Yr ymarfer o dduvvioldeb: yn cyfarvvyddo dŷn i rodio fal y rhyngo ef Fodd Duw. Yr hwn lyfe â osodwyd allan yn saeson-sec o wraith y gwir barchedig dâd Lewis Escomb Bangor, ac a gyfieithwyd yn gamber-aec o waith Row. Vaughan o gaergai o sîr feirion wr bonheddig.

Yr awrhon fe ddylai y clwyfus ddanfon am ryw Fugail duwiol dyscedig.

ER dim ar a fo cofia (os bydd i ti fodd yn y byd) ddanfon am ryw Fugail duwiol bucheddol, yn gystal i weddio drosot ti yn dy farwolaeth, (canys Duw yn y cyfryw achos a addawodd wrando gwe∣ddiau y prophwydi cyfiawn, ac Henuriaid yr Egl∣wys, Gen. 20.7. Ier. 18.20. Jag. 5.14, 15, 16.) ac hefyd ar dy gyffes a'th edifeirwch difrifol, i'th rhyddhau di oddiwrth dy bechodau. Canys fel y rhoddes Crist iddo ef alwedigaeth i'th fedyddio di i edifeirwch, er mwyn maddeuant pechodau: Mar. 1.4. Act. 19.4. Felly y rhoes ef hefyd iddo al∣wedigaeth a gallu ac awdurdod ar dy edifeirwch i'th rhyddhau di oddiwrth dy bechodau. 1 Cor. 5.4. 2 Cor. 10.8. mi a rof i ti agoriadau Teyrnas ne∣foedd, a pha beth bynnac a rwymech di ar y ddaiar, a fydd yn rhwym yn y nefoedd: a pha beth bynnac a ryddaech di ar y ddaiar, a ryddheuir yn y nefoedd. A thachefn, yn wir meddaf i chwi, y peth a rwymoch ar y ddaiar a rwymir yn y nefoedd, a pha beth bynnac a ryddhaoch ar y ddaiar a ryddheuir yn y nefoedd. Mat. 16.19. ac 18.18. A trachefn, derbynniwch yr Yspryd glân, pechodau pwy bynnac a ollyngoch a ollyngir, a phechodau pwy bynnac a attalioch a attelir. Ioan. 20.21.23. Yr oedd yr athrawiaeth hon cyn hyned yn Eglwys Dduw, ac oedd Job, canys y mae Elihu yn dywedyd iddo, pan fyddo Duw yn taro dyn â dolur ar ei wely, fel y byddo ei enaid yn neshau i'r bëdd, a'i fywyd ir dinistrwyr: os bydd gyd a'g ef gennad o ladmerydd, vn o fil i ddangos i ddyn ei vniondeb: yna efe a drugarhâ wrtho, &c. Job. 33.23.24. Ac yn cydatteb i hyn medd St. Jaco, Os

gwnaeth y claf bechodau (ar ei edifeirwch a gweddi yr Henuriaid) hwy a faddeuir iddo. Jag. 5.15. Y mae i'r rhain awdurdod i gan y nefoedd, ac i dra∣ddodi (y pechadur aflan di-edifeiriol) i Satan. Datc. 11.6. 1 Cor. 5.5. Canys nid yw arfau eu milwriaeth hwynt yn gnawdol, eithr galluog trwy Dduw, i daflu i lawr, &c. Ac i fod a dial mewn parodrwydd yn erbyn anvfydd-dod. 2 Cor. 4.6. Y mae iddynt yr agoriad i ryddhau, am hynny y gallu i roddi gollyngdod.

Nid yw yr Escobion, a Bugeiliaid yr Eglwys yn maddeu pechod trwy vnrhyw gyflawn awdurdod o honynt eu hunain, (canys felly yn vnig y mae eu Meïstr Crist yn maddau pechodau) eithr yn weini∣dogawl, megis gweision i Grist a'i oruchwiliwyr, o herwydd ddarfod iw Harglwydd a'i Meistr roddi ei agoriadau yn eu hymddiried ffyddlawn hwynt; a hynny yw, pan fyddont yn mynegi neu yn adrodd, naill a'i yn gyhoeddus, a'i 'n ddirgel trwy air Duw y peth a rwymo, neu y peth a ryddhâo; a thru∣gareddau Duw i bechaduriaid edifeiriol, neu ei Farn i bechaduriaid styfnig di-edifeiriol: ac felly yn cymhwyso yr addewidion cyffredinol, neu fygythiau, i'r edifeiriol, neu i'r di-edifeiriol. Canys y mae Crist o'r nefoedd trwyddynt hwy (megis trwy ei weinidogion daiarol) yn adrodd pwy y mae ef yn ei ryddhau a'i rwymo, ac i bwy i'r egyr ef byrth y ne∣foedd, ac yn erbyn pa rai y caua efe hwynt. Ac am hynny nid ydis yn dywedyd, pechodau pa rai bynnac a arwyddoccâoch chwi eu bod yn cael eu rhyddhâu, eithr pechodau yr hwn y ryddhaoch chwi. Y maent hwy gan hynny yn rhyddhau pechodau, oblegit bod Crist trwy eu gweinidogaeth hwynt yn rhyddhau pechodau, megis y darfu i Grist trwy ei ddisgyblion ollwng Lazarus yn rhydd, Ioan. 11.44. Ac fel na allai vn dwfr arall olchi ymmaith wahanglwyf Naa∣man,

ond dwfr yr Iorddonen, (er bod afonydd eraill mor loiwon) oblegit bod yr addewid wedi ei gy∣sylltu at ddwfr yr Iorddonen, ac nid at afonydd eraill; felly er gallael o ddŷn arall adrodd yr vn geiriau, etto nid oes iddynt mor cyffelib nerth i weithio yn y gydwybod, megis y mae pan fyddont wedi eu hadrodd o enau Gweinidogion Duw: oble∣git bod yr addewid gwedi ei gysylltu at air Duw yn eu genau hwynt: Joan 20.22, 23. Canys hwynt hwy a etholodd efe, a alwodd, ac a neillduodd efe i'r gorchwyl hwn, ac iddynt hwy y gorchymynnodd efe weinidogaeth y Cymmod. Trwy eu sanctaidd al∣wedigaeth, a'u hordeiniad hwy a dderbynniasant yr Yspryd glân, a'r gallu gweinidogawl o rwymo a rhyddhau. Hwynt hwy a ddanfonwyd allan gan yr Yspryd glân, i'r gorchwyl hwn, i'r hwn y galwyd hwynt. Act. 1.24. Rhu. 1.1. 2 Cor. 5.18. Act. 13.2.24. Tit. 1.5.

Ac y mae Crist yn rhoi gallu iw weinidogion i faddeu pechodau i'r edifeiriol, yn yr vnrhyw eiriau ac y mae efe yn dyscu i ni yngweddi yr Arglwydd ddymuno ar Dduw faddeu i ni ein pechodau: i siccrhau holl bechaduriaid ediferiol, fod Duw wrth ryddhâd ei weinidogion, trwy haeddedigaethau Crist yn cyflawn faddeu iddynt eu holl bechodau. Felly pa beth bynnac y mae Crist yn ei osod ar lawr yn y nef, in foro iudicij, yn llŷs y farn, yr vn peth y mae ef yn ei adrodd ar y ddaiar, trwy weinido∣gion ei gymmod in foro paenitentiae, yn llŷs edifeir∣wch. megis y cymododd Duw y byd ag ef ei hun trwy Iesu Grist, felly y darfu iddo ef (medd yr Apostol) roddi i ni wenidogaeth y cymmod hwn. 2 Cor. 5.18.

Yr hwn a'i danfonodd hwynt i fedyddio gan ddywedyd: ewch a dyscwch yr holl cenedloedd, gan eu bydyddio hwynt, &c. A'i danfonodd hwynt hefyd

i ryddhau pechodau, gan ddywedyd, fel y danfon∣odd fy nhâd fi, felly yr wyf finneu yn eich danfon chwithau: pechodau pwy bynnag a ryddhaoch a rydd∣heuir iddynt. Ioan. 20.22.23. Megis gan hynny na ddichon neb fedyddio (er iddo arfer yr vn dwfr a'r geiriau) ond yn vnig y gweinidog cyfreithlawn, yr hwn a alwodd Crist ir swydd ddwywawl hon, ac y rhoddes iddo awdurdod ynddi: Heb. 5.4. Felly er gallu o eraill gyssuro â geiriau da, etto ni eill yr vn ryddhau oddiwrth bechod, ond yn vnig yr rhai y gorchymynnodd Crist y Weinidógaeth sanctaidd, a'i air o gymmod iddynt. 2 Cor. 2.10. ac 5.18. Ac am ei Absolusion hwynt, y mae Crist yn dywedyd, yr hwn ach gwrandawo chwi am gwrendy innau: Luc. 10.16. Mewn achos amheus di a ofynni gyngor i gyfreithiwr doeth: ymherygl clefyd di a ofynni gyfarwyddyd dy physygwr dyscedig: ac onid oes dim perygl mewn ofn damnedigaeth, i bechadur fod yn farnwr iddo ei hun?

Caluin ddyscedig sydd yn dangos y pwynt hwn yn dra-eglur: Etsi omnes mutuo nos debeamus con∣solari, &c. Medd ef, er bod yn ddyledus ini gyssuro a nerthu y naill y llall yn hyder trugaredd Dduw, etto yr ydym ni yn gweled fod y gweinidogion gwedi eu gorchymmyn ai hordeinio megis yn dystion, ac yn feichiau i sicrhau ein cydwybodau o faddeuant pe∣chodau: yn gymmaint ac y dywedir eu bod hwy yn rhyddhau pechodau, ac yn gollwng eneidiau yn rhy∣ddion. Cofied pob dŷn ffyddlawn gan hynny, y dylai efe (os bydd efe oddifewn wedi ei orthrymmu a'i gystuddio gan bwys ei bechod) nad esgluso y cym∣morth a'r ymwared y mae 'r Arglwydd yn ei gynnyg iddo ef, sef yw hynny wneuthur o honaw (er mwyn esmwythâu ei gydwybod) gyffes neillduol o'i bechodau wrth ei Fugail a deisyfu ei neillduol gynnorthwy ef, yn gyssur a diddanwch iw enaid: swydd yr hwn

yw (yn gyhoeddus ac yn neillduol) weinidogaethu di∣ddanwch Efengylaidd i bobl Dduw.

Y mae Beza yn mawr ganmol yr arfer hon, A Luther yn dywedyd, mai gwell oedd ganddo ef golli miloedd o fydoedd, na chynnwys taf••u cyffes neillduol allan or Eglwys. Yr oedd ein Eglwys ni erioed yn llwyr ymddiffyn y gwirionedd o'r athra∣wiaeth hon; ond yn dra-chyfion a ddiddymmodd yr Anghristnogawl gamarfer o'r babeidd glust∣gyffes, yr hon y maent hwy yn ei gymmell ar enei∣diau Cristianogion, megis aberth dyhuddol, a thâl haeddedigol am bechod: gan wascu eu cydwybo∣dau i gyffessu, pryd y byddont heb deimlad o gledi, ac i rifo eu holl bechodau, yr hyn sydd amhossibl; megis y gallont hwy yn y modd hyn wybod dirge∣lion pawb, yr hyn yn fynych sydd yn digwydd ei fod yn beryglus, nid yn vnig i'r gwerin, eithr i awdurdodau cyffredinol hefyd. Eithr gwirionedd gair Duw yw, na ddichon vn dŷn a gafas vrddau yn Eglwys Rufain rhyddhau pechadur yn vnion: O blegit agoriadau rhyddhâd neu absolution ydynt ddau: vn ydyw agoriad yr Awdurdod, a hwnnw yn vnig sydd eiddaw Crist; Datc. 3.7. Marc. 2.7. Luc. 5.21. Y llall ydyw agoriad y weinidogaeth, a hwn y mae ef yn ei roddi iw weinidogion ei hun, y rhai am hynny a elwir yn weinidogion Crist: Goruchwilwyr Dirgeledigaethau Duw: cennadau y Cymmod, Escobion, Bugeiliaid, Henuriaid, &c. Mat. 16.19. 1 Cor. 4.1. 2 Cor. 5.20. 1 Cor. 12.10. 1 Ioan. 4.1. Ier. 25.19. Ioan. 20. Mat. 27.4. Eithr nid ordeiniodd Duw erioed yn y Testa∣ment newydd, un offeiriadaeth i aberthu, ac nid yw yr enw Hiereus yr hyn yn briodol a arwyddocca Sacerdos sef offeiriad i aberthu, wedi ei roi ar vn swyddog i Grist yn yr holl Destament Newydd. Ac nid ydym ni yn darllain am yr vn a gyffessodd

wrth offeiriad yn yr holl Destament Newydd, ond vn, a hwnnw oedd Iudas. Ac nid oes yr vn gwir offeiriad yn y Testament Newydd, ond Crist yn vnig. Ac nid oes vn rhan oi offeiriadaeth ef iw chwplau ar y ddaiar, ond yr hyn y mae ef yn ei gyflawni yn y nefoedd, trwy wneuthur cyfryngdod trosom ni. Heb. 7.15, 24, 27. Heb. 8.4. Wrth weled gan hynny nad ordeiniodd Crist vn drefn ar offeir∣iadau i aberthu: a bod yr offeiriadau pabaidd yn goeg ganddynt gael eu galw yn weinidogion yr Efen∣gyl, i'r rhai yn vnig y gorchymynnodd Crist ei a∣goriadau, y mae yn digwydd yn angenrheidiol na eill vn offeiriad pabaidd nac escymuno na rhyddhau vn pechadur yn vnion, ac nad oes iddynt ddim cy∣fiawnder cyfreithlawn i ymmyrryd ag agoriadau Crist. Eithr nid y camarfer Anghristnogawl o'r ordeinhad oruchel hon, a ddylai fwrw i lawr yr arfer gyfreithlawn o honi rhwng Cristianogion a'u Bugei∣liaid mewn cyflyrau o gystudd cydwybod, o her∣wydd yr hyn yr ordeiniwyd hi yn bennaf.

Ac mewn gwirionedd nid oes vnrhyw foddion mor odiaethol i ostwng calon falch neu i adcyfodi yspryd gostyngedig, ac ydyw yr ymddiddan yspry∣dol hwn rhwng y Bugeiliaid a'r bobl osodedig tan eu dwylaw hwynt. Os oes gan hynny vn pechod yn pwyso ar dy gydwybod, cyfaddef ef wrth weini∣dog Duw: gofyn ei gyngor ef, ac os gwir edifarhei, derbyn ei rhyddhâd ef. Ac yno nac ammau in foro conscientiae, sef yn llŷs dy gydwybod, na bydd dy bechodau wedi eu maddau yn ollawl ar y ddaiar, cystal a phe bait ti yn clywed Crist ei hun in foro iudicij, sef yn llŷs y farn yn adrodd maddeuant am danynt yn y nefoedd. Qui vos audit, me audit; yr hwn ach gwrandawo chwi, am gwrendy i. Luc. 10.16. Prawf hyn, a dywaid i mi oni chei di fwy

o esmwythder yn dy gydwybod, nac a ellir ei adrodd mewn geiriau. Pe bai ddynion halogedig yn ysty∣ried Teilyngdod y galwedigaeth tra-vchel hwn, hwy a barchent y galwedigaeth yn fwy, ac a anrhydeddent y gwyr sydd ynddaw.

Fe wnai 'r clwyfus yn dda (wedi esmwythhau ei gydwybod, a derbyn ei ryddhâd a chael rhif addas o Gristianogion ffyddlawn i vno ag ef) dderbyn y Sâcrament sanctaidd o Swpper yr Arglwydd, iw gyssuro ef yn ei ffydd, ac i ddigalonni y cythraul yn ei ymgyrchau. O herwydd hyn y mae y gy∣manfa O Nîce yn galw y Sacrament hwn viaticum, sef llyniaeth yr enaid iw daith. Ac er bod Swpper yr Arglwydd yn orchwyl eglwysig, etto yn gym∣maint a darfod i'r Arglwydd (yr ordeinwr cyn∣taf) ei gyssegru mewn tŷ neillduol, Math. 16.18. a bod St Paul yn galw tâi Cristianogion yn Egl∣wysi i Grist: a bod Crist ei hun wedi addo fod yng∣hanol y ffyddlonniaid, lle byddo dau neu driwedi ym∣gynnull yn ei enw ef. Rhuf. 16.5. Philem. 2. Mat. 18.20. Ni welaf fi reswm, O bydd Cristi∣anogion yn deisyfu (pan fyddont mor glaf na allant ddyfod i'r Eglwys) Na allant dderbyn, ac na ddylai y Bugeiliaid weinidogaethu y Sacramentau iddynt gartref. Y mae ef yn dangos mwy o aneallgarwch na gwybodaeth, yr hwn sydd yn tybied fod hyn yn archwaethu o'r offeren neillduol: Canys yr offeren a elwir yn neillduol, nid o ran ei dywedyd mewn tŷ neillduol, ond o blegit (mal y mae Escob Iewel yn dyscu allan o Aquinas) bod yr ofleiriad yn derbyn y Sacrament ei hun heb ei gyfrannu i eraill, ac yno y mae yn neillduol, er bod yr holl blwyfolion yn bresennol, ac yn edrych arno. Y mae cymmaint o ragoriaeth rhwng y Cymmun hwn, a'r eulun An∣ghristnogawl o'r offeren neillduol, ac sydd rhwng nêf ac vffern. Oblegit yn y Cymmun mewn neill∣duol

deulu ar y cyfryw achos digwyddedig, yr ydis yn dilyn ordinhad Crist: y mae llawer or brodyr ffyddlawn yn ymgyfarfod, yn aros y naill am y llall: yr ydis yn cofio marwolaeth Crist, ac yn ei dangos, ac y mae y Gweinidog gyd a'r ffyddlonniaid a'r dŷn clwyfus yn Cymmuno. Mae yr athro Caluin yn dywedyd, ei fod efe o ewyllys ei galon yn canni∣attau rhoddi 'r Cymmun ir rhai clwyfus pan fyddo 'r achos yn gofyn. Epist. 51. Ac mewn man arall y mae ef yn dywedyd, fod llawer o rysymmau trym∣mion yn ei gymmell ef, fel na allai naccau Swpper yr Arglwydd i'r claf. Epist. 36. Etto mi a ddy∣munwn ar yr holl Gristianogion ei dderbyn yn fyn∣ych yn eu hiechyd, yn enwedig unwaith bob mis efo 'r holl Eglwys. Canys yno ni fydd rhaid iddynt hwy gasclu eu cyfeillion ar y fath achos, na bod eu hunain mor gythrybledig eisiau y Cymmun. Canys fel y mae 'r Athro Perkins yn dywedyd yn rhago∣rol, nid yw ffrwyth a nerth y Sacrament i'w rwymo wrth yr amser y derbynier ef ynddo: eithr y mae yn ymestyn at yr holl amser o fywyd dyn a'r y fo yn ol: nerth yr hwn, pe bai ddynion yn ei gwbl ddeall, ni byddai raid moi mynych gynghori hwynt iw dderbyn.

Pastores omnes his exoratos vellem, vt in huius controuersiae statum penitius introspiciant; nec fide∣les ex hac vita migrantes, & panem vitae petentes, viatico suo fraudari sinant, ne lugubris in ijs adim∣pleatur lamentatio: Paruuli panem petunt, & non sit qui frangat eis. Lam. 4.4. Admonitio ad pa∣stores.

Yn gymraeg fal hyn: Mi a ddymunwn ar yr holl fugeiliaid edrych yn ystyriol ir ddadl hon, ac na adawont i'r rhai ffyddlon a fyddo yn myned o'r by∣wyd hwn, ac yn ceisio bara y bywyd, gael eu siommi am eu llyniaeth, rhag ofn i'r galarnad trist hwnnw

gael ei gyflawni ynddynt hwy: sef y plant a ofynnant fara, ond nid oedd a dorrei iddynt, Galarn. 4.4.

Felly pan fyddo dŷn o fuchedd drygionus yn marw, fe a eill ddywedyd wrth Angau, mal y dy∣wedoedd Ahab wrth Eliah, A gefaist ti fi o fynge∣lyn? 2 Bren. 22.20. Ac o'r tu arall pan fyddis yn dywedyd i'r pechadur edifeiriol fod Angau yn curo wrth ei ddrws, ac yn dechrau edrych yn ei wyneb; efe a eill ddywedyd am angau mal y dywedodd Daefydd am Ahimaaz, Deled a chroesaw wrtho, o blegit y mae ef yn wr da, ac yn dyfod â newyddion da: efe yw cennad Crist, ac sydd yn dwyn i mi ne∣wyddion llawen o fywyd tragwyddol. Ac megis yr oedd y môr coch yn anoddyn i lyngcu yr Aiphtwyr i ddynystr, ac yn llwybr i'r Israeliaid iw tywys i feddiant gwlad Canaan. Felly y mae marwolaeth i'r drygionus yn geuffos i fyned i vffern a damnedi∣gaeth; ond ir duwiol yn borth i fywyd tragwyddol, ac i iechydwriaeth. Ac vn dydd o farwolaeth fendigedig, a wna iawn am holl flinderau bywyd chwerw.

Pan fŷch di gan hynny yn deall fod dy enaid yn ymadel a'th gorph, gweddia a'th tafod os gelli, ac oni elli, gweddia yn dy galon, ath feddwl y gei∣riau hyn, gan osod golygon dy enaid ar Iesu Grist dy Iachawdwr.