Testament Newydd ein arglwydd Jesu Christ. Gwedy ei dynnu, yd y gadei yr ancyfiaith, 'air yn ei gylydd or Groec a'r Llatin, gan newidio ffurf llythyreu y gairiae-dodi. Eb law hyny y mae pop gair a dybiwyt y vot yn andeallus, ai o ran llediaith y 'wlat, ai o ancynefinder y devnydd, wedy ei noti ai eglurhau ar 'ledemyl y tu dalen gydrychiol.

❧Pen vij.

Y discipulon yn bwyta a dwylo eb 'olchi. Tori gorchymyn Dew gan athraweth dyn. Pa beth a haloga ddyn. Am 'wraic o Syrophaenissa. Iachay yr mudan. Y werin y yn moli Christ.

Yno ydd ymgasclawdd y Pharisa∣ieit attaw, a'r ei o'r * 1.1 Gwyr-Hen•• a ddaethant o Gaerusalem. A phan welsant 'r ei o'r discipulon yn bwyta bwyt a dwylo ‡ 1.2 cyffredin (ys ef yw hyny eb ei golchi) yr * 1.3 achwynesont. (Can ys y Phari∣saieit a'r ol Iuddeon, dyeithr yðynt' olchy ei dwylo yn ‡ 1.4 'orchestol, ny vwytaant, gan ðalha a thra∣weth yr ‡ 1.5 Henaifeit. A' phan ddelont o'r * 1.6 varchnat, o ddyethyr yðyn ymolchy, ny vwytant: a' llawer o bethae eraill ynt, a'r a gymerasant vvy arnynt ei cadw, vegis golchiadae ‡ 1.7 cwpanae, ac ysteni, * 1.8 ac e∣vyddenneu a' ‡ 1.9 byrddae. Yno y govynodd y Pha∣risaieit a'r Gwyr-llen iddaw, Pa am na rodia dy ddiscipulon di * 1.10 herwydd athraweth yr Henaifieit, a nyd bwyta bwyt a dwylo eb olchi: Yno ydd ate∣bei ac y dywedei yntef wrthynt, Can ys da y pro∣pwytawdd Esaias am dano-chwi ‡ 1.11 hypocritae, vegis yð escrivenir, Y popl hyn am anrhydeða i aei gwefusae, a'ei calon 'sy pell * 1.12 hwnt o ddywrthyf. Ar ouer im anrydeddant i, gan ddyscu yn lle dys∣ceidiaeth

'orchynynae dynion. O bleit ydd ych yn rhoi gorchymyn Duw heibio, ac yn cadw athraw∣eth dynion, vegis golchiadae ysteni a' chwpanae, a' llawer o gyffelyp bethae ydd ych yn ei 'wneythyr. Ac ef a ðyvot wrthynt, Ys da iavvn, y * 1.13 gomeðwch chwi 'orchymyn Duw, val y catwoch eich athraw¦eth eich unain. Can ys Moysen a ddyvot, Anry∣dedda dy dad a'th vam: a' Phwy pynac a vellti∣thia dad neu vam, bid varw ‡ 1.14 o'r varwoleth. A' chwi ddywedwch, A's dywait vndyn wrth dad nei vam, Corban, ys ef yw hyny, Trwy'r rhoð a offry∣mir genyfi, y daw lles yty, rhydd vydd ef. Ac ny * 1.15 e∣dwch iddo mwyach wneythy'r dim lles y'w dad na ei vam, gan ychwi ‡ 1.16 ddirymio gair Duw, can eich athraweth eich hunain yr hwn a * 1.17 osodesochwi: a' llawer o ryw gyffelyp pethae hyny a wnewch, Y∣no y galwodd ef yr oll dyrfa ataw, ac a ðyuot wr∣thynt, Gwrandewch vvi oll arnaf, a' dyellwch. Nid oes dim allan o ddyn, a ddychon y halogy ef, pan el oei vewn: eithyr y pethae a ddaw allan o ha∣naw, yw'r ei a halogant ddyn. A's oes gan nep glustiae y ‡ 1.18 glywed, clywet. A' phan ddaeth ef ymywn i duy o y wrth y * 1.19 werin, y gouynodd ei ddiscipulon iddo o bleit y ‡ 1.20 parabol. Ac ef a ddy∣vot wrthwynt, Velly a y tych chwithe hefyt yn ddiddyall: A ny wyddoch * 1.21 pan yw pop peth o ddy allan a el o vewn dyn, na all y halogy ef, can nad yw yn myned o vewn ei galon, yn amyn i'r bo∣ly, ac yn myned allan i'r gauduy yr hwn yw car∣thiat yr oll vwydydd: Yno y dyuot ef, Y peth a ddaw allan o ddyn, hyny a haloga ddyn. Can ys

y ddymewn 'sef o galon dynion y * 1.22 deillia meddy∣liae ‡ 1.23 mall, tori-priodasae, godinebae, lladd-ce∣lain, llatrata, * 1.24 cupydddra, ‡ 1.25 scelerdra, dichell, haerllycrwydd * 1.26 llygad drwc, cabl-air, balchedd, ampwyll. Yr oll ysceleroedd hyn a ‡ 1.27 ddon o ddy∣mywn, ac a halogan ddyn.

Ac o yno y cyfodes ef, ac ydd aeth i gyffinydd Tyrus a' Sidon, ac aeth y mewn y duy, ac ny vynesei y neb gael gwybot: an'd ny allei ef vot y•• guddiedic. Can ys gwreic, yr hon oedd ei * 1.28 merch vach ac iddi yspryt aflan, a glypu son am danaw ac a ddaeth ac a gwympodd wrth y draed ef (A'r wreic oedd ‡ 1.29 Groec, a' Sirophenissiat o genedl) a hi ervyniawdd iddo vwrw allan y cythrael o h•• merch. A'r Iesu a ddyvot wrthei, Gad yn gyntaf borthi y plant: can nad ‡ 1.30 da cymeryd bara 'r pl•• a' ei davly i'r * 1.31 cynavon. Yno ydd atepodd hi a•• y dyuot wrthaw, Diau, Arglwydd: eto eisioes 〈◊〉〈◊〉 vwyta 'r cynavon y dan y vord o vriwson y plan••. Yno y dyuot ef wrthi, Am yr ymadrodd hwn do•• ymaith:‡ 1.32 ef aeth y cythrael allan o'th verch. A gwedy y dyuot hi adref y'w thuy, hi a gavas y cy∣thrael gwedy ymadel, a' ei merch yn gorwedd 〈◊〉〈◊〉 y gwely.

* 1.33Ac ef aeth drachefn ymaith o ffiniae Tyrus 〈◊〉〈◊〉 Sidon, ac a ddaeth yd vor Galilea trwy pec•••••• cyffiniae y * 1.34Dectref. Ac wy a dducesont attaw 〈◊〉〈◊〉 byddar, ac ac attal dywedyt arnaw, ac a atolyge∣sont iddaw ‡ 'osot ei law arno. A' gwedy idda•• ei gymeryt ef or neilltu allan o'r tyrfa, ef a este••∣nawdd ey vyssedd yn ei glustiae, ac a boyrawdd

ac a gyfyrddawð a ei davot ef. Ac ef a edrychawð ir nef, can vcheneidiaw, ac a ddyvot wrthaw, ‡ 1.35 Ephphatha ys ef yw, ymagor. Ac yn y man ydd ymagorawdd ey glustiae, ac ydd ymellyngawdd * 1.36rhwym ei davot, ac ef a ddyvot yn ‡ 1.37 eglur. Ac ef a 'orchymynawdd yddwynt, na ddywedynt i nep: an'd pa vwyaf y goharddei yðwynt, mwy o lawer y * 1.38manegynt, a' brawychy eb wedð a wnaethant, can ðoedyt ‡ 1.39 Tec y gwnaeth ef pop peth: ir bydd∣air y * 1.40 gwna ef glywet, ac ir mution ddywedyt.

Notes

• * 1.1

  Scrifuc∣nyddion
• ‡ 1.2

  budron
• * 1.3

  cwynesot
• ‡ 1.4

  vynech
• ‡ 1.5

  Henait
• * 1.6

  varcet
• ‡ 1.7

  phiolae, diot lestri
• * 1.8

  a' llestri efydd, pres ne elydn
• ‡ 1.9

  borde
• * 1.10

  gwelye ar ol
• ‡ 1.11

  affuantwyr, truthwyr
• * 1.12

  draw
• * 1.13

  gwrthod
• ‡ 1.14

  ar, yr ange
• * 1.15

  addefwch
• ‡ 1.16

  ddiawdu••∣dodi
• * 1.17

  ordinesoch
• ‡ 1.18

  wrando, gwrandawe••
• * 1.19

  popul
• ‡ 1.20

  ddamec
• * 1.21

  am
• * 1.22

  daw
• ‡ 1.23

  drwc
• * 1.24

  trachwāt
• ‡ 1.25

  enwiredd, aflendit
• * 1.26

  cenvigen
• ‡ 1.27

  ddawan
• * 1.28

  merchan, bachcenes
• ‡ 1.29

  'roeges
• ‡ 1.30

  iawn
• * 1.31

  cianot, cw nach, cwn bychain
• ‡ 1.32

  ydref
• * 1.33

  Yr Euangel y xij. Sul gwe∣dy Trintot.
• * 1.34

  Decapolis
• ‡ 1.35

  Hipatha
• * 1.36

  llinyn
• ‡ 1.37

  groyw, ia∣wn, llawn∣llythr
• * 1.38

  cyhoedd∣ent
• ‡ 1.39

  Da
• * 1.40

  par