Newyddion mawr oddiwrth y ser. Neu almanacc am y flwyddyn o oedran [brace] Y byd, 5647. Crist, 1698.: Yn cynwŷs pôb pêth ar a berthyno i almanacc, at yr hwn a chwanegwŷd ffeiriau Cymru, a rheini o ffeiriau Lloeger ar fŷdd yn agos i Gymru: a charol; a dyriau newŷddion. / Y pedwaredd-ar-bymtheg o wneuthuriad Tho. Jones.

Y Rhyfeddodau, a'r Troiadau a ddigwŷddasant yn y Bŷd Rh••ng yr amser yr Yscrifennais yr Almanacc am y Flwŷddŷn 1697, a'r amser yr yscrifennais yr Almanac hwn.

Y dŷdd o'r mîs sŷdd wrth ddechreu y chwedlau.

MAI. 1696.

7. Bŷ Farw y Frenhines weddw o Spaŷn, yn spaŷn. 18. Mêllt a nynnodd dân yn y Ddinas fawr a elwir Novograd, yngwlâd Muscovy; Ac a Losgodd o dai ynddi ynghŷlch 19000. Ac a laddodd o bobl ynghŷlch 1700. Ac efrŷdd o ddodren a golud a losgodd hefŷdd.

22. Digwŷddodd Tân wrth Rissiau Wapin yn Llundain, yr hwn a losgodd o Dai 41. Ac un Llong.

23. Mêllten a dorodd y Ceiliog gwŷnt ar Glochdŷ Newport, yn Sîr y Mwŷthig; ac a nynnodd Dân yn y to plwm oedd ar yr Eglwŷs. A pha mwŷa a fwrieu'r bobl o ddŵr iw ddiffodd, mwŷa a nynneu'r tân; Ac yn y diwedd (drwŷ gyngor rhŷwun) Tywallted llaeth i ddiffodd y tân: a hynnŷ a'i diffoddodd yn fŷan.

30. Bŷ farw Arglwŷdd Capel, Debuty y Werddon. Y Cornwŷd oedd yn wŷllt yng-wlâd yr Aipht, or hwn a bu farw mewn un dŷdd, yn Ninas Grancaero ynghŷlch 3000, o bobl, ac yn Ninas Alexandria ynghŷlch 100, yn y dŷdd.

MEHEFIN. 1696.

2. Brenin Ffraingc a gynygiodd heddwch i'r Dûc o Savoy.

7. Bŷ farw Brenin Poland, arol hanner blwŷdd{y}n o afiechŷd.

19. Bŷ Daiar Crŷn yn Waymouth, a thros lawer o Filltyroedd yng-orllewŷn Lloeger, ac a fwriodd i lawr Ddasau o fawn, a rhai Tai.

GORPHENNAF. 1696.

1. Brenin ffraingc ar Dûc o Savôy a Gytunasant i roddi eu harfau i lawr dros 30. o ddyddiau.

Llongau Lloeger a diriasant filwŷr mewn 4 neu 5 o

ynŷsoedd yn ffraingc, ac a losgasant ynghŷlch 20. o Bentrefŷdd, yn cynwŷs ynddŷnt ynghŷlch 15 Cant o Dai, a llawer o ŷd a Gwair: Ac a laddasant, ac a gym∣erasant 1600. o enifeiliaid; Ac yn fŷan ar ol hynnŷ llosgasant hefŷd Ddinas Saint Martŷn yn ffraingc.

Brenin ffraingc y drydedd waith a gynygiodd heddwch i'r Aliwns.

AWST. 1696.

Cododd cynwrf mewn trêf a elwir ffrŵm, yngorllewŷn Lloeger, rhwng y Cigyddion a'r milwŷr, ynghŷlch gwrthod yr hên Arian; Ac yn yr ymrafael lladdwŷd un Canwriad, ac ynghŷlch 60. o wŷr eraill.

Bŷ ymladdfa Rhwng yr Emprwr o Germani, a'r Tyrkied, yn agos i Ddinas Tameswâr: yn yr ymladdfa hon lladdwŷd o'r Tyrkiaid ynghŷlch naw mil, ac o'r Germŷn ynghŷlch pum mil; A'r Tyrkiaid a Gollasant y maes

31. Cyhoeddwŷd heddwch yn ffraingc, rhwng Brenin ffraingc ar Duc o Savoy.

MEDI, 1696.

Digwŷddodd Tân yn Wolverhamton, yn Sir y Mwŷthig, ac a Losgodd ynghŷlch 100. o Dai: y Tân a fagodd mewn dâs o Glover a wneuthbwŷd i fynu yn rhŷ wlŷb.

Morfarch o ddau-naw llâth o hŷd, a ddaeth i'r lan yn Scotland.

Brenin Spain a syrthiodd yn Glâf o'r Crud; a thrwŷ gymerŷd y Jesuits Powder, cadd ymwared a'i ddolur dros amser.

Gwŷr ffraingc, a'u llongau Rhyfel, a gymerasant 33. o longau Lloeger, wrth Newfound-land yn y West-indias, Ac a losgasant lawer o drefŷdd yno a berthyneu i Loeger.

HYDREF, 1696.

Brenin spaŷn a syrthiodd yn glâf drachefen.

TACHWEDD, 1696.

4. Parliament Lloeger a ddymunasant ar y Brenin, yspysu iddŷnt pa faint o Arian a wasanaetheu i Ganlŷn y Rhyfel dros un Flwŷddŷn ymhellach yn erbŷn ffraingc. A'r Brenin a yspysodd iddŷnt pa Gost a fuaseu iddo y Flwŷddŷn o'r blaen; Ac a ddywedodd wrthŷnt, mae'r

un faint o Arian a wasanaetheu iddo y Flwŷddŷn oed•• yn dyfod; A hynnŷ fel a canlŷn.

i Gadw 40000. o Forwŷr dros 13. o Fisoedd, (ynol 4 l. a 5 s. y mis i bob un) 2210000. o bunodd.

i ordinary y Navy 85740. o bunoedd.

i swŷddogion y ddwŷ-fil o filwŷr ar y môr. 16972. o bunau.

Am gadw cyfri o'r morwŷr, a'u perthŷnaseu 59485. o bunnau.

i dalu i 87440. o Filwŷr Tir, yn wŷr meirch, a gwŷr traed, drwŷ gyfri'r swŷddogion a'r cyfan sŷdd dan daledigaeth y Brenin yn Lloeger, a thros y môr. 2007882 o bunnau.

i dalu am amrŷw o bethau eraill a ddigwŷddo wrth ganlŷn y Rhyfel. 500000. o bunnau.

Y Milwŷr sŷdd dan daledigaeth y Brenin ar fôr a thîr ydŷnt 127440, o wŷr.

Yr Arian (a ddywedodd y Brenin) a wasanaetheu i ganlŷn y Rhyfel dros un Flwŷddŷn ŷw 4880079. o Bunnoedd.

Y Parliament arol i'r Brenin yspysu iddŷnt pa faint o Arian a wasanaetheu, A ymroesant, ac a addawsant roddi i'r Brenin i ganlŷn y Rhyfel yn erbŷn ffraingc dros y Flwŷddŷn 1697. o Bunnau 4880079.

Brenin spaŷn a glafychodd y drydedd waith.

Llong a 82. o bobl ynddi (yn myned o Loeger i'r Werddon) a suddodd wrth Ddulŷn, a boddodd yr holl bobl onid 2.

RHAGFYR, 1696.

6. Bŷ farw Arglwŷdd Canghellwr y Werddon, Sr. James Porter.

27. Digwŷddodd Temhestl fawr, o Fêllt a thyranau, a Gwŷnt, a Gwlaw, yn cyrrudd o orllewŷn Lloeger i eithaf spaŷn: y mêllt a doddasant rai o'r Gynnau Canans yn y drêf a elwir Pendenis yngorllewŷn Lloeger; A'r Gwŷnt a ddinistrodd ac a suddodd lawer o Longau 'rhŷd ochor ffraingc; Ac a fwriodd i lawr lawer o Adeiladaeth Cryfion yn spaŷn.

JONAWR, 1697.

15. Yr Afon Jarroline yn Scotland a sychodd yn hesp, dros badair Awr.

21. Cododd llu o Wehyddion sidan yn Llundain, ynghŷlch Dêg-mîl o rifedi, a'u gwragedd▪ Ac a aethant yn unol at y Parliament, i ddymuno arnŷnt wneuthur Gweithred o gyfraith yn erbŷn y Marsiandwŷr oedd yn dyfod a sidanau wedi eu gweu i'r Deŷrnas hon: ac yn erbŷn dyfod a Chalico brîth i'r Deŷrnas, yr hŷn oedd yn anrheithio Crefft y Gwehyddion hŷnnŷ: Ar Parliament a wnaethont eu dymuniad hwŷnt.

22. Arian Lloeger a wastadlwŷd yn Scotland wrth bwŷsau: yr hên Arian am 5s. a 4d. yr Owns. Ar Arian newŷdd am 5s. a 5d. yr Owns.

24 Cododd Temhestl o Wŷnt Rhyfeddol ynghŷlch Llundain, ac a daflodd Rai o'r Llongau o'r afon i'r lan.

30. Digwŷddodd Temhestl fawr o Wŷnt a Gwlaw, a Mellt a Thyranau yn Rhufain; yr hŷn a daflodd i lawr lawer o Adeiladaeth, ac a ddadwreiddiodd 600, o Goed, gan eu taflu 30. o lathennau o'u llê.

CHWEFROR, 1697.

O Ganol y mîs diweddaf, i ganol hwn, bŷ farw o bobl (yn Livonia yngwlâd Poland) 18000. drwŷ newŷn ac eisieu.

Gwŷr ffraingc a Gymerasant ar y môr 28 o Longau Lloeger, a 19 o Longau Holand, y rhain oedd yn myned o'r Werddon i fflanders ag ymborth i'r mîlwŷr.

MAWRTH, 1697.

Llongau Spaŷn a ddaethant adref, a Mŵn Arian ynddŷnt werth 2000000 o Bunnoedd,

Y Gwehyddion a godasant drachefen yn Llundain, ac a osodasant ar rai o wŷr y Parliament, ac ar eu tai, Ar Parliament a ddymunasant ar y Brenin eu gostegu, ac fellu a gwnaeth ef, drwŷ yru y mîlwŷr a'r Traŷn band yn eu herbŷn; Rhai o honŷnt a ladded, a rhai a friwed, a llawer a ddalied ac a yrwŷd ir môr i ymladd yn erbŷn ffraingc.

Pump o Longau marsiandwŷr Lloeger, ac wŷth o Longau marsiandwŷr Holand, (a thair o Longau Rhyfel gyda hwŷnt)

wrth ddyfod adref yn llwŷthog, o Bilbo yn Spaŷn, Cyfarfodasant a 9 o Longau Rhyfel ffraingc; y naw hynnŷ a'u cymmerasant oll, ac a'u dygasant i ffraingc.

Bŷ farw Arglwŷdd Berkley, Admiral neu benswŷddog y môr dan y Brenin Wiliam.

Brenhines Poland a syrthiodd yn glâf.

EBRILL, 1697.

Pedair o Longau Rhyfel Lloeger, a gymmerasant, ac a suddasant ynghŷlch 40. o Longau ffraingc, y rhain oeddŷnt yn llwŷthog o ŷd a Halen, yn myned adref i ffraingc.

Tarddodd tân yn Westminster yn Llundain: yr hwn a losgodd 22. o dai, Ac a golledodd y bobl wŷth mil o bunnau.

11. Bŷ Temestl anferth o Fêllt a Thyranau, a gwlaw, yn Luxenburgh, yn Germany; trwŷ yr hŷn a boddodd 50. o Filwŷr, a 2000 o Ddefaid, o fewn 2 filltir i Laroche; A thaflodd i lawr amrŷw o Gestill, ac Eglwŷsŷdd a thai.

15. Bŷ farw Brenin Swedland, Charles yr XI. yr hwn a aned Rhagfŷr 4, 1655. A Goronwŷd 1660. Ac a adawodd y goron iw unig Fâb Charles, yr hwn a anwŷd y 27. o Fehefin 1682.

Y bobl gyffredin yn Livonia yngwlâd Poland, (o achos newŷn ac eisieu) a godasant; ac a yrasant i ffoi 3000. o wŷr a yresid iw gostegu.

Brenin spaŷn a glafychodd drachefen.

MAI, 1697.

4. Daeth y newŷdd fod y newŷn yn chwanegu yn Livonia, ac yn Finland yn Swedland; Ac na welodd y neb a dramwŷodd y wlâd honno, mewn 40. o Filltyroedd neb yn fŷw, ond mewn un pentref un gŵr a'i blant yn ymborthi ar furgŷn, A phlentŷn bâch yn cnoi bron ei fam farw.

5, Pedair o Longau Rhyfel ffraingc, a osodasant ar lawer o Longau marsiandaeth Lloeger, (y rhain oedd yn myned o Loeger i Barbados) ac a gymerasant 14, o honŷnt ac a'u dygasant i ffraingc, ac a ddinistriasant amrŷw eraill o honŷnt, ac a Laddasant o wŷr Lloeger 150, ac a friwasant lawer mwŷ.

5. Gwŷr ffraingc a amgŷlchasant drêf gadarn yn fflanders a elwid Aeth, ac a'i cymmerasant mewn 3 wŷthnos o amser.

6. Gwŷr ffraingc a gynŷgiasant roddi yr arfau i lawr, a'u gwrthwŷnebwŷr a nagcausant gydtuno i hynnŷ.

Brenhines Spaŷn a galfychodd drachefen o'r crŷd.

Clafychodd ein Brenin Wiliam ar ôl iddio dirio yn Holand, ac a wellhadd yn fŷan drwŷ ollwng gwaed.

10. Digwŷddodd Tân mewn trêf a elwir Segedin, yn Germany, (drwŷ ddiofalwch y mîl-wŷr yn Cymerŷd Tabacco) ac a Losgodd mewn tair awr y Castell a llawer o dai, a naw mîl sachaid o ŷd a blawd, a llawer o wair, a chyfreidiau eraill i'r mîlwŷr a'u meirch.

17. Digwŷddodd Tân yn Stockholm, ac a Losgodd Lŷs Brenin Swedland, a llawer o'r Ddinas hefŷd.

25. Ennynnodd tân drachefen yn Stockholm mewn 3 o fannau ar unwaith, ac a losgodd y Ddinas agos i gŷd, a daliwŷd amrŷw o ddieithred yn y Ddinas, ymhylîth y rheini i roedd amrŷw o wŷr ffraingc, Ac i'r oeddid yn credu mae hwŷnt a wnaetheu y direidi.

26. Y Frenhines weddw o Spaŷn, a syrthiodd yn glâf.

28. Daeth y newŷdd drachefen fod y newŷn yn chwanegu ••n ffinland a Livonia, a bod farw o hono Gan-mîl o ••obl.

MEHEFIN, 1697.

Yr ail dŷdd. 33000. o wŷr ffraingc a amgylchasant Ddinas Barcelona yn Spaŷn, arfeder ei chymmerŷd wrth nerth eu harfau.

Gwnaed y Duc o Luxenburgh yn Frenin Poland.

Rhai o Longau Lloeger a gyfarfodasant a llongau ffraingc ymhell oddiwrth dir, ac a ymladdasant; y Saeson a gymerasant 5, ac a suddasant 2 o Longau ffraingc; ac a wnaethant i'r lleill oll ddiangŷd.

Daeth y newŷdd i Loeger ddarfod i wŷr ffraingc ymadel a New-found-land, yr hon a gymerasent oddiar y Saeson yn y Westindia yn mîs Medi 1696.

O Ganol mîs Ebrill i ganol y mîs ymma, bu llawer o Demhestlau mawr (mewn amrŷw o fannau yn Lloeger a Chymru) o Eêllt a thyrannau, a Gwlaw a chenllŷsg anferth o faint; Rhai o'r Cenllŷsg oedd naw neu ddeg o fodfeddau o amgŷlch; yn lladd defaid a gwŷddau, ac yn dinistrio'r ydau.

Ni bu odid o wŷthnos yn y Flwŷddŷn nad oedd Gwŷr Lloeger yn colli rhai llongau, ac yn Cymmerŷd rhai eraill oddiar wŷr ffraingc, feswl un neu ddwŷ neu dair ar unwaith; ped faswn yn ysgrifennu y cwbl ymma, buaseu yn llenwi y llyfr hwn i gŷd.

Y Newŷddion hŷn, a llawer mwŷ a gyhoeddwŷd 'rhŷd Lloeger yn Brintiedig bob wŷthnos yn eu cwrs, fel a digwŷddasant.