PEN. I. Am bersonol neu ddirgel weddiau.

Y Cweslwin a osododd yr Apostol yw: pa ddyn a edwyn bethau dyn, * ond yspryd dyn yr hwn sydd ynddo ef? Ac ni el∣lir ei atteb fodd arall ond fel yr attebodd ef yn lle arall: fod yspryd yn ma∣bwysiad trwy r hwn yr ydym * yn llefain Abba Dad yn dwyn testiolaeth an hyspryd ni ein bod ni yn blant i Dduw.

Yr yspryd hwn sydd gydwybodol an llygredi∣gaethau ni, ac an pechodau diogelaf; am ba rai os ein calonau an condemna ni, y mae Duw yn fwy nan ca∣lonnau, Page  124i gospi ac i dru∣garhau; * fel y byddo ei gyfiawnder neu ei druga∣redd yn ei dywys ef: eithr os ein calonnau nin con∣demna yno y mae i ni hyder tu ac at Dduw.

Rhaid yw ymgynghori a llyffr y cydwybod yn y cyfriw achosion yn vnig: oddi yma yr oedd yr awe∣nydd fiydiol ir nefol ana∣dledig Psalmydd: * Argl∣wydd chwiliaist, ac adna∣buost fi. ti odwaenest fy eisteddiad, am cyfodiad deelli fy meddwl o bell, Amgyl∣chyni fy llwybr am gorwe∣ddfa, ac hyspys wyt yn fy holl ffyrdd. Canys nid oes air yn fy nhafod ond wele Arglwydd ti au gwyddost oll. Ir vn deunydd yw r cyd∣nabod ystyrriol hwnnw, mewn lle arall. Pwy a ddeall Page  125ei gamweddau, * glanha fi oddiwrth fy meiau cuddiedig, Attal hefyd dy was oddiwrth bechodau rhyfygus na ar∣glwyddiaethant arnaf, yno im perffeithir ac im glan∣heuir oddiwrth anwiredd lawer. Dyma gynnydd pe∣chod, megis plentyn yn y groth. Oddiwrth symudi∣adau prin ystyriol, i wneu∣thur anwireddau dirgel; yr rhai oni chyfarfyddan a thiw senn gyhoeddus, hwy a feiddiant bob yn ychy∣dig ymddangos ar gyhoedd, a chynyddu or diwedd ir anwiredd mawr hwnnw i serrio eu cydwybod, * ai wneu∣thur ef yn ddibris o vffern neu r nefoedd: y neidr hon oni leddir, yn wy a ddaw yn y man yn Sarph hedegog tra-pheryglus; yr hon yn vnig a ellir ei churo Page  126i lawr ai lladd trwy weddi∣au personol i wrthwynebu y profedigaethau, dychryni∣adau ar rhuthrau an gor∣thryma yn fwyaf: yn awr yr rhain sydd vnig adna∣byddus i Dduw a ninnau ein hunain; Ar Tad a wel yn y dirgel ein deisyfiadau neullduol, an gobrwya yn egored iw ogoniant, ac in lles goreu. Hyn a wyddai Jacob yn dda, ac am hyn∣ny ar y newydd dychry∣nllyd o fod ei frawd Esau yn dyfod a phedwar cant o wyr yn ei erbyn ef, ef ai gosododd ei hun at y weddi bersonol effeithiol yma, mal y rhoesai ofn yn ei ben ar yr achos bresennol hon: O Dduw fy uhad Abraham, a Duw fy nhad Isaac, ti Ar∣glwydd yr hwn a ddwedaist wrthyf, dychwel ith wlad Page  127ac at dy genedl ac mi a wna ddaioni i ti, ni ryglyddais y lleiaf oth holl drugareddau di, nag or holl wirionedd a wnaethost ath was, oblegit am ffon y daethym tros yr * Irddonen hon, ond yn awr yr ydwyf yn ddwy fintai, A∣chub fi attolwg o law fy mrawd o law Esau, oblegit yr ydwyf fi yn ei ofni ef, rhag dyfod o hono ef am taro ar fam gyd ar plant. Mal hyn yr ymaflodd ef a Duw ac a gafas fendith, ac fel hyn y mae n rhaid ir holl genedlaeth o honynt wneuthur; * ai coifiant ef, ie y rhai a geisiant dy wyneb di o Jacob. Pa beth oedd yr ysbaddaden bigog yngh∣nawd St. Paul ai cernodiodd ef i ostyngeiddrwydd, nid oedd neb yn gwybod hyn ond efe ei hun, eithr pa Page  128feddyginiaeth a welwn ni iddo gymeryd iw thynnu ymaith? dim yn y byd ond gweddi bersonol. Am y peth hyn (medd ef) mi attolygais ir Arglwydd ar fod iddo yn adel a mi. Ar atteb a dderbyniodd gan Dduw oedd dragrasusol. Digon i ti fyngras i canys fy nerth i a berffeithir mewn gwendyd. Yn yr rhain ar cyffelyb ymarfer o ddu∣wioldeb, y mae i chwi Sam∣pleri (fy merched) y medd ich cymhwyso eich hunain a gweddiau personol, ar bob rhiw ddigwyddiadau neullduol: pechodau mon∣wesig, temptiadau cnawdol, a diffygion dirgel ydynt yn digwyddo ir gorau, ac ni wyr neb gystal ple y mae r esgid yn gwasgu a hwn ai gwisg hi: yn y cyfriw Page  129achos gan hynny angeno∣ctid y matter a ddychy∣mig yn fuan, ffurf cyfatte∣bol in dymuniadau: nid oedd ar Hannah ddigllon amhlantadwy, eisiau vn i adrodd wrthi heblaw chwe∣rwedd ei henaid i ddysgu iddi weddio mal hyn at yr Arglwydd: O Arglwydd y lluoedd os gan edrych yr edrychi ar gystudd dy law∣forwyn, ac am cofi i, ie nid anghofi dy lawforwyn, onid rhoddi ith laforwyn fab, yna y rhoddaf ef ir Arglwydd holl ddyddiais ei einioes. Nid rhaid i mi ddywedyd y modd y ffynnodd y weddi hon, Histori Samuel a wy∣ddis yn dda. Oddiwrth ofn Esther, ar yr anturi∣aeth beryglus a wnaeth at fawredd-fawr Ahasferus ar taerder rheidiol am y cwyn a gymerth mewn llaw, y Page  130mae genym y weddi ber∣thynasol hon: O fy Ar∣glwydd ein Brenin ni wyt ti yn vnig, cynnorthwya fi yr hon ydwyf vnig, ac heb gynnorthwyydd ge∣nyf, ond tydi, oblegit y mae yn gyfyng iawn arnaf. O Dduw cadarnach na neb, gwrando lefain y rhai dio∣baith, * gwared ni o law dry∣gionus, ie gwared, fi em hofn. Y weddi hon er ei bod yn Apocriphal, gofidiau yr amseroedd yma ai gwna∣eth mewn modd yn Cano∣nicol. Y pe•yglon nid y∣dynt anhebyg; y cwbl oll ym mron colli heb obaith o ymwared ond trwy gy∣hoeddus a neulltuol weddi, hamddenol, ac achosawl, y rhai nid rhaid vddynt gil∣gwthio y naill y llall, eithr yn ddyledus gymeryd ei cylch yn e• hamriw Page  131leoedd. Extemporal a pher∣sonol ddychmygion ar a∣chosion neulltuol (y rhai a ymddengys yn rhyfy∣nych) y mae yn rhaid i ni eu canmol, a bod ar fath barodrwydd gyd a ni yn∣ghadw; eithr mewn cynylleidfaoedd cyhoeddus, lle y mae pobl Dduw yn dy∣fod ynghyd nid yn vnig i wrando, yr hyn a fyddai athrawiaeth vddynt, eithr yn enwedig i gyffesu eu pechodau, ac i broffesu eu ffydd, ac i roddi diolch i Dduw oi geneuau ei hunain mewn modd vnffurfiol am ei ho•l fendithiau, ac i ofyn y pethau a fyddo dyledus ac angenrheidiol yn gystal ar les y corph ar enaid, nid yn vnig vddynt eu hunain, eithr tros eu brodyr ym mha le bynnac yn wascare∣dig, Page  132yn bresennol, neu yn orthrymedig, yn y cyfriw ddefosionau cyhoeddus, gw∣yr ieuaingc, a gwyryfon, hefyd, henafgwyr a llang∣ciau, pawb yn ol ei allu sy raid vddynt weithredu eu rhannau rhagscrifenedig gyd ar Gwenidog, a moli enw Duw. Rhaid vddynt oll yn vnfryd vno i ddy∣wedyd Holl alluog Dduw a thrugarr•ccaf Dad, ni be∣chasom, ac a aethom ar ge∣feilorn allan oth ffyrdd di mal defaid ar gyfrgoll. Pawb i atteb cychwyniad y Gwenidog. Oi Arglwydd egor ein gwefusau an geneu a fynega dy foliant. Pawb i sefyll i fynu gyd ag ef, sy n blaenori yn y ffordd. [Credaf yn Nuw Dad, holl alluog, gwneuthurwr nef a daiar] canys, onid oedd Page  133yr Hosannah gan y plant yn y Deml, yn cael ei ganmol ai gyfionhau gan ein jachawdwr yn erbyn yr rhai ni fynent glywed neb yn yr Ecclwys ond hwynt hwy eu hunain. A pha ham na eill y gynylleidfa yn gy∣stal vno ar Gwenidog yn gweddio ac yn canu (neu i lefaru at y pungc) mewn gweddiau o ymadrodd di gynghanedd mewn ffurf o∣sodedig, mor gydseiniol ac mewn ffurf osodedig o weddiau ar gân? a raid vd∣dynt ddyfod ynghyd i ryfeddu neu i farnu ar ddoniau rhyw wenidog, ac heb gyflawni dim en hunain? Ac oes y fath Anghysondeb neu wrthwy∣neb rhwng duwiol bregethu iddynion, a chyhoeddi gwe∣ddiau: gosodedig i Dduw, Page  134mal na allant sefyll ill dau ynghyd, ar naill yn well o herwydd y llall? fe ddar∣fu i wyr mor grefyddol a doethion hyd yn hyn ac ar a fedrwn ni weled) sydd yr awrhon, osod ar lawr fodd arall, yr rhain y gw∣naech chwi yn dda eu ca∣lyn nes eich gorchfygu chwi a rhesymau gwell nag a ddangoswyd i chwi etto.