillduol draethawd ddiddanaidd i'w hadrodd yn ol cyssegriad a chyn derbyn y Sacrament.

AI gwir yw y presswylia Duw ar y ddaiar? wele y nefoedd, a nefoedd y nofoedd ni allant dy gynhwys di, pa faint llai y dichon enaid y fath ddi∣hiryn pechadurus ac wyf fi dy dderbyn di!

Eithr gan weled fod dy ewyllys bendigedig i ddy∣fod fel hyn i Swpperu gyd â mi, ac i bresswylio ynof: ni allaf o wir lawenydd na ddywedwyf beth yw dyn pan gydnabyddit ag ef? neu fâb dyn pan wnait gyfrif o honaw? Pa gariad bynnac a fu gwiw gennit ti ddangos i mi o gyflawnder dy râs, yr wyf yn cyfa∣ddef yn rhwydd pa beth ydwyf yn nhrueni fy na∣tur. Yr wyf (i ddywedyd ar vnwaith) yn greadur cnawdol, am henaid wedi ei werthu tan bechod: dyn truan gwedi ei amgylchu â chorph marwolaeth. Etto Arglwydd gan dy fod ti yn galw, wele fi yn dyfod, a chan dy fod ti yn galw pechaduriad, fe ddarfu i mi fyngwthio fy hunan i mewn ym mhlith eraill: a chan weled dy fod ti yn galw yr holl rai sydd yn f••••nderog, ac yn llwythog; ni welai ddim achos i mi iaros yn ôl. O Arglwydd yr wyf fi yn glaf, ac i ba le yr âf ond attad ti physygwr fy enaid? Tydi a iachauaist lawer, ond erioed ni threwaist di wrth yr vn mor drwm glwyfus: Canys vr wyf yn fwy gwa∣hanglwyfus nac oedd Gehazi, yn fwy aflan na Mag∣delen, yn ddallach yn fy enaid nac oedd Bartimeus vn ei gorph; Canys myfi a fum fyw hyd yn hyn, ac erioed heb we∣led gwir lewyrch dy air. Y mae yn rhedeg o'm henaid fwy llif o

chod, nac oedd diferlif gwaed y wraig claf o'r gwa∣edlif. Nid oedd Mephibosheth yn gloffach i ger∣dded, nac yw fy enaid i rodio ar dy ôl di mewn ca∣riad. Ni bu fraich Jeroboam yn fwy gwywedig i da∣ro y prophwyd, nac yw fy llaw anafus i, i roi ym∣wared i'r tlawd. Iachâ fi o Arglwydd, ac ti a wnai cymmaint gweithred a'i iachau hwynt oll. Ac er bod ynof fi eu holl bechodau a'u hanafau hwynt; etto Arglwydd, mor gyfoethog yw dy râd ti, mor fawr yw dy gelfyddyd, megis os mynni, y gelli di ag vn gair, faddau y naill, ac iachau 'r llall. A pha ham y dylwn i ammau dy ewyllys dâ di; pryd na chyst i ti yr awrhon er fyngwaredu, ond vn wên gariadus, yr hwn a ymddangosaist dy hun mor ewyllysgar i'm prynu, er i ti golli holl waed dy galon: Ac yr awr∣hon wyt yn cynnyg mor rasusol i mi arwydd diogel om prynedigaeth trwy dy waed? Pwy wyf fi o Argl∣wydd Dduw? a pha haeddedigaeth sydd ynof, i'm prynu ar fâth brîs gwerthfawr? Nid yw ond dy wir drugaredd, ac nid wyf (o Arglwydd) deilwng o'r lleiaf o'th holl drugareddau di: llai o llawer i fod yn gyfrannog o'r Sacrament sanctaidd hon, yr ar∣wydd mwyaf ar a ganniadheuaist i feibion dynion y rhai a geri. Pa fodd y dylwn i o herwydd fy an∣heilyngdod fy hun, lefain allan rhag ofn, wrth weled dy Sacrament sanctaidd, megis y darfu ir Philistiaid pan welsant Arch yr Arglwydd yn dyfod ir gynnu∣lleidfa; gwac fi yr awrhon bechadur. Oni bai fod dy Angel di yn rhoi cyssur ynof megis yn y gwragedd, nac ofnwch, canys mi wn mai ceisio yr ydych yr Je∣su yr hwn a groeshoeliwyd. Ty di yn wir y mae fy enaid yn ei geisio. Ac yma yr wyt ti yn dy Sacrament fendi∣gedig. Os oedd Elisabeth gan hynny yn tybied dy bresennol∣deb di ynghrôth dy fendigedig

sam yn gymaiut anrhydedd iddi oni lammodd y plentyn yn ei chrôth hi o lawenydd; pa fodd y dylai fy enaid i neidio ynof o lawenydd gan dy fod ti yr awrhon trwy dy Sacrament sanctaidd, yn dy∣fod i drigo yn fynghalon yn dragwyddol? O pa fâth anrhydedd yw hwn, nid bod mam fy Argl∣wydd, eithr bod fy Arglwydd ei hunan yn dyfod fel hyn i ymweled â myfi? Mewn gwirionedd Argl∣wydd yr ydwyf yn cyfaddef gyd a'r Canwriad ffydd∣lawn, nad wyf deilwng i ddyfod o honot dan fy nghronglwyd: ac fel nad rhaid i ti ond dywedyd y gair yn vnig, am henaid a fydd cadwedig: Etto gan rhyn∣gu bodd i luosawgrwydd dy râd, er mwyn crythau yn hytrach fyngwendid i, selio dy drugaredd i mi trwy yr arwydd gweledig, yn gystal a thrwy y gair gweledig; mewn holl offyngeiddrwydd diolchgar y mae fy enaid yn treuthu wrthit gyd a'r Forwyn fendigedig: wele wasanaethyddes yr Arglwydd, bydded i mi yn ol dy air. Cura di Arglwydd a'th air, ath Sacramentau wrth ddôr fynghalon, a min∣nau megis y Pwblican a guraf fy nwyfron am dau∣ddwrn, cyn gynted ac y gallwyf fel y delech i mewn: Ac onid egyr y door yn ddigon buan, tor hi i lawr o Arglwydd a'th nerth ollalluog, ac yno tyred i mewn a phresswylia ynof yn dragwydd, fel y cafwyf achos gyda Zacheus i gydnabod, heddyw y daeth iechydwriaeth i fewn fynhŷ. A thafl o honof fi allan bob peth a fyddo yn wrthwynebys i ti: Ca∣nys yr wyf yn rhoddi y cwbl feddiant o'm calon i'th Fawrhydi bendigedig, gan ym∣bil na byddwyf byw o hyn allan, hebot ti yn byw ynof, yn dy∣wedyd ynof, yn rhodio ynof, ac felly i'm llywodraethu â'th lân ysbryd, megis na byddo dim i'm bodloni ond y peth a

fyddo cymeradwy ger dy fron di. Megis gan ddi∣benu gyrfa fy mywyd yn dy râd, y gallwyf yn ôl hynny fyw gyd â thi yn dragwyddol yn dy deyrnas o ogoniant. Cennada hyn o Arglwydd Jesu, er mwyn haeddedigaethau dy farwolaeth a'th waed tywall∣tedig. Amen.

Pan syddo y Gwenidog yn dwyn y bara wedi ei fendigo a'i dorri tu ag attat ti, a chan ei gynnyg i ti, y dywedo wrthit Cymmer, bwyta, &c. Yno myfy∣ria fod Crist ei hunan yn dyfod attat ti: ac yn cyn∣nyg ac yn rhoi mewn gwirionedd i'th ffydd ei wir gorph a'i waed, gyd â holl haeddegaethau ei farwo∣laeth a'i ddioddefaint, i borthi dy enaid i fywyd tra∣gwyddol: Cyn gypled a bod y Gwenidog yn cynnyg ac yn rhoi yr arwyddion oddiallan i borthi dy gorph i fywyd amserol. Bara yr Arglwydd y mae y Gweni∣dog yn ei roddi, eithr y bar a yr hwn yw 'r Arglwydd y mae Crist ei hun yn ei roddi.

Pan fyddych di yn Cymmeryd y bara o law y Gwenidog i'w fwyta, yno cyffrô dy enaid i amgyffred ac i ymaflyd am Grist trwy ffydd: ac i osod ei haeddedigaethau cf i iachau dy drueni di. Cofleidia ef mor gynnes a'th ffydd yn y Sacrament, ac y darfu i Simeon hên ei wafcu a'i gofleidio yn ei freichiau pan ydoedd yn ei rwymyn. Pan fyddych yn bwyta y bara, tybia fod yn gweled Crist yn crogi ar y groes, a thrwy ei boenau anrhaethadwy, yn cyflawn fodlo∣ni cyfiawnder Duw am dy bechodau di, ac ymeg∣nia i fod yn wir gyfrannog o'r rhâd ysbrydol, megis o'r árwyddion defnyddiol. Canys nid yw 'r Gwir yn absennol oddiwrth yr arwydd, ac nid yw Crist chwaith yn siommi pan yw ef yn dywedyd, hwn yw fynghorph, eithr y mae ef yn ei roddi ei hun mewn gwirionedd i bob enaid a'i derbynnio ef yn ysbry∣dol trwy ffydd. Canys megis y mae y swpper a ar∣ferodd neu a wenidogaethodd Crist yn eiddom

ni: felly y mae yr vnrhiw Grist yn wir bresennol yn ei Swpper ei hun, nid trwy drawsylweddiad pabaidd, eithr trwy gyfrannogiad sacramentaidd, trwy 'r hyn y mae ef yn gwir borthi y ffyddlonniaid i fywyd tra∣gwyddol: Nid gan ddyfod i lawr o'r nesoedd attat ti, eithr trwy dy dderchafu di oddiar y ddaiar atto ef, yn ol yr hên ymadrodd, sursum corda: der∣chefwch eich calonnau: Canys pa le bynnac y byddo y gelain yno i'r ymgascl yr eryrod. Mat. 24.28.

Pan fŷch di yn canfod y Gwîn wedi ei ddwyn at∣tat o'r neilltu oddiwrth y Bara: yno cofia fod gwaed Jesu Grist, wedi ei neillduo mewn gwirionedd oddi∣wrth ei gorph ar y groes, er mwyn cael o honot ti faddeuant am dy bechodau: Ac mai hwn iw sèl y cyfammod newydd, yr hwn a wnaeth Duw o ran maddeu holl bechodau oll bechaduriaid edifeiriol, ar a gredent yn haeddedigaethau ei waed tywallte∣dig. Canys nid yw y Gwîn yn Sacrament o waed Crist cynnwysedig yn ei withi, eithr megis y darfu ei dywallt o'i gorph ar y groes er maddenant o'i pe∣chodau ir rhai a gredent ynddo ef, Math. 26.28.

Pan fyddych yn yfed y Gwîn a phryd y bwrir ef allan o'r Caregl i'th Ddwyfron, myfyria a choelia mai trwy haeddedigaethau y gwaed, yr hwn a dy∣walldodd Crist ar y groes, y cai di faddeuant o'th holl bechodau cyn gypled ac a darfu i ti yfed yr awr∣hon y Gwîn sacramentaidd, yr hwn sydd ofewn dy ddwyfron. Ar pryd y byddych yn yfed, gosod dy fyfyrdod ar Grist, megis yr oedd ef yn crogi ar y groes; fel pe bait ti megis Mair ac Joan yn ei we∣led ef yn hoeliedig, a'i waed yn llifeirio i lawr rhyd ei ystlys bendigedig, allan o'r briw erchill, yr hwn a wnaeth y waiwffon yn ei Galon ddiniweid: gan ddy∣muned fod dy enau yn dynn wrth ei ystlys ef, megis y gellit ti dderbyn y gwerthfawroccaf waed hwn∣nw cyn ei syrthio ir ddaiaren lychlyd. Ac etto yfed y

gwaed hwnnw yn corphorol a'th enau, ni byddai el∣fydd mor ffrwythlon, ac yfed y Sacrament hon o'r gwaed hwnnw yn ysbrydol trwy ffydd. Canys fe allasai un o'r Milwyr yfed hwnnw, a bod yn golle∣dig er hynny: eithr pwy bynnac a'i hyfo yn ys∣prydol trwy ffydd yn y Sacrament, a fydd dio∣gel o gael maddeuant am ei bechodau, a bywyd tragwyddol. [Ped faseu faddeuant pechodau neu fy∣wyd tragwyddol ir neb a yfai yn gorphorol, diamau y buasai Mair ac Joan yn ei yfed, ond mae Joan yn dangos fod y rhinwedd yn y crediniaeth o'i dywalldi∣ad of.]

Fel y byddych di yn ymwrandaw ar gwîn Sacra∣mentaidd yr hwn a yfaist, yn cynhesu dy ddwyfron, felly ymegnia i glywed yr Yspryd glân yn cyssuro dy enaid â gobaith hyfryd o faddeuant o'th holl be∣chodau, trwy haeddedigaethau gwaed Crist. Ac i'r diben hwn, y mae Duw yn rhoi i bob enaid ffydd∣lon yr Y spryd glân ynghyd ar gwaed sacramentaidd iw yfed, ac ni a ddiodwyd oll i vn yspryd, 1 Cor. 12.13. Ac felly i adcyfodi dy feddwl i fynu oddiwrth fyfyrio am Grist fel y croeshoeliwyd ef ar y groes, i ystyried fel y mae ef yn eistedd mewn gogoniant ar ddeheulaw ei Dâd, i wneuthur cyfryngdod drosot ti, gan anrhegu ei Dâd ag anrhaethadwy haeddedi∣gaethau ei farwolaeth, yr hon a oddefodd ef un∣waith drosot ti i fodloni ei gyfiawnder ef, am y pe∣chodau a wnaethost ti beunydd yn ei erbyn. Rhuf. 8. 34. Heb. 7.25. ac 9.24.

Yn ol i ti fwyta ac yfed y Bara ar Gwîn, gwna dy orau felly trwy weithrediad ffydd, a'r Yspryd glân i fod yn un â Christ, â Christ â thithau; me∣gis ac y mae yr arwyddion Sacramentaidd hynny yn troi yn faeth i'th corph, a trwy draul y gwrês yn dy∣fod

yn un ath sylwedd di; ac felly y cei di gryfhau a chynnyddu dy Gymun â Christ fwyfwy. Ac me∣gis y mae yn amhossibl gwahanu y Ba••a a'r Gwin gwedi y treulier gan y culla, a•• y t••••e•• i waed a sylwedd dy gorph: felly y mae yn fwy amhossibl tynnu Crist oddiwrth dy enaid ti, neu dy enaid oddiwrth Grist. 1 Cor. 10.17.

Yn ddiweddaf megis nad yw ba•••• y Sacrament, er ei wneuthur o lawer o ronynnau yd, ond vn bara: felly rhaid i ti gofio, er bod yr holl ffyddlonniaid yn llawer, etto nid ydynt ond u•• corph dirgeledig, or hwn y mae Crist yn ben. Ac a•• hynny y mae 'n rhaid i ti garu pob Cristion f•••• ••ydi dy hun, ac megis aelod oth corph.

Hyd yn hyn am y dyledio•• sydd iw cyflawni wrth dderbyn y Sacrament sa••••••••••••d, yr hyn a elwir rhagfyfyrdod.

3. Am y dyl••d•••••• 〈…〉〈…〉 cyflawni yn ol derbyn y Cy•••••••• 〈◊〉〈◊〉 ••r hyn a elwir, gweithrediad 〈◊◊〉〈◊◊〉.

Y Ddylêd yr hon sydd 〈◊〉〈◊〉 i chyflawni yn ol derbyn Swpper yr Arglw••dd, a eiwir gweithre∣diad neu Arferiad: heb yr hyn nid yw yr holl be∣thau eraill yn gwneuthur i ni ronyn llês na chys∣sur.

Y gweithrediad hwn sydd i gyflawni dau fath ar ddyledion: Yn gyntaf, y pethau sydd raid i ni eu cyflawni yn yr Eglwys; neu ar ôl i ni fyned adref.

Y pethau sydd raid i ni eu cyslawni yn yr Eglwys ydynt, un a'i neillduol i ni o'n honeidiau ein hunain, heu gysylltedig ar gynulleidfa.

Y neilltuol ddyledion y rhai sydd raid i ti eu cy∣flawni o'th enaid dy hun ydynt dri: yn gyntaf, rhaid i ti fod yn ofalus (yn gymmaint a bod Crist yn trigo ynot ti yr awrhon) iw groeshawu ef gan hynny â chalon lân, ac á serch pûr: am y mynn y sancteiddiolaf fod yn Sanctaidd gyd a'r Sanct∣aidd: Psal. 18.26. Canys os darfu i Joseph o Arimathea pan gafodd ef ei gorph marw ef gan Pilat iw gladdu, ei droi a'i amdoi ef mewn lliain main ac aroglau pêr, a'i osod mewn bêdd newydd: pa faint mwy y dylit ti lettyfa Crist mewn calon newydd, a phereiddio ei stafelloedd ef a phêr arogl∣darth gweddiau, ac oll bur draserch? Os darfu i Dduw orchymmyn i Moeses geisio crochan o aur pûr i gadw y manna a syrthiodd yn yr anialwch? pa fath galon bûr a ddylit ti ei pharatoi i dderbyn y Manna sanctaidd, yr hwn a ddaeth i lawr o'r ne∣foedd?

Ac megys y daethost di tan alaru fel Joseph a Mair i geisio Crist ir deml, felly yr awrhon wedi i ti ei gael ef ynghanol ei air a'i Sacramentau, bydd ofalus trwy orfoledd iw ddwyn ef adref gyd â thydi, fel y gwnaethont hwythau; Luc. 2.46.

Ac os darfu ir dŷn, yr hwn a gafodd ei ddafad golledig, orfoleddu cymmaint, pa fodd y gelli di wedi i ti gael Jachawdwr y bŷd, na orfoleddych fwy o lawer?

Yn ail mae yn rhaid i ti offrymmu aberth o neill∣duol ddiolch i Dduw am y rhád ar drugaredd anrha∣ethadwy hon: Canys fel y mae y weithred hon yn gyffredin ir holl Eglwys, felly ei cymmwysir yn neillduol i bob un or ffyddloniaid yn yr Eglwys, ac am y neillduol drugaredd hon y mae 'n rhaid i bôb enaid offrwm i fynu yn llawen neillduol a∣berth o roddi diolch. Canys os darfu i'r doethion lawenychu cymmaint pan welsant y Seren yr hon oedd yn eu tywys hwynt at Grist, a'i addoli ef mor gre∣fyddol,

pryd yr oedd ef yn blentyn yn gorwedd yn y preseb, ac offrymmu iddo ef aur, myrh, a thus; pa faint mwy y dylyt ti orfoleddu yr awrhon ddarfod i ti yn gystal weled, a derbyn y Sacra∣ment hon, yr hon sydd yn arwain dy enaid di atto ef, lle mae yn eistedd ar ddeheulaw ei Dâd mewn gogo∣niant? A chan dderchafu dy galon hyd yno, addo∣la ef, ac abertha iddo ef yr aur o wir bûr ffydd, a myrrh calon farweiddiol, a'r thus hwn neu'r cyfryw felus arogldarth o weddi a diolch.

Notes

• Luc. 15. Y gorchymyn Cyntaf. Deut. 6.5. Mat. 12.37, 38. Lev. 19.14. Psal. 22.5, 6. Psal. 38.8.
• Yr 2 gorchymyn. Deut. 12.32. Mat. 15.9. Gal. 3.1. Y 3 gorchymyn. Phil. 2.10. Eccl. 4.17. 1 Bren. 19.10. Jer. 5.2. Y 4 Gorchymyn. 5 Gorchymyn.
• Y 6 gorchy∣myn. Diha. 19. Eph. 4.31. Y 7 gorchy∣myn. 1 Th. 4.3. Rhnf. 6.13. Yr 8 gorchy∣myn. Eph. 4.28. Luc. 6.34. Levit. 25.35.
• Y 9 Gorchy∣myn. Zac. 8.16. Mat. 10.16. 1 Cor. 13.7. Mat. 11.18, 19. Psal. 50.20. Psal. 15.3. Tit. 1.12.
• Y 10 Gorchy∣myn.
• Heb. 13.5. 1 Tim. 6.6. Phil. 4.11, 12. Heb. 4. Psal. 130.1. Job 13.12.
• Jonah 2.2. Rhuf. 4. ar olaf.
• Psai. 144.3. Rhuf. 7.14.24.
• 2 Sam. 7.11. 1 Sam. 5.7. Mat. 28.5. Luc. 2.43, 44.
• Mat. 8.8. Luc. 1.38. Dad. 3.20. Luc. 18.23. Luc. 19.9.