Yr ymarfer o dduvvioldeb: yn cyfarvvyddo dŷn i rodio fal y rhyngo ef Fodd Duw. Yr hwn lyfe â osodwyd allan yn saeson-sec o wraith y gwir barchedig dâd Lewis Escomb Bangor, ac a gyfieithwyd yn gamber-aec o waith Row. Vaughan o gaergai o sîr feirion wr bonheddig.

AGWEDDIAD EGLUR O sylwedd a phriodoliaethau Duw, allan o'r scrythur lân, cyn belled ac y mae yn addas i bob Christion ei wybod: ac yn angenrhaid ei gredu i'r nêb a fynno fôd yn gadwedig.

ER na ddichon vn creadur hysbysu pa beth yw Duw, o herwydd diamgystred yw, yn trigo yn y goleuni yr hwn ni ellir dyfod atto: etto fe ryngodd bôdd iw fawrhydi ef ei ddadcuddio ei hùn i ni yn ei air cyn belled ag y gallo ein dealtwriaeth wan ei ddirnad yn orau, fal hyn:

Duw yw'r un ysprydol, ac anherfynol berffaith syl∣wedd, yr hwn sydd ai hanfod o honaw ei hûn yn drag∣wyddol. Yn y Sylwedd Dduwiol yr ydym i ystyried dau beth.

• 1. Yr amryw ddull ar hanfod ynddo.
• 2. Ei briodoliaethau.

Yr amryw ddull ar hanfod yn y Duwdod â elwir persônau. Person yw sylwedd wahanol y Duw∣dod.

Yn y Duwdod y mae tri pherson:

• Y Tad,
• Y Máb,
• Yr Yspryd glán.

Y tri phersônau hyn nid ydynt dri o sylweddau didolaidd, eithr tri hanfod gwahanredol, neu dri amryw ddull ar handfod o vn ac vnrhyw sylwedd y Duwdod: Ac felly person yn y Duwdod, yw deall an∣wahanedig, a hanfod anghyfrannol, yn byw o honaw ei hûn, ac heb ei gynnal gan arall.

Yn vndeb y duwdod y mae lluosogedd, yr hwn nid yw ddamweiniol, (canys y mae Duw yn * 1.1 waith pur, ac ni chynnwys atto ddim damweiniau) na sylweddol, (canys Duw un sylwedd yw yn vnig) eithr personol.

Y persônau yn yr vn sylwedd hon nid ydynt ond tri: yn y dirgelwch hwn y mae alius & alius, arall, ac arall, eithr nid aliud & aliud, peth arall a pheth arall.

Sylwedd y Duwdod ynddo ei hûn, ni wahenir, ac ni wahanredir, eithr y tri phersônau yn sylwedd y Duw∣dodd a wahanredir yn eu plith eu hunain mewn tair ffordd.

• 1. Wrth eu henwau.
• 2. Wrth eu trefn.
• 3. Wrth eu gweithrediadau.

1. Wrth eu henwau mal hyn.

Y Person cyntaf a elwir y Tád; yn gyntaf, o her∣wydd ei Fáb naturiol Crist: yn ail, o herwydd yr etholedigion ei blant o fab-wysiad, sef y rhai nid ydynt ei blant ef o naturiaeth, eithr a wnaed yn blant iddo o rás.

Yr ail Person, a elwir y Mâb, o herwydd ei gen∣hedlu ef o sylwedd a naturiaeth ei Dád, ac efe a el∣wir y Gair: i, o herwydd mai cenedliad gair ym med∣dwl dyn yw'r peth nessaf a ddichon mewn rhyw fôdd

ddangos i ni gyffelybrwydd o'r agwedd y cenhedlwyd ef er tragwyddoldeb o sylwedd ei Dád: ac o herwydd hyn hefyd y gelwir ef Doethineb ei Dad, Dihar. 8.12.2, O herwydd mai trwyddo ef yr hyspysodd y Tâd o'r dechreuad ei ewyllys am ein iechydwriaeth ni: o hyn y gelwir ef logos quasi legôn, y person yn lle∣faru wrth, neu trwy y Tâdau. O herwyd mai efe yw prif-destyn holl air Duw, neu'r Gair hwnnw am yr hwn y llefarodd Duw, pan addawodd yr hâd bendige∣dig i'r tadau tan yr hên Destament.

Y trydydd person a elwir yr Yspryd Glân: yn gy∣ntaf, am ei fod yn ysprydol heb gorph: yn ail, o herwydd ei chwthu, ac megis ei anadlu oddiwrth y Tad a'r mâb, sef yn deilliaw oddiwrthynt ill dau. Ac efe a elwir yn * 1.2 sanctaidd, yn gy∣stal o herwydd ei fod yn sanctaidd yn ei naturaieth ei hûn, ac hefyd yn ddigyfrwng san∣cteiddydd holl etholedig bobl Dduw.

2. Wrth eu trefn mal hyn.

PErsônau y Duwdod ydynt naill ai'r Tâd, neu yr rhai ydynt o'r Tàd. Y Tâd yw'r person cyntaf yn y gogoneddus Drindod, heb dderbyn na'i sylwedd na'i ddechreuad gan neb arall, eithr ganddo ei hun, yn cynhedlu ei Fâb, ac ynghŷd gyd a'i Fâb, yn anfon ei Yspryd glân er tragwyddoldeb.

Y persônau y rhai ydynt o'r Tâd yw, y rhai o her∣wydd eu personol hanfod sy ganddynt holl sylwedd y Duwdod er tragwyddoldeb, wedi ei gyfrannu id∣dynt oddiwrth y Tád. A rhai hynny ydynt naill a'i oddiwrth y Tâd yn vnig, megis y Mab: neu oddiwrth y Tad a'r Mâb megis yr Yspryd Glân.

Y Mab yw'r ail Person o'r Drindod ogoneddus. Ac ynig genedledig Fâb ei Dâd, nid o rás, ond o naturia∣oth; yn cael ei hanfod o'r Tad yn vnig, a holl hanfod

ei Dâd trwy genedliad tragwyddol ac ammessuredig, ac ynghŷd a'r Tad yn anfon yr Ysprydd glân. O her∣wydd eisylwedd berffeith-gwbl, o honaw ei hûn y mae: eithr o herwydd ei berson, o'i Dâd y mae, drwy gen∣edliad tragwyddol. Canys nid yw y sylwedd yn cenedlu sylwedd, eithr person y Tâd sydd yn cenedlu person y Mâb, ac felly y mae ef yn Dduw o Dduw, yn cael oddiwrth ei Dad ddechreuad ei Berson, a'i Dre∣fn, eithr nid dechreuad ei sylwedd a'i amser.

Yr Yspryd Glân ydyw y trydydd Person o'r Drind∣od fendigedig, yn deilliaw a chwedi ei anfon yn gystal oddiwrth y Tàd ar Mâb, drwy dragwyddol ac anfe∣surol ysprydoliaeth. Canys fel y mae'r Mab yn der∣byn oll sylwedd y Duwdod drwy Genedliad, felly y mae'r Yspryd Glân, yn ei dderbyn yn gyfan trwy ysp∣rydoliaeth.

Y drefn hon rhwng y tri pherson a ymddengys yn hyn: sef fôd y Tâd yr hwn sydd yn cenhedlu, o flaen y Mab yr hwn a genhedlwyd; a'r Tâd a'r Mâb o fla∣en yr Yspryd glan, yr hwn sydd yn deilliaw oddiwrth y ddau.

Y drefn hon a wasanaetha i ni i osod allan ddau beth: yn gyntaf, y dull pa wêdd y mae y Drindod yn gweithio yn eu gweithrediadau oddiallan: me∣gis bòd y Tad yn gweithio o honaw ei hûn drwy 'r Máb a'r Yspryd glân; y Mab oddiwrth y Tad a thrwy'r Yspryd glan; yr Yspryd glan oddiwrth y Tad ar Mab. Yn ail, i neillduo y dechreuad digyfrwng cyntaf, oddiwrth yr hwn y mae y gweithrediadau cy∣ffredin hynny oddaillan yn tarddu. Oddiymma y deil∣liaw, yn gymmaint ac y mae y Tâd yn flynnon a gwr∣eiddyn y Drindod, a dechreuad pob gweithrediad od∣diallan: enw Duw mewn perthynas, a'r cyfenw cre∣aŵdr yn y Credo, a roddir mewn môdd hynodol i'r Tâd: ein prynedigaeth i'r Mab: a'n sancteiddiad i Ber∣son

yr Yspryd Glán, megis gweithredyddion digyfr∣wng or gorchwyliau hynny. A hyn hefyd yw'r achos y mae'r Mâb fel y mae'n gyfryngwr yn rhoi pob peth ar law ei Dad: ac nid ar yr Yspryd glân; a bôd yr scrythur yn dywedyd cyn fynyched ein bod ni wedi ein cymmodi a'r Tâd.

Oni bae'r drefn oruchel hon, neu'r Deuluaeth, nid oes na chyntaf na diwaethaf, nac vwch nac îs ym mhlith y tri phersônau, canys o ran naturiaeth cyd∣handfod y maent, o ran braint go-gyfuwch ydynt, ac o ran amser go-gyd-tragwyddol.

Holl sylwedd y Duwdod sydd ym mhob vn o'r tri pherson; eithr a gnawdiwyd yn vnig yn yr ail Person, sef y Gair, ac nid ym mherson y Tád na'r Ysprd glan o herwydd tri rheswm.

1. Fel y gallai Dduw Tâd yn hytrach egluro faint yw ei gariad tu ac at ddynol ryw; yn rhoddi ei vnig∣anedig Fáb i gymmeryd cnawd arno, ac i ddioddef marwolaeth er mwyn iechydwriaeth dyn.

2. Fel y gallai ef yr hwn yn ei Dduwdod oedd yn Fâb i Dduw, fod hefyd yn ei ddyndod yn Fâb dyn: rhag ir enw Mab fyned i arall, yr hwn wrth ei dragwyddol enedigaeth nid ydoedd y Mâb.

3. O herwydd mai gweddeiddiaf oedd i'r Person hwnnw, yr hwn yw sylwedd, a gwir ddelw-lun ei dragwyddol Dad, * 1.3 edfrydu ynom ysprydol ddelw Dduw, yr hon a gollasem.

Yn y cnawdoliaeth, ni throed mor Duwdod yn ddyndod, na'r dyndod yn dduwdod, eithr y Duwdod mal y mae yn ail Person, neu'r Gair, a gymmerodd arno y dyndod, sef cwbl o naturiaeth dyn, corph ac enaid, a'i briodoliaethau naturiol a'i wendid perthy∣nasol, ond pechod yn vnig.

Yr ail Person ni chymmerodd arno Berson dyn, ond naturiaeth dyn. Felly nid oes gan y naturiaeth

ddynol mo'r hanfod personol o'r eiddo ei hûn, (canys felly y byddei dau Berson yn Ghrist) eithr hanfod y mae efe yn y Gair, yr ail Person. Canys megis na wna enaid a chorph, ond vn person dyn: felly Duwdod a dyndod, ni wna ond vn Person Crist.

Dau naturiaeth y Duwdod a'r dyndod ydynt mor ddiymmod wedi eu cysylltu ynghŷd drwy bersônol vndeb, mal megis na ellir byth eu gwahanu or neulltu, felly ni chymysgir hwynt; eithr parhau y maent byth yn wahanredol wrth eu amryw sylweddol brio∣doliaethau, y rhai oedd ganddynt cyn eu cyd-gyssy∣lltu. Megis wrth ensampl; Anherfynoldeb y Duwiol anian ni chyfrennir ir dynol anian, na therfynoldeb y dynol i'r Duwiol.

Etto o herwydd yr vndeb personol hwn, y mae y fâth gyfundeb priodoliaethau yn y ddau natu∣riaeth, fal y mae yr hyn sydd briodol i'r naill, weithiau hefyd iw briodoli i'r llall. Megis pwrcâsu o Dduw yr eglwys ai briod waed; ac y barna ef y bŷd drwy y Gŵr yr hwn a ordeiniodd efe. Act. 20.28. ac 17.31. O hyn y canlyn, er bod dynolryw Crist yn greuedig, ac am hynny yn derfynol, ac yn gynhwysedig anian, ac na ddichon fod yn bresennol ym mhôb man, drwy osodiad gweithredol, neu gynhwysiad cyfleus yn ol ei hanfod naturiol: etto o herwydd bôd ganddo wedi ei gyfrannu atto Ber∣sonol hanfod Mâb Dvw, yr hwn sydd anfeidrol ac an∣herfynedig; a chwedi ei vno a Duw yn y cyfryw fôdd, ac na ellir yn vnlle byth ei wahanu oddiwrth Dduw, am hynny y gellir dywedyd am gorph Crist ei fôd o herwydd ei bersonol hanfod ym mhôb lle.

3. Y gweithrediadau drwy'r rhai y gwahanredir y tri Pherson.

Y Gweithrediadau ydynt o ddau fàth, naill ai od∣diallan: a'r rheini ydynt mewn rhyw fôdd gyf∣fredinol i bob vn o'r tri phersônau: ai oddimewn ynghylch y persônau yn eu plith eu hunain, a'r rheini ydynt hollawl yn anghyfunol.

Gweithrediadau cyfunol y tri pherson oddiallan ydynt y rhai hyn.

Creadigaeth y byd yn perthyn yn neulltuol i Dduw Tad: Prynedigaeth yr Eglwys i Dduw 'r Mab: a Sancteiddiad yr etholedigion i Dduw yr Yspryd Glân. Eithr o ran i'r Tad greu, a'i fod rhagllaw yn llywod∣raethu 'r byd drwy'r Mab, yn yr Yspryd Glan, am hynny y gweithrediadau hyn oddiallan yn gyffredin yn yr Scrythyrau, a gyfrifir weithiau i bob vn o'r tri pherson, ac am hynny a elwir cyfrannogawl a gwa∣hanol.

Y Gweithrediadau anghyfrannol, neu briodoliae∣thau y tri pherson oddimewn ydynt y rhai hyn: sef, 1. Cenedlu, a hynny a berthyn yn vnig i'r Tad, yr hwn ni wnaethpwyd, ni chreuwyd, ac ni chenedlwyd gan arall.

2. Bod* 1.4 yn genedledig: a hynny a berthyn yn vnig ir Máb, yr hwn sydd o'r Tad yn vnig, heb ei wneuthu r na'i greu eithr wedi ei genedlu.

3. Deilliaw oddiwrth y ddau: a hynny a berthyn yn vnig i'r Yspryd glán, yr hwn sydd oddiwrth y Tád, a'r Máb, heb ei wneuthur, na'i greu, na'i genedlu, eithr yn deilliaw.

Felly pan ddywedom fod sylwedd y Duwdod yn y Tád yn ddigenedledig, yn y Máb yn genedledig,

ac yn yr Yspryd Glán yn deilliaw: Nid ydym yn gwneuthur tri sylwedd, eithr yn vnig yn dangos amryw ddull ár hanfod, drwy 'r hwn y mae'r vn∣rhyw sylwedd digymmysg, digenedledig, dragwyddol. Yn bod ym mhob vn or tri pherson: sef, hyn nid yw yn y Tâd drwy genedliad, hynny sydd yn y Mâb wedi ei gyfrannu oddiwrth y Tâd drwy genedliad: ac yn yr Yspryd glán wedi ei gyfrannu oddiwrth y Tâd a'r Mâb drwy ddeilliaw.

Y Rhai hyn ydynt weithrediadau angyfunol, ac a wnant neulltuaeth, nid sylweddol, damweiniol, neu resymmol, ond vnion * 1.5 fodol wahanre∣diad rhwng y tri pherson. Felly megis yr hwn sydd Dâd yn y Drindod nid yw yn Fáb: yr hwn sydd Fàb yn y Drindod nid yw yn Dâd: yr hwn yw'r Yspryd glán yn y Drindod, nid yw na'r Tád na'r Mab, ond yr Yspryd yn deilliaw oddiwrth y ddau; er nad oes ond vn ac unrhyw sylwedd yn gyffredin iddynt ill trioedd.

Megis gan hynny yr ydym yn credu fod y Tâd yn Dduw, y Mab yn Dduw, ar Yspryd glân yn Dduw: felly credu yr ydym hefyd, mai Duw yw'r Tâd, Duw yw'r Mâb, a Duw yw'r Yspryd glân. Eithr o herwydd y gwahanrediad bodol hwn, person y naill nid yw, ac ni ddichon byth fod yn berson y llall. Gan hynny tri pherson y Duwdod nid oes mo honynt yn wahanol oddiwrth y sylwedd, eithr mewn môdd: ond yn fodol y mae rhagoriaeth rhyngddynt, ac fe ai gwahanredir o herwydd eu priodoliaeth personol. Megis y Tâd Duw ydyw, yn cenedlu Duw'r Mâb; y Màb Duw ydyw, cenedledig gan Dduw'r Tád; ar Yspryd glan Duw ydyw yn deilliaw oddiwrth y ddau, sef Duw'r Tàd a Duw'r Mâb. O hyn y digwydd fod yr Scrythyrau yn arfer o enw Duw, mewn dwy ffordd, vn ai sylweddol, ac yno yn arwyddocau y tri pherson

go-gyd a'i gilydd, ai personol, ac yno drwy * 1.6 gyfranddwyn nid yw yn arwyd∣docau ond vn or tri pherson yn y Duwdod. Megis y Tâd, 1. Tim. 2.5. neu'r Mâb, Act. 20 28. 1 Tim. 3.16. neu'r Yspryd glân: Act. 5, 4. 2. Cor. 6.16.

Ac o herwydd nad yw sylwedd y Duwdod (cyffred∣in i'r holl dri phersônau) ond vn, hwnnw a alwn ni Vndod. Eithr o herwydd bod tri pherson gwahanredol yn yr vn sylwedd diwahanedig hwn, nyni a alwn hwnnw y Drindod. Yn gymmaint a bôd yr Vndod hwn yn y Drindod, a'r Drindod yn yr vndod, yn ddirgelwch sanctaidd: mae yn hytrach iw addoli yn grefyddol drwy ffydd, nag iw chwilio allan yn rhy fanwl drwy reswm, ymmhellach nag y dadcud diodd Duw yn ei air.

Hyd yn hyn y dangoswyd yr amryw ddull ar hanfod yn sylwedd y Duwdod, bellach am ei briodolia∣ethau.

PRiodoliaethau ydynt fâth ar ddarluniadau o sylwedd y Duwdod, â adroddir yngair Duw, yn ôl gwendid ein dealltwriaeth ni, er mwyn ein cym∣morth i ddeall yn haws naturiaeth sylwedd Duw, ac iw ddirnad oddiwrth bôb sylweddau eraill.

Priodoliaethau Duw ydynt o ddau fáth, vn ai galwedigol, ai hanfodol.

Y priodoliaethau galwedigol ydynt o dri máth: 1. y rhai â arwyddocânt sylwedd Duw: 2. y Persônau yn y Sylwedd. 3. y rhai a arwyddocânt ei weithredoedd sylweddol ef.

Un or mâth cyntaf ydyw yr enw Jehovah, neu yn hytrach Jehueh, yr hwn sydd yn arwyddocau hanfod tragwyddol o honaw ei hun, yn yr hwn sydd heb

ddechreu na diwedd, y mae pethau eraill oll yn de∣chreu ac yn diwedd, Esa. 42.8. Psal. 83.18.

Duw a ddywed wrth Moeses Exod. 6.3. Nad adnabnwyd ef gan Abraham, Isaac, a Jacob wrth ei enw Jehovah, (nid o ran nad adwaenent mai enw Duw oedd hwn, canys hwn a arferent yn eu holl Weddiau) ond o ran na chawsent hwy fyw i weled Duw yn cyflawni mewn gweithred yr hyn â addawasai iddynt, sef gwaredu yn rasusol eu hâd hwynt allan o'r Aipht, a rhoi iddynt wir feddiant yngwlâd Canaan. Ac felly nid bod yn vnig yn Dduw Ollalluog, gwneu∣thurwr pôb dim, eithr hefyd yn cyslawni mewn gweithred i'r plant, yr hyn â addawasei yn ei air iw tâdau, yr hyn beth y mae'r enw hwn Jehovah yn enwedig yn ei arwyddocau. Ac o'r achos yma, y mae Moses yn ei alw ef Jehovah yn y cyntaf, Pryd yr oedd yr holl greadwriaeth wedi ei gwbl orphen, Gen. 2.4. A'r enw rhyfeddol hwn, â argrephir ar dalcen y dêg gorchymmyn, yr hwn a adroddwyd ar ymwared yr Israeliaid, i fod yn rheol cyfiawnder, yn ôl yr hyn y dylent wasanaethu eu Gwaredydd yn nhir yr Addewid.

Yr enw hwn sydd mor llawn o ddirgelwch Yspry∣dol, hyd onid yw yr Iddewon yn dal fod ei adrodd yn bechod; eithr onid yw bechod ei scrifennu, pa ham y byddei yn anghyfreithlon ei adrodd?

Yr enw sanctaidd hwn ar Dduw a'n dysc ni:

1. Yn gyntaf, beth yw Duw, sef hanfod dragwyddol o honaw ei hun.

2. Yn ail, pa beth yw efe i eraill; oblegid oddiwrtho ef y mae yr holl greaduriaid eraill wedi derbyn ei hanfod.

3. Yn drydydd, fel y gallom ni yn hydda goelio ei addewidion: canys ef a gyfenwir Jehovah, nid yn v••ig o herwydd ei hanfod, ac am beri i bôb i bôb peth fod, Eithr yn enwedig o herwydd ei addawidion gra∣susol

y rhai yn ddiammau a gyflawna ef yn ei amser gosodedig; ac felly a bair i hynny fod, yr hyn nid ydoedd o'r blaen. Felly yr enw hwn sydd yn wystl euraid i ni, a'r gael o honom faddeuant on pechôdau mal yr addawodd, ar ein hedifeirwch: A derbyn ein eneidiau ar ddydd marwolaeth, ac yn yr adgyfodiad cyfodi ein cyrph mewn gogoniant i fywyd trag∣wyddol. Jsa. 55.7. Joan. 11, 15.

Yr ail enw yn hynodi sylwedd Duw yw Eheieh; ni ddarllennir ond vnwaith, Exod. 3.14. o'rvn gwreiddyn ac yw Jehovah; yn arwyddocau ydwyf, neu mi fyddaf: canys pan ofynnod Moeses i Dduw, wrth ba enw y galwai efe ef,

Yno Duw ai cyfenwod ei hûn, Eheieh Ascher Eheieh: ydwyf yr hyn ydwyf: neu mi fyddaf yr hyn a fyddaf: gan arwyddocau ei fod ef yn hanfod tragwyddol, ac anghyfnewidiol: oblegid gan weled fod pob creadur yn amserol, ac yn gyfnewidiol ni ddichon nebryw greadur ddywedyd, ero qui ero: byddaf yr hyn fyddaf. Yr enw hwn yn y Testament newydd, a roddir i'n Harglwydd Crist, lle gelwir ef Alpha ac Omega, y dechreu a'r diwedd, yr hwn sydd, yr hwn a fu, a'r hwn sydd a'r ddyfod, yr hollalluog Datc. r. 8. Canys yr holl amser â aeth heibio, ac a ddaw, sydd beunydd yn bresennol o flaen Duw. Ac at yr enw hwn y mae Christ ei hun yn bwrw amnaid, Joa 8.58. Cyn bod Abraham yr wyf fi. Yr enw hwn hesyd a ddylei ddyscu i ni, ddal ein creadwriaeth cyntaf i'n côf bob amser, a'n llygredi∣gaeth presennol, a'n gogoneddiad sy' ar ddyfod: Ac nid ymfodloni ein hunain, âg mi fûm dda, neu mi fyddaf dda, eithr bod yn dda yn yr amser pre∣sennol; fel pa bryd bynnac y danfono Duw am danom, i'n caffo wedi ymbaratoi iddo.

Y trydydd enw yw Iah, yr hwn megis y mae yn

dyfod or vn gwreiddyn, felly nid yw ond * 1.7 crynhoad o Jehovah, ac yn arwyddocau Arglwydd, o her∣wydd efe yw dechreuad, a hanfod pob hanfod. Enw ydyw a roddir fynychaf i Dduw pan ddigwyddo rhyw ymwared nodedig, neu leshâd, yn ol ei addewid ef o'r blaen: Ac am hynny y gorchymynnir i'r holl greaduriaid yn y nefoedd, ac ar y ddaiar glodfori, ac anrhydeddu Duw yn yr enw hwn Iah. Psal. 68.4.

Y pedwerydd yw Curios Arglwydd, yr hwn yn fynych a arferir yn y Testament newydd. Canys cúreo neu curô a arwyddoca ydwyf: felly 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 a arwyddocâ yr hanfod gyntaf o rywbeth, neu awdurdod. Pryd y rhoddir yn bendant i Dduw y mae'n cyfatteb ir enw Heber-aec Jehovah, ac felly gwedi ei gyfieithu gan y dêg a thrigain cyfieithwyr. Canys Duw sydd felly yn Arglwydd, ac o honaw ei hun yn Arglwydd ar y cwbl. Yr enw hwn a ddylei ddwyn ar gôf i ni beunydd, vfyddhau iw orchymynnion ef, ac ymddarostwng iw ewyllys bendigedig, a'i ar∣faeth: gan ddywedyd gyd a'g Eli, yr Arglwydd yw efe; gwnaed a fyddo da yn ei olwg ef. 1 Sam. 3.18.

Y Bummed yw, Theos Duw, wedi ei arferu chwe∣chant o weithiau yn y Testament newydd: a chan scrifennyddion halogedig yn sathredig. Yr enw hwn a dyfodd 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, o herwydd ei fod yn rhedeg trŵodd, ac yn amgylchu pob peth, neu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, yr hyn sydd yn arwyddocau llosgi neu gynneu: Canys goleuni yw Duw, ac awdur gwres, goleuni, a bywyd, yn y creaduriaid oll? naill ai'n ddigyfrwng o honaw ei hûn, neu yn gyfryn∣gol trwy ail achosion. Yr enw hwn a arferir naill ai'n amhriodol ai'n briodol. Amhrio∣dol, pan roddir ef, naill ai trwy * 1.8 ddull i lywodraethwyr, neu ar gam i culun∣nod.

Eithr pan gymmerir yr enw hwn yn briodol, ac yn ddidueddol, y mae yn arwyddocau tragwyddol sylwedd Duw, yr hwn sydd goruwch pôb peth, a thrwy bôb peth: yn rhoddi bywyd a goleuni i'r creaduriaid oll, ac yn eu cynnal, a'i llywodraethu yn eu hagwedd a'i trefn ryfeddol. Duw sydd yn canfod pawb, ym mhôb lleoedd. Edrychwn gan hynny ym mhôb man pa beth a wnelom yn ei olwg ef.

Hyd yn hyn, am yr enwau sy'n arwyddocau hanfod Duw.

YR enw yn arwyddocau y personau yn yr han∣fod, yn bennaf yw vn, sef Elohim.

Elohim sy'n arwyddocau y Barnwyr cedeyrn: enw o'r rhif lluosog ydyw, i hyspysu Trindod persônau yn vndod sylwedd. Ac er mwyn hyn, y mae'r Y spryd glân yn dechreu y Bibl cyssegrlan a'r enw lluosog hwn ar Dduw, wedi ei gysylltu * 1.9 â Gair or rhif vnig: sef Elohim Bara * 1.10 dij creavit, y Duwiau cedyrn, neu yr holl dri phersonau yn y Duwdod a gre∣awdd: yr Iuddewon hefyd a ddaliant sulw ar y Gair bara, ei fôd o dair * 1.11 llythyren yn hynodi dirgelwch y Drin∣dod, wrth Beth Ben y Mab; wrth Resh Ruach, yr Yspryd; wrth Aleph, Ab, y Tad. Eithr y dirgelwch sanctaidd hwn a ddysciryn eglurach gen Moeses, Gen. 3.22. Ac Jehovah Elohim a ddywedodd: wele y dŷn a aeth megis vn o honom ni, Ac Gen. 19.24, Jehovah a lawiodd ar Sodom a Gomorha frwmstan a thân oddiwrth Jeho∣vah or nefoedd: hynny yw, Duw y Mâb oddiwrth Dduw y Tâd, yr hwn a roddes bôb barn ir Mâb, Joa. 5.22. edrych Psal, 33.6. Esay 63.9, 10. Y rhif

vnig o Elohim yw Eloah, yn dyfod o Alah, efe a dyngodd, o herwydd ymmhób achos mawr lle byddo yn angenrhaid olrhen y gwirionedd, ni ddylem dyngu yn vnig i enw Duw, yr hwn yw y Barnwr mawr cyfiawn yn y nefoedd, ac ar y ddaiar.

Yr enw hwn Eloah, nid arferir, ond yn anfynych megis yn Abac. 3.3. Iob. 4.9. Job. 12.4. ac yn 15 8.36, 2. Psal. 18.32. Psal. 114.7. Vnwaith y mae ganddo enw lluosog wedi ei gyssylltu atto, Iob 35.10. Ond ni ddywed neb pa le y mae Eloah Gosai, yr holl alluog yr hwn am gwnaeth? I ddangos dirgelwch y tragwyddol Drindod. Hefyd yn fynych fe a osodir Elohim y rhif lluósog ynghyd a gair lluosog er mwyn hyspysu y dirgelwch yn ddirfing ach, Gen. 35.7.2. Sam. 7.23. Josu. 24.19. Ier. 10.10. Elohim hefyd, mewn troell ymadrodd a roir yn enw i lywo∣draethwyr, o herwydd ail-lywyddion Duw ydynt; megis i Moeses Exod. 7.1. Iehovah a ddywedodd wrth Moses, Gwêl mi a'th wneuthym yn * 1.12 Dduw i Pharaoh. Sef, mi a'th osodais di yn gennad i arddangos dy fod yn lle yr vn Duw-tri, ac i fynegi ei gennadwri ai ewyllys ef i Pharaoh. Cyn fynyched gan hynny ac y darllenom neu y clywom yr enw hwn Elohim, ni a ddylem feddwl ystyried fod Duwdod y tri pherson gwahanredol yn vnsylwedd, a bôd Duw yn Iehovah Elohim.

Bellach y canlyn yr enwau, a arwyddocânt sylweddol weithredoedd Duw, y rhai ydynt y pump hyn yn enwedig.

1. EL, yr hyn sydd gymmaint ac y Duw cadarn, ac a'n dysc fod Duw, nid yn vnig yn gadar∣naf, yn wir gadernid ei hun, oi sylwedd ei hunan; eithr mai efe hefyd, yw'r hwn sydd yn rhoddi pob nerth a gallu ir holl greaduriaid. Am hynny y gelwir Crist Isay 9.6. El Gibbor, y Duw cadarn, nag ofned plant Duw gryfder gelynion, canys El ein Duw ni sydd gryfach na hwynt.

2. Shaddai, hynny yw, Oll-alluog: wrth yr enw hwn yr arferai Dduw ei henwi ei hun wrth y Patri∣eirch, myfi wyf El Shaddai, sef y Duw cadarn Ollalluog. O blegid ei fod yn gwbl alluog i ymddiffyn ei weision oddiwrth bob drŵg: iw bendithio a phôb doniau ysprydol, ac amserol: ac i gyflawni ei adde∣widion oll, y rhai a wnaeth ef iddynt, am y bywyd yma, ac am yr hwn sydd i ddyfod, Yr enw hwn a berthyn i'r Duwdod, ac nid i neb-ryw greadur: nagê, nac i ddyndod Crist. Hyn a ddichon ein dyscu ni gyd a'r Patrierch, i osod ein holl ymdiried yn Nuw. Ac heb ammeu nas cyslawna ef ei adde∣widion.

3. Adonai, fy Arglwydd; yr enw hwn, fal y mae Massoretiaid yn nodi, a geir bedair ar ddeg a chant o weithiau, yn yr hên Destament. Ar gyffelybiaeth y rhoddir yr enw hwn i greaduriaid, eithr yn briodol y perthyn i Dduw yn vnig. Fe ai harferir Malach- 1, 6, Yn y rhif lluosog, er mwyn arddangos dirgelwch y Drindod Sanctaidd. Os fy fi

yw Adonim, Arglwydd, ym mhâ le y mae fy ofn? Adonai yr vnig, Adonim y rhif lluosog. Yr enw hwn a roddir i Grist, Dan. 9.17. llewyrcha dy wyneb ar dy gyssegr anrheithiedig er mwyn Adonai (yr Argl¦wydd Crist.) Clywed yr enw sanctaidd hwn a eill ddyscu i bob dŷn vfyddhau i orchymynnion Duw, a'i ofni ef yn vnig, na chaffc neb ond efe lywodraethu yn ei gywybod, ac ymaflyd yn dynn (a deheulaw ffydd) yn ei air ef, a'i addewid, a honni fod Duw yn Ghrist yn Dduw iddo yniau. Fel y gallo ddywedyd gyd a Thomas, Tydi yw sy Arglwydd am Duw.

4. Yw Helion, sef Coruchaf, Psal. 9.2. ac. 92.9. Dan. 4.17, 24, 25, 34 Act 7.48. Yr enw hwn a rydd Gabriel i Dduw wrth fynegi i'r Fair forwyn y gelwid y dŷn bychan a enid o honi hi yn Fab ir Goruchaf. Luc. 1.32.* 1.13 Hyn sydd yn addyscu yn gyntaf, fod Duw yn ei hanfod, ai ogoniant, yn rhagori (tu hwnt i bob me∣sur) ar holl greadunad ynefoedd a'r ddaiar. Yn ail, na ddylei neb falchio o ddim an∣rhydedd na mawredd daiarol.

Yn drydydd, os deisyfiwn wir oruwchafiaeth, ymegnio ddylem i gyrhaedd cyfundeb gyd â Duw mewn grâs a gogoniant.

5, Abba, enw o'r Syrianaec, yn arwyddocau Tâd Rhuf. 8.15. Hwn a gymmerir weithiau yn sylweddol am y tri pherson, megis yngweddi yr Arglwydd, wei∣thiau yn bersonol, megis y mae yn Mat. 11.25. Canys Duw sydd Dad i Grist o naturiaeth, ac i gristianogion o fabwys a rhâd. Crist a elwir y Tad tragwy ddol, Esa. 9.6. O herwydd ei fod efe yn ein hadgenedlu ni tan y Testament newydd. Duw a elwir hefyd * 1.14Tad y goleuni, Iag. 1.17. Oblegid ei fod ef yn trigo yn y goleuni na ellir mor dyfod at∣to, 1. Tim. 6.16. Ac efe sydd awdur nid yn vnig o oleuni'r haul, eithr hefyd, o holl oleuni

rheswm naturiol, a grâs goruwch naturiol, yr hwn sydd yn goleuo pob dŷn a'r sydd yn dyfod ir byd. Joan. 1.9.

Yr enw hwn a'n dysca ni, fôd yr holl ddoniau a dderbyniwn ni oddiwrth Dduw, yn deilliaw o'i gariad tadol ef yn vnig.

Yn ail, y dylem ni ei garu ynteu eilwaith megis eu blant anwyl. Yn drydydd, y gallwn ni yn ein oll anghenion a'n trallod alw amo yn hyf, megis ar Dâd am ei gymmorth a'i ymwared. Mal hyn ni ddylem ni grybwyll am sanctaidd Enwau Duw, na byddel hynny yn dwyn ar gôf i ni ei ddaioni ef tu ac atton, a'n dyledion ninnau tu ac attoyntau. Ac y no y cawn ni wybod mor gyssurus yw, gwneuthur pob peth yn enw Duw. Dull ar ymadrod arferedig ar dafod pob dŷn, eithr y gwir ddiddanwch oddiwrtho, (drwy aneallgarwch) sydd adnabyddus galonnau ychydig ddynion.

Doethineb mawr a pheth anrhaethol, i gryfhau ffydd Cristion (a fyfyrio am Grist) yw gwybod, wrth ba enw y mae galw ar Dduw, megis yn yr hwn yr hysbysodd am dano ei hûn, ei fod yn dra ewyllysgar ac yn barottaf iw gymmorth, a'i gynnorthwyo ef yn ei ing a'i adfyd. Chwannogrwydd awyddus i adna∣bod Duw yw'r dystiolaeth ddiammheuaf o'n cariad ar Dduw, ac o ffafr Duw tu ac attom ninnau, Psal. 91.14, 15, Am iddo roddi ei serch arnaf: am hynny y gwaredaf ef: am iddo adnabod fy enw mi a'i gwrandawaf, mewn ing y byddaf gyd a'g ef, y gwaredaf ac y gogoneddaf ef, &c. A chadarnhâd mawr ar ffydd yw dechreu yn ddeallgar bob peth yn enw Duw

Hyd yma am y Priodoliaeth au * 1.15 enwol.

Y Priodoliaethau sylweddol ydynt o ddau fath, naill ai anghyffredinol ai ymgyfattebol.

Y Priodoliaethau anghyfliedinol ydynt gyfryw, ac na allant mewn neb rhyw fodd gyttuno (neu wed∣du) i vn mâth ar greadur, ond i Dduw yn vnig. Y rhai hyn ydynt ddau, sef digymmys gedd, ac anher∣fynoldeb.

Digymnysgedd yw'r hyn drwy ba vn, y mae Duw yn ddilwgr oddiwrth bob cymmysgiad, gwahaniad, lluosogiad, digwyddiadau neu rannau cyfansoddol, iw dirnad, nai deall: megis pa beth bynnag yw efe, hynny yw efe yn hanfodol.

Er bod o Dduw yn dri, nid yw hyn yn rhwystro ei * 1.16 ddigymmysgedd: canys Duw sydd dri, nid trwy gysylltiad rhan∣nau, eithr drwy gydhanfod persônau.

Anherfynoldeb yw, drwy 'r hyn y mae pob peth sydd yn Nuw heb na mesur na therfyn, na diben, vch∣od, isod, ymlaen ac yn ôl.

Or ddau hyn angenrheidiol yw tarddu allan dri eraill o briodoliaethau anghyffredin.

1. Ammesuredigaeth, neu, * 1.17 bobllea∣eth, drwy'r hyn y mae ef o anherfynedig amgyrhaedd yn llenwi y nefoedd, a'r dda∣iar, ac yn cynnwys pôb lleoedd heb ysp∣aid, lle, neu derfyn yn dichon ei gynnwys ef, ac heb fod yn absennol yn vnlle, mae yn bresennol ym mhob lle.

Y mae pedair grâdd o bresenoldeb Duw, y gyntaf

sydd gyffredinol, drwy 'r hon y mae Duw ym mhôb lle, yn * 1.18 llanwedig∣aidd, eithr nid yn vnlle yn gynhwyse∣digaidd.

Yr ail sydd enwedigol, drwy'r hon y dywedir fod Duw yn y nefoedd, o herwydd bod yno ei allu, a'i ddoethineb, a'i ddaioni mewn môdd mwy rhagorol iw gweled ai mwynhâu: Ac hefyd o blegid oddyno yn arferol y mae ef yn tywallt ei fendithion ai farne∣digaethau.

Yn drydydd, mwy enwedigol, drwy 'r hon y mae Duw yn presŵylio yn ei Seintiau.

Yn bedwerydd, mwyaf enwedigol, a digyffelyb, drwy'r hon y mae cyflawnder y Duwdod yn presŵylio ynghrist yn gorphorol.

2. Anghyfnewidioldeb, drwy'r hwn y mae Duw heb gyfnewid oll: yn gystal o herwydd ei sylwedd, ai ewyllys.

3. Tragwyddoldeb, drwy'r hwn y mae Duw heb ddechreuad iw ddyddiau, na diweddiad iw amser: ac heb derfynau, o ran * 1.19 rhagfynediad, neu ôl-ddilyn∣niad.

Hyd yn hyn am y Priodoliaethau anghyffredin, Per∣thynasol i Dduw yn vnig: Bellach am y rhai tueddol, neu'r cyfryw ac a edrychant tua'r creaduriaid·

Y Rheini ydynt bump. 1. Bywyd. 2. Deall. 3. Ewyllys. 4. Gallu. 5. Maw∣rhydi.

BYwyd Duw yw hwnnw, drwy'r hwn, megis trwy'r fwyaf parhaus a phuraf weithred, y mae efe nid yn vnig, yn byw o honaw ei hun, eithr yn fythol ffrŵd o flynnon y bywyd, o'r hon y mae yr holl greaduriaid yn cael eu bywyd: yn gymmaint ac mai ynddo ef, y maent yn byw, yn symud, yn anadlu, ac yn bôd. Ac o blegid nad oes gwahaniaeth rhwng ei fywyd ef ai hanfod, am hynny y dywedir, mai i Dduw yn vnig y mae anfarwoldeb. Act 17.28. 1. Tim. 6.16.

2. Deall neu wybodaeth Duw, yw'r hyn trwy ba vn (wrth vn bur weithred) y mae ef yn gwybod yn berssaith ynddo ei hûn bob peth ar a fu erioed, ydynt, neu a fyddant: ie meddyliau a bwriadau calon pob dŷn oll. Jer. 17.10. Rhuf 8, 33.

Y Gwybodaeth hwn yn Nuw sydd naill ai cyffredi∣nol, drwy 'r hwn y gŵyr Duw o honaw ei hûn bob peth yn dragwyddol. Y da wrtho ei hûn, y drwg wrth y da gwrthgefn iddo; gan osod ar bethau damweiniol, goel∣bren damweiniaeth, ac ar bethau angenrheidiol, ddeddf anghenrhaid. Ac mal hyn yn gwybod pob peth ynddo acohonaw ei hûn, efe yw'r achos o'r holl wybod∣aeth sydd ym-mhawb yngystal dynion ac Angelion. Yn ail, neulltuol, yr hwn a elwir gwybodaetn cymme∣meradwy, trwy 'r hwn yr edwyn efe wrth eu pennau, ac y cydnebydd yn rasusol a'i etholedigion am yr eiddaw ei hûn. 1 Tim. 2, 19.

Deall hefyd a gynnwys ddoethineb Duw, drwy 'r hwn ei creawdd ef yn hygall bob peth o ddiddym

ddeunydd mewn rhif, mesur, a phwys; a rhagllaw a'i rheola, ac a'i cymhwysa hwynt, i wasanaethu ei arfaeth sancteiddiaf, a'i ogoniant ei hunan.

3. Ewyllys Duw yw'r hwn drwy ba yn anhenrhaid iddo ei ewyllysio ei hûn, megis y prif-ddaioni: A thrwy ei ewyllysio ei hûn fe a ewyllysia yn rhwydd ddigymmell oll bethau da eraill, y rhai ydynt oddial∣lan iddaw.

Ewyllys Duw er nad yw ynddo ei hûn ond vn, megis y mae ei hanfod, etto o herwydd amryw amly∣gynnau ac effeithiau, fe ai gelwir yn yr Scrythyrau wrth amryw enwau, sef,

• 1. Cariad, wrth yr hwn y deellir Tragwyddol wyllysiad da ein Duw, drwy'r hwn ir ordin∣haodd iw etholedigion fod yn gadwedig yn rhâd drwy Grist: ac y rhydd iddynt bob doniau an∣genrheidiol ir bywyd yma, ac ir hwn sydd ar ddyfod, gan ymfodloni ynddynt hwy, ac yn eu gwasanaeth. 1 Joan 3, 1. Gen. 4, 4.
• 2. Cyfiawnder yw dianwadal ewyllys Duw, drwy 'r hwn y gobrwya efe ddynion ac Angeli∣on yn ol eu gweithredoedd; gan gospi y die∣difarus yn ol eu haeddedigaethau, yr hyn a elwir cyfiawnder ei ddigofaint ef: a thalu i'r ffydd∣loniaid yn ol ei addewidion, yr hyn a elwir cyfiawnder ei râs ef. Rhuf. 2, 5. ac 9, 15, 16.
• 3. Trugaredd, yr hwn yn vnig yw ewyllys da Duw, a pharodrwydd ei serch i faddeu i bechadur edifeiriol ei bechodau ai ddrwg foddion.
• 4. Daioni, drwy 'r hwn y mae Duw yn ewyllysgar yn cyfrannu o'i ddaioni iw greaduriaid: ac o herwydd ei fod ef yn ei gyfrânnu yn rhâd, fe ai gelwir ef * 1.20 grâs.
• 5. Gwirionedd, drwy 'r hwn yr ewyllysia Duw yn ddianwadal, y pethau a ewyllysio: gan

• ddibenu a chyflawni pob peth ar a ddyweddodd yn ei amser gosodedig. Psal. 146, 6.
• 6. Ammynedd, drwy'r hwn y mae Duw yn ewyl∣lysgar yn peidio a chospi y rhai drygionus, cy∣hyd ac y cennadhâo ei gyfiawnder, a hyd oni byddo eu pechodau hwythau yn addfed.
• 7, Sancteiddwrydd, drwy'r hwn y neulltuir natur Duw oddiwrth bôb halogedigrwdd: ac y cashâ efe bôb brynti; ac felly gan fod yn llwyr bur∣eidd-lân ynddo ei hûn, y mae yn ymhoffi ym∣hurdeb a diweirdeb ei weision, oddifewn ac oddiallan, yr hyn a dywalltodd efe ynd∣dynt. 1 Pet. 1, 15, 16. 1 Thes. 4, 3.
• 8. Dîg, drwy'r hwn y deellir diymmod a chyfiawn ewyllys Duw, yn ceryddu yr etholedigion, ac yn rhoddi dial a chosbedigaeth ar y Gwrthodedig, am y cammau a gynnigiant iddo ef ac iw dde∣wisedig. A phan gospo Duw yn dôst, ac yn drwm, yno y gelwir Digofaint, amserol ir Etholedig, tragwyddol ir Gwrthode∣dig. Psal. 106, 23.29, 40, 41.

4. Gallu Duw yw yr hwn, drwy ba vn y dichon efe o honaw ei hûn, ac yn ddiattal wneuthur pa beth bynnac a ewyllysio, ar a fo yn cydhuno a'i naturia∣eth ef, a thrwy yr hwn megis y gwnaeth efe, fel∣ly y mae efe rhagllaw yn rheoli y nefoedd a'r ddaiar, a'r holl bethau ynddynt. Yr holl alluog nerth hwn yn Nuw sydd naill ai'n hollawl, trwy 'r hwn y dichon efe ewyllysio, a gwneuthur mwy nac a ewyllysio, neu nac a wnelo, Mat. 3.9. ac 20.53. Rhuf. 9.18. Neu Weithredol, trwy 'r hwn, y gwna Duw beth byn∣nac a fynno ef ei wneuthur, Psal, 115.3.

5. Mawrhydi yw'r peth, drwy'r hwn y mae Duw o'i wir ollawl awdurdod ei hun yn teyrnasu, ac yn rheoli, megis Arglwydd a Brenin, a'r yr holl grea∣duriaid,

gweledig ac anweledig: a chanddo gyfiaw∣nder a meddiant ar bob peth, megis oddiwrth yr hwn, ac er mwyn yr hwn y mae pob peth. A hefyd gy∣flawnder gallu, fal y dichon ef faddau anwiredd pawb oll a ewyllysio ef eu harbed, a gorchfygu ei elynion, y rhai a fynno efe roi dialedd arnynt a'i destruwio, heb fod yn rhwymedig i roddi i nebryw greadur re∣fwm o'i weithred: ond gwneuthur ei sanctieddiaf ai gyfiawnaf ewyllys eî hûn, iddo yn gyfraith tra pher∣flaith a thragwyddol. Oddiwrth yr holl briodoliaethau hyn, y cyfyd vn, yr hwn yw prif-fendigedigrwydd, neu berffeithrwydd Duw.

Bendigedigrwydd yw'r perffaith a'r anfesurol fwy∣niant a'r lawenydd a gogoniant, yr hwn sydd gan Dduw ynddo ei hûn yn dragywydd, ac sydd achos o bob dedwyddwch a pherffeithwydd, a feddianno pob creadur yn ol ei fesur. 1 Tim. 6.15.

Y mae Pridoliaethau eraill a * 1.21 roddir i Dduw ar gyffelybiaeth, ac yn amhriodol, yn y Scrythyrau sanctaidd, megis (trwy ddull ar ymadrodd sef Anthropomorphosis, dynawl agweddiad) aelodau dyn, llygaid clustiau, ffroenau, genau, llaw, troed, &c. neu synhwyreu a gwei∣thrediadau dŷn, megis gweled, clywed, aroglu, gwei∣thio, rhodio, taro, &c. Neu trwy ddull ar ymadrodd a elwir * 1.22 Anthropopa∣theia, gwyniau, cynhyrfiadau dŷn, sef llawenydd, tristwch, hyfrydwch, prudd∣der, cariad, cas, &c. Neu mal pan hen∣wer ef trwy * 1.23 Analogia, yn graig, yn dŵr, yn astalch, ac felly. Arwyddocâd y rheini pob llyfr o ddeongliad ai hyspysa.

Am yr holl briodoliaethau hyn, rhaid i ni ddal y rheol∣au cyffredin yma.

NId oes vnrhyw briodoliaeth a ddichon adroddi yn eglur hanfod Duw, o herwydd ei fod yn an∣herfynol ac anrhaethol.

Pa beth bynnac gan hynny a draethir am Dduw, nid Duw ydyw, eitnr yn hytrach fe eill wasanaethu i gynnorthwyo ein mennyddiau gweinion ni, i ddirnad yn ein rheswm, ac i adrodd ar ein geiriau, Fawrhydi ei dduwiol anian ef, cyn belled ac y bu wiw ganddo ei ddatcuddio ei hûn ini yn ei air.

2. Holl briodoliathau Duw a berthynant i bob vn or tri Pherson, yn gystal ac ir hanfod ei hûn, hyd y goddefo y briodoliaeth bersonol. Megis Trugaredd y Tâd yw Trugaredd yn cenedlu: Trugaredd y mâb yw trugaredd cenedledig, trugaredd yr Yspryd glân yw trugaredd yn deilliaw, ac felly am y lleill.

3. Priodoliaethau * 1.24 bodol Duw, nid oes ragoriaeth rhyngddynt a'i hanfod. Oblegid eu bod hwy felly yn yr hanfod, fel y maent yn wir hanfod ei hûn. Gan hynny nid oes dim yn Nuw, ar nad ydyw vn ai hanfod ai person.

4. Priodoliaethau sylweddol Duw nid amgenant y naill oddiwrth y llall o ran sylwedd, nac o ran gwir fodol hanfod, (o-blegid beth bynnag fydd yn Nuw sydd vn hanfod syml, ac vn ni chynnwys wahaniad) ond yn vnig yn ein rheswm a'n deall ni, yrhai gan na allwn wybod pethau daiarol wrth vn vnig weithred heb gynnorthwy llawer o weithredon gwahanredol, sydd raid i ni wrth angenrheidiol gynnorthwy gan lawer o weithredon gwahanredol i adnadod yr

anfeidrol Dduw. Am hynny (i ddywed yd yn brio∣dol) nid oes yn Nuw lawer o briodoliaethau, ond vn yn vnig, yr hwn nid yw ddim amgen, ond dwy∣wawl hanfod y Duwdod wrth ba briodoliaethau byn∣nag y galwoch ef. Eithr er mwyn ein rheswm ni, y dywedir eu bod yn gynnifer o briodoliaethau gwa∣hanol. Oblegid ein dealltwriaeth ni a ddirnad wrth enw trugaredd, ryw beth dieithrol oddiwrth y peth a elwir cyfiawnder. Priodoliaethau hanfodol Duw gan hynny nid ydynt ynddynt eu hunain yn wahanol.

5. Priodoliaethau sylweddol Duw nid ydynt ran∣nau, gyneddfau sylwedd y Duwdod, na dig∣wyddiadau yn yr hanfod, megis mewn sail: Ond gwir hanfod Duw yn gyfan ac yn gwbl. yn gym∣maint a bod pob cyfryw briodoliaeth nid aliud & aliud, peth arall a pheth arall, eithr yr vn a'r vn∣rhyw beth. Nid oes gan hynny yn Nuw ddim main∣tiolaeth, wrth yr hwn y dywedir, ei fod efe yn gym∣maint a chymmaint: na chynneddfau o herwydd pa rai y gellir dywedyd ei fod efe y fâth ar fâth: Ei∣thr pa beth bynnag yw Duw, y cyfryw a'r vnrhyw yw wrth ei hanfod. Wrth ei hanfod y mae'n ddoeth, ac am hynny doethineb ei hûn, wrth ei hanfod y mae efe yn drugarog, ac am hynny trugaredd ei hun: wrth ei hanfod y mae yn dda, ac am hynny yn ddaioni ei hûn, wrth ei hanfod y mae yn gyfi∣awn, ac am hynny yn gyfiawnder ei hûn, &c. I fod yn fyrr, Duw sydd fawr heb faintioli, daionus, cywir, a chyfiawn heb gynneddf: Trugarog heb wŷn, gweithred heb gynnwrf, ym hob lle yn bresennol heb gyflead, heb amser, er hynny yn gyntaf ac yn ddiwae∣thaf. Arglwydd yr holl greaduriaid, oddiwrth yr hwn y derbynniant oll eu hunain, ar holl ddaioni sydd ganddynt; er hynny nid rhaid iddo ef, ac

nid yw yn derbyn dim ychwanegiad daioni neu dded∣wyddwch oddiwrth neb arall.

Dymma wir agweddiad Duw, cyn belled ac y datcuddiod efe ei hûn i ni yn ei Air.

Yr athrawiaeth hon (yn anad vn) sydd raid i bob gwir ymarferwr Duwioldeb ei gwybod yn addas, ac angenrhaid ei chredu o ran pedwar achos arbennig, sef,

1. Fel y gallom adnabod ein gwir a'n hunig Dduw, oddiwrth gam ddûwiau ac eulunnod. Canys y portreiad hwn ar Dduw sydd adnabyddus iawn iw Eglwys yn vnig, yn yr hon yr eglurodd efe ei hûn yn rasusol.

2. I sefydlu yn ein calonnau ni fawr ofn ei Faw∣rhydi ef; tra bôm yn tybied yn rhyfeddol o honaw, am ei symlrwydd a'i anherfynoldeb: a'i addoli ef, am ei ammesuroldeb, anghyfnewidioldeb, a'i dra∣gwyddoldeb: ac yn ceisio doethineb oddiwrth ei ddeall, ai wybodaeth ef: yn ymddarostwng iw fendigedig ewyllys ai arfaeth: yn ei garu ef, am ei gariad, trugaredd, daioni, ammynedd: ffyddio iw air ef, o ran ei wirionedd: ei ofni, o ran ei allu, ei gyfiawnder, a'i ddigofaint: ei berchi ef am ei sancteiddrwydd, ai foliannu ef am ei fendigedigrwydd: A darlynu ar∣no ef tra fôm byw, yr hwn yw vnig Awdur ein bywyd, ein bod, a'r holl bethau daionus sydd gen∣ym.

3. I'n cymmell ni i ddilyn Yspryd Duw yn ei san∣ctaid briodoliaethau, ac i ddwyn (mewn rhyw fesur) ynom ragddelw neu gyffelybiaeth o'i ddoethineb, ga∣riad, ddaioni, gyfiawnder, drugaredd, wirionedd, ammynedd, Zêl, ac oi ddigofaint ef yn erbyn pechod: fel y gallom ninnau fod yn ddoethion, gariadus, gy∣fion, drugarogion, eirwir, ddioddefgar, ac yn llawn Zêl fel y mae ein Duw ni.

4. Yn ddiwaethaf, fel y gallom ni yn ein holl wed∣diau

a'n myfyrdod, iawn synnied oi ddwywawl Faw∣rhydi ef. Ac nid yn ôl y gwrthgâs a'r cablaidd drawsfeddyliau, y rhai o naturiaeth a gyfodant ym mhennau dynion: megis y dychymygant fod Duw yn debyg i hên ŵr yn eistedd mewn cadair. A bod y Drindod fendigedig yn debyg ir eulun tri-rhannog a beintiai y pabyddion yn ffenestri eu heglwysi.

Gan hynny pan fŷch i weddio at Dduw, Llefared dy galon wrtho ef, megis with vn Tragwyddol, an∣feidrol, ollalluog, sanctaidd, doeth, cyfiawn, trugarog yspryd; a pherffaithgwbl anwahanol hanfod o dri gwahanredol bèrsonau, Tâd, Mâb, ac Yspryd glân: yr hwn gan ei fod yn bresennol ym mhob lle, sy'n llywo∣draethu y nefoedd, a'r ddaiar: yn dirnad calonnau pawb, yn gwybod trueni pob dŷn; ac yn vnig a ddichon roddi i ni bob doniau a fyddo arnom ni eu heisiau, a gwaredu holl bechaduriaid edifeiriol y rhai a chalon∣nauffyddlon a geisiant (er mwyn Crist) ei gymmorth ef i fy ned allan o'i holl flinderau, a'u cystuddiau pa fath bynnag. Gen. 17.1. Esay 6, 3. ac 63, 16. Math 11, 28.

Eifiau y gwir wybodaeth hwn am Dduw, sy'n peri i lawer wneuthur eulun o'r gwir Dduw: a hyn yw 'r vnig achos, pa ham y mae cynnifer yn proffessu pob rhan arall o grefydd Dduw mor amharchus, ac mor rhagreithus. Lle pe adnabyddent yn vnion, ni feid∣dient amgen na ddeuent iw wasanaeth ef. A chwe∣di dyfod, ei wasanaethu mewn ofn ac anrhydedd: canys cyn belled ac y mae dŷn yn ofni Duw, y mae ef yn ei adnabod: ac yno y mae dŷn yn gwir adna∣bod Duw; pan gysyllto ei ymarfer at fyfyrdod, a hyn∣ny fydd:

1. Pryd y bo dŷn felly yn cydnabod ac yn anrhy∣deddu mawredd Duw, megis yr eglurodd efe ei hûn yn ei Air.

2. Pryd (oddiwrth wir a bywiol ystyriaeth pri∣odoliaetnau Duw) y maga ynghalon dŷn, gariad, ofn,

ac ymddiried yn Nuw: canys medd Duw ei hûn; Os ydwyf fi dâd pa le y mae fy anrhydedd? Os ydwyf fi feistr pa le y maefy ofn? Mala. 1.6, O profwch a gwelwch mor ddaionus yw'r Arglwydd, medd Dafydd Psal. 34.9. Y neb o'i gydnabyddiaeth ni phrofodd ei ddaioni ef, nid edwyn mor ddalonus yw efe. Yr hwn (medd S. Joan 1 Joan. 2.4.) a ddywed ei fod yn adna∣bod Duw, ac heb gadw ei orchymynnion ef, celŵyddog yw, a'r gwirionedd nid yw ynddo. Cyn belled gan hynny, ac y bôm yn gwneuthur ar ôl Duw, mewn daioni, cariad, cyfiawnder, trugaredd, ammyned, ac eraill o'i briodoliaethan ef, cyn belled a hynny yr ydym yn adnabod Duw.

3. Pryd trwy ochain dirgeledig ac â difrifol ewyll∣ysfryd ein calonnau, y byddom yn hiraethu, am gael perffaith a chyflawn wybodaeth o'i fawredd ef yn y bywyd sydd a'r ddyfod.

4. Yn ddiwaethaf, hyn a ddatcuddia pa cyn lleied yw nifer y rhai a wir adwaenant Ddnw; Canys nid edwyn neb Dduw, ond yr hwn a'i caro ef; a pha fodd y geill dŷn ddewis na charo ef, gan ei fod yn brif ddaioni, pes adwaenai ef? Gan weled fod natur Duw yn ynill dynion i garu ei ddaioni: a phwy byn∣nac a garo ddim yn fwy na Duw nid yw deilwng o Dduw. A'r cyfryw yw pob vn a esyd serch a hoff∣der ei galon ar ddim arall ond ar Dduw. Gan hyn∣ny os wyt yn credu fod Duw yn Ollalluog pa ham yr ofni gythrauliaid a gelynion, ac nad wyt yn hyde∣rus yn ymddiried yn Nuw; ac yn ymbil am ei gym∣morth ef ym mhôb trallodau a pheryglon? Os wyt ti yn credu fod Duw yn anfeidrol, pafodd y llyfesi di ei annog ef i ddigofaint?

3. Os wyt yn credu fod Duw yn siml, pa fodd y cly∣wi di ar dy galon allael rhagrithio a bod yn ffuan∣twr? Os wyt yn credu mai Duw yw'r prif ddaioni, pa ham nad yw dy serch di wedi ei osod arno ef yn

fwy nac ar holl dda bydol; Os wyt yn credu mewn gwirionedd, fod Duw yn farnwr cyfiawn, pa fodd y beiddi di fyw mor ddifraw mewn pechod, heb edi∣farhau? Os wyt yn gwir gredu fod Duw yn ddoethaf, paham nad wyt yn rhoi arno ef am wastadhâu a threfnu gwrthwynebion, a dirmygon, yr hwn a ŵyr pa fodd i dueddu pob peth ir hyn gorau, ir sawl ai carant ef? Os wyt ti yn gwir goelio fod Duw yn eirwir, pa ham yr amheui di ei addewidion ef? Ac os wyt yn credu fod Duw yn brydferthwch, ac yn wir berffei∣thrwydd, pa ham nad wyt yn ei wneuthur ef yn brif∣nod vnig i'th holl hoffdêrau a'th ddymuniadau? Canys o cheri di degwch, efe yw'r teccaf: o chwen∣nychi gyfoeth, efe yw'r cyfoethoccaf: o cheisi ddoethineb, efe yw'r doethaf: pa odidawgrwydd bynnac, a welaist mewn nebryw greaduriaid, nid yw ddim ond megis gwreichionen o'r hyn mewn per∣ffeithrwydd anherfynol fydd yn Nuw. A'r pryd y caffom ddigyfrwng gyfundeb yn y nefoedd gyd â Duw; Ni gawn y pethau hyn oll yn berffaith wedi eu cyfrannu i ni. I fod yn fyrr, ym mhob daioni, efe yw oll yn oll. Câr yr vn Duw daionus hwnnw, ac ti a fyddi yn ei garu ef, yn yr hwn y mae holl ddawn y donniau yn aros. Yneb gan hynny a chwennycho gael gwir wybo∣daeth am Dduw, rhaid iddo ddyscu ei adnabod ef drwy gariad. Canys Duw cariad yw, a'r gwybodaeth o gar••ad Duw sydd uwchlaw pob gwybodaeth. Eph. 3.19. Cany•• pob gwybodaeth, oddieithr gwybod pa fodd y cerir Duw, ac y gwasanethir ef yn vnig, nidyw ddim ar air Salomon, ond gwagedd o wagedd, a blinder yspryd.

Ennyn gan hynny o fy Arglwyddes, nagê yn hy∣trach fy Arglwydd Cariad perffaith, dy gariad dy hûn yn fy enaid, yn enwedig gan ryngu bodd i't, yn ôl fy vno i â thi trwy waed Crist, gael o honof fyng∣hafarwyddo trwy wybod aeth dy râs, i gymmun dy

ogoniant, yn yr hwn y mae fy mhrif ddaioni am ded∣wyddyd tragwyddol yn sefyll.

Mal hyn wrth lewyrch ei Air ei hûn y gwelsom y tu cefn i Jehovah Elohim, y tragwyddol drindod; addoli yr hwn sydd wir dduwioldeb, credu yn yr hwn fydd gadwedigol ffydd, ac vnion wirionedd: i'r hwn oddiwrth greaduriaid yn y nefoedd, a'r ddai∣ar, y byddo Moliant, golluogaeth, a gogoniant yn drag∣wyddol. Amen.

Hyd yna am wybodaeth o Dduw: Bellach am wybodaeth o ddyn ei hûn. Ac yn gyntaf am gyflwr ei drueni ef, a'i lygredigaeth heb adnewyddiad trwy Grist.

Notes

• * 1.1

  Weithred pur.
• * 1.2

  Neu yn lân.
• * 1.3

  Adgyweirio.
• * 1.4

  Wedi ei genedlu,
• * 1.5

  Neu hanfodol, essentialis.
• * 1.6

  Synecdoche.
• * 1.7

  Crynodeb.
• * 1.8

  Neuffigur.
• * 1.9

  Neu Berf.
• * 1.10

  Duwiau a greawdd.
• * 1.11

  Yn he∣braec.
• * 1.12

  Sef E∣lohim.
• * 1.13

  Felly y darfu i'r. Diafol enwi crist Luc. 8.28.
• * 1.14

  Wrth yr hwn nid yn goleuni 'r haul ond cysgod.
• * 1.15

  Perthynol i enw Duw.
• * 1.16

  Neu symlr∣wydd.
• * 1.17

  Bod ymhob lle ar vn∣waith.
• * 1.18

  Yn llenwi pob man,
• * 1.19

  O ran dim â aeth o'i flaen neu a ddêl oi ôl.
• * 1.20

  Neu rhâd
• * 1.21

  A gyfri∣fir.
• * 1.22

  O anwydau dyn.
• * 1.23

  Trwy gyffelyb∣rwydd.
• * 1.24

  Sylweddol: