Dosparth ar yr ail rann i ramadeg a eluir cyfiachydiaeth. [Parts 2-6]

Arḍyfodaụl. arfedr, ne ar oḍe bod, ne arfod. fore.

Mo.

Moessuch beḷḷach dreigl rhai o‘r cyn∣horthụyaụl afraid.

Gr.

nid oes gen y ferf, darfu, ond y trydyḍ person megis berf amher∣sonaụl, mal: darfu; darfassai, derfyd, i mi, i ti, i Sion gyscu, arcy;

Caphel, ne cael yn berfeddrụch

Amser perphaith.

vnig.	Cefais	ḷioss.	coụssom
Cfaist	coụssoch
Cafoḍ	coụssont

Amser mụy nαpherphaith.

vnig.	Coụssụn	ḷioss.	coussem
Coụssyt	coụssech
Coụssai	coụssent

Amser arḍyfodaụl.

vnig.	caf	ḷioss.	caụn
cai	ceụch
caiph	caant

Moḍ dymunaụl, amser cynhyrchiaụl ag ardyfodaụl tan yr unterfynau.

vnig. o na	chaphụn	ḷioss. o na	chaphem
chaphyt	chaphech
chaphai	chaphent

ne‘n berfeḍdrụch trụy dynnu ymaith, ph, o ga∣nol pob un, mal:

vnig. o na	chaụn	ḷioss. o na.	chaem
chayt	chaech
chai	chaent

Perphaith, a mụy nαpherphaith.

O na choụssụn arc. megis ụchod ym y moḍ managaụl.

Moḍ cyssyltiaụl, amser cynhyrchiaụl ag arḍy∣fodaụl yn gyngair.

vnig pann	gaphụyf	lioss. pann	gaphom
gaphych	gaphoch
gapho	gaphont

ne, n berfoḍḍrụch pann gaụyf, gaych, gapho, gaom, gaoch, gaont.

Amser perphaith, a mụy nαpherphaith.

Os coụssụn, coụssyt, arc. megis uchod.

Dyma dreigl berfau eraiḷ syḍ ag eissiau cyn∣horthụy y rhai ụchod, oi treiglo.

Moḍ managaụl amser cynhyrchiol.

vnig.	ụyf	yn carụ ḷioss.	ydym	yn caru.
ụyt	ydych
ydyụ	ydynt

Anfynych y cair yr amser yma heb gymortha, etto meụn rhyụ ferf e gymrir yr arḍyfodaụl yn ḷe‘r cynhyrchiaụl. mal: mi a ụelaf, mi a gloụaf, uideo, audio.

Amser amherphaith.

vnig	oeḍụn	yn caru. ḷioss,	oeḍem	yn caru
oeḍyt	oeḍech
oeḍ	oedent

Amser perphaith.

vnig.	cerais	ḷioss.	carassom
ceraist	carassoc••
caroḍ	carassont

Amser mụy nαpherphaith.

unig	carassụn	ḷioss.	carassem
carassyt	carassech
carassai	carassent

Mae‘r amser mụy no pherphaith yn gyn∣gair yn y moḍ yma, yn y dymunaụl, ag yn cyssyḷtiaụl, ond bod gen y moḍau eraiḷ, rag∣ferf, ne gyssyḷtiad yn arụyḍ oi blaen. a‘r moḍ managaụl heb un arụyḍ.

Amser arḍyfodaụl.

vnig.	caraf	ḷioss.	carụn
ceri	cerụch
ceriph. ne	carant
car

Rhai a phurfhaant y trydyḍ person unig trụy roi, ph, at yr ail, mal; ceri ceriph, cai, caiph, ụeithiau o‘r person cyntaf, trụy daflu, af, ymaith, mal: mi a garaf, ef a gar, mi a laḍaf, ef a laḍ lụynog. ụeithiau araḷ ni furir ymaith onid, f, yn unig, maḷ mi a rodiaf, ef a rodia.

Moḍ, gorchmynnaụl amser cynhyrchiaụl.

vnig	car di	lioss.	carụn
cared ef	cerụch
carent

Hụnn a phurpheir o‘r cyph berfaụl, trụy droi‘r fogail ne‘r ḍiphdong diụaethaf yn, a, mal: gụilio, gụilia di, cerḍed, carḍa di: ụei∣thiau e scythrir ymaith gobenniḍiad y cyph i phurfhau hụnn, mal: gụeled, gụel di, caru, car di. a phann fytho‘r arḍyfodaụl

yn hụy no‘r cyph, yr vn fyḍ y gorchmynnaụl a‘r cyph, mal: gofynn, gofynnaf, gofynn di taro, taraụaf, ne trụy drychiad, traụaf, taro di

Moḍ dymunaụl, amser cynhyrchiaụl, ag arḍyfodaụl.

unig rif o na.	byḍụn	yn caru
byḍyt
byḍai

ḷioss. o na.	byḍem	yn caru
byḍech
byḍent

Ne trụy berfeḍdrychiad,

o na	baụn	yn caru
bayt
bai

ḷioss. o na.	baem	yn caru
baech
baent

Amser amherphaith.

unig rif o na	charụn	ḷioss. o na	charem
charyt	chareth
charai	charent

E phurfeir hụnn o‘r cysefin berson, o‘r arḍy∣fodaụl amser, yn y managaụl foḍ, ụrth droi, af, yn. ụn, mal: caraf, carụn.

Perphaith a mụy no pherphaith.

unig rif o na	charasụn	ḷioss. o na	charasem.
charasyt	charaseth.
charasai	charasent.

Moḍ cysyḷdiaụl, amser cynhyrchiaụl, ag arḍyfodaụl.

unig rif pann	garụyf	ḷioss. pann	garom.
gerych	garoch.
garo	garont.

Pann fo yscafnlefn o flaen gobennyḍiad y cyph, hi a droir yma, i‘ụ thromlefn, mal: credu pann grettụyf, tybygu pann dybccyụyf, cyphlybu, pann gyphlyppụyf.

Darfodedig amherphaith.

unig rif, pann	garụn	ḷioss. pann.	garom
garyt	garoch
garai	garont

yr un a‘r amherphaith o‘r moḍ dymunaụl, ond bod cysyḷdiad gida hụnn.

Amser perphaith.

amgrif pann.	gerais	ḷioss. pann.
geraist	garassom
garoḍ	garassoch
ne, geris ef	garassont

Megis uchod yn y moḍ managaụl. Mụy no pherphaith.

Pān. garassụn, pān garassyt. ar c. megis uchod yn y moḍ managaụl.

Moḍ annherfynaụl.

Amser cynhyrchiol, ag amherphaith

caru, amare.

Amser perphaith a mụy no pherphaith

darfod i mi garu, amauisse me.

ụeithiau e gụblheir yr āserau hynn trụy roi‘r gụneuthụriaụl, ag, o, arḍodiad oi flaen ar ol cyph y ferf, mal: ef a ḍoedir gụympo o Sion dicitur Iohannes cecidisse, mi a ụelaf scrifen∣nu onotì, video te scripsisse.

ụeithiau e roir y gụnethuriol a‘r arḍodiad, i, gidag ef, o flaen y cyph, a‘r ferf, darfod, yn gynherthụy iḍo, mal: e ḍoedir ḍarfod i Sion gụympo, mi a ụelaf ḍarfod i ti scrifennu. ụeithiau heb gynhorthụy, mal: e ḍoedir i Sion gụympo, mi a ụelafi ti scrifennu.

Mo.

Oes amser arḍyfodaụl i‘r moḍ annherfynaụl?

Gr.

Nag. oes yrun priaụd, ond a ụnelir o gym orth geiriau eraiḷ, megis ụrth roi‘r geiriau hynn o flaen cyph y ferf, arfeḍr, aroḍe ar. ar c. mal: arfeder hedeg, uolaturus, aroḍe codi, surrecturus, ar fyned ymaith, abiturus.

Mo.

oes yn y gymraeg mo‘rheini a elụ‘r ḷadingụyr gerundia, a supina?

Gr.

Nag oes, ond bod yn rhaid cyfloụni hynn o ḍiphig a chyph y ferf, truy roi arḍodiad oi flaen, mal: inter caenandum, ụrth sụperu, a caenādo, o sụperu, tempus caenandi, amser i sụ∣peru, redit venatu, ef a ḍoeth adref o hela, abijt lusum, ef aeth i chụare.

Mo.

mi a ụalaf beḷḷach y moḍ y treiglir berf sylụeḍaụl, a‘r ụneuthuriaụl: dāgosụch yn fyr∣rafy gaḷḷoch dreigl y ferf ḍioḍefaụl.

Gr.

rhaid yụ gụybod yn gyntaf fod pob berf ḍioḍefaụl gymreig yn amhersonaụl. S. heb amrafael bersonau ymmhob moḍ, ag amser, mal: carụyd, a ụasnaetha i bob person me∣ụn amser perphaith, megis carụyd fi, carụyd ti, carụyd chụi, ar c.

Mo.

paḍelụ y cair gụybod o ba berson y bo‘r ferf honn, pryd nad oes amrafel obennyḍiad canthi i ḍangos hynny?

Gr.

ụrth ḍerbynniaụl y ferf; canys ni byḍ hi heb naiḷ ai henụ, yntau rhaghenụ i ḍerbyni gụeithred bod amser, a pha berson bynnag fo hụnụ, yr vn person y bernir y ferf, mal; ef am traụyd i, eth gerir di, e droụsid Sion, mi, syḍ ḍerbynniaụl i‘r gair, carụyd, di, i gerir, Sion, i droụfid canys er bod yrhain yn amher sonaụl eissiau amrafel derfynau rhụug y naiḷ berson a‘r ḷaḷ; etto nhụy a sonniant am bob person, megis yn ḷading, pudet me, pudet nos, e geir gụybod ụrth y rhagenụ syḍ yn canlyn y ferf at ba berson y perthyn hi.

Mo.

Beth a ụna, ef, o flaen y ferf honn at ba berson bynnag y perthyno hi?

Gr.

ef, y rhaghenụ, a‘rferir yn rhyḍ o flaen pob berf, a fytho heb henụedigaụl, ne ḍerbyn∣niaụl

oi blaen, er bod genthi henụ araḷ ar i hol yn henụedigaụl iḍi, mal: ef a laḍoḍ Sion Scyfarnog, ef a gerir duụ: ond pann roḍer he¦•• 〈◊〉〈◊〉 f•• henụedigaụl ir ferf oi blaen hi, ni byḍ mor ḷe i, ef, yno, mal: Sion a laḍoḍ Sey∣farnog, duụ a gerir; etto pann fo rhaghenụ ụed' i gyfansoḍi a rhagụas y ferf yn ḍerby∣niaụl i‘r ferf, ag yn dyfod oi blaen hi: gụeḍus yụ rhoi, ef, or blaen, megis; ef a‘m cerir, e‘th dreụir, ef a‘n clụyfir; ag ụeithiaụ e deflir, ef, ag, a, ymaith, mal: e‘m cerir, dros ef am ce∣rir, e‘th dreụir, dros ef a‘th dreụir, e, n clụy∣fir dros ef a‘n clụyfir, ei terir, dros ef ai cerir, e‘ch gụelir, e‘n gụelir, dros ef a‘n gụelir.

Treigl berf ḍioḍefaụḷ.

Moḍ managaụl.

unig	i‘m	caru	ḷioss. yḍydis	i‘n caru
rif.	i‘th	garu	i‘ch caru
yḍydis	i‘u	garu	iụ caru

Mae diphig priaụd amser, ond ụeithiau e gymrir yr arḍyfodaụl yn ḷe hụn, mal: e ḍoe∣dir, dicitur

Darfodedig amherphaith.

vnig rif. yroeḍid.	i‘m caru	ḷioss yroeḍid	i‘n caru
i‘th garu	i‘ch caru
i‘ụ garu	i‘ụ caru

Mae yma hefyd ḍiphig priaụd. Darfodedig perphaith.

vnig rif.	e‘m carụyd
e‘th garụyd
ei carụyd

ḷioss	e‘n carụyd	ne buụyd
e‘ch carụyd	i‘m caru
e, u carụyd	i‘th garu
	iụ garu

Mụy no pherphaith.

vnig rif.	e‘m caressid
e‘th garessid
ei caressid

ḷioss.	e‘n caressid	ne, efuessid
e‘ch caressid	i‘m caru
e‘u caressid	i‘th garu
	iụ garu.

Arḍyfodaụl.

vnig rif.	e‘m cerir	ḷioss.	e‘n cerir
e‘th gerir	e‘ch cerir
ei cerir	eu cerir

ne, e fyḍir	i‘m caru
i‘th garu
iụ caru

Mo.

mi a ụelaf fod y ferf sylụeḍaụl yn gy∣morth

i‘r ferfyma, megis i‘r ụneuthuraụl, mal: ydys, oeḍyd buụyd, buessid, byḍir, ag a ụelaf hefyd pan fo‘rhain yn gymorth i‘r ferf ḍioḍefaụl a rhaghenụ yn ḍerbyniaụl y cyfan∣soḍir y rhaghenụ a‘r arḍodiad, i, megis y doedasoth vchod ụrth draethu rhaghenụ per∣chnogaụl, mae‘r moḍ y doedir yrhain air yn∣gair yn ḷading.

Gr.

erit ad meum amare, e fyḍir i‘m caru, e fuụyd i‘th garu, fuit ad tuum amare, yroe ḍyd i‘n caru, erat ad nostrum amare, ụrth hyn maen haụḍ gụeled os cais dyn droi iaith araḷ yn gymraeg nad gụiụ ceisiaụ gan bob gair attob iụ giliḍ.

Moḍ gorchmynaụl Amser cynhyr. ag arḍyfod.

vnig rif.	carer di	lioss.	carer ni
carer ef	carer chụi
carer hụynt

nid oes gan y moḍ hụn ond dau berson tan vn ḷef.

Moḍ dymunaụl cynhyrch. ag amherphaith.

vnig rif.	o nam cerid
o nath gerid
o nas cerid ef

ḷioss.	o na‘n cerid	o na cherid fi
o na‘ch gerid	ue, o na cherid di
o nas cerid	o na cherid ef.
na cherid ni. et.

perphaith a mụy na pherphaith dan vn ḷef.

vnig rif.	o nam caressid
o nath garessid
o nas caressid ef

ḷioss.	o na‘n caressid
o na‘th garessid
o nas caressid hụynt

Ne, o na charessid fi, ti, fe, ni, chụi, hụynt et Moḍ cysyḷdiaụl.

Yr vn yụ hụn a‘r moḍ dymunaụl ond bod cyssyḷdiad yn ḷe‘r arụyḍ dymunaụl, megis vchod yn y ferf ụeithredaụl. etto mae arḍy∣fodaụl amser i‘r moḍ hụn o‘r neuḷdu, mal;

Ardyfodaụl amser.

vnig rif. pann.	i‘m carer	ḷioss.	i‘n carer
i‘th garer	i‘th carer
i carer	eu carer

Ne pann garer fi. pann garer di. pann garer fe. et.

ef a eḷḷir treiglo berf ḍioḍefaụl, vrth gyn. horthụy‘r ferf, cael, mal: mi a gefais fi fyn ghuro, ti a gai dy laḍ, ef a goụssai i gụro, ego verberatus sum, tu occideris, ille verbe∣ratus erat. ond air yngair, ego habui meum verberare, tu habebis tuum occidere, ille ha buerat suum uerberare. ef a eḷḷir cymryd y moḍ annherfynaụl yn ḷe‘r henụ berfaụl, mal; scire tuum, yn y ḷading, ne, fugere vitium, tros scientia tua, fuga vitij, ag feḷḷy meụm verberare, tros meam verberationem. a hynn syḍ iaụn yn y gymraeg, er i fod yn ḍiflas meụn ieithoeḍ eraiḷ.

Annhersynniaụl foḍ, cynhyrchiol amser, ag amherphaith.

bod i‘m caru, me amari.

perphaith a mụyna pherphaith.

Darfod, ne gael onof fyngharu: ne, Y carụyd fi, me amatum esse.

Arḍyfodaụl.

Y caf fyngharu	me amatum iri.
Y cerir fi.
Y byḍir i‘m caru

Mo.

A eḷḷir treiglo pob berf ụrth Yrhain aethont o‘r blaen?

Gr.

Geḷḷir, o byḍant yn canlyn y phorḍ faụr gyphredin, o ḍieithr bod arfer briaụd i ryụ ụlad, ne sir yn neiḷduol, mal: yn ḷe caroḍ, e doedoḍ rhai ceris, ne carụs, a‘r beirḍ ụeithiau i achub penniḷ godidog a aḷḷant adel ḷythyren, ne siḷaf aḷann, ne frathu vn mụy i meụn, ag ụeithiau vn yn ḷe‘r ḷaḷ, mal: yn y gair hụn, arnynt, arnyn, arna∣ḍynt, arnun; Mae o‘r berfau rai yn tyn∣nu rhyd ḷụybrau neiḷduol, agai gelụir ber∣fau afreolus, am eu bod aḷḷan o‘r rheol a ḍy∣lent i chanlyn, megis: myned, ire, euthum, iui, aethụnn, iueram, af, ibo, aed, aụn,

dos, eat, eamus, ito.

Dụyn, ferre,	Caphel, capio, ne habeo
Dugum, tuli,	Cefais, caepi
Dygasụn, tulerā	Coụsụn, caeperam.
Dygaf, feram	Caf, capiam.
Dug, fer, porta