Plantarum historiæ universalis Oxoniensis. Pars secunda seu herbarum distributio nova, per tabulas congnationis & affinitatis ex libro naturæ observata & detecta / authore Roberto Morison ...

§. 3. VERONICAE PERENNES AQUATICAE.

24. Veronica aquatica major folio subrotundo, nobis. Anagallis sive Becabunga, Ger. Dod. Anagallis aquatica sive Becabunga Germanorum, Ad. Lob. Lugd. Anagallis sive Becabunga folio rotundiore flore caeruleo, quorundam Berula sive Anagallis aquatica, Tab. Haec Ve∣ronica aquatica (nullo modo Anagallis) caules habet pingues, rotundos, cavos, qui in nonnullas alas superiore parte dividuntur: folia ex singulis geniculis è regione adnascuntur crassa, laevia, pinguia, subrotunda, aliquando crenata, aliquando non crenata in margine, coloris obscure viridis: flores in cauliculorum summis alis fert caeruleos, seu violaceos po∣tius, tetrapetalos, cum pluribus staminulis dilutius violaceis, quibus evanidis subveniunt ca∣psulae cordiformes, bifidae, seu septo medio separatae, praedictarum Veronicarum terrestrium more: radix subest candida, longe repens, ex singulis ejusdem geniculis fibras demittens plurimas, ex quarum concursu plurimi attolluntur caules. Provenit in residibus aquis & circa fontes, rivorum ac fluviorum margines. Junio, Julio ac Augusto flores, & consequenter ca∣psulas cordiformes, longis satis pediculis innixas profert. Becabunga nominatur Germa∣nica appellatione, à voce germanica Bachhungen & Bunghen mutata in vocem Becabunga. Galli Berle nominant, unde & Berula Latine dicitur. Marcellus tamen Berulam dici refert, quam Graeci 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocant.

25. Veronica aquatica major folio oblongo, nobis. Anagallis aquatica major folio oblongo, C. B. P. Anagallis aquatica minor, Ger. Berula major, Tab. Haec Veronica aquatica floribus tetrapetalis & capsulis bivalvibus, cordiformibus, longiusculis petiolis pendentibus, est omnnino priori similis; folia autem gerit longa, acuta, magis crenata; flores itidem tetra∣petali multo dilutius purpurascunt, atque hisce solummodo notis primo intuitu à priore ro∣tundifolia distinguitur. Exit itidem in stagnantibus aquis, circa fontes, ac fluviorum mar∣gines. Junio, Julio & Augusto mensibus floret, & semina maturat.

26. Veronica aquatica folio subrotundo non crenato, nobis. Anagallis aquatica folio ro∣tundo non crenato, C. B. P. Anagallis aquatica 3. Lob. Icon. Park. Anagallis aquatica altera, Lugd. Samulus Valerandi, J. B. Chabr. Veronica haec aquatica pro radice habet fibras ca∣pillares, albas, ex quibus protruditur caulis pedalis, aliquando humilior, foliis alternatim vestitus, unciam unam aut alteram longis, uncia latioribus, ex oblongo per extremum subro∣tundis, glabris, neutiquam in margine incisis, crassis, Centaurii lutei textura & consistentia, formâ quasi Bellidis, pediculo satis longo, versus extremum semper latiusculo & subrotundo: caulis sursum versus in ramos crebros finditur, atque hi denique in alios minores, in quibus conspiciuntur flosculi parvi, tetrapetali, albi; quibus singulis succedunt capsulae bivalves, cordiformes, caeterarum suae sortis Veronicarum more, in binis loculamentis septo medio partitis continentes semina bifida. In aquosis Istriae observatur florens mense Julio, sicut in aquosis & paludosis plurimis locis Galliae.

27. Veronica aquatica angustifolia minor Polygoni instar, nobis. Anagallis aquatica angu∣stifolia, C. B. P. Anagallis aquatica 4^ta Lob. Icon. Park. Anagallis angustifolia, J. B. Chabr. Radices habet haec parvas ex pluribus fibrillis conflatas: caules habet pedales, singulos, in∣terdum plures, sursum versus in plurimos ramusculos divisos, ad quorum singulos nodos bina nascuntur ex adverso folia angusta, in mucronem terminantia Polygoni Sanguinaria dicti aemula, trium quatuorve aliquando unciarum longitudine, culmi compressi latitudine,

nervo unico per medium currente; è quorum sinibus seu alis enascuntur petioli satis longi, sustinentes slosculos ex rubello albidos, tetrapetalos, quos singulos deciduos sequuntur ca∣psulae bivalves, cordiformes, compressa semina flava in singulis valvulis continentes, septo medio bipartiente duplicem seminum fulvorum versum, hinc unum, illinc alterum. In aquosis provenit Helvetiae, Galliaeque passim juxta rivulos, stagna, & in paludosis & fossulis ubi stagnant aquae. Floret aestate cum caeteris, & versus ejusdem finem semina sua perficit.

28. Planta heteroclita rotundifolia minus crenata Becabungae foliis pentapetala capsula Alsines quinquisida, nobis. Haec nova & inaudita planta participat folia Becabungae, capsulam & florem Alsines quasi, unde Alsinen aquaticam foliis rotundis Becabungae designavimus: caules profert pedales, rotundos, ad quorum genicula singula proveniunt folia rotunda, glabra, lucida, minus crenata, quae primo intuitu Becabungam foliis suis pinguibus glabris aemulantur: in summis vero caulium cymis oriuntur plurimi flosculi raro & quasi spicatim dispositi, in∣tegri in fundo, quinquefariam in margine divisi, quorum singulis fatiscentibus succedunt capsulae quinquefariàm etiam in margine distinctae, in quarum singulis plurima minuta semina, fusca, obtutum quasi fugientia, Alsines aut Sedi seminibus haud dissimilia. Planta est heteroclita & sui generis, sed propter conformitatem in foliis eandem adjunximus Veroni∣cis aquaticis, quae perperam authoribus Anagallides aquaticae dicuntur. Provenit sponte in fossis prope Ptochodochium Divi Bartholomaei dictum, & prope pagum Cowly primo lapide ab oppido Oxonio, aliisque humidis locis satis copiose: detecta fuit primo à Jacobo Bobert filio.

TEMPERAMENTUM & VIRES.

Veronica terrestris perennis caloris & siccitatis cum amaritudine est particeps, ac tussi, incipi∣enti hydropi, indurato lieni, stranguriae, viscerum obstructionibus, cacochymiae, virginum foe∣dis coloribus conferre tradunt Tragus, Lobelius, & Dodonaeus. Tragus Veronicam tota sua substantia amaram esse ait, easdemque cum Betonica & Chamaedre facultates obtinere; at{que} Teu∣crium vino maceratum & distillatum mirabili & efficacissima vi adversus aeris pestilentem in∣temperiem, & quasvis pestilentes febres pollere; ad eadem etiam commendat herbam in vino decoctam. Teucrium, inquit, praeterea vitiis lienis opitulatur, lienem ipsum potenter absumit per aliquot dies ex ordine potum. Aqua Teucrii stillatitia per aliquot dies binis unciis pota vertigini auxiliatur, lentam incidit pituitam, sanguinem purgat, stomachum excalefacit, me∣atus jecoris aperit, pulmonis & lienis vitia emendat, venas purgat, thoracis crassos humores discutit, nec non matricem & vesicam emundat sordibus, sudorem & venenum expellit, regium{que} similiter morbum & calculumrenum, & si quae aliae sint corporis totius pestilentes affectiones, curat. Pecoribus tussientibus pastores herbam in pulverem redactam cum sale exhibent. Folia in aceto vel tusa, vel cocta, per aliquot dies imposita induratum lienem discutiunt & absumunt. Uncia Vitrioli in pulverem redacta, ac in aqua Teucrii liquata, collutione putrida ulcera, lichenas, serpigines, papulasque, & alias quasvis scabies purgat & sanat. Idem succus herbae praestat, vel per se, vel cum alumine, & ut paucis omnia concludat Tragus, Teucrium seu Ve∣ronica non solum hominibus, sed & jumentis ad internas & externas affectiones utilissimum remedium praedicat. Fuchsius ex amaritudine quadam & vehementi astrictione, quam in gustu prae se fert, calidam & siccam esse Veronicam conjicit. Mirifice ad cruenta vulnera, & ulcera sananda conferre, scabiei denique & omnibus cutis vitiis mederi ait. Vide Tragum de caeteris ejus virtutibus. Crato trium Imperatorum Archiater Veronicae extracto contra pestem multum tribuebat. Veronica illa est optima quae ad radices Quercuum crescit. Colli∣gitur ad usum Julio.

24. Veronica aquatica major folio subrotundo Becabunga dicta, nobis. Anagallis sive Beca∣bunga, Ger. Qualitatem ac temperiem habet calidam & siccam, Nasturtio aquatico similem, remissiorem tamen: editur etiam in acetariis ut illud, & ad Germaniae maritimae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ma∣lum Scheurbueck appellatum utilis quoque, eodem quo Nasturtium aquaticum sumpta modo, facultate tamen & viribus minus potens. Cum aceto & butyro tosta Becabunga, ac calida im∣posita & subinde renovata, tumoribus quibusvis & sacris ignibus prodest: apud vetera∣narios in magno est usu, eâ nempe in discutiendis tumoribus & sanandâ equorum scabie, aliis∣que idgenus affectibus curandis utuntur, teste Trago: tota gustu est Nasturtii, odore non in∣grato. Vide caetera apud Simonem Pauli in opere suo quadripartito pag. 216. classis tertiae, & Schroderum.

HALLUCINATIONES CASP. BAUHINI Aliorumque Authorum.

PAg. 248. col. 2. pl. VI. Chamaedrys Alpina sa∣xatilis, C. B. P. Veronica petraea sempervirens, Ponae. Ibidem pl. VII. Chamaedrys Alpina minima hirsuta quarto loco in Prodromo descripta a Casp. Bauhino. Ibidem pl. IX. Chamaedrys Austriaca fo∣liis tenuissime laciniatis quae secunda in Prod. C. B. Ibidem pl. X. Chamaedrys Hispanica foliis tenuissime divisis quae tertia in Prodr. C. B. Ibidem pl. XI. Cha∣maedrys spuria major latifolia, C. B. P. Veronica maxima, Lugd. Ibidem pl. XII. Chamaedrys spuria major altera sive frutescens, C. B. P. Teucrium quar∣tum, Clus. Hist. pag. 249. col. I. pl. XIII. Chamae∣drys spuria hederacea repens sive scutellata repens, C. B. P. Chamaedrys hederacea in catalogo Altroff. Ibidem pl. XIV. Chamaedrys spuria major angusti∣folia, C. B. P. Chamaedrys silvestris, Dod. Ibidem pl. XV. Chamaedrys spuria minor rotunaifolia, C. B. P. Teucrium pratense, Ad. Lob. Chamaedrys silvestris, Clus. Hist. Ger. Ibidem col. 2. pl. XVI. Chamaedrys spuria minor latifolia, C. B. P. Teucrium 5. Clus. Hist. Ibidem pl. XVII. Chamaedrys spuria latifolia mini∣ma, C. B. P. Veronica tetragona montana recta mi∣nima, Colum. Ibidem pl. XIX. Chamaedri spuriae affi∣nis rotundifolia scutellata, C. B. P. Alyssum Dio∣scoridis montanum, Colum. Omnes hae plantae supra citatae male a Casparo Bauhino aliisque authoribus pro Chamaedryos speciebus hic recitantur, & inter Chamaedres collocantur, cum sint plantae siliculosae tetrapetalae bicapsulares, quae ad Veronicae classem ju∣re pertinent; Veronicae enim gerunt tesseram, flores scilicet tetrapetalos, & siliculas bicapsulares, Ve∣ronicae verae & genuinae more; nec Chamaedryos species accenseri debent, cum nec sint galeatae, nec verti∣cillatae, ut infra patebit latius, cap. de Chamaedre, Sectione octava.

Pag. insuper 248. col. I. pl. V. Chamaedrys Alpina Cisti flore, C. B. P. Chamaedrys montana frutescens durior, Ad. Lob. Cum haec plantula nec florem ga∣leatum, nec capsulas seminales verticillatas gerat, Chamaedrys non potest dici; ergo graviter primo la∣psus est Lobelius, quem omnes reliqui authores cae∣cutientes sunt sequuti; cum autem florem gerat quinque aut sex petalis albis conflatum, cingenti∣bus staminula plurima in medio, cui evanescenti succedit globulus hirsutus admodum Caryophyllatae modo; ergo magis apposite mea sententia appella∣bitur Caryophyllata Chamaedryos folio duriore, se∣quendo ductum naturae, non authores ni mium negli∣gentes in examinationibus suis plantarum, qui∣que num rite, an secus, nuncupentur, parum consi∣derarunt hucusque.

Pag. itidem 248. col. 2. pl. VIII. Chamaedrys uni∣caulis spicata, C. B. P. Trissago Apula unicaulis, Col. Plantula haec florem gerit galeatum luteum, sed capsulam non habet Galeatarum plantarum mo∣re, id est quinquefariam in margine divisam & qua∣terna semina in fundo; ergo non est Chamaedrys proprie dicta: capsulam enim post florem galeatum evanidum & semina ibidem contenta Euphrasiae more gerit, ergo debet ad Euphrasiae classem reduci, quemadmodum nos praestabimus Sectione octava: ap∣pelletur ergo Euphrasia Apula unicaulis & tolletur lapsus authorum, Columnae primum, deinde reliquo∣rum ipsi mordicus adhaerentium. Quam graviter la∣psi sunt authores hoc in loco, sicut multoties alibi, cuivis librum naturae evolventi & examinanti clare satis apparet.

Pag. 250. col. I. pl. I. Alsine Hederulae folio, C. B. P. Ibidem pl. II. Alsine Veronicae foliis flo∣sculis cauliculis adhaerentibus, C. B. P. Ibidem pl. III. Alsine Chamaedryfolia flosculis pediculis oblon∣gis insidentibus, C. B. P. Ibidem pl. IV. Alsine tri∣phyllos, C. B. P. Hae quatuor plantulae notam Ve∣ronicae essentialem habent, nempe flores tetrapetalos & siliculas bicapsulares, ligula seu septo medio di∣stinguente duplicem versum seu ordinem seminum, ergo sunt verae & genuinae Veronicae species; idcirco nos easdem huc reduximus ad sibi similes & con∣sortes plantas, appellando Veronicas terrestres an∣nuas; non autem reducendo ad Alsines genus, cum omnis Alsine proprie loquendo sit planta pentapetala, seu quinis petalis singuli flores Alsines constent, ad medium bisidis, & floribus singulis deciduis succedit conceptaculum unicapsulare, pyriforme utplurimum, aut oblongum, continens plurima semina minuta am∣bientia stilum nutritivum; ergo hae plantae male ab authoribus ad Alsines genus referuntur cum ejus notam non possideant, sed Veronicae; idcirco aptius Ve∣ronicae deniminabuntur.

Pag. 252. col. 1. pl. I. Anagallis aquatica major folio subrotundo, C. B. P. Ibidem col. 2. pl. II. A∣nagallis aquatica minor folio subrotundo, C. B. P. Ibidem pl. III. Anagallis aquatica major folio ob∣longo, C. B. P. Ibidem pl. VI. Anagallis aquatica folio rotundo non crenato, C. B. P. Ibidem pl. VII. Ana∣gallis aquatica angustifolia, C. B. P. Ibidem pl. VIII. A∣nagallis aquatica angustifolia scutellata, C. B. P. O∣mnes hae plantae, cum flores gerant tetrapetalos, silicu∣lasque bicapsulares, septo medio dirimente duplicem seriem seminum Veronicarum more, proculdubio sunt accensendae Veronicae aquaticae ex libro naturae ra∣tiocinando; non autem sub Anagallidis aquaticae nomine militare debent, cum Anagallis proprie loquendo sit planta pentapetala cujus capsula est rotunda sine septo medio, ut clarius infra patebit, Sectione quinta. Collocentur ergo inter Veronicas & tolletur lapsus Bauhini aliorumque authorum, ante ipsum, & post ipsum scribentium. Quam enim habent affinitatem cum Anagallide videant oculati Bota∣nici, ratione ducti, & diligenter examinent quae hic & alibi dicimus secundum veram & rectam regu∣lam a natura datam. Quod ad meipsum attinet, nul∣lius teneor jurare in verba magistri; si omnes quot quot sunt, errarunt, ut clare cernitur, nolite cum ipsis amplius errare: amicus Theophrastus, amicus Dioscorides, & neoterici omnes Botanici amici, sed o∣mnibus nobis magis amica erit veritas.

Pag. 252. col 1. pl. I. Anagallis aquatica major folio subrotundo, C. B. P. Berula sive Anagallis a∣quatica, Tab. Anagallis sive Becabunga, Ger. Ibi∣dem, Anagallis aquatica minor folio subrotundo, C. B. P. Anagallis aquatica minor, Tab. Anagallis aquatica minor flore pallido, Ger. Hae duae plan∣tae, cum in nullis suis partibus distinguantur nisi solo & laeta nutritione, neutiquam constituunt species di∣stinctas ergo frustra multiplicantur entia ab authori∣bus sine necessitate.

Ibidem pl. III. Anagallis aquatica major folio ob∣longo, C. B. P. Aquatica, Ger. Ibidem pl. IV. Ana∣gallis aquatica minor folio oblongo, C. B. P. Aqua∣tica minor 2. Tab. & aquatica minor, Ger. Hae duae itidem eodem modo frustra pro duabus speciebus a Casp. Bauhino caeterisque authoribus obtruduntur; cum a natalibus magis uliginosis, nunc majores paulo,

nunc minores conspiciuntur, non debent accenseri species distinctae: & ideo falluntur authores dum multiplicant entia sine necessitate.