Pub. Terentii Afri Comœdiæ sex

ACTUS V.

SCENA I.

• Syrus,
• Demea.

Syr.

AEDepol, Syrisce, te curasti molliter; Lauteque munus administrasti tuum: ••••bi: sed postquam intus sum omnium rerum satur, Prodeambulare huc lubitum est.

D.

illud sis vide E〈…〉〈…〉plum disciplinae.

Sy.

ecce autem hic adest senex, Noster quid ••it? quid tu es tristis?

D.

ohe scelus.

Sy.

Eho jam tu verba fundis hic, sapientia?

De.

Tun'? si meus esses.

Sy.

dis quidem esses, Demea, Ac tuam ••em constabilisses.

De.

exemplum omnibus, Curarem, ut esses.

Sy.

quamobrem? quid feci?

De.

rogas? In ipsa turba, atque in peccato maxumo, Quod vix sedatum satis est; potasti scelus,

Quasi re bene gesta.

Sy.

Sane nollem huc exitum.

ACTUS V.

SCENA II.

• Dromo,
• Syrus,
• Demea.

HEus Syre rogat te Ctesipho ut redeas.

Sy.

Abi.

De.

Quid Ctesiphonem hic narrat?

Sy.

Nihil.

De.

Eho carnufex, Est Ctesipho intus?

Sy.

non est.

De.

Cur hic nominat?

Sy.

Est alius quidam parasitaster par volus, Nostin'?

De.

Jam scibo.

Sy.

quid agis? quo abis?

De.

Mitte me.

Sy.

Noli inquam.

D.

Non manum abstines mastigia? An tibi mavis cerebrum dispergi hic?

Sy.

Abiit. Aedepol commessatorem haud sane commodum, Praesertim Ctesiphoni, quid ego nunc agam? Nisi, dum hae silescunt turbae, interca in angulum Aliquo abeam, atque edormiscam hoc villi, sic agam.

ACTUS IV.

SCENA III.

• Micio,
• Demea.

PArata a nobis sunt, ut dixi, Sostrata, Ubi vis, quisnam a me pepulit tam graviter fores?

De.

Hei mihi, quid faciam? quid agam quid clamem, aut ••querar? O coelum, O terra, O maria Neptuni!

Mi.

Hem tibi, Rescivit omnem rem: id nunc clamat: ilicet, Paratae lites: succurendum est.

De.

Eccum adest Communis corruptela nostrum liberûm.

Mi.

Tandem reprime iracundiam, atque ad te redi.

De.

Repressi, redii, mitto maledicta omnia: Rem ipsa putemus; dictum inter nos hoc fuit, Ex te adeo est ortum, ne tu curares meum, Neve ego tuum, responde.

Mi.

Factum est, non nego.

De.

Cur nunc apud te potat? cur recipis meum? Cur emis amicam Micio? nam quî minus Mihi idem jus aequom est esse, quod mecum est tibi? Quando ego tuum non curo, ne curameum?

Mi.

Non aequom dicis non: nam vetus hoc quidem est, Communia esse amicorum inter se omnia.

De.

Facete: nunc demum istaec nata oratio est.

Mi.

Ausculta paucis, nisi molestum est, Demea. Principio, si id te mordet, sumptum filii, Quem faciunt, quaeso facito haec tecum cogites, Tu illos duos olim pro re tollebas tua, Quod satis putabas tua bona ambobus fore, Et me tum uxorem credidisti scilicet Ducturum: eandem illam rationem antiquam obtine: Conserva, quaere, parce, fac quam plurimum Illis relinquas: gloriam tu istam obtine: Mea, quae praeter spem evenere, utantur sine. De summa nihil decedet: quod hinc accesserit, Id de lucro putato esse. omnia haec si voles In animo vere cogitare, Demea, Et mihi, & tibi, & illis demseris molestiam.

De.

Mitto rem, consuetudinem ipsorum.

Mi.

Mane 〈◊〉〈◊〉 Scio: istuc ibam, multa in homine Demea, Signa in sunt, ex quibus conjectura facile fit, Duo cum idem faciunt, saepe ut possis dicere, Hoc licet impune facere huic, illi non licet: Non quod dissimilis res sit, sed quod, is qui facit: Quae ego esse in illis video, ut confidam fore, ita Ut volumus; video eos sapere, intelligere, in loco Vereri, inter se amare: scire est liberum Ingenium atque animum: quovis illos tu die Reducas, at enim metuas ne ab re sint tamen Omissiores paullo, O noster Demea Ad omnia alia aetate sapimus rectius: Solum unum hoc vitium adfert senectus hominibus? Attentiores sumus ad rem omnes quam satis, Quod illos sat aetas acu••t.

De.

Ne nimium modo Bonae tuae istae nos rátiones, Micio, Et tuus iste animus aequus subvortat.

Mi.

Tace, Non fiet, mitte jam istaec: da te hodie mihi. Exporge frontem.

D.

scilicet ita tempus fert,

Faciundum est: caeterum rus cras cum filio Cum primo lucu.

Mi.

Immo de nocte censeo: Hodie modo hilarum fac te.

De.

& istam psaltriam Una illuc mecum hinc abstraham.

Mi.

pugnaveris: Eo pacto prorsum illic alligaris filium. Modo facito, ut illam serves.

De

istuc videro: atque, Illic favillae plena, fumi, ac pollinis Coquendo sit faxo, & molendo: praeter haec, Meridie ipso: faciam, ut stipulam colligat. Tam excoctam reddam, atque atram, quam carbo est.

Mi.

Placet, Nunc mihi videre sapere atque equidem filium, Tuus etiam si nolit ••ogas, ut cum illa una cubet.

De.

Derides? fortunatus, qui istocanimo sies. Ego sentio.

Mi.

Ah pergis ne?

De.

Jam jam desino.

Mi.

I ergo intro, & cui rei est, ei rei hunc sumamus diem.

ACTUS V.

SCENA IV.

Demea.

NUnquam ita quisquam bene subducta ratione ad vi∣tam fuit, Quin res, aetas, usus semper aliquid apportet novi, Aliquid moneat, ut illa quae te scire credas, nescias, Et quae tibi, putâris prima: in experiundo repudies. Quod mî nunc evenit: nam ego vitam duram, quam vixi usque adhuc, Prope jam excurso spatio, mitto: id quamobrem? re ip∣sa repperi, Facilitate nihil homini esse melius, neque clementia. Id esse verum, ex me at{que} ex fratre cuivis facile est noscere: Vitam ille suam semper egit in otio, in con viviis, Clemens, placidus, nulli laedere os, arridere omnibus: Sibi vixit: sibi sumptum fecit: omnes benè dicunt, amant. Ego ille agrestis, saevus, tristis, parcus, truculentus tenax, Duxi uxorem: quam ibi miseriam vidi? nati filii, Alia cura: porro autem, illis dum studeo ut quamplu∣rimum

〈◊〉〈◊〉, contrivi in quaerundo vitam, at{que} aetatē meam: 〈◊〉〈◊〉 exacta aetate hoc fructi pro labore ab iis fero, Odium, ille alter sine labore patria potitur commoda; Illum ••mant, me fugitant, illi credunt consilia omnia: Illum diligunt, apud illum sunt ambo, ego desertus sum. Illum, ut vivat, optant, meam autem mortem expectant scilic••••; 〈◊〉〈◊〉, meo labore eductos maxumo, hic fecit suos Paulo su••••ptu; miseriam omnem ego capio, hic potitur gaudia. Age, age, nunc jam experiamur contra, ecquid ego possiē ••ande dicere, aut benigne facere, quando ••o provocat. Ego quoque à meis me amari, & magni pendi postulo. Si id fit dando atque obsequendo, non posteriores feram, D••••rit, id m••a minime refert, qui sum natu maxumus.

ACTUS V.

SCENA V.

• Syrus.
• Demea.

Sy.

HEus Demea, rogat frater, ne abeas longius,

D.

Quid homo? ô Syre noster, salve: quid fit? quid agitur?

Sy.

Recte.

D.

optume est, jam nunc haec tria primum ad∣didi Praeter naturam: 〈◊〉〈◊〉 noster; quid fit? quid agitur? Servom haud illiberalem praebes te, & tibi Lubens bene faxim.

Sy.

gratiam habeo.

De.

atqui, Syre Hoc verum est, & ipsa re experiere propediem.

ACTUS V.

SCENA VI.

• Geta,
• Demea.

Ge

HEra, ego hinc ad hos provisam, quam mox virgi∣nem Accersant, sed eccum Demeam, salvos fies.

D.

Oh, qui vocare?

G.

Geta.

D.

Geta, hominem maxumi Pr••••ii esse hodie, te judicavi, animo meo: Nam is mihi est profecto servus spectatus satis, Cui dominus curae est, ita ut tibi sensi, Geta:

Et tibi ob eam rem, si quid usus venerit, Lubens bene faxim, meditor esse affabilis, Et bene procedit.

G.

bonus es, eum haec existimas.

D.

Paulatim plebem primulum facio meam.

ACTUS V.

SCENA VII.

• Aeschinus,
• Demea,
• Syrus,
• Geta.

Ae.

OCcidunt me, quidem, dum nimis sanctas nuptias Student facere, in apparando consumunt diem.

D,

Quid agitur, Aeschine?

Ae.

hem pater mi, tu hic eras?

D.

Tuus hercle vero & animo, & natura pater, Qui te amat plus quam oculos hosce: sed cur non domum Uxorem accersis?

Ae.

Cupio; verum hoc mihi mora est. Tibicina, & hymenaeum qui cantent.

De.

eho, Vin' tu huic seni auscultare?

Ae.

quid?

D.

missa haec face, Hymenaeum, turbam, lampades, tibicinas; Atque hanc in horto maceriam jube dirùi, ••uantum potest, hac transfer; unam fac domum; Transduce & matrem, & familiam omnem ad nos.

Ae.

placet, Pater sepidissime.

D.

euge, jam lepidus vocor. Fratri aedes fient perviae; turbam domum Adducet, sumptum admittet; multa, quid mea; Ego lepidus ineo gratiam, jube nunc jam Di••umeret illi Babylo viginti minas. Syre, cessas i••e, ac facere?

S.

quid ago?

D.

••••••ue. Tu illas, abi & traduce,

G.

dii tibi, Demea, Bene faxint, cum te video nostrae ••amiliae Tam ex animo factum velle.

D.

dignos arbitror; Tu quid ais?

Ae.

sic opinor.

D.

multo rectiu'st, Quam illam puerperam nunc duci huc per viam Aegrotam.

Ae.

nihil enim vidimelius, mi pater.

D.

Sic soleo, sed eccum, Micio egreditur foras.

ACTUS V.

SCENA VIIII.

• Micio,
• Demea,
• Aeschinus.

〈◊〉〈◊〉.

JUbet frater? ubi is est? tune jubes hoc Demea?

D.

Ego vero jubeo, & in hac re, & aliis omnibus,

Quam maxume unam facere nos hanc familiam; Colere, adjuvare, adjungere.

Ae.

ita quaeso pater.

M.

Haud aliter censeo.

D.

immo hercle ita nobis decet. Primum hujus uxoris est mater.

M.

quid postea?

D.

Proba, & modesta.

M.

ita ajunt.

D.

natu grandior.

M.

Scio.

D.

parere jam diu haec per annos non potest; Nec, qui eam respiciat, quisquam est; so••a est.

M.

quam hic rem agit?

D.

Hanc te aequom est ducere; & te operam, ut fiat, dare.

M.

Me ducere autem?

D.

te?

M.

me?

D.

te inquam.

M.

ineptis.

D.

si tu sis homo, Hic faciat.

Ae,

mi pater.

M.

quid? tu autem huic, asine, auscultas?

D.

nihil agis. Fieri aliter non potest.

M.

deliras.

Ae.

sine te exorem mi pater.

M.

Insanis? aufer te.

D.

age. da veniam filio.

M.

sa∣tin' sanus es? Ago novus maritus anno demum quinto & sexagesimo Fiam; atque anum decrepitam ducam? id ne estis au∣ctores mihi?

Ae.

Fac; promisi ego illis.

M.

promisti autem? de te ••argitor puer.

D.

Age, quid, si quid te majus oret?

M.

quasi non hoc sit maxumum.

D.

Age, da veniam.

AE.

ne gravare.

D.

fac, promitte.

M.

non omittis?

AE.

non, Nisi te exorem,

M.

vis haec quidem est,

D.

age, age, pro∣lixe Micio.

M.

Etsi hoc mihi pravom, ineptum, absurdum, atque alienum à vita mea Videtur: si vos tantopere istuc voltis, fiat.

AE.

bene facis, Merito te amo.

D.

verum quid? quid ego dieam; hoc confit quod volo. Quid nūc, quod restat? Hegio cognatus his est proxumus, A 〈…〉〈…〉nis nobis, pauper; bene nos aliquid facere illi decet.

M.

Quid facere?

D.

agelli hic est sub urbe paululum, quod 〈◊〉〈◊〉 ••••ras:

Huic demus, qui fruatur.

M.

paulum id autem?

D.

si multum est, tamen. Faciundum est: pro patre huic est, bonus est, noster est, rectè datur Postremò non meum illud verbum facio, quod tu Micio, Benè & sapienter dixti dudum: vitium commune om∣nium est, Quod nimium ad rem in senecta attenti sumus, hanc ma∣culam nos decet Effugere, dictum est vere, & re ipsa fieri oportet Micio.

M.

Quid istuc est? dabitur: quandoquidem hic vo••t, Aeschine.

Ae.

mi pater.

D.

Nunc tu mihi es germanus pariter corpore & animo.

M.

gaudeo.

D.

Suo fibi hunc gladio jugulo.

ACTUS V.

SCENA IX.

• Syrus,
• Demea,
• Micio,
• Aeschinus.

Sy.

FActum est, quod justi, Demea.

D.

Frugi homo es. ego aedepol hodie mea quidem sententia Judico, Syrum fieri aequom liberum.

M.

istunc liberum? Quodnam ob factum?

D.

multa.

Sy.

ô noster Demea, aedepol vir bonus es: Ego istos vobis usque à pueris curavi ambos sedulo. Docui, monui: bene praecepi semper, quae potui omnia.

D.

Res apparet, & quidem haec porro, obsonare, cum fide Scortum adducere, apparare de die convivium. Non mediocris hominis haec sūt officii.

S.

ôlepidū caput.

D.

Postremò hodie in psaltria istac emunda hic adjut〈…〉〈…〉 fuit, Hic curavit: prodesse aequom est: alii meliores erunt: Denique hic volt fieri.

M.

Vin' tu hoc fieri?

Ae.

cu∣pio,

M.

si quidem Tu vis, Syre eho accede huc ad me, liber esto.

Sy.

bene facis. Omnibus gratiam habeo & seorsim tibi p〈…〉〈…〉 Der〈…〉〈…〉

D.

Gaudeo.

Ae.

& ego,

Sy.

credo, utinam hoc perpetu∣um 〈…〉〈…〉at gaudi••m, ut Phrygiam uxorem meam una me••um videam liberam.

D.

optu〈…〉〈…〉am Mulierem quidem

Syr.

& quidem nepoti uto, hujus filio, Hodie prima mammam dedit haec.

D.

hercle verò serio, Si 〈…〉〈…〉m prima dedit, haud dubium quin emitti aequom 〈…〉〈…〉et.

M.

Ob eam rem?

D.

ob eam: postremo à me argentum ••uanti est, sumito.

S.

D〈…〉〈…〉 tibi, Demea, omnes semper omnia optata adferant.

M.

Syre, processisti hodie pulchre.

D.

siqui••ē porro, Micio Tu〈…〉〈…〉m 〈…〉〈…〉um facies, atque huic aliquid paulum p〈…〉〈…〉 manu Ded〈…〉〈…〉is, unde utatur, reddet tibi 〈◊〉〈◊〉. M〈…〉〈…〉 vilius.

Ae.

Frugi homo est.

S.

reddam hercl••, da modo.

Ae.

age 〈…〉〈…〉ter,

M.

post consusam

D.

••aciet.

S.

〈◊〉〈◊〉 vi•• optime.

Ae.

ò pater mi 〈◊〉〈◊〉.

M.

Quid istuc? quae res tam repente mores m••tavit tuos. Quid proluvium: quae istaec s••bi••a est largitas?

D.

di∣••••m ••ibi. 〈◊〉〈◊〉 ostenderem, quod te isti facilem & festiv〈…〉〈…〉m putant, 〈…〉〈…〉non 〈◊〉〈◊〉 ex vera vita, neque adeo ex aequo & bono▪ S•••• ex ass〈…〉〈…〉tando, indulgendo, & 〈…〉〈…〉ndo, Micio. N〈…〉〈…〉 ade•• 〈◊〉〈◊〉 ••b eārem vobis mea vi••a 〈…〉〈…〉visa, Aeschine, est, Quia non justa injusta, pro••sus omnia omnino obsequ••r▪ 〈◊〉〈◊〉 〈…〉〈…〉o, 〈…〉〈…〉ndite, emite, facite. quod vobis lubet. S〈…〉〈…〉 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, potius: quae vos propter adoles••entiam M〈…〉〈…〉 〈◊〉〈◊〉, magis impense cupitis, consu••itis parum: H〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉ere, & corrigere me, & obsecundare in 〈◊〉〈◊〉: Ecc〈…〉〈…〉, 〈◊〉〈◊〉 id faciam vobis.

〈◊〉〈◊〉.

tibi, pater permittimus: Plus 〈◊〉〈◊〉, ••uid opus facto est. sed de ••ratre quid fiet?

D.

sino: H〈…〉〈…〉 in istac ••inem faciat.

Ae,

is••uc rectè. Plaudite.