Llyfer gweddi gyffredin, a gwenidogaeth y sacramentau, ac eraill gynneddfau a ceremoniau yn Eglwys Loegr..

Y drefn am wenidogaeth Swpper yr Arglwydd, neu yr Cymmun bendigaid.

CYnnifer a fyddo yn amcânu bod yn gyfrannogion o'r Cymmun ben∣digedic, a arwyddocânt eu hen∣wau i'r Curat nosweith o'r blaen, neu yr boreu cyn dechreu y weddi foreuol, ai yn y fan gwedi.

Ac o bydd vn o'r rhai hynny yn ddrwgfucheddol cyhoedd, fel y byddo gwrthwynebus gan y gynnulleidfa: neu a wnaeth gam iw gymmydog ar air, neu ar weithred: Y Curat gan gael gwybyddiaeth o hynny, a'i geilw ef, ac a'i cynghôra na ryfygo efe er dim ddyfod i ford yr Arglwydd, hyd oni ddeclario efe yn gyhoeddus ei fod yn wîr edifeiriol, a dar∣fod iddo wellhau ei ddrwgfuchedd o'r blaen; fel y bodlo∣ner y gynnulleidfa wrth hynny; yr hon a rwystrysid yn y blaen: A darfod iddo wneuthur iawn i'r neb y gwnaetho∣edd gamwedd o'r blaen: Neu o'r lleiaf, dadcan ei fod mewn cyflawn fryd i wneuthur felly yn gyntaf ac y gallo yn gymhedrol.

Y drefn hon a arfer y Curat am y sawl y gwypo efe fod malis a chasineb yn teyrnasu rhyngddynt; ni ddioddef

iddynt fod yn gyfranol o fwrdd yr Arglwydd, hyd pan wypo eu bod hwynt wedi cydtuno. Ac os vn o'r pleidiau anheddychol a fydd bodlawn i faddeu o waelod ei galon gwbl ac a wnaethpwyd yn ei erbyn, ac i wneuthur iawn i bawb ac a rwystrawdd ynteu ei hunan; a'r blaid arall ni fyn ei ddwyn i dduwiol vndeb, onid sefyll yn wastad yn ei wrthnysigrwydd a'i falis: Y Gwenidog yn yr achos hyn∣ny a ddylu dderbyn y dyn edifeiriol i'r Cymmun bendi∣gedic, ac nid y dyn ystyfnig anhydyn.

Y bwrdd ar amser y cymmun â lliain gwyn têg arno, a saif ynghanol yr Eglwys, neu yn y Gafell lle byddo yr foreuol a'r brydnhawnol weddi, wedi 'r ordeinio ei dy∣wedyd. A'r offeiriad gan sefyll wrth yr ystlys gogledd i'r bwrdd a ddywaid weddi yr Arglwydd, a'r Colect sydd yn canlyn.

¶Ein Tad ni yr hwn wyt yn y nefoedd, &c.

YR holl-alluog Dduw, i'r hwn y mae pob calon yn agored, a phob deisyf yn gydnabyddus, a rhag yr hwn nid oes dim dirgel yn guddi∣edic, glanhâ feddyliau ein calon∣nau trwy ysprydoliaeth dy lân Ys∣pryd, fel y carom dy-di yn berffaith, ac y mawrhâom yn deilwng dy Enw sanctaidd trwy Grîst ein Harglwydd. Amen.

Yna yr offeiriad a draetha yn eglur y deng-air deddf oll. A'r bobl ar eu gliniau ar ôl pob vn o'r gorchymynni∣on a archant drugaredd Dduw am eu torri hwynt, yn y modd hyn.

Y Gwenidog.

* 1.1DVw a lefarodd y geiriau hyn, ac a ddywe∣dodd: Myfi yw yr Arglwydd dy Dduw: Na fydded it dduwiau eraill onid myfi.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣neu i gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Na wna it dy hun ddelw gerfiedic, na llun dim a'r y sydd yn y nefoedd vchod, neu yn y ddaiar isod, nac yn y dwfr tann y ddaiar: Na ostwng iddynt, ac na addola hwynt. Canys myfi yr Arglwydd dy Dduw ydwyf Dduw eiddigus, yn ymweled a phechodau y tadau ar y plant, hyd y drydedd ar bed∣waredd genhedlaeth o'r rhai a'm casânt, Ac yn gwn∣euthur trugaredd i filoedd o'r rhai a'm carant, ac a gadwant fyng-orchymynnion.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣nau i gadw yr gyfraith hon.

Gwenidog.

Na chymmer Enw yr Arglwydd dy Dduw yn ofer, canys nid gwirion gan yr Arglwydd yr hwn a gym∣mero ei Enw ef yn ofer.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣nau i gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Cofia gadw yn sanctaidd y dydd Sabbath. Chwe diwrnod y gweithi ac y gwnei dy holl waith, eithr y seithfed dydd yw Sabbath yr Arglwydd dy Dduw: ar y dydd hwnnw na wna ddim gwaith, tydi, na'th fab, na'th ferch, na'th wâs, na'th for∣wyn, na'th anifail, na'r dŷn dieithr a fyddo o fewn by byrth. Canys mewn chwe diwrnod y gwnaeth yr Arglwydd nef a daiar, y môr ac oll y sydd yn∣ddynt, ac a orphywysodd y seithfed dydd: O herwydd pa ham y bendithiodd yr Arglwydd y seithfed dydd, ac a'i sancteiddiodd ef.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣neu i gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Anrhydedda dy dad a'th fam, fel yr estynner dy ddy∣ddiau ar y ddaiar yr hon a rydd yr Arglwydd dy Dduw i ti.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣nau i gadw yr gyfraith hon.

Gwenidog.

Na ladd.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣nau i gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Na wna odineb.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym a gostwng ein calon∣naui gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Na ledratta.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣nau i gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Na ddwg gam dystiolaeth yn erbyn dy gymmy∣dog.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, a gostwng ein calon∣nau i gadw y gyfraith hon.

Gwenidog.

Na chwennych dŷ dy gymmydog, na chwennych wraig dy gymmydog, na'i wâs, na'i forwyn, na'i ŷch, na'i assyn, na dim ar sydd eiddo.

Pobl.

Arglwydd trugarhâ wrthym, ac scrifenna yr holl ddeddfau hyn yn ein calonnau ni a attolygwn i ti.

Yna y canlyn y Colect o'r dydd, gyd ag vn o'r ddau go∣lect hyn sy yn canlyn, dros y Frenhines, a'r Offeiriad yn ei sefyll wrth y ford a ddyweid.

Gweddiwn.

HOll-alluog Dduw, yr hwn sydd a'i deyrnas yn dragywyddol, a'i allu yn anfeidrol, cymmer dru∣garedd ar yr holl gynnulleidfa, a rheola felly galon dy ddewisedic wasanaethyddes Elizabeth ein Bren∣hines a'n llywydd; fel y gallo hi (gan iddi wybod i bwy y mae hi yn weinidog) vchlaw pob dim geisio dy anrhydedd a'th ogoniant; Ac fel y gallom ninneu ei deiliaid hi (gan feddylied yn ddyledus oddi-wrth bwy y mae yr awdurdod sydd iddi) yn ffyddlon ei gwasanaethu a'i hanrhydeddu, ac yn ostyngedig v∣fyddhau iddi, ynot ti, ac erot ti, yn ôl dy fendigedig air a'th ordinhâd, trwy Iesu Grist ein Harglwydd, yr hwn gyd a thi a'r Yspryd glân, sydd yn byw, ac yn teyrnasu yn dragywydd yn vn Duw, heb drangc na gorphen. Amen.

HOll-alluog a thragywyddol Dduw, i'n dyscir gan dy air sanctaidd, fod calonnau brenhinoedd wrth dy reolaeth a'th lywodraeth di; a'th fod ti yn eu gosod hwynt, ac yn eu hymchwelyd fel y mae dy ddu∣wiol ddoethineb yn gweled bod yn oreu: Yr ydym ni yn ostyngedig yn attolwg i ti felly osod a llywo∣draethu calon Elizabeth dy wasanaethyddes ein Brenhines a'n llywydd, fel y gallo hi yn ei holl fe∣ddyliau, geiriau, a gweithredoedd, yn wastad geisio dy anrhydedd di, a'th ogoniant, a myfyrio i gadw

dy bobl a rodded yn ei chadwreth hi, mewn digo∣noldeb, tangneddyf, a duwioldeb: Caniadhâ hyn drugarog Dad er cariad ar dy anwyl Fab Iesu Grist ein Harglwydd. Amen.

Yn y fan wedi yr Colectau, y darllen yr offeiriad yr E∣pistol, gan ddechreu fel hyn:

Yr Epistol scrifennedic yn yr pennod o &c.

Ac wedi diweddu yr Epistol, efe a ddywed yr Efangyl, gan ddechreu fel hyn:

Yr Efangyl a scrifenir yn yr pennod o &c.

Ac wedi gorphen yr Epistol a'r Efangyl, y dywedir y Credo.

CRedaf yn vn Duw Tâd, Holl-alluog, Creawdr Nef a daiar, ac oll weledi∣gion, ac anweledigion. Ac yn ein Harglwydd Iesu Grist, yr vnic cen∣hedledig Fâb Duw, cenhedledig gan ei Dâd cyn yr holl oesoedd, Duw o Dduw, llewyrch o lewyrch, gwîr Dduw, o wîr Dduw, cenhedledig nid gwneuthuredig, yn vn hanfod a'r Tâd, gan yr hwn y gwnaethpwyd pob peth: yr hwn erom ni ddynion, ac er ein iechyd∣wriaeth a ddescennodd o'r nefoedd, ac a gnawdiwyd drwy yr Yspryd glân o Fair forwyn, ac a wnaethp∣wyd yn ddŷn, ac a groeshoeliwyd hefyd trosom tan Bontius Pilatus. Efe a ddioddefodd ac a gladdwyd, a'r trydydd dydd efe a adgyfododd yn ôl yr Scrythu∣rau, ac a ascennodd i'r nef, ac y sydd yn eisteddd ar ddeheu-law yr Tâd. A thrachefn y daw efe drwy ogoniant i farnu y byw a'r meirw; ac ar ei deyr∣nas ni bydd trangc. A chredaf yn yr Yspryd glân, yr Arglwydd a'r Bywiawdur, yr hwn sydd yn dei∣lliaw

o'r Tâd a'r Mâb, yr hwn yng-hŷd a'r Tâd a'r Mâb a gyd-addolir, ac a gyd-ogoneddir, yr hwn a lefarodd trwy yr prophwydi; A chredaf fod vn Catholic ac Apostolic Eglwys. Addefaf vn Bedydd er maddeuaint pechodau. Ac edrychaf am adgyfodiad y meirw, a bywyd y byd sydd ar ddyfod. Amen.

Ar ôl Credo, oni bydd pregæth y canlyn vn o'r homi∣liau a ddoded allan eusus, neu a ddoder allan rhag llaw drwy awdurdod gyffredin.

Ar ôl cyfryw bregaeth, neu homili, neu 'r Cyngor: y Curad a fynega i'r bobl, a fydd na gwyliau, nac ym∣prydiau o fewn yr wythnos a fo yn canlyn, gan eu cynghori hwynt yn ddyfal i feddwl am y tlodion; a dywedyd vn, ai anghwanec o'r ymadroddion hyn sy yn canlyn, fel y gwelo efe fod yn oreu wrth ei ddeall ei hun.

DIscleiried eich goleuni ger bron dyni∣on,* 1.2 fel y gwelont eich gweithredoedd da, ac yr anrhydeddant eich Tad yr hwn sydd yn y nefoedd.

Na chesclwch dryssor i chwi ar y ddaiar, lle y mae gwyfyn a rhŵd yn llygru,* 1.3 a lle y mae lladron yn cloddio trwodd, ac yn lladrata; eithr cesclwch i chwi dryssorau yn y Nef, lle nid oes na gwyfyn na rhwd yn llygru; a lle ni's cloddia yr lladron trwodd, ac nis lladrattânt.

Beth bynnac a ewyllysioch ei wneuthur o ddyni∣on i chwi, felly gwnewch chwithau iddynt hwy:* 1.4 canys hyn yw yr gyfraith a'r prophwydi.

Nid pwy bynnac a ddywed wrthif Arglwydd Arg∣lwydd, a ddaw i deyrnas nefoedd,* 1.5 ond yr hwn a wnâ ewyllys fy Nhâd yr hwn sydd yn y nefoedd.

* 1.6 Zaccheus a safodd ac a ddywedodd wrth yr Arg∣lwydd, wele Arglwydd, yr ydwyf yn rhoddi hanner fyng-olud i'r tlodion: ac os dygum ddim oddiar neb trwy dwyll mi a'i talaf ar ei bedwerydd.

* 1.7 Pwy erioed a ryfelodd ar ei draul ei hun? pwy sydd yn plannu gwin-llan, ac heb fwyta o'i ffrwyth hi? neu pwy sydd yn porthi praidd, ac heb fwytta o laeth y praidd?

* 1.8 Os hauasom i chwi bethau Ysprydol, ai mawr yw, os nyni a fedwn eich pethau cnawdol?

* 1.9 Oni wyddoch chwi fod y rhai y sy yn gwneu∣thur pethau cyssegredic, yn bwyta pethau o'r cys∣segr: a bod y rhai sy yn gwasanaethu yr allor, yn gy∣frannogion o'r allor? Yr vn wedd yr ordeiniodd yr Arglwydd i'r rhai a bregethent yr Efangel fyw wrth yr Efangel.

* 1.10 A hauo ychydig, a fêd ychydig, ac a hauo yn hela∣eth a fêd yn helaeth. Pob vn megis y mae yn am∣canu yn ei galon, felly gwnaed, nid yn athrist, neu wrth gymmell, canys y mae yn hoff gan Dduw rodd∣wr llawen.

* 1.11 Y neb a ddyscwyd yn y gair, cyfranned o'i dda oll a'r hwn a'i dyscodd ef. Na thwyller chwi, ni wat∣werir Duw: canys pa beth bynnac a hauo dyn, hynny a fêd efe.

* 1.12 Tra caffon amser, gwnawn dda i bob dŷn, ac yn enwedic i'r rhai sy o deulu y ffydd.

* 1.13 Duwiolder sydd gyfoeth mawr o bydd dyn fodd∣lon i'r hyn sydd ganddo, canys ni ddaeth gennym ddim i'r byd, ac ni allwn ddwyn dim o'r byd ymaith.

* 1.14 Gorchymyn i'r rhai ŷnt gyfoethogion yn y bŷd hwn, fod yn barod i roddi, ac yn llawen i gyfran∣nu, gan osod sail dda iddynt eu hun erbyn yr amser sydd yn dyfod, fel y caffont y bywyd tragy∣wyddol.

Nid ydyw Duw yn anghyfion fel y gollyngo dros gof eich gweithredoedd a'ch trafael a ddel o gari∣ad;* 1.15 yr hwn a ddangossasoch chwi er mwyn ei E∣nw ef, y sawl a roesoch i'r sainct ac ydych etto yn rhoddi.

Na ollyngwch dros gof wneuthur daioni a chyfrā∣nu: canys â chyfryw aberth y boddlonir Duw.* 1.16

Pwy bynnac sydd iddo dda yr byd hwn,* 1.17 ac a welo ei frawd mewn eisiau, ac a gaeo ei drugaredd oddi∣wrtho, pa fodd y mae cariad Duw yn trigo yn∣ddo ef?

Dyro gardod o'th dda,* 1.18 ac na thro vn amser dy wy∣neb oddi-wrth vn dŷn tlawd, ac felly ni thrŷ 'r Argl∣wydd ei wyneb oddi-wrthit titheu.

Bydd drugarog yn ôl dy allu:* 1.19 os bydd llawer i'th helw dyro yn aml, os bydd ychydic, bydd ddyfal i roddi yn llawen o'r ychydic: canys felly y cynhul∣li it dy hun obr da yn nydd yr anghenrhaid.

Y neb a gymero drugaredd ar y tlawd,* 1.20 y sydd yn rhoddi echwyn i'r Arglwydd: ac edrych beth a roddo efe ymaith, fe a delir iddo drachefn.

Bendigedic fyddo 'r dŷn a roddo i'r clâf a'r ang∣henus: yr Arglwydd a'i gwared ef yn amser trwbl.* 1.21

Yna wardeinaid yr Eglwys, neu rai eraill trostynt, a gas∣clant ddefosiwn y bobl, ac a'i dodant ym-mlwch y tlo∣dion: ac ar y dyddiau gosodedig i offrymmu, taled pawb i'r Curat yr offrymmau dyledus, ac arferedic. Wedi darfod hynny y dywed yr offeiriad.

Gweddiwn dros holl stât Eglwys Grist sy yn mi∣lwrio yma ar y ddaiar.

HOll-alluog a thragwyddol Dduw, yr hwn trwy dy sanctaidd Apostol a'n dyscaist i wneuthur

gweddiau ac erfyniau, ac i ddiolch dros bob dŷn: yr ydym ni yn ostyngedic yn attolwg i ti yn druga∣rocaf gymeryd ein eluseni,* 1.22 a derbyn ein gweddiau hyn, y rhai 'r ydym yn eu hoffrwn i'th ddwywol fa∣wredd, gan attolygu i ti ysprydoli yn wastad yr E∣glwys gyffredinol ag Yspryd y gwirionedd, vndeb, a chyd-gordio; a chaniadhâ i bawb a'r y sy yn cyffessu dy enw sanctaiddiol, gytuno yng-wirionedd dy sanctaidd air, a byw mewn vndeb a duwiol gariad. Ni a attolygwn i ti hefyd gadw, ac ymddeffyn oll Gristianus Frenhinoedd, Tywysogion a llywiawd∣wŷr, ac yn enwedic dy wasanaethyddes Elizabeth ein Brenhines, fel y caffom tani hi ein llywodrae∣thu yn dduwiol, ac yn heddychol: A chaniad-hâ iw holl gyngor hi, ac i bawb ac y sydd wedi eu gosod mewn awdurdod dani, allu yn gywir, ac yn vniawn rannu cyfiawnder, er cospi drygioni a phechod, ac er maentumio gwîr grefydd Duw a rhinwedd dda. Dyro râd nefol Dâd i'r holl Escobion, Bugeiliaid a Churadiaid, fel y gallont drwy eu buchedd a'u ha∣thrawiaeth ossod allan dy wîr a'th fywiol air, a gwa∣sanaethu dy sanctaidd Sacramentau yn iawn ac yn ddyladwy: a dyro i'th holl bobl dy nefawl râd, ac yn enwedig i'r gynnulleidfa hon y sydd yma yn gydry∣chiol, fel y gallont ac vfydd galon a dyledus barch w∣rando a derbyn dy sanctaidd air, gan dy wasanae∣thu yn gywir mewn sancteiddrwydd ac vniondeb bob dydd o'u bywyd. Ac ydd ŷm yn ostyngedic yn at∣tolygu i ti o'th ddaioni Arglwydd, gonfforddio a ner∣thu pawb ac y sy yn y bywyd trangedic hwn mewn trwbl, tristwch, angen, clefyd, neu ryw wrthwy∣neb arall: Caniadhâ hyn, nefol Dâd, er cariad ar Iesu Grist, ein vnic gyfryng-wr a'n dadleu-wr. A∣men.

Yna y canlyn y cyngor hwn ar ryw amseroedd, pan we∣lo yr Curad y bobl yn escaelus am ddyfod i'r Cymmun bendigedic.

YR ydym ni wedi dyfod ynghyd yr awr hon, (wîr garedigol frodyr) i ymborth ar Swpper yr Arglwydd, i'r hwn o ran Duw y'ch gwahoddaf bawb ac y sydd y∣ma yn gynhyrchiol, ac a adolygaf iwch er cariad ar yr Arglwydd Iesu Grist na wrthodoch ddyfod iddo, gan eich bod mor garedigol wedi eich galw, a'ch gwahodd gan Dduw ei hunan. Chwi a wyddoch mor ofidus, ac mor angharedic o beth yw, pan fo gŵr wedi arlwyo gwledd werth-fawr, ac wedi trwssio ei fwrdd â phob rhyw arlwy, megis na bai ddim yn eisieu onid y gwahodd-wŷr i eistedd: ac etto y rhai a alwyd heb ddim achos yn anniolchusaf yn gwrthod dyfod. Pwy vn o honoch chwi yn y cyfr∣yw gyflwr ni chyffroe? pwy ni thybyge wneuthur cam a syrhaed mawr iddo? Herwydd pa ham fy anwyl garedicaf frodyr yng Hrist, gwiliwch yn dda rhag i chwi, gan ym wrthod â'r Swpper sancteiddi∣ol hwn, annog bâr Duw i'ch erbyn. Hawdd i ddŷn ddywedyd, ni chymmunaf fi o herwydd bod negesau bydol i'm rhwystro: eithr y cyfryw escusodion nid y∣dynt mor hawdd eu derbyn yn gymeradwy ger bron Duw. Os dywed neb, yr wyfi yn bechadur brwnt, ac am hynny yn ofni dyfod: pa‘m, gan hynny nad ydych chwi yn edifarhau, ac yn gwellhau? A chan fod Duw yn eich galw, onid oes gywilydd arnoch ddywedyd na ddeuwch? Pan ddylech chwi ymchwelyd at Ddu∣w, a ymescusodwch chwi, a dywedyd nad ydych ba∣rod? Ystyriwch ynoch eich hunain, pa fychaned a dâl y cyfryw goeg-escusodion ger bron Duw. Y rhai a wrthodasant y wlêdd yn yr Efangel, oblegit iddynt brynu tyddyn, neu brofi eu hieuau ychen, neu oblegit eu

priodi, ni chawsant felly mo'u hescusodi, onid eu cy∣frif yn anheilwng o'r wledd nefawl. Myfi o'm rhan i, wyf yma yn bresennol, ac o herwydd fy swydd, yr ydwyf yn eich gwahodd yn Enw Duw. Ydd wyf i'ch galw o ran Crist, a megis y caroch eich Iechydwriaeth eich hunain yr wyf i'ch cyn∣ghori i fod yn gyfrannogion o'r Cymmun bendige∣dic hwn. Ac fel y bu wiw gan Fâb Duw faddeu ei enaid gan angeu ar y groes dros eich iechyd, felly yn yr vn modd y dylech chwithau gymmeryd y Cymmun ynghŷd er cof am ei angau ef, fel y gor∣chymynnodd efe ei hun. Yn awr os chwych wi nis gwnewch fel hyn, Meddyliwch ynoch eich hunain faint y cam-wedd yrydych yn ei wneuthur â Duw, ac mor flîn yw 'r boen y sydd ar vchaf eich pennau am hynny. Ac lle yr ydych yn anfodloni Duw mor drwm gan ymwrthod â'r wynfydedic wlêdd hon, yddwyf i'ch rhybuddio, i'ch cynghori, ac yn attolygu i chwi nad anghwanegoch yr anghariadigrwydd hyn ym-mhellach: yr hwn beth a wnewch, os chwychwi a saif gan lygad-rythu, ac edrych ar y sawl sy yn Cymmuno, ac heb fod yn gyfrannogion o honaw eich hunain; Canys pa beth y bernir hyn∣ny amgen, nâ mwy o ddirmyg ac angharedigrwydd tu ag at Dduw? Diau mai anniolch mawr yw i chwi necau pan y'ch galwer: Ond y mae yr bai yn fwy o lawer, pan fo rhai yn sefyll heibio, ac etto heb na bwyta, nac yfed y sanctaidd Gymmun hwn gyd ag eraill. Atolwg iwch, pa beth amgenach yw hyn onid gwatwar a distadlu dirgeledigaethau Crist? Wrth bawb yr ydys yn dywedyd, Cymmerwch a bwy∣tewch, Cymmerwch, ac yfwch bawb o hwn, gwnewch hyn er cof am danaf. A pha wyneb gan hynny, neu â pha ddigywilydd dra y gwrandewch chwi y geiriau hyn? Beth fydd hyn amgen onid esceuluso, diystyru

a gwatwar Testament Crist? Herwydd pam, yn gynt nac y gwneloch felly, ewch ymaith a gedwch le i'r rhai y sy â meddwl duwiol ganddynt. Eithr pan fyddoch yn myned ymaith, mi a attolygaf i chwi feddwl ynoch eich hunain, oddi wrth bwy yr ydych yn myned: Yr ydych yn myned oddiwrth fwrdd yr Arglwydd, yr ydych yn myned oddiwrth eich bro∣dur, ac oddi-wrth wledd y nefolaf ymborth. Os y petheu hyn a ystyriwch yn ddifrifol, chwi a droiwch drwy râd Duw i feddwl a fo gwell: Ac er mwyn caffael hyn yr vfydd erfyniwn, tra fyddom yn cym∣meryd y Cymmun bendigedic.

Ac ar ryw amseroedd y dywedir hyn yma hefyd, pan welo y Curat fod yn berthynasol.

ANnwyl garedigion, yn gymaint a'n bôd ni yn gwbl ddyledus i roddi i'r Holl-allu∣og Dduw ein Tâd nefol wir galōnog ddiolch, am iddo roddi ei Fâb ein Iacha∣wdr Iesu Grist, nid yn vnic i farw drosō, onid hefyd i fod yn ymborth ac yn gynhaliaeth yspry∣dol i nyni, fel yr eglurwyd i ni, yn gystal drwy air Duw, a thrwy y Sacramentau bendigedic o'i gorph a'i waed ef: Yr hwn gan ei fod yn beth mor gonffor∣ddus i'r rhai a'i cymerant yn deilwng, ac mor bery∣glus i'r rhai a ryfygo ei gymeryd yn anheilwng: fy nylêd i yw eich cynghori chwi i ystyried teilyngdod y dirgeledigaeth bendigedic, a'r mawr berigl sydd o'i gymmeryd ef yn anheilwng, ac felly chwilio a holi eich cydwybodau eich hunain, fel y dylech ddy∣fod yn sanctaidd ac yn lân i'r dduwiolaf a'r nefolaf wlêdd. Ac na ddelech ddim, onid yn y dillad priodas, y rhai a ofyn Duw yn yr Scrythur lân, ac felly dyfod, a chael eich derbyn fel teilwng gyfrannogion o

gyfryw fwrdd nefol. Y ffordd a'r modd i hynny, sydd fel hyn; Yn gyntaf bod i chwi chwilio, a holi eich bucheddau, a'ch ymddygiad wrth reol gorchymyni∣on Duw: ac ym-mha beth bynnac y gwypoch iwch bechu, pa vn bynnac ai ar air, ai ar weithred, yna ymofidiwch am eich bucheddau pechadurus: Cyff∣esswch eich hunain i'r Holl-alluog Dduw, gan gyflawn frŷd i wellhau eich buchedd. Ac os chwi a welwch eich camweddau yn gyfryw, ac nad ŷnt yn vnic yn erbyn Duw, namyn hefyd yn erbyn eich cymmydogion: yno bod i chwi, ymgymodi â hwynt: gan fod yn barod i wneuthur iddynt iawn a thâl hyd yr eithaf o'ch gallu, am bob camwedd a thrâha ar a wnaethoch i neb arall: Ac yn yr vn modd, bod o honoch yn barod i faddeu i eraill a wnaethant i'ch erbyn chwithau, megis ac y mynnech chwitheu gael maddeuaint am eich camweddau ar law Duw: Canys mewn modd amgen, nid yw cym∣meriad y Cymmun bendigedic ddim ond anghwa∣negu eich barnedigaeth. Ac o herwydd bod yn an∣genrheidiol na ddêl nêb i'r Cymmun bendigedic, onid gan gyflawn ymddyried yn-nhrugredd Dduw, ac â heddychol gydwybod: gan hynny o bydd neb o honoch, (o blegit y moddion hynny,) heb allu heddychu ei gydwybod ei hun, onid bod yn rhaid iddo ychwaneg cyngor, yna deued attafi, neu at vn arall doeth, dyscedic, y sydd Wenidog Gair Duw, ac agored ei ddolur, fel y gallo dderbyn cyfryw gyngor ysprydol, fforddiad, a chonffordd, fel y gallo ei gydwybod ymyscafnhau: a thrwy weinidogaeth gair Duw, allu o honaw dderbyn cyssur, a daioni y gollyngdod, er heddychu ei gydwybod, ac ymochelyd pob petruster, ac an∣wybodaeth.

Yna y dywed yr Offeiriad y cynghor hwn.

ANnwyl garedigion yn yr Arglwydd, y sawl sydd yn meddwl dyfod i'r bendigedic Cymmun corph a gwaed ein Iachawdur Crist, rhaid yw i chwi ystyried beth y mae Sanct Paul yn ei scrifennu at y Corin∣thiaid, fel y mae efe yn cynghori pawb iw profi, ac iw holi eu hunain, cyn iddynt ryfygu bwytta o'r bara hwnnw, ac yfed o'r cwppan hwnnw. Canys fel y mae y llês yn fawr, os â chalon wîr edifeiriol, ac a bywiol ffydd y cymmerwn y Sacrament bendige∣dic hwnnw (canys yna ydd ŷm ni yn ysprydawl yn bwytta cîg Crist, ac yn yfed ei waed ef, yna yr ydym yn trigo yng-Hrist a Christ ynom ninnau, ydd ŷm ni yn vn â Christ â Christ â ninnau) felly y mae yr pericl yn fawr, os ni a'i cymmer yn anheilwng. Canys yna yddŷm ni yn euog o gorph a gwaed Christ ein Ia∣chawdur, yr ydym yn bwyta, ac yn yfed ein barnedi∣gaeth ein hunain, heb ystyried corph yr Arglwydd. Yr ydym yn enyn digofaint Duw i'n herbyn, ydd ŷm ni yn ei annog ef i'n plâu ag amrafael glefydau, ac amryw angau. Gan hynny o bydd neb o honoch yn gabl-wr Duw, yn rhwystro neu yn enllibio ei air, yn odinebus, neu mewn malais, neu genfigen, neu mewn rhyw fai ceryddus arall ymofidiwch dros eich pechodau ac na ddewch i'r bwrdd sanctaiddiol hwn, rhag (yn ôl cymmeriad y Sacrament bendigedic hwnnw) i ddiafol fyned ynoch i mewn, megis ydd aeth mewn Iuddas, a'ch llenwi yn llawn o bob an∣wiredd, a'ch dwyn i ddestruw, enaid a chorph. Ber∣nwch gan hynny eich hunain (frodyr) megis na'ch barner gan yr Arglwydd. Gwîr edifarhewch am eich pechodau a aethant heibio. Bid iwch fywiol a diogel ffydd yng-hrist ein Iachawdur. Gwellhewch

eich buchedd, a byddwch mewn cariad perffaith â phawb; felly y byddwch weddus gyfrannogion o'r dirgeledigaeth sancteiddiol hyn. Ac o flaen pob peth y mae yn rhaid i chwi roddi gostyngeiddiaf a charedicaf ddiolwch i Dduw Tad, y Mab, a'r Yspryd glan, am brynedigaeth y byd, drwy angau a dioddefaint ein Iachawdur Crist Duw a dŷn, Yr hwn a ymostyngodd i angau ar y groes drosom ni bechaduriaid truain, y rhai oeddem yn gorwedd mewn tywyllwch a chyscod angau, fel y galle efe ein gwneuthur ni yn blant i Dduw, a'n dyrchafel i fywyd tragywyddol. Ac er cofio o honom yn wastad ddirfawr gariad ein Harglwydd a'n vnic Iachaw∣dur Iesu Grist fel hyn yn marw drosom, a'r anei∣rif ddoniau daionus yr rhai (drwy dywallt ei werth∣fawr waed) a enillodd efe i ni: Efe a osododd, ac a ordeiniodd sanctaidd ddirgeledigaethau fel gwyst∣lon o'i gariad, a gwastadol gof am ei angeu, er mawr ac anherfynawl gonffort i ni. Can hynny iddo ef, gyd â'r Tad, a'r Yspryd glân, rhoddwn (fel ydd ŷm rwymedicaf) wastadol ddiolch gan ymost∣wng yn gwbl iw sanctaidd ewyllys ef: gan fyfyrio iw wasanaethu ef mewn gwir sancteiddrwydd, a chyfiawnder, holl ddyddiau ein heinioes. Amen.

Yna y dywed yr Offeiriad wrth y rhai a fo yn dyfod i gymmeryd y Cymmun bendigedic.

CHwychwi y sâwl y sydd yn wîr, ac yn ddifrifol yn edifarhau am eich pechodau, ac y sydd mewn ca∣riad perffaith a'ch cymmydogion, ac yn meddwl di∣lyn buchedd newydd, gan ganlyn gorchymynion Duw, a rhodio o hyn allan yn ei ffyrdd sanctaiddiol ef, Deuwch yn nês a chymmerwch y Sacrament sancteiddiol hwn i'ch conffordd, a gwnewch eich go∣styngedic gyffes i'r Holl-alluog Dduw, gar bron y

gynnulleidfa hon y sydd wedi ymgynnull yma yng∣hŷd yn ei sanctaidd enw ef, gan ostwng yn vfydd ar eich gliniau.

Yna y dywedir y gyffes gyffredin hon, yn enw pawb o'r rhai a fyddont ar feddwl cymmeryd y Cymmun ben∣digedig, y naill a'i gan vn o honynt hwy, a'i gan vn o'r Gweinidogion, a'i gan yr Offeiriad ei hun, gan ost∣wng o bawb yn vfydd ar eu gliniau.

OLl-alluog Dduw, Tad ein Harglwydd Iesu Grist, gwneuthur-wr pob dim, barn-wr pob dyn, yddŷm ni yn cydnabod, ac yn ymofidio dros ein amryw bechodau a'n anwiredd, y rhai o ddydd i ddydd yn orthrwm a wnaethom, ar feddwl, gair, a gweithred yn erbyn dy Dduwiol fawredd, gan annog yn gyfiawnaf dy ddigofaint ath fâr i'n her∣byn. Yr ydym yn ddifrifol yn edifarhau, ac yn ddrwg gan ein calonnau dros ein cam-weithredoedd hyn, eu coffa sy drwm gennym, eu baich sydd anrhaith ei oddef: Trugarhâ wrthym, trugarhâ wrthym, drugarocaf Dâd, er mwyn dy vn Mâb ein Har∣glwydd Iesu Grist, maddeu i ni yr hyn oll a aeth heibio, a chaniatâ i ni allu byth o hyn allan, dy wasanaethu a'th fodloni, mewn newydd-deb bu∣chedd, er anrhydedd a gogoniant dy enw; trwy Iesu Grist ein Harglwydd. Amen.

Yna yr Offeiriad neu yr Escop (os bydd yn gydry∣chiol) a saif, gan droi at y bobl, a dywedyd fel hyn.

HOll-alluog Dduw, ein Tad nefawl, yr hwn o'i fawr drugaredd a addewis faddeuaint pecho∣dau i bawb gan edifeirwch calon, a gwîr ffydd a ym∣chwel atto, a drugarhâo wrthych, a faddeuo i chwi, ac a'ch cadarnhâo ym-mhob daioni, ac a'ch dygo i fywyd tragywyddawl, trwy Iesu Grist ein Har∣glwydd▪ Amen.

Yn ôl hynny y dywed yr Offeiriad.

¶Gwrandewch pa ryw eiriau confforddus a ddy∣wed ein Iachawdur Crist wrth bawb a'r a wîr ym∣chwelont atto ef. Deuwch attafi bawb ac y sydd yn trafaelu ac yn llwythog, a mi a esmwythaf arnoch. Felly y carodd Duw y bŷd, fel y rhoddes efe ei vnig∣enedic Fab, modd nad elai neb a gredai ynddo ef yng-hyfr-goll, namyn caffael bywyd tragywyddol.

¶Gwrandewch hefyd beth y mae Sanct Paul yn ei ddywedyd.

Hwn sydd air gwîr, a theilwng i bawb iw dder∣byn, dyfod o Iesu Grist i'r byd hwn i iachâu pe∣chaduriaid.

¶Gwrandewch hefyd a ddywaid Ioan Sanct.

Os pecha neb, y mae i nî ddadleu-wr gyd â'r Tad, Iesu Grist y cyfion; ac efe yw yr aberth dros ein pechodau.

Yn ôl y rhai hyn yr aiff yr Offeiriad rhagddo, gan ddywedyd.

Derchefwch eich calonnau.

Atteb.

Yr ydym yn eu derchafael i'r Arglwydd.

Yr Offeiriad.

Diolchwn i'n Harglwydd Dduw.

Atteb.

Mae yn addas, ac yn gyfiawn gwneuthur hynny.

Yr Offeiriad.

Y mae yn gwbl addas, yn gyfiawn, a'n rhwy∣medic ddylêd ni yw, bob amser, ac ym-mhob lle, ddiolch i ti Arglwydd sanctaiddiol Dad, Oll-alluog, dragywyddol Dduw.

Yma issod y ceffir y rhagymadroddion priodawl wrth yr amser, os bydd yr vn wedi 'r osod yn espesawl. Ac onid e, yn ddi-dor yr ymlyn, Can hynny gyd ag An∣gelion, ac Arch-angelion, &c.

Rhag-ymadroddion priawd.

Ar ddydd Natalic Christ, a saith niwrnod gwedi

AM i ti roddi Iesu Grist dy vn Mâb iw eni ar gyfenw i heddyw drosom ni: yr hwn trwy wei∣thred yr Yspryd glân a wnaethpwyd yn wîr ddyn, o hanfod y forwyn Fair ei fam, a hynny heb ddim pechod i'n gwneuthur yn lân oddiwrth bob pechod. Gan hynny gyd ag Angelion, ac Archangelion, &c.

Ar ddydd Pasc a saith ddiwrnod gwedi.

ONd yn bendifaddeu, ydd ŷm yn rhwymedic i'th foliannu, dros anrhydeddus gyfodiad dy Fab Iesu Grist ein Harglwydd: canys efe yw'r gwîr oen Pasc yr hwn a offrymwyd drosom, ac a ddilêawdd bechod y byd, yr hwn trwy ei angeu ei hun a ddi∣nistriodd angeu, a thrwy ei adgyfodiad i fywyd a adferodd i ni fywyd tragywyddol: Can hynny gŷd ag Angelion, &c.

Ar dydd Dyrchafael a saith ddydd gwedi.

TRwy dy annwylaf Fab Iesu Grist ein Har∣glwydd, yr hwn yn ôl ei anrhydeddus gyfodiad, a ymddangosodd yn gyhoeddus iw holl ddiscyblion, ac yn eu golwg, efe a ascynnod i'r nefoedd i baratoi lle i ni, bod i ni lle y mae efe ascynnu hefyd, a theyr∣nasu gyd ag ef mewn gogoniant: Can hynny gyd ag Angelion, &c.

Ar ddydd Sûl-gwyn, a chwe diwrnord yn ôl.

TRwy Iesu Grist ein Harglwydd, ac yn ôl ei gywi∣raf addewid y descynuodd yr Yspryd glân heddyw o'r nef, a disymwth sŵn mawr megis gwynt nerthoc,

ar wêdd tafodau tanllyd: gan ddescyn ar yr Aposto∣lion iw dyscu hwynt, ac iw harwain i bob gwirio∣nedd, gan roddi iddynt ddawn amryw ieithoedd, a hyder hefyd gyd â chariad gwresogl, yn ddyfal i bre∣gethu yr Efangel i'r cenhedloedd, o blegit yr hyn i'n dygpwyd allan o dywyllwch, a chyfeiliorni i'th eglur oleuni, ac i wir wybodaeth am danat ti, a'th Fâb Iesu Grist. Can hynny gyd ag Angelion &c.

Ar ddydd-gwyl y Drindod yn vnic.

Y Mae yn wîr addas, yn gyfiawn, a'n rhwyme∣dic ddylêd bod i ni bob amser, ac ym-mhob lle, ddiolch i ti Arglwydd, Holl-alluog a thragywy∣ddawl Dduw, yr hwn wyt vn Duw, vn Arglwydd, nid vn person yn vnic, onid tri pherson mewn vn sylwedd. Canys yr hyn yr ydym ni yn ei gredu am ogoniant y Tâd, hynny a gredwn am y Mâb, ac am yr Yspryd glân heb wahanred, neu anghym∣medr. Can hynny gyd ag &c.

Ar ôl y Rhagymadroddion hyn, y canlyn yn y fan.

CAn hynny gyd ag Angelion ac Arch-angelion a chyd ag oll gwmpeini nef y moliannwn, ac y mawrhawn dy ogoneddus Enw, gan dy foliannu yn wastad, a dywedyd, Sanct, Sanct, Sanct, Arglwydd Dduw yr lluoedd. Nef a daiar sydd yn llawn o'th ogoniant: gogoniant a fo i ti Arglwydd goruchaf.

Yna yr Offeiriad ar ei liniau wrth fwrdd yr Arglwydd a ddywed yn enw yr oll rai a gymmerant y Cymmun, yn y wedd y sydd yn canlyn.

NId ŷm ni yn rhyfygu dyfod i'th fwrdd yma drugarog Arglwydd, gan ymddiried yn ein

cyfiawnder ein hunain, eithr yn dy aml a'th ddir∣fawr drugaredd di, nid ydym ni deilwng cymmaint ac i gasclu yr briwsion tan dy fwrdd: Eithr tydi yw yr vn Arglwydd yr hwn biau o briodoldeb yn wastad drugarhâu. Caniatâ i ni gan hynny Arglwydd gra∣sawl, felly fwyta cnawd dy annwyl Fab Iesu Grist, ac yfed ei waed ef, fel y gallo ein cyrph pechadurus gael eu gwneuthur yn lân drwy ei gorph ef, a'n enei∣diau eu golchi drwy ei werthfawrocaf waed ef, fel y gallom byth drigo ynddo ef, ac ynte ynom ninnau, Amen.

Yna yr Offeiriad yn ei sefyll a ddywed fel y mae yn canlyn.

HOll-alluog Dduw ein Tad nefol, yr hwn o'th drugaredd a roddaist dy vn Mab Iesu Grist i ddi∣oddef angeu ar y groes er ein prynu, yr hwn a wna∣eth yno (trwy ei offrymiad ei hun yn offrymedic vn∣waith) gyflawn, berffaith, a digonawl aberth, off∣rwm, ac iawn, dros bechodau yr holl fyd; ac a ordei∣niodd, ac yn ei sanctaidd Efangel a orchymynnodd i ni gadw tragywyddol goffa am ei werth-fawr an∣geu hynny, nes ei ddyfod trachefn. Gwrando ni drugarog Dad, ni a attolygwn iti, a cha∣niata i ni, gan gymmeryd dy greaduriaid hyn o fara a gwin, yn ol sanctaidd ordinhad dy Fab Iesu Grist ein Iachawdur, er cof am ei angeu a'i ddioddefaint, allu bod yn gyfrannogion o'i fendigedic gorph a'i waed. Yr hwn ar y nos honno y bradychwyd a gymmerth fara, ac wedi iddo ddiolch Efe a'i torrodd, ac a'i rhoddes iw ddiscyblion, gan ddywedyd: Cymmerwch, bwytewch,

hwn yw fynghorph yr hwn ydd ydys yn ei roddi drosoch, gwnewch hyn er cof am da∣naf. Yr vn modd gwedi swpper, efe a gym∣merth y cwpan, ac wedi iddo ddiolch, efe a'i rhoddes iddynt gan ddywedyd: Yfwch o hwn bawb, canys hwn yw fyng-waed o'r Testament newydd, yr hwn yr ydys yn ei dywallt drosoch, a thros lawer er maddeu∣aint pechodau: gwnewch hyn cynnifer gwaith ac ei hyfoch, er cof am danaf.

Yna y Gwenidog a gymmer y Cymmun yn y ddau ryw ei hun, ac yn nesaf y dyry i'r Gweinidogion eraill, (o bydd yno neb o honynt, fel y gallont gymmorth y Gwenidog pennaf) ac wedi hynny i'r bobl yn eu dwylaw yn ostynge∣dic ar eu gliniau: Ac wrth roddi y bara, efe a ddywed.

COrph ein Harglwydd Iesu Grist yr hwn a roddwyd drosot ti, a gadwo dy gorph a'th enaid i fywyd tragywyddol: a chymmer, a bwyta hwn, er cof farw Crist drosot, ac ymborth arno yn dy galon drwy ffydd, gan roddi diolch.

A'r Gwenidog a fo yn rhoddi y cwpan a ddywed.

GWaed ein Harglwydd Iesu Grist yr hwn a dywalltwyd drosot, a gatwo dy gorph a'th enaid i fywyd tragywyddol: ac yf hwn er cof tywallt gwaed Crist trosot, a bydd ddiolchgar.

Yna yr Offeiriad a ddywed weddi yr Arglwydd, gan a∣drodd o'r bobl bob arch o honi ar ei ôl ef. Wedi hynny y dywedir fel y canlyn.

O Arglwydd, a nefawl Dad, yr ydym ni dy ostynge∣dic weision yn cwbl ddeisyfu ar dy dadol ddaioni, yn drugarog dderbyn ein haberth hyn o foliant a di∣olwch, gan erfyn arnat yn ostyngeiddiaf, bod trwy ryglyddon ac angeu dy Fab Iesu Grist, a thrwy flydd yn ei waed ef, i ni ac i'th holl sanctaidd Eglwys gaffa∣el maddeuant o'n pechodau, a phob doniau eraill o'i ddioddefaint ef. Ac yma ydd ŷm yn offrwm ac yn cyn∣nyrchu i ti Arglwydd, ein hunain, ein eneidiau, a'n cyrph, i fod yn aberth rhesymol, sanctaidd, a bywiol i ti, gan adolygu it yn ostyngedic allel o bawb o honom y sy gyfrannogion o'r Cymmun bendigeid hwn, gael ein cyflawni â'th rad, ac â'th nefol fendith. Ac er ein bod ni yn anheilwng drwy ein amrafaelion becho∣dau, i offrwm i ti vn aberth: etto ni a attolygwn i ti gymmeryd ein rhwymedig ddylêd, a'n gwasanaeth hyn, nid gan bwyso ein haeddedigaethau, onid gan faddeu ein pechodau, trwy Iesu Grist ein Har∣glwydd, trwy yr hwn, a chŷd â'r hwn, yn vndawd yr Yspryd glan, holl anrhydedd a gogoniant a fyddo i ti Dad holl-alluog, yn oes oesoedd. Amen.

Neu hyn.

HOll-alluog, a byth-fywiol Dduw, yr ydym ni yn dirfawr ddiolch i ti, am fod yn wiw gennit ein porthi ni, y rhai a gymmerasom yn ddyledus y dirge∣ledigaethau sancteiddiol hyn, ag ysprydawl ym∣borth o werthfawrocaf gorph a gwaed dy Fab ein Iachawdur Iesu Grist, Ac wyt yn ein cadarnhau drwy hynny o'th ymgeledd, ac o'th ddaioni i ni, a'n bod yn wîr aelodau, wedi ein corphi yn dy ddirgel gorph di, yr hwn yw y wynsydedic gynnull∣eidfa o'r holl ffyddlō bobl. A'n bod hefyd trwy obaith yn etifeddion dy deyrnas dragywyddol, gan haedd∣edigaethau gwerthfawrocaf angau a dioddefaint

dy annwyl Fab: Ydd ŷm ni yr awr hon yn ostyngedic yn attolygu i ti nefawl Dad, fod felly ein cynnorth∣wyaw â'th râd, fel y gallom yn wastad aros yn y sanctaidd gymdeithas honno, a gwneuthur pob ryw weithredoedd da ar a ordeiniaist i ni rodio yn∣ddynt, trwy Iesu Grist ein Harglwydd, i'r hwn gyd â thi a'r Yspryd glân, y bo holl anrhydedd, a gogo∣niant yn dragywyddol. Amen.

Yna y dywedir, neu y cenir.

GOgoniant i Dduw yn yr vchelder, ac yn y ddaiar tangneddyf, ewyllys da i ddynion. Ni a'th addo∣lwn, ni a'th fendithiwn, ni a'th anrhydeddwn, ni a'th ogoneddwn, i ti y diolchwn am dy fawr ogo∣niant, Arglwydd Dduw frenin nefol, Duw Tad holl-alluog, Arglwydd, yr vnic genedledic Fab Iesu Grist, Arglwydd Dduw, Oen Duw, Fab y Tad, yr hwn wyt yn deleu pechodau yr byd, tru∣garhâ wrthym. Ti yr hwn wyt yn deleu pechodau yr byd, trugarhâ wrthym. Ti yr hwn wyt yn de∣leu pechodau yr byd derbyn ein gweddi. Ti yr hwn wyt yn eistedd ar ddeheu-law Dduw Tad, tru∣garhâ wrthym. Canys ti yn vnic wyt sanctaidd, ti yn vnic wyt Arglwydd, ti yn vnic Grist, gyd a'r Yspryd glân wyt oruchaf yng-ogoniant Duw Tad. Amen.

Yna yr Offeiriad, neu yr Escop, os bydd efe yn bre∣sennol a ollwng y bobl ymaith â'r fendith hon.

TAngneddyf Duw yr hwn sydd vchlaw pob deall, a gatwo eich calōnau a'ch me∣ddyliau yng-wybodaeth a chariad Duw,

a'i Fab Iesu Grist ein Harglwydd. A ben∣dith Dduw holl-alluog, y Tad, y Mab, a'r Yspryd glan a fyddo i'ch plith, ac a drigo gyd a chwi yn wastad. Amen.

Colectau iw dywedyd yn ol yr offrymiad, pryd na bo vn Cymmun, bob ryw ddiwrnod, vn. A'r vn rhai, a ellir eu dywedyd hefyd cynifer amser ac y byddo achos yn gwasanaethu, wedi yr Colectau ar y foreuol neu'r Bryd∣nhawnol weddi, y Cymmun, neu yr Letani, fel y gwelo yr Gwenidog fod yn gymhesur.

CAnnorthwya ni yn drugarog Arglwydd, yn ein gweddiau hyn, a'n erfyniau, a llywodraetha ffordd dy wasanaeth-ddynion tu ag at gaffaeliad ie∣chyd tragywyddawl, fel ym-mysc holl gyfnewi∣diau a damweiniau yr bywyd marwol hwn y gall∣ont byth gael eu hamddeffyn drwy dy radlawnaf a'th barotaf borth, trwy Grist ein Harglwydd Amen.

HOll-alluog Arglwydd, a byth-fywiol Dduw, ni a attolygwn iti fod yn wiw gennit vniaw∣ni, sanctaiddio, a llywodraethu ein calonnau a'n cyrph yn ffyrdd dy ddeddfau, ac yng-weithredoedd dy orchymynnion, megis trwy dy gadarnaf nodded, yma ac yn dragywyddol, y gallom fod yn gadwe∣dic gorph ac enaid, trwy ein Harglwydd a'n Ia∣chawdur Iesu Grist. Amen.

CAniatâ ni a attolygwn i ti Holl-alluog Dduw, am y geiriau a glywsom heddyw â'n clustiau oddi allan, eu bod felly drwy dy râd, wedi eu plannu yn ein calonnau oddi mewn, fel y gallont ddwyn y∣nom ffrwyth buchedd dda, er anrhydedd a moliant i'th Enw, trwy Iesu Grist ein Harglwydd. Amen.

RHag-flaena ni Arglwydd, yn ein holl weithre∣doedd a'th radlonaf hoffter, a rhwyddhâ ni â'th barhaus gymmorth fel yn ein holl weithredoedd dechreuedic, anherfynnedic, a therfynedic, ynoti y gallom foliannu dy sanctaidd Enw, ac yn y di∣wedd gael gan dy drugaredd fywyd tragywyddol, trwy Iesu Grist ein Harglwydd. Amen.

HOll-alluog Dduw, ffynnon yr holl ddoethineb, yr hwn wyt yn gwybod ein angenrhaidiau cyn eu gofynnom, a'n anwybodaeth yn gofyn: Ni a attolygwn i ti dosturio wrth ein gwendid, a'r pe∣thau hynny y rhai oblegid ein anheilyngdod ni feiddiwn, ac o blegit ein dallineb ni fedrwn eu gofyn, fod yn deilwng gennit eu rhoddi i ni er teilyngdod dy Fab Iesu Grist ein Harglwydd. Amen.

HOll-alluog Dduw, yr hwn a addewaist wran∣do eirchion y rhai a ofynnant yn Enw dy Fab, ni a attolygwn i ti ostwng yn drugarog dy glu∣stiau attom ni, y rhai a wnaethom yr awr hon ein gweddiau a'n erfynnion attat, a chaniattâ y pethau hyn a archasom yn ffyddlawn yn ôl dy ewy∣llys, allu eu caffael yn hollawl i borthi ein hangen, ac er eglurhau dy ogoniant, trwy Iesu Grist ein Harglwydd. Amen.

Ar ddyddiau gwyliau oni bydd Cymmun y dywedir cwbwl ac a osodwyd ar y Cymmun, hyd ddiwedd yr homeli, gan ddibennu gyda'r weddi gyffredin (dros holl ystâd Eglwys Grist yn milwrio yma ar y ddaiar) ac vn neu ychwaneg o'r Colectau vchod, fel y bo yr achos yn gwasanaethu.

Ac yna ni bydd gwasanaethu Swpper yr Arglwydd, oddieithr bod swrn o bobl i gymmuno gyd â'r offeiriad, fel y gwelo efe fod yn iawn.

Ac oni bydd mwy nac vgein-nyn yn y plwyf o bwyll i gymmeryd y Cymmun bendigedic, etto ni bydd yna vn Cymmun, oni bydd pedwar, neu dri o'r lleiaf i gymmuno gyd a'r offeiriad:

Ac mewn mam-Eglwysydd, ac Eglwysi Collegiat, lle byddo llawer o Offeiriaid, a Diaconiaid, cymmerant hwy oll y Cymmun gyd a'r Gwenidog bob Sul o'r lleiaf, oni bydd ganddynt achos rhesymol i'r gwrth wyneb.

Ac er deleu yr ofer-goel y sydd, neu a allo fod gan neb yn y bara ar gwîn, fe a wasanaetha bod y bara yn gyfryw ac y sydd arferedic iw fwyta ar y bwrdd, gyd â bwydydd eraill, eithr y bara gwenith o'r gorau, a'r puraf ar a aller ei gael yn weddaidd. Ac o gweddilla peth o'r bara neu yr gwîn, y Curat ai' caiff iw fwyniant ei hun.

Y bara ar gwîn i'r Cymmun a baratoir gan y Curat a'r wardeniaid yr Eglwys, ar gôst y plwyf, a'r plwyf a rydd∣heir o ryw symmau arian, neu ddyledion eraill yr oeddynt arferedic o'r blaen i'w talu am danaw, wrth ddygymmod eu tai bob Sul.

Noda hefyd, bod i bob plwyfol Gymmuno o'r lleiaf dair gwaith yn y flwyddyn, ac o hynny bod y Pâsc yn vn; a chymeryd hefyd y Sacramentau a'r defodau eraill, yn ol y drefn osodedic yn y llyfr hwn. A'r Pâsc bob blwyddyn, bod i bob plwyfol gyfrif a'i Berson, Vicar, neu ei Curat, neu ei brocurator, neu ei brocuratoriaid, a thalu iddynt, neu iddo ef holl ddyledion Eglwysic, yn arferedic ddyle∣dawc yna, ac ar yr amser hynny iw talu.

Notes

• * 1.1

  Exod. 20.
• * 1.2

  Matth. 5.16.
• * 1.3

  Matt. 6.19.20.
• * 1.4

  Matt. 7.12.
• * 1.5

  Matt. 7.21.
• * 1.6

  Luc. 19.8.
• * 1.7

  1. Cor. 9.7.
• * 1.8

  1. Cor. 9.11.
• * 1.9

  13.
• * 1.10

  2. Cor. 9.6, 7
• * 1.11

  Gal. 6.6.7.
• * 1.12

  Gal. 6.20.
• * 1.13

  1. Tim. 6.6.7
• * 1.14

  1. Tim. 6.
• * 1.15

  Heb. 6.10.
• * 1.16

  Heb. 13.16.
• * 1.17

  1. Ioh. 3.17.
• * 1.18

  Tob. 4.7.
• * 1.19

  Tob. 4.8.
• * 1.20

  Dihar. 19.17.
• * 1.21

  Psal. 41.1.
• * 1.22

  Oni bydd dim eluseni wedi ei ro∣ddi i'r tlodi∣on yna gada∣wer y geiri∣au hyn gym∣meryd ein e∣luseni heb ddywedyd.