Tractatus de legibus et consuetudinibus regni Anglie, tempore Regis Henrici secundi compositus, Iusticie gubernacula tenente illustri viro Ranulpho de Glanuilla iuris regni & antiquarum consuetudinu[m] eo tempore peritissimo. Et illas solu[m] leges continet et consuetudines secundum quas placitatur in Curia Regis ad scaccarium et coram Iusticiis vbicunque fuerint. Huic adiectæ sunt a quodam legum studioso adnotationes aliquot marginales non inutiles

¶HIC INCIPIT LI∣ber decmus quartus de pla∣ci••is criminalibus ad coronam do: mini Regis spectantibus.

Cap. 1.

PLacita que simi∣liter in curia pro∣ponuntur, hacte∣nus ex parte sunt expedita. De cri∣minalibus, restat tractandum. Cū quis itaque de morte regis, vel seditione regni, vel exercitus, infamatur: aut certus apparet accusator ant non. Si nullus ap∣pareat certus accusator sed fama solummodo publica accusat, tunc ab initio saluo accusa∣tus attachiabitur, vel per plegios idoncos vel per carceris inclusionem. Deinde autem per multas et varias in quisitiones et interrogatio∣nes coram lustiē faciendas, in quiretur rei ve∣ritas, et id ex verisimilabus rerum in diciis, et coniecturis. Nunc pro eo, nunc contra eum

qui accusatur, facienribus. Per legem appa∣ren••em purgandus est, vel omnino ab impo∣sito crimine absoluendus. Si vero per huius∣modi legē super capitali crimine fuerit quis conuictus, ex regie dispensationis beneficio tam vite quam membrorum suorum eius pe∣det iudicium, sicuti in ceteris placitis de felo∣ni••. Apparente vero certo accusatore ab initi∣o, idem attachiabitur per plegios si quos ha∣buerit {quod} placitūsuil prosequetur. Sī a••tē ple∣gios nō habuerit, fidei sue religionis solet cō∣mitn sicut in placitis omnibus de felonia. So∣let autem ih talibus fides sufficere, ne nimie districtionis securitas, alios terreat a consimi∣li accusatione. Accepta autē ab accusa••ore se∣curitate de placito prosequendo, tunc is quī accusatur vt prediximus per plegios saluos et securos solet attachiari, aut si plegios nō ha∣buerit, in carcerem detrudi. In omnibus au∣tē placitis de feloma solet accusatus per ple∣gios dimitti, preterquam in placito de homi∣cidio, vbi ad terrorem aliter statutum est. Deinde autem dies solet partibus pre∣figi. Qua existente, essonia rite currune legittima ad vltimum autem accusatore

proponente se vidisse, vel alio modo in curia probato certissime se sciuisse, ipsum accusatū machinatum fuisse vel aliquid fecisse in mor∣tem Regis vel seditionem Regni vel ex∣ercitus, vel consensisse, vel consilium dedisse vel autoritatem prestitasse, et hoc ipsum iux∣ta considerationem curie diracionare parato, accusato quoque contra aduersus eundē per omnia in curia legittime negante, tunc per duellum solet placitum t••rminari. Et sciendū quod ex quo fuerit duellū in huiusmodi pla∣citis vadiatum non potest alterutra partium verbis in ipsius vadii datione propositis, ali∣quid adiicere vel diminuere vel aliquatenus a proposito declinare vel resilire, quin pro vic∣to habeatur, et lege victi censea••ur. Nec alio modo nisi de licentia domim Regis vel eius Iustiē de c••tero poslūt sibi ad inuicē reconci∣liari. Si vero appellator victus fuerit, in miseri∣cordia domini Regis remanet, que qualis sit in precedentibus dictum est satis, que etiam incommoda et quam infamiam victus incur∣rat, satis supradictū est. Si accusatus fuerit victus quale expectat iudicium, paulo ante dictū est rebus insuper et catallis suis omnibus consis∣catis

et heredibus suis imperpetuum exhere∣dan dis, admittitur autem ad huiusmodi ac∣cusationem quilibet liber homo maior infra etatem constitutus. si quem appellauerit at∣tachiabitur is qui appellat vt supra expositum est. Rusticus quoque admittitur, mulier autē in nullo placito defelonia ad accusationē ad∣mittitur, nisi in quibusdam exceptis casibus de quibus infra dicetur. Declinare autem po∣t••st accusatus in huiusmodi placitis, per etatē et per mahemii iudiciū. Etas aurē talis debet esse, quod sit sexaginta annorū vel supra. Ma∣hemiū autē esse dicitur, ossis cu••uslibet frac∣tio, vel reste capitis per incisionem vel per ab∣rasionem attenuatio. In taliautem casu, te∣netur se purgare is qui accusatur per dei iudi∣cium, scilicet per callidū ferrum vel per aquā pro diuersitate conditionis hominum, scilicet per ferrū callidum si fuerit homo liber, per aquam si fuerit rusticus.

Cap. 2.

Placitum de occultatione inuenti Thesauri frandulosa vbi certus apparet accusator, mo∣do et ordine predictis solet tractari. Ob infa∣miam. autem non solet iuxta legem terre ali∣quis per legem apparentem se purgare licet

aliter per assisam fieri possit. Nisi prius con∣uictus fuerit vel cōfessus in curia aliquod ge∣nus metalli in loco proposito in uenisse et re∣cepisse. Si autem super hoc conuictus fuerit, presūptione contra eū faciente, tenebitur per legē apparetē se purgare, se nihil amplius ibi inuenisse vel recipisse, cetera vt prius.

Cap. 3.

De homicidio cum quis fuerit accusatus sub distinctione premissa, iudicium est ordinan∣dum et procedendum. Sciendum tamen {quod} in hoc placito non solet accusatus per plegios dimitti, nisi ex regie potestatis beneficio, duo autem sunt genera homicidii, vnum est quod dici ur niurdrum, quod nullo vidente nullo sciente clam perpetratur, preter solū interfec∣torem et eius complices, ita {quod} mox non asse∣quatur clamor popularis iuxta assisam super hoc proditā In huiusmodi autē accusatione non admittitur aliquis nisi fuerit de consan∣guinitate ipsius defūeti, et tunc ita {quod} propin∣quior stupiti remotiorē a diracionatione ex∣cludat. Est et aliud hotr••eidiū {quod} cōstat in ge∣nerali vocabulo et dieitur simplex homicidiū In hoc etiamplacito nō admittitur aliquis ac∣cusator ad probationē, nisifuerit mortuo cō∣sanguinitate

cōiunctus, vel homagio vel donii∣nio, ita vt de morte loquatur sub visus sui testimonio Preterea sciendum {quod} in hoc pla∣cito, mulier auditur accusans aliquē de mor∣te viri sui si de visu loquatur. Quia vna earo fuit vir et vxor. Et generaliter admissum est {quod} mulier audiatur accusās aliquē de iniuria cor∣pori suo inflicta sicut inferius dicetur. In elec∣tione accusati erit, vel probationē ipsius muli∣eris sustinere cō••ra se vel se per dei iudiciū ab imposito crimine purgare. Cōpellitur etiam quādoque rectatus de homicidio, legittimam subire purgationem, si turba sequente fuerit in fuga comprehensus, et hoc per••uratā patrie fuerit in curia legittime testatum.

Cap. 4.

Crimen incendii sub premissa forma et ge∣nerali ordine procedit, tractatur, et termina∣tur.

Cap. 5.

Crimen quoque Roberie sine specialibus in∣tercur••entibus preteritur.

Cap. 6.

Raptus, crimen est {quod} aliqua mulier imponit viro, que proponit se a viro oppressam in pa∣ce domini Regis. Tenetur autem mulier que tale aliquid patitur, mox dum re••en••

fucrit maleficium vicinam villam adire, et ibi iniuriam sibi illatam probis hominibus ostē∣dere et sanguinem si quis fuerit effusus et ve∣stium seissiones, dehinc autem apud preposi∣tum hundredi, idem faciat. Postea quoque in primo comitatu, id publice proponat. Deinde autem super hac qucrimonia facta, iudicium vt predictum est ordinabitur. Auditur itaque mulier in tali casu aliquem accusans, sicut et de qualibet alia iniuria corpori suo illata so∣let audiri. Sciendum tamē quod in electione accusati erit in tali casu, vel onus purgationis subire, vel mulieris purgationem contra se sustinere. Preterea sciendum quod siquis in huiusmodi placito cōuictus fuerit, simili mo∣do ac in predictis iuditiis de eo est iudicandū Non enim sufficit post iuditium, malefacto∣rem ipsum corruptam illam velle ducere in vxorem. Sic enim frequenter contingeret, ser∣uilis cōditionis homines generosissimas mu∣lieres vnius pollutionis occasione perpetuo fedare, vel generosos homines per mulieres ignobiles fedari, et ita claram eorum paren∣telam indecenter denigrari. Ante iudicium inde receptum est quod de licentia principis

vel cius Iustiē cum parentum assensu, possūt muher accusans et accusatus beneficio eon•• iugii sibi inuicem reconciliari.

Cap. 7.

Generale crimē falsi, plura sub se continet cri∣mina specialia. Quēadmodmu de falsis carti•• de falsis mēsuris, de falsa moneta, et alia simi∣lia que talem falsitatem continent, super qua aliquis accusari debeat et conuictus condem∣nari. Et horum omnium accusationis modus et ordo ex precedentibus satis elici potest. Il∣lud tamen notando quod siquis conuictus fu∣erit de carta falsa, distinguendum est vtrum fuerit carta Regi•• an priuata. Quia si carta re∣gia, tunc is qui super hoc cōuincitur condem∣nandus est tanquam de crimine lese maiesta∣tis. Si vero fuerit carta priuata, tūc cum cōuicto mitius agendum est. Sicut in ceteris minori∣bus criminibus falsi in quorum iudic is. con∣sistit reorum condemnatio, in membro∣rum, solummodo amissione, pro regia tamē voluntate et principalis dispositionis benefi∣cio sicut ab initio dictum est.

Cap. 8.

De furtis autem et aliis placitis que ad vicecomitē pertinent, quia secundum diuer∣sas diuersorū comitatuum consuetudines tractari habent et terminari, ad pre∣sens iuxta propositi mei exigen∣tiam quod principalem so∣lummodo attēdit cu∣riam tractare non decuit.

Explicitus est Liber le∣gum Anglie.

Notes

• Magna car∣ta. ca. 33 tol∣lit appellum femine de omni morte preter mor∣tem vin sui.