Rerum Anglicarum Henrico VIII· Edvvardo VI. et Maria regnantibus, annales

ANNO CHRISTI 1528. REGN. 20.

LENTVM suâpte naturâ Clementem Pontificem, rerum porrò suarum ratio, ad nectendas moras persuasit, quo* 1.1 minus aliquid in vtramuis partem de matrimonio regio hucusque 〈◊〉〈◊〉. Dum medium se inter Caesarem & Gallum tenere, inque neutram partem vult videri inclinare, vtrique fit suspectus, & bello inter eosin. Italiâ redintegrato, victori se rursus praedam futurum verebatur, nisi Regis nostri patro cinio innitiliceret, quem promptissimè sibi affuturum quamdiu lis 〈◊〉〈◊〉 incerta penderet, multis iam experimentis pro certo didi∣cerat. Atqui vtrùm, pro animi sui sententià re composità, eosdem fructus gratitudo esset exhibitura, quas spes (ne dicam offensionis metus) expresserat, id verò plurimùm nec sine causà dubitabat. His cogitationibus Pontifice distracto, ver∣gere paulatim coeperunt in Italiâ res Caesaris, nutante regno Neapolitano, cuius populares taedere coeperat insolentiae His∣panorum, vt Gallorum potius imperio se malle regi palàm profiterentur, & praesidia Gallica in vrbes suas passim recipe∣rent. Caesaris proinde offensionem iam minus metuens, exo∣rari se passus est, vt legatum mitteret in Angliam Laurentium Campegium Cardinalem Episcopum Sarisburiensem, (multum 〈◊〉〈◊〉 Caesare) qui causam hanc tam diu agitatam, adiuncto sibi Cardinale Eboracensi, coram cognosceret & dijudicaret. Deinde, vt studium suum erga Regem ampliùs declararet, de∣cretali (vt vocant) bullâ, quam fieri potuit occultè confectâ, matrimonium Regium cum Catharinà irritum pronuntianit, 〈◊〉〈◊〉 rei tabulas legato cum huiusmodi mandato dedit, vt ijs Regi atque Eboracensi ostensis, se illarum promulgandarum facultatem habere diceret: tempus verò quantùm posset pro∣traheret, neque sententiam ferret, priúsquam nouum manda∣tum à se accepisset: Placere quidem dicens vt Regi tandem

traderetor ea bulla, (& verisimile est eo animo tunc tempo∣ris [ 1528] ipsum fuisse) verùm sua 〈◊〉〈◊〉 negotium 〈◊〉〈◊〉, donec se contra Caesaris iram satis 〈◊〉〈◊〉. Haec in speciem legato, ve∣terator egregius & ad simulationem vnicè comparatus; cum ille nihil aliud spectaret, quàm vt occasiones integras sibi re∣seruaret, quibus pro ratione temporis vteretur. Londinum igi∣tur venit Campeius 9. die mensis Octobris, 〈◊〉〈◊〉 satagen∣te* 1.2 Rege, vt à 〈◊〉〈◊〉 magnificè exciperetur: sed eum omnem conatum illusit senis infirmitas, qui podagra grauissimè labo∣rans, in domum sibi praeparatam clanculum inferri voluit. Paucos ibi dies postquam quieuisset, ad praesentiam Regis, baiulis deportantibus adductus est. à quo humanissimè acceptus, per amanuensem quendam suum, siue (vt nunc vulgò loquimur) secretarium, orationem latinè habuit, in qua quan∣ta crudelitate Caesariani milites in dirptione vrbis Romae grassati fuerint, prolixe conquestus; piam Regis nostri benig∣nitatem, quòd rebus eorum afflictis tanta 〈◊〉〈◊〉 voluerit succurrere, Papae & vniuerso Cardinalium coetui acceptissimam fuisse pluribus disseruit. Huic orationi Edwardus Foxius (Herefordensis posteà Episcopus) latine itidem respondens, cam Pontificis calamitatem, magno Regem dolore affecisse pronuntiauit, humanum quippe esse humanis casibus inge∣miscere. Caeterùm sibi curae fuisse, vt non solùm illud prae∣staret, quod homo ab homine iure posset expectare, sed quod amicum amico & Christianum principem CHRISTI in teris Vicario aequum esset exhibere. Optare proinde sese, (nrecnon sperare) postquam erga sanctam sedem, obsequen∣tissimi filij officio ipse non defuisset, si quando vsuveniat, vt eius operâ & authoritate indigeat, ea non illibenter largiatur, quae filium à communi matre, haud difficulter impetrare de∣bere, existimarint. Haec publice. Priuatim deinde collocuti Rex & legati, de Papae in Regem voluntate nihil non polli∣cetur Campeius, homo minime malus, quique non aliter ea de re loquebatur, quàm sentiret. Nam Papa haud ignarus, 〈◊〉〈◊〉 difficile sit hominem non stupidum fallere, per nunti∣um conscium doli, quique ipse priùs perductus in errorem non fuerit: 〈◊〉〈◊〉 sibi fecerat reliquum, vt se Regis causa omnia facturum propensislimè quae peterentur, legato esset persuasissimum.

HIS rebus ita perfectis, de ratione cognoscendi, 〈◊〉〈◊〉 [ 1528] in causa diuortij regij instituendi, sex totos menses à legatis consultatum est, nec 〈◊〉〈◊〉 quicquam gestum, nisi quod Rex, se 〈◊〉〈◊〉 fama laborare intelligens apud sub∣ditos, praesertim verò mulieres propter hanc actionem, (qua∣si insano percitus amore haud perinde conscientiae pacandae gratia, ac 〈◊〉〈◊〉 explendae cupidine ista moliretur) vt 〈◊〉〈◊〉 iret obuiam, omnes regni proceres, iudices 〈◊〉〈◊〉 & iurisconsultos & de ingenua plebe quotquot adesse poterant iussit conuocari, cósque 8. die Nouembr. huiusmodi vsus o∣ratione, 〈◊〉〈◊〉 est, Anni iam 〈◊〉〈◊〉 plus minus 20.* 1.3 charissimi fidissimique populares, à quo inter vos regnare coepi: In eóque toto temporis spatio per DEI bonitatem ita me gesli, vt neque vos habere quod queri, nec hostium quenquam quod 〈◊〉〈◊〉, existimem. Neque enim extero∣rum quisquam vim vobis inferre conatus est, nisi frustra, suó∣que magno cum malo; nec illorum cuiquam a nobis bel∣lum illatum est, quod victoria clarissimisque trophaeis non sit terminatum. Adcò vt, siue pacis opulentiam spectetis, siue rerum bellicarum gloriam, cum nemine maiorum no∣strorum (dicto absit inuidia) foelicius actum fuisse, ausim e∣quidem idque fidenter pronuntiare. Quoties verò ad mor∣talitatis huius exitum conuerto oculos, quàm malè metuo ne 〈◊〉〈◊〉 temporū clades, praesentis soelicitais splendorem & memoriam coúsque obliterent, vt sicut Romani sublato tum nuper Augusto; lic vos me quandoque aut nunquam natum, aut semper inter vos victurum cum lachrymis optare cogamini. Praesentes hic video complurimos quorum ca est 〈◊〉〈◊〉, tas, vt bel∣lorum potuerint esse spectatores ciuilium, 〈◊〉〈◊〉 per annos circiter 80. 〈◊〉〈◊〉 nostra Anglia exercita & 〈◊〉〈◊〉 est, incertis omnibus quem pro legitimo principe agnoscerent donec per soelicissimum parentum meorum connubium haec omnis dubitatio sublata est. Cogitetis enim verò apud vos, si quid mihi nunc humanitùs acciderit, 〈◊〉〈◊〉 meliori lo∣co res 〈◊〉〈◊〉 sint futurae, quam quo tempore Eboracensium & Lancastrensium sactiones 〈◊〉〈◊〉 vigerent. Est mihi quidem filia, quam co arctiori paternae charitatis affectu com∣plector, quod aliam sobolem non habeo. Sed nolim quenquam

vestrum latere, agitatum nuper esse 〈◊〉〈◊〉 me, charissimumque [ 1528] fratrem Franc 〈◊〉〈◊〉 Gallorum Regem, de matrimonio inter 〈◊〉〈◊〉 illam meam, & Henricum Ducem 〈◊〉〈◊〉 (fili∣um eius 〈◊〉〈◊〉 natu) celebra do; camque affinitatem u∣trisque 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, donec per Gallum quendam Regi ab intimis consilijs scrupulus 〈◊〉〈◊〉 de filiae meae natali∣bus; vehementer quippe dubitare se 〈◊〉〈◊〉, ne spuria cen∣senda esset, vtpote me patre genita, ex illa matre, quae fratri meo germano antea denupsisset: Apertis sacrae paginae verbis 〈◊〉〈◊〉 dictitans, ne quis fratris relictam ducat; vereri p oinde sese, ne incesta 〈◊〉〈◊〉 censenda sit mei cum con∣iuge illà meà certe 〈◊〉〈◊〉 dilectissimà. Haec mihi cum essent nunciata, nouit DEVS cordium inspector, quàm graui dolore animum meum perculerint. Siquidem eis verbis, vide∣bar mihi quasi in ius vocari, non solum de vxore, & filià, sed etiam de anima, cui post mortem sempiterni & ineuita∣biles eruciatus debebuntur, si de tam horrendo incestu admo∣nitus, emendationis viam non ingrediar; vt de vobis interim taccam amicis, & liberis vestris, quibus quantum creatur pe∣riculum ex huiusmodi dubitatione, nemo vestrum opinor tam hebes est qui non intelligat. Ego 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 exi∣mendi (sicut res flagitabat) cupidissimus, cum 〈◊〉〈◊〉 pri∣mum rem contuli, deinde cum vtriusque 〈◊〉〈◊〉 (diuini scilicet & humani) peritissimis; qui me postquam incertiorem red∣didissent quàm 〈◊〉〈◊〉: 〈◊〉〈◊〉 mihi reliquum non putabam, quam vt sanctae sedis Apostolicae 〈◊〉〈◊〉 implorarem, cui me caeterosque omnes aequum censeo acquiescere. Hunc ip∣sum, neque alium in finem (DEVM testor immortalem) venerabilem 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 accersendum curaui. Nam ad Re∣ginam confortem meam longe charissimam quod 〈◊〉〈◊〉: Quicquid domi gartiant muliercu'ae, aut 〈◊〉〈◊〉 in angulis 〈◊〉〈◊〉, libenter 〈◊〉〈◊〉 profiteor, sicut nobilislimis 〈◊〉〈◊〉 parentibus ortam sic multò nobil oribus animi virtutibus praeditam, ad ovt, si hodiè vxor esset ducenda, inter totius mundi 〈◊〉〈◊〉 (ita DEVM habeam propitium) non aliam mihi dari magis exoptarem, (modo iure id fieri 〈◊〉〈◊〉) quam hanc ipsam, cui, pietate erga DEVM, in 〈◊〉〈◊〉 amore, 〈◊〉〈◊〉 omnibus 〈◊〉〈◊〉, prudentià denique,

humilitate, animi mormque sanctitate, parem nusquam [ 1528] inueniri posse, mihi equidem habeo persuasissimum. Verùm cum nobis solum nati non simus, ut nostris cupidi au∣bus obsequamuri aequius esse putavi, haec omnia iudicij aleae sub∣ijcere, quam DEO videri impius cunctorum bonorum largi∣tori, patriaeque ingratus, cuius incolumitatem vitae quilibet bo∣nus, omnibusque fortunis anteponit. Haec me ipso 〈◊〉〈◊〉, postquam audivistis, spero futurum, ut seditiosorum obtrectati∣onibus & susurris, aut inanibus vulgi rumusculis aurem post∣hac non adhibeatis.

Vario animorum affectu haec oratio excepta est: Regis vi∣cem alijs miserantibus, sed multò pluribus reginae, anxijs om∣mbus & metuentibus, quò demum haec res esset evasura. Pauci erant rerum novarum cupidi, quibus praesentia displicebant, quae mutari malebant vel in deterius, quam in quo essent statu per∣manere. Hi conatū Regis (vulgo parum favorabilem) ut pium, sibique reique publicae necessarium, ad coelum laudibus tollere.

Notes

• * 1.1

  〈◊〉〈◊〉 Pontisicis.
• * 1.2

  Card. Cam∣pegius Lon∣dinum.
• * 1.3

  Oratio Regis ad populū de 〈◊〉〈◊〉 sue.