The English works of Wyclif hitherto unprinted.Edited by F. D. Matthew.

If eny man stonde in doute of þis sentence before; here suen autoritees of holy scripture and holy doctouris in latyn aȝens þe seculer lordeschip of prestis.

cIvilis aut secularis possessio fuit interdicta sacerdotibus & leuitis, ut patet Numer. xviii. Dixit dominus ad Aaron: [[Num. xviii.20.]] In terra eorum nichil possidebitis, nec habebitis partem inter eos: Ego pars et hereditas tua in medio filiorum israell. ffilijs autem leui dedi omnes decimas israelis in possessionem, pro [page 51b] ministerio quo seruiunt mihi in tabernaculo federis. Sequitur: Solis filiis leui mihi in tabernaculo seruientibus, & portantibus peccata populi, legittimum sempiternum erit in generacionibus vestris. Nichil aliud possidebunt, deci|marum oblacione contenti, quas in usus eorum [earum MS.] et necessaria separaui. Item Deut. xviii^o: Non habebunt sacerdotes et [[Deut. xviii. 1.]] leuite & omnes qui de eadem tribu sunt partem & hereditatem cum reliquo populo israel; quia sacrificia domini et oblaciones eius comedent, et nihil aliud accipient de possessione fratrum suorum. Deus enim ipse est hereditas eorum, sicut locutus est illis. Super quo glosa: Ministris altaris nec terrenis possessionibus adquirendis concessum est inhiare. vnde Matt. x^o: Nolite possidere aurum, neque argentum, neque [[Matt. x. 9.]]

pecuniam &c^a. et post pauca: dignus est operarius cibo suo. Et alibi, Qui altari deseruiunt cum altare [page 52] participant. Non [[1 Cor. ix. 13.]] enim opertum, quod qui semper altari debent seruire officio diuino, inhient terreno lucro, quibus dominus hereditas est. Quid ergo illi deesse potest qui omnia habentem habet. hec ibi. Item ezechiel xliiii: Non autem erit eis hereditas, [[Ezek. xliv. 28.]] ego hereditas eorum: et possessionem non dabitis eis in israel, ego enim possessio eorum. Victimam pro peccato et pro delicto ipsi comedent, et omne votum in israel ipsorum erit. Super quo Jeronimus, libro xiii^o super ezechielem: Qui autem talis extiterit ut ministret in sanctuario, et ingrediatur atrium interius, et offerat deo sacrificium, ita ut verus sacerdos sit, ymmo imitator eius de quo scriptum est, tu es sacerdos in eternum secundum ordinem melchisedech; iste nullam habebit partem nisi deum, qui est hereditas eius, nec accipiet possessionem in israel, hoc est inter vulgus ignobile, sed sacerdotalem, ut dicat de eo dominus: ego sum possessio et hereditas eius; quem cum venerit loquatur ac dicat, [page 52b] tenebo illum nec dimittam illum; et psallet cum propheta, pars mea dominus. hec ille. Item, deut^o x^o: Non [Deut. [x. 9.]] habuit leui partem in possessionibus cum fratribus suis, quia ipse dominus possessio eius, sicut promisit ei. Item, Josue [Josh. [xiv. 4.]] xiiii: non acceperunt aliam in terra partem nisi urbes ad habitandum, et suburbana earum ad alenda iumenta et pecora. Item, eccl. xlv^o: Nam sacrificia domini edent, que [Ecclus. [xlv. 26.]] dedit ipsi et semini eius. ceterum in terra gens [sic. MS. Vulgate, gentis.] non hereditabit, et pars non est illi in gente. ipse enim pars eius est et hereditas. Item, Mat. xx^o: Scitis quia principes [Matt. [xx. 25.]] gencium dominantur eorum, et qui maiores sunt potestatem exercent in eos; non ita erit inter vos, sed quicumque voluerit inter vos maior esse, sit vester minister. Et quicumque voluerit inter vos primus esse, erit vester seruus. Sicut filius hominis non venit ministrari sed ministrare, et dare animam suam redempcionem pro multis. Idem patet

Mat x^o et luce xxii^o. Item prima petri quinto: [page 53] Pascite qui [[1 Pet. v. 2.]] in vobis est gregem domini, prouidentes non coacti sed spontanee secundum deum: neque turpis lucri gracia, sed voluntarie: neque dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo. Item ad Thi^m vi^o: Habentes autem alimenta et [[1 Tim. vi. 8.]] quibus tegamur, hijs contenti simus. Nam qui volunt diuites fieri incidunt in temptacionem et in laqueum diaboli. Item, luce xiv: Sic ergo omnis ex vobis qui non renunciat omnibus [Luke [xiv. 33.]] que possidet, non potest meus esse discipulus. Item, Bernardus libro ij ad Eugenium papam: Esto, ut alia [[Bernardus de Consideratione, lib. ii. cap. vi.]] quacumque racione hec tibi vendices; sed non apostolico iure. nec enim ille tibi dare potuit quod non habuit: quod autem habuit, hoc dedit, sollicitudinem super ecclesias, numquid dominacionem. Audi ipsum. Non dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo. Et ne dictum sola humilitate putes; nonne eciam veritate. Vox enim domini est in euangelio. luce xxij^o: Reges gencium dominantur [Luke [xxii. 25.]] eorum; et infert, vos autem non sic. Planum est, apostolis interdicitur dominatus. Ergo tu et tibi usurpare audes aut dominans apostolatum, aut apostolicus [apostolatus MS.] dominatum. Plane ab alterutro prohiberis. Si utrumque simul habere velis, perdis utrumque. Alioquin non te exceptum putes de illo numero, de quibus sic conqueritur deus, Osee octavo: Ipsi [Hosea [viii. 4.]] regnauerunt sed non ex me. At si interdictum tenemus, audiamus edictum. luce xxii. Qui maior est vestrum, ait, [Luke [xxii. 26.]] fiat sicut iunior, et qui precessor est sicut qui ministrat. fforma apostolica hec est; Dominacio interdicitur, indicitur ministracio. hec ibi. Item, Origenes super gen. omelia xvi^o. Denique vis scire quid intersit inter sacerdotes domini et sacerdotes pharaonis. Pharao terras concedit sacerdotibus suis, dominus autem sacerdotibus suis partem non concedit in terra, sed dicit eis: Ego pars vestra. Obseruate ergo qui hec legitis, omnes domini sacerdotes, et videte que sit differencia sacerdotum, ne forte qui partem habent in terra,

et terrenis cultibus [page 54] ac studijs vacant, non tam domini quam pharaonis sacerdotes esse videantur. Ille enim est qui vult sacerdotes suos habere possessiones, et exercere agri non anime culturam, Ruri sed non legi operam dare. Christus autem, dominus noster, sacerdotibus suis quid precipit audiamus: Qui non, inquit, renunciauerit omnibus que possidet, non potest meus esse discipulus. Negat christus suum esse discipulum quem viderit aliquid possidentem, et eum qui non renunciat omnibus que possidet. Et quid agimus? qui hec aut ipsi legimus, aut populis exponimus, qui non solum non renunciamus hijs que possidemus, sed & adquirere volumus ea que nunquam habuimus antequam veniremus ad papatum. ['Christum' Origen.] &c^a. per processum. Item, parysiensis libro de vicijs, titulo de auaricia mercenariorum: Sciebat dominus oculum ecclesie impediendum esse temporalibus istis ab officio suo; Modicum enim pulueris vel [page 54b] palee oculum omnino cessare facit ab officio suo. Immo voluit duces ecclesie pauperes esse, eo quod paupertas expedita est, sicut seneca dicit, et subdit: Si vis omnino vacare ut pauper sis, ora ut pauperi sis similis. Et si cetera membra corporis ad plura officia conueniant, ut lingua ad gustum et loquelam, et manus ad multa similiter, oculus tantum vnum habet, et contactum terre maxime timet. Sic oculus ecclesie con|templatiuus legi diuine debuit intendere, et a terrenis istis seperari. licet pes hominis a ceteris membris eius seperatus non sit, tamen habet seperatam artem que ei deseruit, & artifices qui ei totaliter circa calciamenta eius intenti sunt. Quanto magis debent esse aliqui qui totaliter spiritualibus sint intenti. Sed hodie magis occupata est ecclesia in temporalibus, quo ad magnam partem suam, quam fuerat sinagoga. vnde quum fuit datum a [page 55] constantino imperium occidentali ecclesie, facta est vox de celo, dicens: hodie infusum est venenum ecclesie dei. hec ille. Item Odo in sermone, Estote misericordes: Stercora putredinis sunt diuicie,

quibus volucres celi, i. demones, excecant oculos cupidorum. Et bene dicuntur diuicie stercora demonum, quum omnes diuicias reputant tanquam stercora, nec querunt nisi animam, vnde diues quum moritur quasi in tres porciones diuiditur; mundus rapit diuicias, vermes cadauer, et demones animam. Et quilibet contentus sua porcione alterius partem non desiderat; vnde versus:

Spiritus est sathane, caro vermis, mammona mundi; Vnica plus duplici pars sua cuique [cuilibet MS.] placet.

Item non tantum a demonibus sed a perfectis diuicie stercora reputantur; vnde apostolus: Omnia reputaui tamquam [[Phil. iii. 8.]] stercora ut christum lucrifacerem. Pro hijs stercoribus causidici clamant in foro; clerici quoque cantant in choro; medici cum egrotis vigilant [page 55b] in thalamo. Pro hijs stercoribus frequenter illicita committuntur in mundo. Sequitur: pocius cum thobia gaudeamus, qui, curata cecitate quam per stercora contraxerat, visum recuperauit. Sic cum diuicie auferuntur oculum iusticie recuperamus. Cum gladius furioso aufertur, sanitate restituta, gracias refert illi qui abstulit. Similiter si dolemus pro ablacione temporalium, quibus excecamur, quibus interficimur, furiosi sumus. Et reddita nobis dis|crecione, saltem in alia vita, illi qui nobis stercora ab oculis nostris extersit, illi qui gladium abstulit gracias referemus. Alibi appellantur venenum; vnde eodem die quo a constantino dotata est ecclesia, in aere audita est vox angelica, dicens; hodie infusum est venenum in ecclesia; maior quidem effecta est in dignitate, sed minor religione. Item Odo in sermone Ecce nos reliquimus omnia: Abel moritur i. cura pastoralis, luctus spiritualis interimitur, set [page 56] caym, i. possessio, conser|uatur; ymmo pastor animarum caym agricola efficitur. Non enim in ecclesia queritur si sciat bene docere, pro peccatis lugere, set si sit caym, i. agricola; si sciat terras bene colere. Nec mirum si multos interficit possessio, cum sit venenum;

vnde eodem die quo dotata est ecclesia a constantino audita est vox in aere: hodie infusum est venenum in ecclesia; maior quidem dignitate, set minor religione. Si queritur: vbi est ouis tibi commissa? respondet: Numquid custos fratris mei sum? quasi, Que cura est mihi de animabus, dummodo disponatur bene de temporalibus. Tales sicut caim sunt maledicti qui educunt ouem abel, et non reducunt, set seducunt. vnde Ezechiel: Pastores eorum seduxerunt eos. Item Gorham super illo Apoc. xii^o: Misit serpens ex ore suo post mulierem aquam tanquam flumen, &c. Per aquam fluminis significatur [page 56b] abundancia temporalis, que fluit cotidie sicut aqua. vnde psalmista: diuicie si affluant, nolite cor apponere. hanc aquam habundantissime misit draco in ecclesiam dei, domino permittente, quum a constantino datum est imperium occidentali ecclesie; vnde tunc audita est vox angelorum [anglorum MS.] in aere dicencium: hodie infusum est venenum in ecclesia dei; sicut legitur in apocrifo Siluestri. Et quia iam appropinquat venenum hoc ad cor ecclesie, ita ut iam sit suffocacio proxima, clamat ipsa ecclesia cum psalmista: Saluum me fac, deus, quoniam intrauerunt aque usque ad animam meam. Et deus de sua bonitate nunc primo incipit audire ecclesiam suam, et misit adiutorem suum, scilicet terram, que absorbere vult totum flumen; vel principem terrenum, qui vult auferre ab ecclesia omnia temporalia sua, licet intencio non eadem sit cum domino, qui propter bonum ecclesie mittit illum ex misericordia. hec ille. Item Jeronymus in vitis patrum: Ecclesia ex quo creuit in possessionibus, decreuit in virtutibus. Item Jeronimus ad ne [page 57] pocianum ep. xxxiiii: Aut aurum repudiemus nos, sc. clerici, cum ceteris supersticionibus iudeorum, aut si aurum placeat, placeant et iudei, quos cum auro aut probare necesse est nobis aut dampnare. Item Jeronymus ad nepocianum: Clericus qui christi seruit ecclesie primo interpretetur vocab[u]lum suum, et nominis diffinicione prolata, nitatur esse quod dicitur. Si enim cleros grece latine

sors appellatur, propterea clerici dicuntur quia de sorte sunt domini, vel quia dominus ipse sors, i. pars, clericorum est. Et quia et ipse pars domini est, et dominum partem habet, talem se exhibere debet, ut ipse possideat dominum et possideatur a domino. Qui enim dominum possidet, et cum propheta dicit: pars mea dominus, nichil extra dominum possidere potest; nam si quippiam aliud habuerit preter dominum, pars eius non erit dominus. verbi gracia, si aurum, si argentum, si possessionem, si variam suppellectilem habuerit, cum istis partibus dominus pars eius fieri non dignatur. Et paulo post: habens victum et vestitum hijs contentus ero, [page 57b] et nudus nudam crucem sequar. Obsecro te itaque repetens, iterum iterumque monebo, ne officium clericatus genus antique milicie puteo, ne lucrum seculi in christi queras milicia, ne plus habeas quam quando clericus esse cepisti.

Here suen autorites in latyn of holy scripture and doctouris aȝens seculeris office of prestis.

pAulus apostolus dicit ij thi. ij^o ad excludendum prelatos [[2 Tim. ii. 4.]] et sacerdotes ab omni seculari officio isto modo: Nemo militans deo implicat se negocijs secularibus, ut ei placeat cui se probauit. Iste autem textus breuis et compendiosus apostoli, ex fide quam importat, excluderet omnes sacerdotes et pure clericos ab omni officio seculari. Quum seculare officium est destructiuum cure pastoralis. Immo ex canone apostolorum dicitur: [page 58] Episcopus aut sacerdos aut diaconus nequaquam [lxxxviij. de cap^o. Eps.] seculares curas assumant. Sin autem assumpserint deiciantur; quia, ut dicit gregorius ibidem, Inutile et valde laboriosum est hominem litteratum raciocinacionum causas assumere, et in eis que non expedit se obligare. Item, ibidem dicit beatus ciprianus, cap^o neque: In dispensacione ecclesie hanc regulam obseruandam nouerit unusquisque, ut nulli quantumlibet exercitate persone duo simul officia committat. Immo nomine sacerdotis careat qui dei ministros a suis evocet officiis. Et idem Ciprianus dicit quod ministri ecclesie debent solum

altari et sacrificiis deseruire, et precibus, studijs et oracionibus vacare. Et si quis eos a spirituali officio ad seculare duxeret, non offeretur pro eo oblacio, nec sacrificium pro sepultura eius celebrabitur; non enim ante altare dei merentur nominari in sacerdotum prece qui sacerdotes et ministros ecclesie ab altari volunt avocare. Immo dicit beatus Augustinus: ffornicari hominibus nunquam licet, negociari autem [page 58b] aliquibus [lxxxviij. de c^o. ffornicari.] licet, aliis non licet. Antequam enim ecclesiasticus quis sit, licet ei negociari; facto ecclesiastico iam non licet. Item ibidem scribitur sic: Tuicionem testamentorum episcopus non suscipiat. episcopus nullam rei familiaris curam ad se reuocet, set leccioni et oracioni et verbo predicacionis tantummodo vacet. Item beatus petrus in epistola ad clementem dicit [xi. q. 1^o. c^o.] Sicut enim impietatis est crimen tibi, o clemens, neglectis verbi dei studijs sollicitudines seculares suscipere, ita vnicuique laicorum peccatum est nisi inuicem sibi ecclesiam in hijs que ad communis vsum vite pertinent operam fideliter dederint. Ideo concludit lex canonica apostolorum statuta sunt que dicunt: Nemo militans deo implicat se &c^a. Proinde aut [xi. q. iij. co. Credo.] clerici sint sine accionibus dominorum aut actores sine officio clericorum. Et uniuersi dixerunt; hec obseruemus. Item ibidem sic scribitur hij qui in ecclesia domini ad ordinem promouentur clericorum, in nullo [page 59] ab administracione diuina auocentur, nec molestiis et negociis secularibus alligentur ut ab altaribus & sacrificijs recedant; set die ac nocte celestibus rebus et spiritualibus seruiant Item beatus petrus in epistola ad clementem sic scribit: Te quidem oportet irreprehensibilem [xi. q. 1^o. c^o Te quidem.] viuere, et summo studio niti ut omnes vite huius occupaciones abicias. Non fide-iussor existas nec aduocatus licium fias, ne in ulla occupacione prorsus inueniaris mundialis negocii occasione perplexus. Neque enim iudicem neque cognitorem secularium negociacionum te ordinare vult christus, ne pre|focatus presentibus hominum curis, non possis verbo dei vacare. Hec vero opera que minus tibi congruere diximus exhibeant sibi inuicem vacantes laici, et te nemo occupet ab hijs studijs per que salus datur hominibus &c^a. Item

gregorius Romano defensori: perlatum est, inquit, ad nos [[Decreti pars la. Dist. lxxxviii. cap. 4.]] reuerendissimum fratrem nostrum, basilium episcopum, velut vnum de laicis in causis secularibus [page 59b] occupari, et pretorijs inutiliter obseruire; que res quidem et ipsum vilem reddit, et reuerentiam sacerdotalem adnichilat. statim ut experiencia tua hoc preceptum susceperit, ad reuertendum eum districta executione compellat, Quatenus te illic consistente quinque diebus sub qualibet excusatione immorari non liceat. Ne si quolibet modo eum ibidem amplius moram habere permiseris, cum ipso apud nos grauiter incipias esse culpabilis, &c.

Ista ad presens sufficiunt cum diligenti scripturarum excercitatione ad excitandum sacerdotes ne curis secularibus se subiciant; set oracioni, studio et predicacioni intendant, et sic, spiritualibus inimicis deuictis, soli deo placere studeant; ut cum ipso in celestibus regnare valeant; prestante domino nostro ihesu christo, qui cum patre et spiritu sancto vivit & regnat deus. Amen.