Euchologia, neu, Yr athrawiaeth i arferol weddio o waith y gwir anrhyddedus dad Joan Prideawx ... ; Rhodd a adawodd ef ar ei ddyddd diwedd iw ferched yn ddirgel, iw hyfforddi hwy ir cyfriw reidiol arferau, on Llyfr Gweddi gyffredin. : Ac a ddichou roi bodlonrwydd ym mhob achos heb edrych ar ol y goleuadàu newyddion ai parodbryd lewyrchoedd.

Y TRYDYDD RAN: AM WEDDIAV MEWN Cynylleidfâoedd cyhoeddus neu Gyffredin.

PEN. I. Am Gyffesoedd.

GWeddiau ar gyho∣edd ydynt y cy∣friw a gyssegrir yn barchedig yn y lloedd, ar amseroedd a ordeinir mewn

ffurf osodedlg, a ragscrifen∣nir ir offeiriad ar bobl gan Ecclwysi gwahanredol, o fewn eu neullduol lywo∣draeth. Y cyfriw oedd hon∣no o fendithio y bobl gan yr offeiriad: nid mewn am∣riw ffurf neu ymadroddi∣on, mal y gwelai ef fod yn dda, eithr yn y cyfriw foddau, ar geiriau, a or∣chmyned gan dduw ei hun. Ar Arglwydd a lefarodd wrth Moses gan ddywedyd, llefara wrth Aaron ai fei∣bion, gan ddywedyd. Yn y modd hyn y bendithiwch blant yr Israel, gan ddy∣wedyd wrthynt, yr Argl∣wydd ach bendithio ac ach ca••wo, llewyrched wynebpryd yr Arglwydd arnoch, ac a fyddo grasusol wrthit, der∣chafed ei wynebpryd arnoch a rhodded i ti danghnefedd,

Ac felly y gosodant fy enw ar feibion Israel a mi ai bendithiaf hwynt, yr enw hwn a fynnai rai ei fod yn arwyddoccau y drindod fendigedig, o herwydd Je∣hovah new Arglwydd a ai∣ladroddir yma deirgwaith, ir hon y mae r fendith honno wedi ei chydffuifio yn dda, yr hon a roddir yn arferol gan y rhan fwyaf or Ta∣daw iw plant, yn enw y tad, y mab, ar yspryd glan. Ac yn yr vnrhiw ffurf yn ddiddadl y gorchmynnir bedyddio holl blant Cristi∣anogion. Yn yr vn ffunud, nid oedd yn ei ddewis ef yr hwn a anrhegai ei flaen ffrwyth, i gydnabod ei ddi∣olchgarwch yn yr ymadro∣ddion ar cyfnewidiau y gwelai ef fod yn dda, neu fal y dychymygai ef ei hun,

rhaid i ti lefaru (mal y mae y text yn gorchymyn i ti) a dywedyd o flaen yr Arglwydd dy Dduw, Siriad ar ddarfod am da∣no oedd fy nhad, ac efe a ddiscynnod ir Aipht, ac a ymdeithiodd yno ag y∣chydig bobl, ac a aeth yno yn geneddl fawr gref ac aml. Ar Aiphtiaid an drygodd ni, a chystuddia∣sant ni, a rhoddasant ar nom gathiwed caled, A phan waeddasom ar Ar∣glwydd Dduw ein tadau, clybu yr Arglwydd ein llais ni, a gwelodd ein cystudd, an llafur an gor∣thrymder, ar Arglwydd an dug ni allan or Aipht a llaw gadarn, ac a braich estynnedig, ac ofn mawr ac arwyddion ac a rhy∣feddodau: ac efe an dug

ni ir lle hwn, ac a roes i ni y tir hwn, sef tir yn lli∣feirio o laeth a mêl. Ac yn awr wele mi ddygais flaen ffrwyth y tir a ro∣ddaist ti i mi o Arglwydd.

Felly y mae Hosea yn cyn∣ghori Israel i edifarhau, Cymerwch eiri••u gyd a chwi a dychwelwch at yr Argl∣wydd, dywedwch wrth••, ma∣ddeu yr holl anwiredd, der∣byn ni yn ddaionus, a tha∣lwn it loi ein gwefusau, felly yn eu hympryd arferedig, ni threulid mor amser yn anhymoraidd, mewn hwyr∣frydig Addysgu neu trwy ddifyfyrriol gipiadau i osod allan ddonniun y llefarwr, neu i flino defosiwn y gw∣randawyr; Eithr (fal y mae y prophwyd yn erchi) wy∣led Gweinidogyon yr Argl∣wydd rhwng y porth ar allor,

a dywedant: arbed dy bobl o Arglwydd ac na ddyro dy etifeadiaeth i warth, ir ce∣nedloedd i lywodraethu ar∣nynt, pa ham y dywedant ym mlith y bobloedd pa le y mae eu Duw hwynt? Y ffyrdd hyn mewn cynyl∣leidfaoedd cyhoeddus oe∣ddynt cymhelled oddiwrth gyfnewid yn y Testament newydd, mal y perffeithir y Swm i fynu yngweddi yr Arglwydd, ac felly ei drosglwyddo gan yr Apo∣stolion ir holl rai a ddeu∣ent ar ol. Mal y gellir hy∣nodi nad oedd vn Ecclwys osodedig, nad oedd iddi ryw weddiau cyffredin yn yr rhai y gallai y bobl vno ar Gwenidog yngwasana∣eth Duw; fe ddichon plant ar rhai gwirion gael eu athrawiaeth wrth glywed

yr vnrhiw eiriau iw hadrodd beunyddol, ac nyd i ddyfod yn vnig megis edrychwyr i Chwaryddfa, i glywed llawer ac i ddyscu ychydig, a gwneuthur dim, megis na byddai i bawb oll hawl yngwasanaeth Duw, yn ol eu gallu ai galwedigaeth, ac na ellid goddef Hosannah o enau plant bychain a rhai yn sugno.

Gweddiau cyhoddus eill fod, un ai

• 1. Cyffesoedd.
• 2. Ymbiliau taerllyd.
• 3. Vfudd erfynniau.
• 4. Cyfryngdodau.
• 5. Diolchgarwch.
• 6. Clodfawredd.
• 7. Bygythiau neu Co∣minasionau.

Am Gyffes gyhoeddus, beth a ellir ei grynoi ai ddy∣chymyg yn fwy effeithiol a chyflawnach na honno a ar∣ferir ar ein mynediad ni in defosiwn. Hollalluog Dduw a thrugaroccaf Dad, ni ae∣thom ar gefeilorn allan oth ffyrdd di mal defaid ar gyfrgoll, &c.] ar llall o flaen derbyn Swpper yr Arglwydd, Holl-alluog Dduw Tad ein Harglwyddd Jesu Grist, Gwneuthurwr pob peth, Barnwr pob dyn, yr ym yn cydnabod ac yn ymofidio tros ein amriw bechodau &c. yr rhain sydd rhaid i chwi ac ich plant fedru ar eich tafod laferydd, i fod yn barod bob amser mewn holl gyfyngder a thrymder am bechod, neu grugynnau mwy peryglus or cydwybod: yn y clwyf

hwn y cafas y Psalmydd efmwythder presennol; dy∣wedais cyffesaf yn fy erbyn fy hun fy anwireddau ir Ar∣glwydd, a thi a faddeuaist anwiredd fy mhechod. Hyn y mae r Apostol yn ei gan∣mol am ragorol feddygi∣niaeth: O chyfaddefwn ein pechodau. Eithr os dywe∣dwn, na phechasom, yr y∣dym yn ei wneuthur ef yn gelwyddog, ai air nid yw ynom. Y mae y prophwyd Daniel yn adrodd yn oleu∣lawn y modd y gweithiodd gyd ag ef, Canys hwyn gyntaf ac y gwnaeth ef ei daer ddifrifol weddi trosdo ei hun, ai gyd garcharwyr ym mabilon; je, a mi etto yn llefaru ac yn gweddio (medd y Text) ac yn cyffesu fy mhechod, a pechod fy mhobl Israel, ie a mi etto

yn llefarn mewn gweddi, y gwr gabriel gan ehedeg yn fuan a ddaeth ac am cy∣fyrddodd i, i roi i mi fod∣lonrhwydd. Mor fuan yn eu gorchwyl ydyw gweddi galonnawg a chyffes. Cyn gynted ac y dywad David mi bechais yn erbyn yr, Ar∣glwydd. Yr attebodd y Pro∣phwyd: yr Arglwydd a dyn ymaith dy bechod ti, ni chai di farw. Cyn gynted ac y cydnabyddo ef lithro ei draed, ef a gaiff yn y man achos da i ddywedyd: dy drugaredd di o Arglwydd am cynhaliodd. Yn amlder fy meddyliau om mewn, dy ddiddanwch di a lawenycha fy anaid. Canys fal y mae chwdu yn ol gormodedd o lothineb, yn esmwythau ar y ddwyfron, felly y mae cyffes ir cydwybod yn ol

bauch ebychiol a bechod a wneler. Ac er mwyn hyn i arferu yr odlau neu r Psal∣mau yn ein llyfr Gweddi∣au, ai canu yn ddefosio∣nol, Arnat Arglwydd mae fy mhwys om calon ddwys ofalus, &c. Ac na thro d' wyneb Arglwydd glan oddiwrth vn truan agwedd, &c. Ac fymddiriaid Ar∣glwydd ynot ti &c. a fydd yn esmwythder mawr i enaid cystuddiol. Ar rhai sydd vddynt archwaeth a blas cryfach yngair Duw a eill wneuthur math ar Letani gyffesawl vddynt 'eu hunain, cymwys ir amse∣roedd o orthrymder y by∣ddont yn byw ynddo. Me∣gis am esampl.

1. [Am laddiad brawd gyd a Cai, yr hwn yn ddiachos a lafruddiodd

ei frawd diniwaid.]

[2. Am ein dianrhy∣dedd annaturiol gyd a Cham a chwarddodd am ben di∣noethni ei Dad.]

[3. Am ein halogedigr∣wydd dirmygus gyd ag Esau yr hwn a werthodd ei enedigaeth fraint am ddys∣gled o gawl.]

[4. Am ein cyssegrledrad gyd ag Achan, yr hwn a anturiodd yn ddrygio∣nus ar yr hyn a gyssegra∣swyd i Dduw, iw ddinistr ei hun ai eiddaw.]

[5. Am ein gwrthryfel cythreulig gyd a Corah, ai ddilynwyr of, yn erbyn Moses ac Aaron preladiaid Duw yn yspryddol ac am∣serol.

[6. Am 'ruthro yn ani∣feiliaidd ar offeiriadau Duw gyd a Doeg iw difa hwynt

mal y gallai ef gael rhan yn anrheithio eu meddian∣naus.]

[7. Am wrthryfel an∣naturiol gyd ag Absalan yn erbyn ei garueiddiaf Dad; fe ddarfu i ni O Arglwydd wrthwynebu y nefoedd, a thynnu i lawr ddial arnom ein hunain. Eithr Cerydda ni O Arglwydd am hynny yn dy farn, nid yn dy gyn∣ddaredd, rhag ein difa, ac na byddo dim mwy o ho∣now.]

Ac os chwychwi (fy mer∣ched) a fynnech, yn fwy hynodol, ei gymhwyso at eich rhyw chwi, chwi el∣lwch ei roddi yn y modd yma.

[1. Gyda gwraig Lot yn gadael ei gwr ac edrych yn ol at anllywodraeth So∣dom.

[2. Gyd a Dinab yn cerddetri allan iw chywi∣lydd ei hun i ddigio ei brodyr, ac anfodloni ei thad.]

[3. Gyd a dichellion meistres Joseph, yn erbyn ei gwas diwair.]

[4. Gyd a gwraig am∣hwyllig Job i chwanegi cystuddiau at gystuddiau mwyaf, ei gwr gorthryme∣dig.]

[5. Gyd a Gwatwor Michal am grefydd dde∣fosional David ei gwr, mal pe buasai yn anweddol i wr mawr oi le ef fod yn ostyngedig i Dduw]

[6. Gyd a balchder mer∣ched Sion yn gosod allan eu gwychder ir byd, mewn vn ar vgain o foddau.]

Gyd ar gwragedd judde∣waidd creision, ni chwrnwn

ar weinidogion Duw, megis y gwnaethont hwy ar pro∣phwyd Jeremi yn yr Aipht, ac a ddywedasant wrthynt mewn geiriau eglur, dywe∣dont a fynnont, ni wnawn fal y mynnem, an gwyr an cyfiawnha ni yn hynny, mal y cymerasont yn llaw yno. Yn yr holl ddidref∣nau anghysbell hynny, neu rai o honynt, y tynnasom dy gyfion farn arnom, eithr arbed ni Arglwydd daionus, arbed dy bobl yr rhai a brynaist ath werth∣fawroccaf waed, ac na lidia wrthym yn dragywydd: yr hyn an harwain i ymbi∣liad yr all fath ar weddi gy∣hoedd.

PEN. II. Am Ymbiliau.

YN ol cyffes, y gellir m••ddwl am ymbil yn orau, trwy yr hyn y gallwn ni, yn oll gwybod yr hae∣ddem amriw gospedigaeth am ein ancirif bechodau, lefain allan ar Dduw gydar. Psalmydd, os creffi ar an∣wiredd••u Arglwydd, O Ar∣gluydd pwy a saif? ac i syrthio i mewn i lyfr yr Ecclwys, o Arglwydd na wna a ni yn ol ein pechodau, ac na obrwya ni yn ol ein anwireddau. Acir deunydd yma yn llawn-lythyr yw yr ymbiliad a ganlyn. O Dduw drugarog dâd, yr hwn ni, dd••rmygi ochonaid calon gustuddiedig, &c. a hwn ac

vn arall yn ei ddilyn nid yw waeth ei ddeunydd nag yntau: Nyni a attolygwn i ti o drugarog Dâd, yn dru∣garog edrych ar ein gwen∣dyd, ac er gogoniant dy enw, tro oddiwrthym yr holl ddry∣gau yr rhai o wir gyfiawn∣der a haeddasom, &c. Ac yma y gellir cymeryd i mewn y llaferydd cyfnewi∣diol rhwng yr offeiriad ar bobl, yn y rhai hyn: O Arglwydd cyfot, cymorth a gwared ni er mwyn dy enw. O Dduw ni a glywsom an clustiau, &c. Ac am hynny yn awr O Arglwydd cyfot, cymorth gwared ni er mwyn dy anrhydedd. Mal y gal∣lom ni bob amser a llafe∣rydd ac a chalonnau cyttu∣nol, yn y pwngc vchaf broffesid a dywedyd Go∣goniant ir tad ar mab,

&c. A pha beth yw yr ail gyfrif hynny ar beryglon (yn ein gweddiau neull∣duol) yn cyfodi megis myg∣darth oddiwrth ein pecho∣dau, yn ymgasglu i gwm∣mwl du oddialedd; i oche∣lyd yr hwn y llefwn ni ag vnfryd yn y Letani, Arbed ni Arglwydd daionus, a gwared ni Arglwydd daio∣nus. Beth ydynt hwy ond cynifer o ymbiliau am fy∣mud dihenyddiau cyfion, yr rhai oni bai hynny an di∣fethent ni ollawl? Nid heb achos gyfyon gan hyn∣ny y cynghorai St. Paul, Timothi Escob (yr hwn a adawsai ef yn Ephesus, i osod athrawiacth yr Ec∣clwys ai discybliaeth) me∣gis y cai ef mewn Athra∣wiaeth lafurio iw troi hwynt oddiwrth newydd∣deb,

chwedlau ac ymrysym∣mau aniben ynghylch ia∣choedd, neu r cyfriw ddad∣leuon cynnenus heb due∣ddiad o adeiladaeth, ac am drefn discybliaeth, ef a fyn∣nai osod yn y lle cyntaf, wrth drefnu addoliad cy∣hoeddus, ymbiliau gweddiau deisyfiadau a thalu diolch, tros bob dyn, ond yu en∣wedig tros frenhinoedd, a phamb sy mewn awdurdod, yr hon addysg pe buasit yn ei gorchymyn yn iawn, gan y rhai a gymerant arnynt fod a donnian mwy vddynt, nag iw brodyr, ai chadw yn well gan eu dilynwyr brydiol, neu Zelaidd, ni buasai arnom ni fawr ei∣siau y cyfriw ymbiliau lei∣twrgiaidd.

[1. Oddiwrth Greulon∣deb Herodaidd.]

[2. Phareseaidd falais ra∣grithiol.]

[3. Angrhediniaeth Sa∣duceaidd anifeiliaidd.]

[4. Tra vchel fradwri∣aeth Judas.]

[5. Vffernol wrthwyne∣bion Simon Magus ac Eli∣mas.]

6. Gwarwor trefnus a chelwydd llyfn Ananias a Saphira.]

7. Cythryfwl a therfysg aruthrol y dwylaw Gref∣twyr, y gof arian, ar gof efydd, i luniaw yr Ecclwys ar Stât ar eu Heingion hwy, y modd y mwrthhoclient hwy) i ail-adrodd drachefn, a thrachefn; Gwared ni Arglwydd daionus.]

Bydded eich gofal gan hynny (fy merched) yn y cyfriw lefain soniarus (gw••∣••wch yma Grist n••u accw

Grist) wele chwi a gewch ei weled ef wrth y cyfriw afon, yn ailfedyddio, neu gyfarfod ag ef yn y cyfriw gyd gyfarfod, yn arferu dysgu neu gyfrannu ei ddon∣niau) bydded eich gofal meddaf na ymadawoch ar hên ffordd, yr hon sydd iddi warant o fod yn dda, oddiwrth yr hen o ddyddiau, ac i lynu yn dynn wrth dduw gyd ar Psalmydd, ac yn eich amynedd meddie∣nwch eich hunain, (yn ol addysg ein jachawdwl) yn y gorthrymderau mwyaf, heb ollwng tros gof y cynghor hwnnw, a roe r prophwyd difrifol-drist: ni ddylid dewis dyfroedd di∣eithr o flaen ffynonnau ry∣degog ydynt gartref, na llwybrau disathr, o flaen yr hên ffyrdd yn yr rhai

y rhodiodd ein tadau yn ddi∣ogel heb dramgwyddo. Er mwyn cyflawniad or hyn: gweddiau a welir yn ang∣henrhaid, ac am hynny cym∣hwysaf iw ystyrried am deni yn y trydydd lle.

PEN. III. Am Weddiau neu er∣fynniau.

ERfynniau ydynt weddi∣au, a gyfeirir at Dduw er mwyn diwallu ein ang∣henion, neu lwyddo ein bwriadau an amcannion duwiol, pa vn bynnac ai ysprydol ai amserol. Or hyn y mae llyffr Gweddiau yr Ecclwys yn drysordy, yn cynwys yr holl bethau daion••s, newydd a hên, y

sydd iw [ddymuned, a he∣fyd yn fagazin neu Stafell∣arfau yn yr hon y mae yr arfogaeth honno gan Dduw iw chael, i wrth-sefyll yn erbyn Twysogaethau, aw∣durdodau, a llywawdwyr bydol dywyllwch y byd hwn, a drygau ysprydol yn y nefolion leoedd, os par∣hawn ni a gweddiau oll ac erfynniau, a gwilio at hynny a dyfal bara, yn ol cyngor yr Apostol i ni. Canys yma yn ol cyffes on pecho∣dau, a thaer ymbil i ochel cospedigaeth, mor drefnus hwylgar yr arweinnir [ni ym malen i fod yn Erfynwyr gostyngedig am danghne∣ddyf ac ymddiffyniad? Yr hyn a drefna y dedwy∣ddwch mwyaf ar a ellir ei ddisgwyl yn y byd yma. Yr awrhon am y cyntaf, y

mae genym y gweddiau y∣ma, O Dduw yr hwn myt Awdwr tanghneddyf a cha∣rwr cyttundeb, &c. Ac O Dduw oddiwrth ba vn y daw p••b cyngor da, a dei∣syfiad sanctaid, &c.

Am yr ail, yr rheini, O Arglwydd ein tad nefol holl alluog a thragywyddol Dduw, yr hwn an dygodd ni yn ddiangel hyd dechreu y dydd heddiw, ymddiffyn ni ynddo ath gadarn allu, &c. A, Goleuo ein tywyl∣lweb ni a attolygwn i ti, a thrwy dy fawr drugaredd ymddiffyn ni, &c. Yr rhai syn dal fod yr rhain ar cyfriw erfynniau, yn llai effeithiol o herwydd eu bod yn gyffredin, ac felly wedi eu cymhwyso i eneuau plant bychain, a rhai yn sugno bronnau or deall lleiaf, ym

mhlith cyffredin, allant yn gystal ddibrisio yr haul ar lleuad, sy n rhoddi eu lle∣wyrch yn gystal ir Tywy∣sog ac ir gwrongyn, a bw∣rw ymaith yr holl desdyn or Scrythyr, o ran nad yw yn dyfod bob wythnos mewn cyfieithiad newydd.

Yr rheini hefyd a chwe∣nychai fwy o amldra, megis mwy croesawgar iw chwan∣tau hwy, (yr rhai ni fod∣lonai M••nna or nefoedd yn hir mo honynt) os cyme∣ran•• y boen i arferu gyd ag arafwch a symlrwydd calon, y deuddeg a phe∣dwar vgain, yr rhai nid ydynt ddim arall, ond er∣fynniau bywiol a pherthy∣nasol, gwedi eu llunio ai cymhwyso at yr amser or flwyddyn, allan o Desdyn∣nau yr Epistoloedd ar Efan∣gylau

am y Suliau ar Gwy∣liau, ni chaiff weled mor fath withen o Ddefosiwn yn rhedeg mewn vnrhyw gymmorth, neu lawforwyn, neu yn yr ymarfer o Ddu∣wioldeb, a ddichon lenwi y newynog a phethau da, pryd y gallo y goludog yn ei ddewisder mingrynnaidd gael ei anfon ymaith mewn eisiau. Lle ar y ffordd; o bwriwn ni olwg ar y Le∣tani, pa beth yw r holl ddeisyfiadau angenrhediol hynny (y rhai y darfu i fe∣ddyliau crefyddol llawer o ocsoedd eu gasglu ynghyd) ar rhai y mae hên ag ieuang, tlawd a chyfoethog, megis yn cyd gynnyg trais ai lle∣fain ir orseddfa Rhad (ni attolygwn i ti ein gwrando Arglwydd daionus.) Beth yw hyn ond Swm ein holl

erfynniau yn vn gadwyn, yn yr hon y mae i ni oll ran, yr hyn y bydd anawdd ir gwyr ar donniau goreu feddwl am dano? O pa fath amlder rhyfeddol o ddewis a ellir ei gael yma. Megis pan edrychom ni ar yr Scrythyrau, id dechrau ar colect hwnnw or ail Sul or Adfent. Bendigedig Dduw, yr hwn a beraist yr holl Scrythyr yn scrifene∣dig er ein haddysg ni, &c.

Pan gymerom mewn llaw, heu ddechreu vnrhiw or∣chwyl on galwedigaeth, i beri bendith arno, ar weddi a wyddis mor dda, Rhag∣flaena ni Arglwydd yn ein holl weithredoedd ath rad∣lawnaf hoffder, &c.

Wrth ddechreu ar ein gweddiau, mor gymhesur yw honno. Cynnorthwya ni

yn drugarog yn ein gweddiau an erfynniau, &c. Neu yr hwn a ganlyn. Hollallnog Arglwydd a thragywyddol Dduw, caniatiâ ni attoly∣gwn i ti, vnioni sanctei∣ddio, a llywio, &c.

Ac yn ol gwrando pre∣geth mor dduwiol a gwe∣ddol yw yr erfynniad hwn∣nw? Caniattâ ni attoly∣gwn i ti oll alluog Dduw am y geiriau a glywsom heddiw an clustiau oddial∣lan, &c.

Ac i gloi ar ein holl weddiau, yr hyn sydd yn cloi ar wnsanaeth y Cy∣mun? Oll-alluog Dduw, yr hwu a addewaist wran∣do eirchion yr rhai a ofyn∣nant yn enw dy fab, &c.

Y maent hwy yn anhei∣lwng i weddio neu i gael eu gwrando, y rhai a wr∣thodant

y cyfriw ffynon∣nau adnabyddus o ddyfro∣edd bvwiol, ac a gloddia∣sant iddynt eu hunain by∣dewau, bydewau wedi tor∣ri na ddalient ddyfr, neu (ond odid) peth cymys∣gedd o Marah neu Merth∣bab; yr hwn ni ein har∣wain ni i ffynonnau y cy∣fryngdod, yr rhai nesaf a ganlyn.

PEN. IV. Am Gyfryngdod.

YM mhlith y ••hywiau hynny ar weddiau, ir rhai y mae yr Apostol yn cynghori yn enwedig, gwe∣ddiau o gyfryngdod a gan∣lyn ddeisyfiadau, yr rhai ydynt erfynniau a roddir i fynu at Dduw tros eraill, tros yr rhai yr ydym ni yn rhwym i weddio, vn ai o ran naturiaeth, cyfraith, neu gariad Cristnogawl. Tan y titl neu r enw yma gan hynny, y daw yr holl weddiau hynny sydd ge∣nym ni tros yr Ecclwys yn gyffredinol, ac yno yn fwy gwahanredol, tros benae∣thiaid, blaenoriaid, cyny∣seifiaid, cefeillion, gelyni∣on, a phawb sydd yn vnig,

ac yn orthrymedig, ar gael o honynt ymwared; ar holl rai a fyddont, mewn yr fa buchedd dda, iddynt hwy gael eu hymddiffyn ai cussuro.

Ir cyfriw weddiau y mae r Psalmydd yn cynghori holl bobl o feddyliau da yn enwedig, pan ymgyn∣hyllont ynghyd, O gwe∣ddiwch (medd ef) am he∣ddwch Jerusalem, llwydded y rhai ath hoffant, heddwch fyddo o fewn dy ragfur, a ffyniant yn dy balsau: er mwyn fy mrodyr am cefeillion y dywedaf yn awr heddwch fyddo i ti, er mwyn ty yr Arglwydd ein Duw y ceisiaf-i ti ddaioni. Felly y gweddiodd Samuel tros Saul, nes i Dduw ddywe∣dyd yn eglur iddo ef ei wrthod ef. A chyhyd a

hynny mewn cariad perffaith yr ydym ni i weddio tros yr rhai afreolaf, nes i Dduw eglurhau trwy eu torri hwy ymaith, fod eu cyflwr yn anobeithiol, yr hyn ni wa∣sanactha i ni fod yn phy hy iw lagfarnu, gan weled fod yr hon oedd a saith gy∣thraol ynddi, i fyned yn wasanaethyddes tra - vfudd garedigol in jachawdwr; ar hwn ydoedd yn erli∣diwr creulenaf, yn cymeryd y boen fwyaf ym mhlith yr Apostolion. Yr oedd go∣baith gwan o gadwediga∣eth St. Peter yn y carchar, gwedi ir cleddyf roi r dynged i dorri pen St. Jago; a Herod wedi ymroi yn ollawl i fodloni yr Judde∣won gwaedlyd. Peter gan hynny a gadwyd yn y car∣char (medd y Tecst) eithr

gweddi (sef cyfryngdod) yn ddyfal a wnaethbwyd at Dduw trosto ef. Ac onid oedd y digwyddiad mor rhyfeddol? Angel a wa∣redodd Petr, ar Juddewon a dwyllwyd am a ddisgwy∣lient. Ni feddyliai lawer am St. Paul (yr hwn a gafas y ffafor iw gippio i fynu i beradwys, i glywed geiriau anrhaethadwy: yr rhai nid oedd gyfreithlon i ddyn eu hadrodd) y by∣ddai rhaid iddo eisiau cy∣fryngdod vnrhiw oi droa∣digion, yr rhai yn ddiwe∣ddar, a ddysgasai ef vddynt wyddor Cristianoldeb; etto ni welwn beth a scrifen∣nodd ef at y Thessoloniaid, fy mrodyr, gweddiwch tro∣sof fi. Ac at yr Hebreaid, gweddiwch trosom ni canys yr ydym yn credu fod ge∣nym

gydwybod dda gan ewyllysio fyw yn onest ym mhob peth. Na nid oedd na Pharaoh na Simon Ma∣gus mor galon galed, er eu bod ym mustl chwerwedd na fynrent, ac na ddymu∣nent gyfryngdod gweision Duw. Gweddiwch ar yr Ar∣glwydd (medd Pharaoh) ar na byddo taranau na chen∣llysc. A Gweddiwch chwi trosof fi at yr Arglwydd mal na ddel dim or pethau a ddywedasoch (medd Ma∣gus). Am hynny y goso∣dodd St. Jago y hi n rheol ym mhlith y ffyddloniaid, cyffeswch eich pechodau bawb iw gilydd a gweddiwch tros eu gilydd fel ich iachaer. Y ddau eli hynny a wna feddyginiaeth enaid godi∣dawg, i bobrhyw friwiau ysprydol a sictodau. Ac

am hynny mae cenym ni amriw ffurf effeithiol o gy∣fryngdod a gweddio yn llyfr ein Eglwys. mal y gallaf fi yn dda arfer y geiriau wrthych chwi, a ddywedodd Boaz wrth Ruth oni chlowch chwi fy mer∣ched, nag ewch i loffa i faes arall, ac nag ewch oddiyna. Canys yma y cewch yr hyn ach bodlona. Y pa∣trwm o weddi a gawsom gan ein jachawdwr tros ei Apostolion, ei ddilynwyr ai droadigion, Joan 17. Megis y cawsom ei weddi gyffredin ef am bob peth angenrheidiol, Mat. 6. Yn gydffurfiol ar hwn y llu∣niwyd y weddi odiaethol yn llyfr ein Hecclwys, tan y titl o Gweddiwn tros holl Stât Ecclwys Grist sydd yn milwrio yma ar y ddaiar,

yn y geriau hyn. Hollall∣uog a thragywyddol Dduw, yr hwn trwy dy Apostol sanctaidd an dyscaist, i wneu∣thur ein gweddian an er∣fynniau attat, ac i roi di∣olch tros bob dyn, &c. Y weddi yma fydd raid ei dyscu ar dafod leferydd, ai harferu bob amser ar bob achosion. Ac yn neulltuol oni welwn ni weddiau ym mhellach tros y Brenin, y frenhines, ar frenhinawl hiliogaeth, Escobion, ar holl eglwyswyr, yn drefnus yn canlyn y naill y llall. Ir vnrhyw arfaeth y mae y gweddiau cyfnewidiol hyn∣ny rhwug yr offeriad ar bobl, O Arglwydd dangos dy dru∣garedd arnom, a chaniatta i ni dy iechydwriaeth, O Argwydd. Cadw y Brenin, &c. Yr hyn y gellir dysgu

ich rhai bychain ei adrodd gan atteb y naill y llall. Y cyffelyb weddiau a gyd∣adroddir mewn periodas tros y pleidiau a beriodir: O Arglwydd cadw dy was ath llaforwyn, yr rhai sydd yn ymddiried ynot, &c. Yn ymweliad ar claf; O Ar∣glwydd cadw dy was yr hwn sydd yn ymddiried ynot, &c. Ac ar gyfarfod gwra∣gedd, a elwir rhyddhau yn gyffredin, O Argylwydà cadw y wraig hon dy wa∣sanaethyddes yr hon sy n ymddiried ynot, &c.

Perswadiwch eich hu∣nain (fy merched) nad yw y peth hyn iw di-ystyru ai rhoi heibio. Y symlrwydd yma i ddyfod at Dduw a chalonnau da, ••c a med∣dyliau gostyngedig mewn vfudd dod in mam yr Ec∣clwys,

yr hon an hyffordd∣odd ni mal hyn, a fydd mwy cymeradwy iddo ef a mwy gwerthfawr na saith allawr Balac, a Balam yn cyrchu prophwydoliaeth oddiyno, ie nag aberth O fustach (i arfer geiriau y Psalmydd) corniog carnol. Canys nid â dychymygi∣on trwyadl, neu odidaw∣grwydd ymadrodd y rhyn∣gir bodd Duw (mal y dywaid yr Apostol) nid yw doethineb y byd hwn iddo ef ond ynfydrwydd, ai deirnas ef nid yw yn sefyll mewn geiriau ond mewn gallu os ein calonnau gan hynny ni n condemna, mae Duw yn fwy nan calon, ••c awyr bob peth. Ac yno (medd yr Apostol bendi∣gedig) os ein calon ni n condemna y maie genym hy∣der

ar Dduw, a pha beth bynna•• a ofynnom, yr ydym yn ei dderbyn gonddo ef, os cadwn ei orchymynnion ef, a gwneuthur y pethau a ryngo fodd yn ei olwg ef. Ac felly ni allwn ddiwedd gyd ar gwr wrth fodd ca∣lon Duw, y gostyngedig a ystyrria hyn ac a fydd law∣en, ceisiwch yr Arglwydd yn ei Ffordd aeh enaid a fydd byw.

PEN. II. Am Ddiochgarwch.

DA y dylai Ddiolch∣garwch ddilyn Gwed∣diau o gyfryngdod; yr hwn yw r vnig daledigaeth a ddisgwyl Duw, am yr anfeidrol fendithiau a dy∣walldodd ef a••nom ni. Ym mhlith Aberthau yr hên Destament, hon o ddiolch a hynodir yn bennaf iw hiro ag olew llawenydd, a wna ir wyneb ddisglei∣rio. Yn hyn o beth mae r Psalmydd yn gyflawn: mal y mae yn anawdd iwch weled dim y mae ef iw ddat∣can yn eglurach. Yn y 92 Psalm yr hon a elwir 7 Psal. am y dydd Sabbaoth nid oes un gychwynfa iddi

ond trwy ddôr diolchgar∣wch. Da yw moliannu r Ar∣glwydd, a chanu mawl ith enw di y goruchaf, a my∣negi y boreu am dy druge∣redd ath wirionedd y nos∣weithiau, ar ddectant ac ar y nabl, ac ar y delyn yn fyfyrriol, nid oeddid yn dal miwsic Ecclwysawl yn yr oes honno yn ddel∣waddoliaeth, eithr ei gy∣meryd yn help ac yn gy∣morth i osod allan fawi Duw a diolchgarwch. Am gyflawniad yr hon ddyled, y mae cynifer o rwymau arnom, mal y mae y pro∣phwyd yn llefain o eisiau ymadrodd, Beth a dalaf ir Arglwydd am ei holl ddon∣niau i mi: ac yn ymroi am dano ei hun; Molaf yr Ar∣glwydd yn fy myw canaf im Duw tra fyddwyf:

gann gynhyrfw eraill ir vnrhiw ddyled. Molwch yr Arglwydd medd ef canys da yw canu in Duw ni, o herwydd, hyfryd yw, ie gwedd∣us yw mawl.

Ond pa raid i ni fyned ym mhellach lle y mae genym ni ddefod ac arfer ein Jachawdwr in harwain ni? i ti yr ydwyf yn diolch o Dâd Arglwydd nef a da∣uar, am i ti guddio y pethau hyn rag y doethion, a rhai deallus, ai dadcuddio hwynt ir rhai bychain: ie O Dâd canys felly y rhyng odd bodd i ti. Yn cyttuno a hwn, y mae gynym ni ffurf hela∣eth am dalu d••olch, heb law llawer eraill (in han∣nog ni ein hunain, ac eraill) o waith y Prophwyd bren∣hinol. Clodforwch yr Argl∣wydd canys da yw, o herwydd

ei drugaredd sydd yn dra∣gywydd. Clodforwch Dduw y Duwiau, oblegit ei drugar∣edd sydd yn dragywydd. Clod∣forwch Arglwydd yr argl∣wyddi, e herwydd ei dru∣garedd sydd yn dragy∣wydd.

Ar y sail hon yr ymd∣dangosai y pedwar ar hu∣gain o henuriaid yn arwy∣ddoccâu holl Ecclwys y ffyddloniaid: gan syrthio ar eu hwynebau a moli Duw, gan ddywedyd yr ydym ni diolch iti o Argl∣wydd Dduw hollualluog, yr hwn wyt, yr hwn oeddit, ar hwn sydd i ddyfod oblegit di a gymeraist dy allu mawr ac a deirnasaist.

Oddiwrth yr rhain ar cyf∣felyb batrymau y tynnwyd ffurfoedd a moddau ein lly∣frau ecclwysig.

Diolch am law yn amser fychder, [O Dduw ein Tad nefol yr hwn trwy dy ragluniaeth grasusol a beraist y cynner ar diweddar law i ddescyn ar y ddaiar, &c.]

Am hin deg, [o Argl∣wydd Dduw, yr hwn yn gy∣fiawn an darostyngaist ni trwy dy ddiweddar blâ o anfeidrol law a dyfroedd, &c.]

Am helaethrwydd, [Yr hwn oth raslawn ddaiom a wrandewaist ddefosionol weddiau dy Ecclwys, &c.]

Am heddwch a buddy∣goliaeth, [Holl-alluog Dduw yr hwn wyt Dwr ca∣darn o ymddiffyn ith weision yn erbyn wyneb eu gelynn∣ion, &c.]

Am ymwared oddiwrth y plâ nodau [O Arglwydd

Dduw yr hwn an | barcho∣llaist ni am ein pechodau, &c.]

Yn ol derbyn Swpper yr Arglwydd, [Holl-alluog a thragywyddol Dduw ni a ddiolchwn yn ostyngedig i ti am iti ein porthi ni yr rhai yn ddyledus a dderby∣niasom y dirgeledigaeth san∣ctaidd hyn, &c.]

Ac yn olaf ei gyd, tan ditl gweddiau gosodedig yn gyffredin yn niwedd llyfr yr Ecclwys, pa fath gyflawn ffordd ar dalu di∣olch sydd genym ni, a ddechrau yn y modd hyn? [Anrhydedd a moliant a rodder i ti, O Arglwydd Dduw holl-alluog, anwylaf Dad am dy holl drugareddau ath caredigrwydd cariadol a ddangosaist ti i ni, &c.] Yr hwn a ddiwedda ar

tra duwiol angenrheidiol erfynniad hwn iw arfer bob amser ar bob achos, Bydded dy law alluog ath frauch es∣tynnedig yn wasdad in ymd∣diffyn, &c.]

Ich rhyw chwi hefyd (fy merched) diolch gwragedd yn ol geni plentyn nid yw iw adael allan, yr hyn a elwir yn gyffredin, Eccl∣wysa gwragedd (er bod yr amseroedd diweddar yn ei dybed yn ofergoel neu yn ddelwaddoliaeth:) yn yr hyn [yn gimaint a rhyngu bodd ir holl-alluog Dduw oi ddiaent roddi i ti ddiogel ymwared, ath cadw yn y mawr berigl wrth enedigaeth dyn lach.] Ef a elwir ar∣noch i fod yn ddiolchgar och calon ac i weddio a geiria•• y Psalmydd Derche∣fais lly ••ygaid ir mynyddo∣edd,

or fan y daw fy iechy∣dwriaeth: fynghymorth a ddaw oddiwth yr Argl∣wydd, yr hwn a wnaeth nef a daiar. At hyn a ganlyn nith lysc yr haul y dydd na r lleuad y nos, &c. nid yw amherthynasol, megis y mae rhai yn ei gymeryd) yn gimaint ai fod yn tra∣ddodi holl gadwedigneth i Dduw bob amser, ym mhob lle yn ein cyfyngder mwyaf. Pryd y rhoddir i chwi ddiolchgarwch mwy defo∣sionol, diwyd a dysgedig, ar seiliau, ac Awdurdod diogelach (fy merched) chwi ellwch fodloni eich cydwybod i wneuthur de∣unydd o hono. Yn y cy∣famser chwi ach eiddaw ellwch ymborthi ar y llunia eth a ganniattaodd eich

mam yr Ecclwys yn dra∣helaeth i chwi; ac heb fwrw o amgylch am newid mamaethod yr rhai yn brin a brifiant yn naturial i chwi.

PEN. VI. Am Glodfawredd.

MAwl neu glodforedd yw cydnabod dyledus odidawgrwydd anherfynol Duw, adroddedig yn ei weithredoed o allu, trug∣aredd, a Barn, y mae y fath garennydd rhyngddo a diolchgarwch; mal y maent yn gyffredin yn my∣ned ynghyd, ac yn arferol iw cymeryd vn tros y llall. Megis yn y Psalm hwnnw, Dy holl weithredoedd ath clodforant, O Arglwydd, ath Sainct ath fendithiant. Derchafaf di fy Nuw o fren∣in a bendithiaf dy enw byth

ac yn dragywydd: beunydd ith fendithiaf ath enw a folaf byth ac yn dragy∣wydd.

Er hynny, pa ddelw bynnac yr arferir derchafu, moliannu, bendithio, neu da∣lu diolch i Dduw, at yr vn arfaeth, etto fe dichon mo∣liant berthynu i odidawgr∣wydd, ir hwn nid ydym ni rwym i ddiolch, lle mae diolch yn cau moliant oi mewn am ganniattau i ni fendith am yr hon yr ydym ni yn rhwym i fawrygu y Rhoddwr.

Yn yr hên Destament, y rhai a geisiant ffurfoedd ir tuedd yma, a gant weled fod holl Psalmau David yn y dechreuad i ddyfod tan y titl o lyfr o glodforedd, nid, o ran y gellid galw yr holl Psalmau oi fewn felly,

eithr o herwydd bod y rhan fwyaf felly, sydd yn rhoddi cyfenwad ir cyfan.

Ensamplau o foliaut i chwi (fy merched) a ddi∣chon fod yn berthynasol mal honno o Miriam, a go∣fir i bob hiliogaeth a ddel ar ol, iw dilyn, yn y geiri∣au hyn. A Miriam y bro∣phwydes chwaer Aaron, a gymerodd dympan yn ei llaw, ar holl wr••gedd ae∣thant allant ar ei hol hi, a thympanau ac a dawnsiau (nid oedd vn y pryd hyn∣ny mor betrusol a gweled bai arnyut) a dywedodd Miriam wrthynt, cenwch ir Arglwydd, canys gwna∣eth yn ardderchog, bwriodd y march ar marchog ir môr. O pa fath ynfy∣drwydd godidawg yw pan fyddo y naill yn ceisio

rhagori ar y llall, ac yn ymdrechu pwy a gaiff foli Duw yn fwyaf am y bendi∣thiau a dywalltwyd arnynt yn yr vnrhyw laferydd o gydgerdd yw cân Deborah a Barac am ladd y Pen∣blaenor Sisara: Am ddial dialeddau Israel, ac ymgym∣ell or bobl, Bendithiwch yr Arglwydd, &c. wrth cyffelybiaeth ir hyn, nid yw r nod uchaf o farddonia∣eth ac awenydd y cened∣loedd yn seinio ond coegwag ddifyw.

Ac na thybier fod y gwragedd da O Bethlehem a foliannai Dduw am ene∣digaeth Obed, Taid Brenin, David yn anheilwng i wn∣euthur ar eu hol yn y cy∣ffelyb achos. Ar Gwragedd a ddywedasant wrth Naomi, bendigedig fyddo r Arglwydd

hwn nith adawodd di heb gyfathrachwr, fel y gelwid ei enw ef yn Israel, ac efe a fydd i ti yn adferwr eini∣oes ac yn ymgeleddwr ith penwynni; canys dy wawdd neu dy ferch ynghyfraith yr hon ath gar di a blantodd i∣ddo ef, a hon fydd well i ti na saith o feibion.

Hymn neu gan Hannah ddiolchgar a droir ar yr vn cywair; Am enediga∣eth ei mab Samuel. A Han∣nah a weddiodd ac a ddywe∣dodd, llawenychodd fyngha∣lon yn yr Arglwydd fynghorn a dderchafwyd yn yr Argl∣wydd, fyngenau a ehangwyd ar fyngelyn••ion, canys lla∣wenychais yn dy iechydwri∣aeth di. Eithr ardderchawg vwchlaw y cwbl oll yw r Magnificat neu r••gan o foli∣ant a diolch or fendige∣diccaf

forwyn fam a ged∣wir yn llyfr ein Hecclwys ni iw hailadrodd bob am∣ser lle mae gostyngeiddr∣wydd yn ei deichafiad mwyaf, yn gosod y cwbl oll at ogon••ant Ddw, ac yn llewyrchu beunydd ar dda∣ioni r Etclwysydd wedi roi allan yn dra-bywiol, ef a edrychodd arnaf fi vn truan gan wneuthur cyfrif o isel ac anystyrriol gyflwr ei law∣forwyn, heb synnied ar wy∣chder cynnyddol y cyfoe∣thog ar galluog, ef a gofiodd ei drugaredd am iechydwri∣aeth ac ymwared Israel yn ol yr addewid a wnaeth∣bwyd in Tadau, ac am hynny fy enaid a fendithia ac a fawryga yr Arglwydd, am hyspryd a lawenychodd (nid am ddim a dal ei glodfo••i ynof fi eithr) yn Nuw yn

vnig fy iachawdwr. O na fe∣ddyliai y rhai beilchion or amserau yma am hyn o beth. Yr esampl hon yn vnig a fyddai ddigonol i dynnu i lawr eu golygiadau vchelfalch ai gosciadau ne∣wyddion ffringc-glymmau: gan weled fod y fendigo∣diccaf ym mhlith oll ferch∣ed, ai serch y ffordd arall.

Y ceffelyb awenydd yw r Benedictus hwnnw o waith Zachari sanctaidd Bendige∣dig neu mawledig fyddo Arglwydd yr holl ddaiar, gwasanaethwch yr Arglwydd mewn llawenydd, deuwch oi flaen ef a chan. O ewch i m••wn iw byrth ef a diolch, ac iw gynteddau ef a mawl, diolchwch iddo a bendithi∣wch ei enw. Ac fe haeddai ei nodi fel megis y mae r llyfr o gant a deg a deu∣gain

o Psalmau yn dechreu a Bendigedig yw r gwr (neu llawer bendith sydd ar y gwr hwnnw) ni rodiodd yngynger yr anuwolion, ond a gusanodd y mab, ond a drefnodd ei lwybrau at Dduw, ir hyn y mae y deg a daugain cyntaf yn enwedig yn ei arwain ef; ac ni saif yn ffordd pechadu∣riaid. Yn ei ymddwyn ei hun oddiwrthynt, mal peth tra-pheryglus: mal y mae yr ail deg a deugain yn ei dywys: felly y mae y try∣dydd deg a deugain, yn ei dynnu ef ai eiddaw oddi∣wrth eisteddfa y gwatwar∣wyr; ac yn ei dderchafu i fynu a Psalmau o raddau, ac haleluiak i ddiolch ac i glodfori Gwneuthurwr ac ymddiffynnwr pob peth, gan gloi a selio i fynu y cwbl

oll ar diben hwn Pob per∣chen anadl molianned yr Arglwydd, molwch yr Argl∣wydd.

Am hynny na fydded ein Te Deum [Tydi a folwn o Dduw ti a gydn∣abyddwn yn Arglwydd] neu y Benedicite y caniad a ganlyn: [Oll weithredoedd yr Arglwydd bendithiwch yr Arglwydd molwch ef a mawrhewch yn dragywydd] iw tybed yn oforgoelaidd neu ormodedd yn llyfr ein Hecclwys ni, am na chaw∣sant mor Awdurdod gano∣nicol honno, yr hon a gafas yr Scrythyrau or blaen, rhag in pregethau ni, an mawl an gweddiau di rag∣fyfyrriol fod o herwydd hynny i fwrw yn eu her∣byn, ac felly pregethu i fod yn ddigoel, megis mewn

cymydogaeth ryagos wei∣thiau i Apocripha. Bydded yn ddigon gan hynny, fod y cyfriw weddiau sanctaidd, ac sydd vddynt ai sail yn yr Scrythyr lân, oddiwrth yr hon mal bannau ein ffydd y tynnwyd ac y lluniwyd, i ddealldwriaeth a choffad∣wriaeth oll, ar na ellir eu haddysgu ai hathrawiaethu yn, fwy adeiladus a nerthol. Felly [Gogoniant ir tad ac ir mab ac ir yspryd glan] a addroddir cyn fynched i gynal i fynu yr Athrawiaeth or Drindod fendigedig yn erbyn yr hereticiaid hên a newydd: ar felus hudol∣wawd Angelaidd a arferir yn ol derbyn Swpper yr Ar∣glwydd [Gogoniant i Dduw yn yr vchelder, ac yn y ddaiar ta••ghneddyf ewyllys da i ddy∣nion. Nith folwn nith fendi∣thiwn

nith addolwn, nith ogoneddwn di, i ti yr ydym ni yn diolch am dy fawr ogo∣niant, O Arglwydd, &c. sydd or cyfriw gasgliadau, mal y dichon gwyr ieuangc a gwyryfon, hên wyr a bech∣gin glodfori enw yr Argl∣wydd, mal y mae r Psalmydd yn eu cynghori hwy i wneu∣thur. Gyd ar hwn y gallwn ddiweddu yn ddiogel yn yr hyn y mae llyfr ein Heccl∣wys yn ei gymeryd yn dde∣chreuad. O dowch, canwn ir Arglwydd, &c. Llewenyched ac ymhyfryded ynot ti y rhai oll ath ceisiant: dyweded y rhai a garant dy iechydwria∣eth bob amser mawryger yr Arglwydd.

PEN. VII. Am Cominasiwn neu regfâu.

COminasion yn llyfr ein Heglwys ni, sydd ran o ddysgeidiaeth yr Ecclwys, lle yr ydis yn adrodd barre∣digaethau Duw yn erbyn troseddwyr hynodol, iw dy∣chrynu hwynt oddiwrth eu harferau cynhwynol, ac i beri i eraill ymattal rhag eu canlyn hwynt yn eu ffyrdd meldigedig, yr rhai trwy eu geneuau eu hunain a alwent yn felldige∣dig.

Y Sail i hyn o beth yw y seithfed ar hugain o Deuteronomt gyd ag ychydig cyfnewidiad o eiriau a mat∣ter, iw roi yn gyfaddas in hamser ni. Ac ir vn di∣ben y mae y gwaeau hyn a adroddir gan ein Ja∣chawdwr (Mat. 23.) yn e••byn Scrifenyddion a pha∣raseaid rhagrithiol; yn hyn nid eiff ei amser allan byth tra-glofo••rir allan yr vnrhiw b••chodau, ac y tybir hwynt yn rheol dda, ac heb edi∣farhau am danynt o eigi∣on calonnau ym mhli∣th proffeswyr Cristianoga∣eth.

Carenydd agos sydd rhwng y Ceminasion hwn ag escumundod yr Ecclwys, trwy r hwn y cedwir allan droseddwyr cyndyn hyno∣dol

oddiwrth ddawn Cy∣mun y Sainct, ac ai traddo∣dir i Satan (mal y Corin∣thiad godinebus ymlosga∣idd gan St. Paul) i ddi∣nistr y cnawd, fel y byddo yr yspryd yn gadwedig yn nydd yr Arglwydd Jesu Christ.

Yr arferion gwarante∣dig ac awdurol hyn, gan y ddysgeidiaeth gynfydedig iw ystyrried fel y dylent, a ddylai fagu dychryndod anesmwyth ynghydwybo∣dau y rhai a orwedd tan y cyfriw farn o felldithiau. Canys na thwyller chwi, ni watworir Duw, yr hwn ni fynn esceuluso moi Ec∣clwys, rhagorfreintiau yr hon o rwymo a rhyddhau yma ar y ddaiar, ydynt mewn scrifengof yn y nefoedd.

Ac os cymerwn ni ei fod yn fatter gwael, gael ein cyfrif gan bobl Dduw, me∣gis yn angrist neu bwblican, ym mynediad olaf y ffyddlo∣niad, ar vfudd weision i Jerusalem newydd, ni allwn ni ddisgwyl gwell cyfran na chael ein cau allan gyd ar cwn a dewiniaid, a phutain∣wyr, a delwaddolwyr, ar holl gelwyddwyr, a phob vn sydd yn caru ac yn gwneu∣thur celwydd ir, tywyllwch eithaf lle bydd wylofain a rhincian dannedd, ar pryf heb farw ar tân heb diffo∣ddi.

Eithr yr hyn sydd o fwy deunydd a lles (i chwi fy merched) a mwy cyson at weddi, yr hon sydd, genym mewn law yw rhe∣gi nen felldithio, pa cym

mhelled y mae, iw ochel âi ffieiddio, ac etto mewn rhyw achosion yn safa∣dwy.

Y cyfriw regfau gan hyn∣ny a ddichon fod ar gre∣aduriaid anrhysymol neu rysymol.

Felly y melldithir y Sarph vwch oll anifeiliaid, am fod yn offeryn i ddiafol i hudo dyn.

Y Tir a felldiged er mwyn dyn, a ymroesai mor hawdd i ddiafol i droseddu gorchymyn ei wneuthurwr.

Vn agwedd yn y Testa∣ment newydd ni ddarfu ir ffigusbren ni dygai ddim ond dail yn lle ffrwyth ddiangc rhag melldith ein Jachawdwr bendige∣d••g.

Nid yw y pethau hyn in ymarfer ni ond i ddal sulw arnynt in addysgu ni megis na lwydda dim heb fendith Duw: felly pan felldithio y daioni lleiaf, neu ronyn o gyssur ni ellir ei ddisgwyl.

Arfer llawer pan dramg∣wyddo neu dripio eu ceffyl, ddymuned neu ddy∣wedyd diafol ath cymero, neu pan fyddo dim yn∣gwrthwyneb eu hewyllys erchi ynghrog y bo neu r cy∣ffelyb.

Y cyfriw felldithiau y∣dynt gamarferion arghy∣mwys mewn Cristianoga∣eth, ac ni roddant fwy o fodlonthwydd na r hyn y mae r Psalmydd yn llefaru am danynt: Hoffodd fell∣dith a hi a ddaeth iddo i

ni fynnai fendith a hi a bell∣haodd oddiwrtho.

Melldithiau yn erbyn creaduriaid rhesymol, a aill fod yn erbyn y cyfriw ac ydynt gablwyr Duw neu halogwyr o enw Duw, ai addoliad, dinistrwyr neu erlidwyr ei Ecclwys ai Seinc∣tiau, Treiswyr a gorthrym∣wyr cyfreithiau iachus, a rhydd-dyd eu gwledydd. Neu yn erbyn personau eraill neu gefeillacho∣edd yr rhai trwy drose∣ddau neullduol a wnaethont gam a ni neu an hei∣ddaw.

Fod Cablwyr a Halogwyr enw Duw ai addoliaeth, Dinistriwyr, ac Erlidwyr ei Ecclwys ef ai Sainctiau, gortrechwyr cyfreithiau a rhydd-dyd eu gwlad, neu

wneuthur ceisiau, tu ac at hynny, yn gorwedd tan felldith Duw, a holl bobl dda, ni eill neb amau, a ddarllennodd am y bachgen a labuddied i farwolaeth am Gabledd Levit. 24.14. ac Achan ai holl deulu a labuddiwyd ac a loscwyd am gyssegrledrad, Josua 7.22. Meroz a felldi∣thiwyd yn chwerw greu∣lon, am na ddaethent yn gynorthwy i bobl Dduw yn erbyn cedyrn. Barn. 5.23.

Felly am y Psalmau hynny i Ddauid y 83. ar 109. ar cyfriw ddigwyddi∣adau mewn rhai eraill, nid ••haid moi cymeryd ollawl∣am gimaint o brophwydol∣iaethau, beth a ddigwydda ir drygionus, ond weithiau

yn rhegfau i erfyn cyfiawn∣der Duw, i roi dialedd arnynt, yr rhai a barhant yn gyfan yn ei bywoliaeth gyn∣dyn. Archolla lwynau yr rhai a godant yn erbyn yr Arglwydd neu ei Ecclwys ef, gwaith Moses yn ben∣digo gelynnion Levi, Deut. 33.11. Y neb nid yw yn caru yr Arglwydd Jesu Grist bydded Anathema Ma∣ranatha medd St. Paul, 1 Cor. 16.22. Ac or vnrhyw Zel frydiol y llefarai ef yn er∣byn y rhai a fynnai fath arall ar Efengyl newydd, ym mhlith y Galatiaid pen∣chwiban. Gal. 1.8. Eithr pe byddei i ni neu angel or nef, efangylu i chwi amgen na r hyn a efangyla∣som i chwi bydded fell∣digedug.

Megis y rhag ddywedasom, felly yr yd∣wyf yr awrhon drachefn yn dywedyd, os efangyla neb i chwi amgen, na r hyn a dderbyniasoch, bydded felldi∣gedig. Fel dyma felldith ar felldith, a thebygol fod yr erlidwyr damnedig yn ym∣gasglu tan ryw ben i wrth∣wynebu gwirionedd Duw. Lle y mae y rhegfa neu y felldith (felly welwch) mewn achos gyffredinol, wedi ei lefelu ai osod yn erbyn pe∣chodau, yn hytrach na pher∣sonau y troseddwyr. Canys yr rheini os gwêl Duw fod yn dda, trwy weddi ac edi∣feirwch eill ddychwelyd drachefn; megis Petr yn ol gwadu ei feistr, pryd y rhe∣godd ac y tyngodd nad ad∣wae••ai ef mor dyn. Mat. 26.74.

Hyn oll a saif ac a gyt∣tuna yn dda ac athrawia∣eth, ac ymarfer rywogei∣ddia ein Jachawdwr: Yr wyf yn dywedyd wrthych chwi cerwch eich gelynion, bendithiwch yr rhai ach melldithiant, gwnewch dda ir rhai ach casant a gwe∣ddiwch tros yr rhai ach er∣lidiant ac a wnel niw d i chwi, Mat. 5.44. Canys camau personol neu neilldu∣ol rhwng vn ac arall, a ellir ac sydd raid eu ma∣ddeu, lle y mae y felldith yn ddyledus yn dragywydd i wrthwynebwyr holl wir danghneddyf, a duwioldeb. Oddiwrth yr hwn y mae i ni y pennod vchaf o gariad perffaith yn ei ing ai gy∣fyngder caethaf, ac eithaf ar y Groes tu ac at ei

ddihenyddwyr gwatworus anifeilaidd, O Dad maddeu iddynt canys ni wyddant beth y maent yn ei wneuthur, Luc. 23.24. Mal hyn Pan ddifenwyd ni ddifenwodd drachefn, pan ddioddefodd ni fygythiodd, 1 Pet. 2.23.

Ni ddaeth errioed y fath eiriau oi enau bendigedig ef, sef mi allaf faddau ond ni ollyngaf fi fyth tros gof; mi gaf amser i dalu r ech∣wyn adref i chwi, neu mell∣dith Dduw ir hwn a wna∣eth gam a myfi, mor gy∣threulig, neu y cyffelyb: nid felly, y mae ef yn ei orchymyn ei hunan yn vnig ir hwn a farna yn gy∣fion, yr hwn a ddadleu tros y gwirion, yn erbyn y rhai a ddadleuant iw erbyn; ac a ymladd ar rhai a ymla∣ddant

ag efo; ac a ddywaid wrth ei enaid myfi yw dy iechydwriaeth. Canys i mi y mae dial, myfi a dalaf medd yr Arglwydd, am hyn∣ny os dy elyn a newyna por∣tha ef, os sycheda dyro iddo ddiod, canys wrth wneuthur hyn ti a bentyrri farwor tân∣llyd am ei ben ef.

Ac yn ol y tynerwch ar tawelwch Cristnogawl hyn, nid wyf yn amau, nad oedd yspryd Duw yn hyfforddi yn vnion y Duwiol ddysge∣dig Gysylltwyr o lyfr gweddiau ein Hecclwys, i roddi i mewn y weddi ga∣riadol honno a lefarir at Dduw ar ddydd Gwener y croglith (mal y galwn ni ef) tros bob math ar bobl, ar y dioddefodd ein Jachaw∣dwr trostynt, mal gan gre∣du

ynddo ef y gallont afa∣aelio yn yr vnig foddau oi Hiechywdriaeth. [Tru∣garog Dad yr hwn a wna∣ethost bob dyn, ac ni chashei ddim ar a wnaethost, ac ni ewyllysit farwolaeth pe∣chadur, eithr yn hytrach dychwelyd o hono a byw, trugarha wrth oll Iudde∣won Tyrciaid anghredyni∣aid a Hereticiaid, &c.

If cyfriw gariad a ben∣dith in galwyd ni oll (mal y mae yr Apostol in a∣thrawiaethu) fel yr etifeddom y fendith.

Brenin David yw yr esampl, yn gosod ei deulu (mal y dywedwyd or blaen) ni allai oddef i vnrhiw, an∣ffyddlon, Cildynnus enllibwr, Balch, Drygionus, celwyddog dichellgar, i aros o fewn ei dy ef. Ac os chwychwi (fy

merched) a ddisgwyliwch fyth fendithiau Duw arnoch chwi, neu eich eiddaw, na chynwyswch fyth yn eich plith ddianrhydeddus gryb∣wyll o enw sanctaidd Duw, na chelwydd, Tyn∣gu rhegfau, drwg absen, cellwair halogaidd yn enwe∣dig am air Duw, neu ei weinidogion, ymddiddan bu∣drbwdrllyd, a lygra foesau da. Eithr dyrnodiwch (megis) yn y pen ach argyoeddiad ach ceryddau mwyaf effe∣thiol. Yr hyn os gwnewch yn grefyddol mewn Zel a brydserch i ogoniant Duw, ac nid o ymddygiad drwg∣naturus i dywallt allan eich afrywiogrwydd anweddaidd yno ich gwaredir O law mei∣bion estron, genau yr rhai a lefara wagedd, ac y mae eu deheulaw yn ddeheulaw ffal∣ster,

felly y bydd eich meibi∣on fel planwydd yn tyfu yn eu ieuengctyd, ach merched fel congl fain nadd, wrth gyffelybrwydd palas. Felly y bydd, eich celloedd yn llawn, yn trefnu pob rhyw luniaeth, an defaid yn dwyn miloedd a myrddiwn yn ein heolydd. Ach ychen yn gryfion i lafu∣rio heb na ruthro i mewn, na myned allan na gwaedd yn eich heolydd.

Ac fel hyn (fy merched anwyl) yr ych chwi yn cael y rhodd oreu, yr hyn a allai fy stât ddinistriol fydol i, ym mhlith cynifer o waha∣niadau amhwyllig, gasglu ynghyd i chwi, yn yr hyn y gellwch chwi ddal sulw a nodi i mi fy rhwymo fy hun o bwrpas ir Scrythyrau a llyfr yr Ecclwys heb chwa∣negi vnrhiw fannau neu

droddion o vnthiw Awdur arall (y rhai er hynny ydynt gyflawn a buddiol yn y modd hyn) neu weddi om gwneuthuriad fy hun, i gael o honoch chwi ddeall, y cewch chwi ddigonedd yn y ddau lyfr hynny, os goso∣dwch chwi eich calon i wneuthur vnion ddeunydd o honynt, heb fyned o am∣gylch am hyfforddiadau ne∣wydd goweirio.

Mi ddiweddaf ar colect a osodir am y pedwerydd sul yn ol yr ystwyll, yr hwn a wasanaetha yn gymesur ir amseroedd yr ydym ni yn byw ynddynt, ac a ganmol∣wyd i ni gan eich Taid sion Prideaux fy nhad anwyl, pryd yr oeddwn yn fachgen, yn amser y pla nodeu, y gei∣riau yw r rhain:

O Dduw yn hwn a wyddost ein lob wedi gosod mewn cimaint cynifer o beryglau, mal oberwydd gwen∣dyd dynol na allwn bob amser sefyll yn union, caniatta i ni iechyd enaid a cho∣rph, mal y byddo am yr holl bethau yr yd∣ym yn eu ddiodd ef am bechod, allu o honom trwy dy borth di eu gorfod ai gorchfygu trwy Grist ein Har∣glwydd. Amen.

Ar hwn y gellwch chwanegi (o mynnwch) y colect am yr ail Sul or grawys.

Hollalluog Dduw, yr hwn wyt yn gwe∣led, nad oes genym ddim meddiant on nerth ein hunain in cymorth ein hunain, cadw di ni oddifewn ac oddinllan sef enaid a chorph, ac ymddi∣ffyn ni rhag pob gwr∣thwyneb a ddigwy∣ddo

ir corph, a rhag pob drwg feddwl a wna niwed ir enaid trwy Jesu Grist ein Harglwydd, Amen. Yr hwn ach gwnel chwi ach eiddo yn gyfrannogion hela∣ethlawn o bob am∣serol, ysprydol, a nefol fendithiau o∣ddiallan o ddifewn yn dragywydd. Ir hwn gyd ar Tad ar yspryd glan, tri pherson ac vn Duw,

y byddo oll anrhy∣dedd, gallu, maw∣rhydi mewn gwe∣ddi moliant, a di∣olchgarwch, [iw roddi] yr awr hon ac yn dragywydd. Amen.

DIWEDD.

Notes

• Mat. 28.19.
• Hos. 14.2.
• Joe. 2.17.
• Psa. 32.5 1 Joa. 1.9, 10.
• Dau. 9.20, 21.
• Esa. 3.
• ••••f 1103.
• 1 Tim. 2.1.
• Luc. 21.19.
• Jer. 18.14.50.
• Eph. 6.12, 13.
• 1 Cor. 15.10.
• Act. 12.5.
• 2 Cor. 4.
• 1 Thess. 5.25.
• Exod. 9.28.
• Act. 8.24.
• Pf. 69 31.
• 1 Cor. 2.1.
• 1 Joa. 2, 20 21, 22.
• Levi. 7.12. Psal. 20 4.15.
• Psa. 116.12.
• Psa. 145.
• Psa. 47.1.
• 〈◊〉〈◊〉 11.25.
• Ps 136.23.
• Dad. 111, 16, 17.
• Psa. 145.10. Ad. 1.2.
• Ex. 15.10, 21.
• Baru. 5.2.
• Ruth 4.14, 15.
• 1 Cor. 55.
• Gal. 6.
• Mat. 18.18.
• D••••. 21.8. & 21.11.
• Gen. 3.14.
• Anathema.
• Anathema.
• Psa. 35.1.
• Rhuf. 12.19, 20.
• Psa. 101.1.