Anglia sacra, sive, Collectio historiarum partim antiquitus, partim recenter scriptarum, de archiepiscopis & episcopis Angliæ, a prima fidei Christianæ susceptione ad annum MDXL

THOMAE RUDBORNE Monachi WINTONIENSIS HISTORIA MAJOR De Fundatione & Successione Ecclesiae VVintoniensis.

ACCEDUNT

• Annales Ecclesiae Wintoniensis ab anno DCXXXIII. ad MCCLXXVII.
• Successio Episcoporum Wintoniensium ab anno MCCLXXVII. ad Reformationem.
• Epistola Monachorum Wintoniensium ad ALEXANDRUM II. Papam.
• Epistola ALEXANDRI II. Papae ad Monachos Wintonienses.
• Epistola ejusdem ad LANFRANCUM Archiepiscopum Cantuarien∣sem de Monachis Wintoniensibus.
• LANTFREDI Prologus Historiae de miraculis S. SWITHUNI.
• Successio Priorum Wintoniensis Ecclesiae.

THOMAE RUDBORNE HISTORIA MAJOR WINTONIENSIS.

Deest initium Operis, foliis plurimis in utroque Codice desideratis. Epi∣tomen igitur partis desideratae ab ipso Authore, prout videtur, conscrip∣tam ex Codice MS. Cottoniano Galba A. 15. apponere erit oppor∣tunum. De hac Epitome vide plura in Praefatione.

PROLOGUS.

TEmpore quo humanae salutis benignissimus operator Jesus vera pax nostra atque perfecta proprii sub nominis titulo mundo sol nitens radioso lumine humano serenè illuxit generi plurimarum provin∣ciarum; ut nebulosa perfidae idololatriae praeclarescerent umbracula solatio salutiferi fontis undae sordida mundi diluentis crimina, in spaciosa orbis climata fervidi caritatis igniferi sunt directi. Et cùm sic patriam il∣luminantium dulcissimus in omnes terras sonus exivit; devenit in Britanno∣rum confinia, quae Anglia nunc vocitatur, per religiosissimos firmissimosque aeternae salutis bajulos sonitus tubalis evangelicae veritatis. Et quamvis per Apostolos caeterosque Christi discipulos in cunctis mundi Partibus ab fidei Christianae exordio praedicata sit fides & doctrina Evangelii; pauci tamen de populo crediderunt; & de his adhuc multi postea apostataverunt. Sed ex quo Britannia Christi fidem suscepit, semper inter eos ipsa fides remansit integra & à toto deperdito illaesa; licèt per Pelagium Haereticum & Genti∣les Saxones terra sit multùm contaminata. In Walliâ enim & in Cornubiâ semper fides grossos suos protulit praefulgidos. Unde inter caeteras nationes, quas invenimus in fide praeceptâ stabiles fuisse, primus fuit populus Britan∣nicus. Nam Francia, quae per diversas ejus provincias à sanctis patribus fidei signaculo insignita fuisset, ut puta per B. Dionysium, B. Martialem, & cae∣teros quamplurimos; fides tamen in illis provinciis per aliquanta temporum curricula est extincta usque ad tempora B. Remigii; qui beatus Pater Clo∣doveum sextum Regem Francorum cum toto sibi subjecto populo circa an∣num Gratiae DXX. ad Christi convertit fidem. Qui Clodoveus Rex primus fuit omnium Francorum Regum Christianus; ut scribit Henricus Huntin∣dunesis Archidiaconus libro 2^o. & Vincentius Belvacensis in quartâ parte Speculi▪ Historialis, & Ranulphus Cestrensis in suo Polycronico lib. 5. cap. 3. Unde B. Remigius & ejus successores in Sede Remensi Primates totius Fran∣ciae dicuntur ac Apostolicae Sedis Legati nati. Etiam de Hispaniâ legimus, quòd fidem denuo suscepit Christi sub Papâ Cornelio circa annum Domini CCLX. ut scribit Martinus in Chronicâ suâ. Item de Africâ legitur in Chro∣nica Martini, quòd fidem Christi iterum recepit sub Marcello Pontifice circa annum Dominicae Incarnationis CCC. Item de Italia invenimus in Ge∣stis Romanorum Pontificum; quòd Christiana est effecta per beatum

Papam Silvestrem circa annum Domini CCCXL. Idemque patet de caeteris Regnis ac Provinciis; quae omnia regnum Britanniae, quae Anglia nominatur, in stabilitate fidei praecessit, stetit & adhuc stat: sit benedictus conservator in altissimis. Suscepit igitur Britannia, quae & Anglia, salutifera veritatis sacramenta modo quo in sequentibus utriusque hominis conclarescet lu∣minibus.

CAPITULUM I.

HOnore ac regio diademate gloriosus Princeps Britannorum Lucius infula∣tus, Christianitatis odoriferamque famam audiens, supra humanae aesti∣mationis modum & se & regnum suum cum toto sibi subjecto populo carita∣tivo fervore Christianorum cupiebat erudiri doctrinâ salutiferâ. Primo igi∣tur imperii sui anno Legatos ac nuncios praeclaros ad summum Romanum Pontificem destinabat, ea quae pacis ac salutis perpetuae sunt rogitans; ut sc. tanto Principi ad viam aeternae vitae adipiscendam anhelanti concesso coe∣lestis lavacri rivulo Christi Solis aeterni serenet radiolum. Orbe in toto tunc praesidente beatissimo Papâ Eleutherio, qui B. Petro Apostolorum Principi duodecimus in Apostolatûs successit cathedram, serenissimus Princeps Lucius sui propositi desideratissimi est consecutus effectum. Nam supra-nominatus Pontifex almifluus Eleutherius,

Qui solet excelsos clave ligare polos. Qui praestante Deo, solvitque ligamina mundo; Et reserat cunctis coelica regna piis.

Circa annum Dominicae Incarnationis CLXIV. ut refert † Venerabilis Beda de gestis Anglorum lib. 1. cap. 4. & Martinus in Chronicâ suâ, & Gildas Hi∣storicus, antiquus ille Britannorum conscriptor lib. 1. cap. 7. duos Pontifices, doctores, religiososque viros ac Monachos Faganum & Duvianum, cum plu∣rimis ejusdem voti sibi associatis Monachis, obtutibus praesentavit regiis. Qui memoratum Principem cum totâ sibi subjectâ Provinciâ baptizantes, munus∣culo fidei ditaverunt insignissimo.

CAPITULUM II.

MInistratâ itaque fideliter & devotè fidelium novellae plantationi divi∣ni verbi annonâ omne delectamentum in se habente, Templisque Deo∣rum & paganosâ purificatis superstitione, uni Deo ejusque Sanctis Ecclesias dedicantes diversas, Monachorum aliorumque Ordinatorum coetibus prae∣nominati Antistites repleverunt. Praecipuè, ut refert Girardus Cornubiensis

de gestis Britonum lib. 1. cap. 8. in Cathedralibus Ecclesiis Monachos coele∣sti conversatione praeditos introduxerunt. Fueruntque tunc in Britannia, quae modo Anglia dicitur, XXIV. Flamines, qui dicebantur Templorum summi Pontifices; & tres Archiflamines, qui tres sedes habuerunt in tribus nobilio∣ribus Insulae civitatibus, viz. in Londonia, Eboraco, & in Urbe Legionum in Wallia, quae Kaerusk olim Britannico sermone dicebatur. Regio Britan∣niae quondam erat civitatibus nobilissimis XXVIII. insignita, praeter castella innumera, quae & ipsa muris, turribus, portis ac seris erant instructa firmis∣simis. Sic Alfredus. Civitatum nomina erant, Kaerleud i. e. London. Kaerbra••c i. e. Eboracum. Kaerkent i. e. Cantuaria Kaergorangon. i. e. Wigomia. Kaer∣lirion i. e. Leicestria. Kaerclan i. e. Gloucestria. Kaercolden i. e. Colcestria. Kaerri i. e. Cicestria, quae olim apud Saxones vocabatur Cissancestre. Kaer••eri i. e. Cirencestre. Kaergwent i. e. Wintonia. Kaergrant i. e. Cantebrigia. Kaer∣leil i. e. Lugubalia. Caerperis i. e. Porcestria. Caerdorm i. e. Dorcestria. Caerludecote i. e. Lyncolnia. Caermerthin i. e. Urbs Merlini. Caersegent i. e. Silcestria, quae super Thamesin non longè à Ridingo ponitur. Caerleon sive Caerlegion i. e. Urbs Legionum, quae postea Legecestria dicebatur, sed modò Cestria dicitur. Caerbadon i. e. Batonia, quae aliquando Urbs A∣thamanni vocabatur. Caerpaladgin i. e. Septonia, quae hodie vocatur Schaf••is∣bery. Caerpendragon, quae & civitas Cridiensis olim, modò transfentur ad Ex∣oniam Sedes Episcopalis. Caerpengren i. e. Salopia. Caersnotynham i. e. No∣tynham. Principalis sedes Flaminum erat in urbe Wentana, quae lingua Bri∣tannica nominata est Kaergwent.

Hactenus Epitome. Dein rem prosequitur ab ultimis hisce verbis exorsa Hi∣storia Major.

* * * * * Tana quae lingua Britannica Kaergwent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . à Flamen dicitur & Filum, i. e. Sacerdotis insignium, quasi Filamen; quia reliquias à collo per filum pendentes portabant. Vel dicitur à filo, quia ubicunque erat Sacerdos, in signum Sacerdotii deferebat Almirium; sed ingruente calore, cum ex caloris nimietate non posset illud deferre, religabat sibi capillos quodam filo; vel flosculum lanae filo in ver∣tice ligatum deferebat, in signum Sacerdotii. Loco Flaminum praedicti Pon∣tifices Episcopos constituerunt, & loco Archiflaminum Archiepiscopos po∣suerunt.

Aspiciens utroque lumine gloriosus ac Christianissimus Rex Lucius cultu verae fidei mirificè esse Regnum magnificatum, maximoque gaudio repletus, possessiones, & terraria, quae prius Templorum Flamines possederant, in meliorem usum vertens, ipsa Ecclesiis fidelium permanere concessit; augmen∣tandoque eas, amplioribus aquis & mansis, omnique libertate sublimavit. Ecclesiam verò Wintoniensem, quam quadam speciali praerogativa dilexit, solummodò ex fundamentis renovavit, ut scribit Vigilancius in libro de Basilica Petri capit. 1^•. Monachis verò quousque perficeretur opus pro posse consum∣mandum, mansiusculum cum Oratorio, Dormitorio, ac Refectorio construxit, ut scribit idem Vigilancius.

CAPITULUM III. De Dedicatione Wintoniensis Ecclesiae, & de Possessionibus eidem à Rege Lucio concessis.

COmpleto renovationis opere quinto anno Conversionis regiae, dedica∣verunt eam praedicti Antistites & Monachi Faganus & Duvianus in honorem sancti Salvatoris IV. Kalend. Novembris Anno gratiae CLXIX. & Monachis ipsam repleverunt Deo devotè famulantibus, ac professis sanctam Regulam à Sancto Marco Evangelista traditam; de quâ Regulâ scribit Cas∣sianus de Institutis Monachorum libro primo. Abbatemque loci constituerunt Monachum quendam vocabulo Devotum.

Statuit insuper inclytus Princeps Lucius Episcopo & Monachis Wintoni∣ensis Ecclesiae dari Possessiones & Praedia, quae quondam erant ejusdem Civi∣tatis Flaminum, cum Privilegio eorundem, quorum limites extendebant; ut scribit ille antiquus Britannorum conscriptor Moracius libro primo cap. 9. per duodecim millia passuum per gyrum Civitatis Wentae, sc. ab unaquaque plagâ Civitatis in duodecim millia passuum.

Insuper, ut scribit idem Moracius ibidem, dedit praedictus Christianissi∣mus Rex Lucius praedictae Ecclesiae, quam de novo fundaverat, suburbana Civitatis ejusdem cum privilegio Dunwallonis Molmucii. Iste Dunwallo, ut scribit idem Moracius & Gildas Historiae suae 19. & Gaufridus Monu∣metensis in Historia Britonum, cum sextus decimus esset Britonum Rex & Pa∣ganitate nimis obvolutus, Leges sancivit, quae Molmucinae dicebantur, us∣que ad tempora Willelmi Conquestoris satis celebres. Inter quae statuit, ut Civitates & Templa Deorum, viae ad illa ducentes, ac aratra Colonorum immunitate confugii congauderent: ut quicunque fugitivus sive reus ad ea confugerent, cum veniâ coram inimico suo abiret.

In diebus illis Latronum mucrones cessabant, nec erat qui violentiam alicui ingereret, erantque ab unaquaque parte Civitatis in quolibet duodenario numero passuum octo Viculi optimi. Requievit ex tunc Religio Monastica in Ecclesia Wyntoniensi quieta in pace, & pacificâ possessione, Domino jugiter conjubilans, a centum duobus annis, viz. à primo anno Regni Lucii Christianissimi Princips usque annum secundum Diocletiani Tyranni.

CAPITULUM IV. De Persecutione Diocletiani Imperatoris in Britannia.

ANNO Gratiae CCLXVI. interfecti sunt Monachi in Wentanâ Eccle∣siâ omnes praeter paucos, qui fugam inierunt; & destructum est illud nobile Coenobium à Ministris Diocletiani in Christi fideles crudelissimi Persecutoris; quum iniquissima & à retrò seculis inaudita in Christianos ex∣ercitata est Persecutio, ut refert Venerabilis Beda de Gestis Anglorum lib. 1. cap. 4. Quo Persecutionis tempore, illud exercente Maximiano Herculio Principe Militiae Exercitus praenominati Tyranni, cujus etiam Imperio plurimae destructae sunt Ecclesiae, sacrae Scripturae Volumina igni sunt tradita, multi religiosissimi Monachi & electi Sacerdotes gladio traditi sunt; qui autem superstites fuerunt cum fidelibus sibi subditis in sylvis abditisve speluncis se occuluerant. Inter quos Christi constantissimos Athletas passus est sanctus Albanus Verolamius in Urbe Verolamiâ, quae nunc Villa Sancti Albani nun∣cupatur, in habitu monastico supposita veste peregrini. Nam ita scribit Vo∣lensis in libro de laude Britonum cap. 15. Passus est, inquit, Sanctus Albanus Verolamius sub caracalla & cucullâ Magistri sui Amphibali Monachi & Doctoris egregii oriundi in Urbe Legionum in Walliâ Britannico sermone Kaerusk nominatâ. In cujus Urbis Ecclesia Cathedrali ac totius Walliae Metropolitana Monachus ad officium Clericatûs promotus est. Haec Vo∣lensis.

Quòd Sanctus Albanus passus sit in habitu Monachali, habetur per Bedam de Gestis Anglorum lib. 1. cap. 7. Sed loquor de libro quem composuit in lin∣guâ Saxonicâ de Gestis Anglorum, quem scripserat Ceolwlpho Regi Nor∣thanhumbrorum, cujus copiam habui in Prioratu Canonicorum de Suthwyk, in quo libro Saxonicè sic habetur: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 hae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 hinae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 munucan 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉-lanae Quod latinè taliter sonat: Tunc sanctus Albanus pro ipsis prius venit; & Magister suus informavit eum & stabilivit in Fide, & praestitit ei habitum suum Monachalem. Et Thomas Walsingham in Chronicis suis, ubi agit de tempore Regis Edwardi Secundi post Conquestum, dicit, quòd anno istius Regis Edwardi, viz. Anno Dominicae Incarnationis MCCCXIV. Idem Dominus Rex in Vigiliâ Ramis Palmarum venit ad Sanctum Alba∣num, & obtulit beato Martyri quandam Crucem auream diversorum San∣ctorum reliquiis insertam & lapidibus pretiosis, commendans se & suos Necessarios ejusdem Sancti tutelae & precibus Monachorum. Cum∣que suggestum fuisset ei, quòd Pater suus Chorum Sancti Albani renovas∣se proposuerat, desiderium Patris explere gestiens, contulit mox centum Mar∣cas argenti & meremium apud Dynestegan quaerendum ad opus il∣lud; jubens ut pecuniae nullo modo parcerent, quin opus illud ad hono∣rem

divi & beati Albani Anglorum Protomartyris irreprehensibiliter con∣summarent. In crastino Diei Palmarum Rex iter versus Insulam Eliensem arripuit, ubi solempnitatem Paschalem tenuit nobiliter & festivé. Quo tempore Elienses errantes dicentes se Corpus habere Sancti Anglorum Proto∣martyris manifestissime confutavit coram Regni Nobilibus & Monachis dicti loci. Jam cùm ad alleviandam moram suam in Monasterio oculis diversa subiret, variaque videre vellet ibidem; tandem incidit menti ejus, ut vi∣deret, quid esset contentum in feretro quod beati Albani vocant in Ecclesia memorata, dixitque Episcopo, qui tunc aderat, Eliensi: Scis, inquit, quod fratres mei apud Sanctum Albanum Corpus ejusdem Martyris putant se ve∣raciter habere, & in hoc loco dicunt Monachi se dicti Sancti corpus tenere: Per animam Dei (inquit) volo videre, in quo loco reliquias Sancti Corpo∣ris debeo potissimum venerari. Cum Praesul verba Regis Priori & Fratribus retulisset; illi, viz. exsangues effecti, quid responderent, quidve facerent nesciebant; ex unâ parte timentes amittere tantum thesaurum, si verum esset, quod apud eos foret; ex alterâ convicti de mendacio metuentes, quia hoc praedicaverant se habere. Nesciebant enim pro tunc quid in dicto feretro contineretur. Episcopus videns suorum consternationem, animavit eos, ut confiderent; quia non ad auferendum tantum Thesaurum, sed venerandum Rex aspectum reliquiarum requisivit. Ventum est ergo in Ecclesiam, & Feretrum solutum & apertum est per quendam Monachum Alanum de Wal∣singham dictum, qui postea proficientibus meritis Prior factus est illius Ec∣clesiae, qui & ipse peritus erat in opere aurifabrili, & ideo ad solvendum fe∣retrum tunc vocatus. Rex verò cùm vidisset cunctos clavos extractos, ad feretrum patefaciendum accessit, & levavit operculum manu sua. Et ecce vident locellum illud à summo usque deorsum quodam panno villoso ita occupatum, ut nihil possit aliud continere. In superiori vero parte vesti∣menti conspiciunt cruoris coagula, densè respersa, ita nova, ita recentia quasi pridiè fuissent effusa. Cum quo panno inventa est Scriptura antiqua ita se habens: Haec est Cuculla Sancti Amphibali Monachi & Sancti Albani Praecep∣toris, sub qua passus est Sanctus Albanus Angliae Protomartyr sub Persecutione Diocletiani Imperatoris in omnes Christianos saevissimâ. Et fas est credere, quòd ad honorem Sancti divino miraculo sanguis ejus sit in hâc veste servatus, sicut in pulvere sui sepulchri per multa saecula legitur conservatus. Cujus pulve∣ris massam, in qua rubebat adhuc sanguis Martyris, Sanctus Germanus An∣tissiodorensis Episcopus secum abstulit & detulit ad natale suum, Antissio∣dorae capellam construens in honorem Martyris memorati. Rex igitur & omnes assistentes de tanto miraculo stupefacti proni corruerunt in terram; & facta est non parva haesitatio, quis accederet ad deponendum operculum & feretrum contegendum. Tandem Rex ipse caeteris animosior operculum detraxit ad locum suum; & tunc primò cognoverunt Elienses, quid de Sancto Albano haberent, quid non haberent, cum oculatâ fide cernerent in dicto fe∣retro praeter caracallam sive cucullam nihil omnino contineri. Rex verò hila∣rior effectus de rei compertâ veritate, dedit illis dona varia: Residuum tem∣poris, quo mansit ibidem, ducens in summâ laetitiâ, frequenter conferens de merito Martyris Albani & gloriâ, & indicans non sine Dominicâ factum providentiâ, ut in duobus locis tam celebribus specialis veneratio Sancti Mar∣tyris haberetur. Et ait Eliensibus: Gaudete de dicto munere, gaudete de tanti Martyris meritis & sanctitate: quia si, prout dicitis, hîc Deus per illum plura facit miracula ratione vestis, credatis quòd apud Sanctum Albanum ampliora facit miracula ratione corporis illius sanctissimi quiescentis.

CAPITULUM V. De Passione Sancti Amphibali Sociorumque ejus.

NON multò post passionem Sancti Protomartyris Anglorum beati Al∣bani martyrizatus est Sanctus Amphibalus cum novem Sociis apud Villam de Redborne per tria milliaria à villâ Sancti Albani. Ipse verò san∣ctus Amphibalus, ut ejus habet texta Passionis, primò patefactis visceribus, & intestinis ejectis, & post lanceis confossus, occubuit, tandem lapidibus conquassatus. De novem verò sociis suis quidam occubuerunt gladiis caesi, alii lanceis transverberati, alii decapitati. Quorum corpora inventa sunt anno ab incarnatione Verbi MCLXXVIII. tempore Regis Henrici secundi, ut scribit Matthaeus Parisiacensis in Chronicis suis, agens de temporibus ejus∣dem Principis. Inter reliquias autem Athletae Christi Amphibali cultelli duo magni inventi fuerunt. Unus in testâ Capitis, & alter circa praecordia. Qui cultelli usque hodie apud Redborne in Capella Sancti Jacobi in magnâ habentur veneratione. In honorem istius Sancti Amphibali dedicata erat olim Ecclesia Wintoniensis; ut in sequenti capitulo declarabitur.

CAPITULUM VI. De secunda fundatione Ecclesiae Wyntoniensis, & secundo intro∣itu Monachorum in ipsam Ecclesiam.

CUM enim multum valeant apud justum judicem Deum justorum pre∣ces assiduae; ascenderunt Lachrymae suorum fidelium in conspectu Con∣ditoris altissimi, & sedatum est gravissimae Persecutionis ac infidelissimae per∣cussionis jaculum fulminosum, completo viz. spatio viginti duorum anno∣rum. Unde Christiani, qui prius in sylvis opacissimisque locis se posuerant in absconso, in publicum se ostendentes renovant Ecclesias, quae usque ad solum undique erant destructae. Quo in tempore reaedificata est Ecclesia Wyntoniensis secundò ab Christi Fidelium oblationibus: non tamen tan∣tum spatium continebat Ecclesia, neque situs Monasterii, nec ejusdem loca, sicut prius Monasterium à Lucio Rege fundatum continebat. Eratque men∣sura Ecclesiae, quam primitus Rex Lucius fundaverat, secundùm Moracium Lib. 1. cap. 2. in longitudine ducentorum & novem passuum, in latitudine octoginta passuum, in altitudine nonaginta duorum passuum; ab uno cornu ex transverso Ecclesiae in alterum, erant passus centum octoginta. Situs Mo∣nasterii ex parte Orientali Ecclesiae erat centum passuum in longitudine ver∣sus, vetus Templum Concordiae, & quadraginta passuum in latitudine versus novum Templum Apollinis. Ex parte Aquilonari in longitudine erant pas∣sus centum sexaginta, in latitudine nonaginta octo. Ab occidentali plagâ Ecclesiae erant passus centum nonaginta, in latitudine centum. Ex Australi plagâ, erant passus in longitudine quadringenti quinque, in latitudine quin∣genti octaginta. In hâc plagâ situatum est Palatium Episcopale, domus ne∣cessariae, ac officinae Monachorum.

Constructa sic denuò Ecclesiâ Wentanâ, Monachi secundo ipsam rein∣trant, scilicet Anno Dominicae Incarnationis CCXCIII. Et tunc ad requisi∣tionem Deodati Abbatis de novo vetus Coenobium in honorem Sancti Am∣phibali Sociorumque ejus constructum est, ministerium Dedicationis solemp∣niter perficiente Constante, tunc in eadem Ecclesia pontificante, Nonas Junii; ut scribunt Girardus Cornubiensis, de Gestis Britonum libr. 3. cap. 8. & Vigilantius in libro de Basilica Petri capitulo 5. Dedicata sic ac renovata Ecclesia Wintoniensis in honorem Sancti Amphibali Martyris, quae extunc hoc nomen sumpsit, sc. Vetus Coenobium. Requieverunt in ea Monachi, in ympnis & spiritualibus Canticis Domino devotissimè vacantes, fermè ducen∣tis decem annis, usque ad adventum Cerdici sive Cerdicii Saxonici viri, qui primus extitit Occidentalium Saxonum Rex, de quo plenius in se∣quenti secundo libro aliqua dicentur.

Explicit Liber primus de fundatione Wentanae Ecclesiae in tempore Brito∣num. Incipit Liber secundus de Regibus & Pontificibus Wyntoniensibus in eorum temporibus ante Monarchiam, & de tertiâ fundatione Wyntoniensis Ecclesiae per Kynegilsum Regem.

LIBER II.

CAPITULUM I. De Cerdico Rege.

CUM Provincia Britonum, quae modò Anglia nominatur, Saxonum temporibus in octo Regna divisa fuerit, viz. in Regnum Cantiae, Regnum Australium Saxonum, Regnum Orientalium Saxonum Regnum Orientalium Anglorum, Regnum West-Saxonum, Reg∣num Merciorum, Regnum Northamhumbrorum, quod in duo dividebatur Regna, viz. in Regnum Deirorum, quod est pars Aquilonaris citra fluvium Humbrae, & in Regnum Berniciorum, quod est pars Aquilonaris ultra flumen Humbrae. Regnum Occidentalium Saxonum, ut scribit Willelmus Malms∣buriensis de Regibus Libr. primo, erat magnificentius & diuturnius, quia per Reges hujus Provinciae incoepit Monarchia totius Angliae. Regnum istud Occidentalium Saxonum incoepit à quodam Saxonico, qui Cerdicus, sive Cerdicius dictus est. Hic genere Germanus à Wodeno quippe de∣cimus, cum Kenrico filio suo in Britanniam venit Anno Dominicae In∣carnationis CCCCXCV. post mortem Hengisti Anno octavo; & applicuit in loco, qui postea de nomine ejus Cerdikysore i. e. Portus Cerdici diceba∣tur, ut scribit Auctor in Flores Historiarum sub Anno Gratiae CCCCXCV. Eo verò die quo applicuit Cerdicus, convenit universa multitudo Provinciae contra Cerdicum & suos, & pugnam viriliter commiserunt; sed tandem devictis Britonibus, Pagani non sine frequentibus bellis Incolarum, littora Maris ibi∣dem magis ac magis occupare coeperunt. Ab isto Cerdico Reges Occiden∣talium Saxonum originem duxerunt. Venit enim in Britanniam secun∣dùm Auctorem in Flores Historiarum anno tricesimo Regni Regis Brito∣num Aurelii Ambrosii, Cerdicus sive Cerdicius, super Britones plures exer∣cens victorias. Post adventum suum Anno XXIV. Monarchiam Occiden∣talium Saxonúmque adeptus Regni Diadema suscepit, coronatus more gentili apud Wyntoniam in loco quem de Christi Ecclesia, i. e. Wyntoniensi, Mona∣chis interfectis, Pagani templum fecerant Dagon anno Dominicae Incarna∣tionis DXVI. anno secundo Regni Arthuri Regis Britonum. Isto anno Cerdicus sive Cerdicius saepius cum Arthuro confligens, pertaesus Arthurus cum Cerdicio deinceps praelia inire, foedus cum illo pepigit, & datis sibi Hampshiriâ, Suthreiâ, Wyltshirâ, Somersetoniâ, has Provincias quondam Regni sui derelinquens, tradidit in manus hostiles; quas plagas, occisis Britonibus, novis replevit Saxonibus. Mordredus verò cognatus Arthuri, Cerdicium convocans in auxilium contra Arthurum, proponens dimicare, addidit Dominio Cerdicii praeter praedictas Provincias Dorsetensem, Devo∣niensem & Cornubiam, quas Provincias, exceptâ Cornubiâ, Britonibus ex∣pulsis & interfectis, replevit Saxonibus. Concessit enim Cerdicius Cornu∣biensibus, ut sub annuo tributo ritum Christianae Religionis observarent.

Quod de Rege Arthuro quidam scribunt Chronicantes, quòd duodecies Saxones debellavit, hoc quidem ejus laudi congruit. Sed quod addunt, viz. quòd omnes Anglos sibi tributarios fecit, primum ad hoc si placeat Brito∣nibus, minimè videtur laude dignus; quia excaecatus timore, taedio, & mu∣nere, pro tributo datur patria alienigenis, trucidantur Britones, & de Terrâ Gewyseorum fit Occidentalium Saxonum Regnum & Dominium. Dicitur

enim Terra Gewyseorum ut scribit Auctor de Concordantiis Chronicantium, à Gewysa siliâ Claudii Caesaris, quae desponsata erat Arvirago Regi Brito∣num cui, Provincia, quae postmodum dicta est West-Saxonia, data est in for∣tem Matrimonii. Quod dicunt Arthurum circumjacentes Terras Britan∣niae in ditionem accepisse; quid commendabile aliena invadere, & sua ne∣gligere, & permittere ad exterminium devenire, si ita se haberet? Quod Lucium Imperatorem cum Romano exercitu Parisiis devicit, ut volunt Gau∣fridus Monumetensis, & Walterus Oxenfordensis Archidiaconus, quomodo stabit non sentio. Dicit enim praedictus Episcopus de Sancto Asaph Gaufridus cum praefato Archidiacono sub hiis verbis: Tunc multa millia Romanorum con∣ciderunt, tunc & Lucius Imperator infra turmas occupatus, cujusdam lancea confossus interiit. Et tunc nullus Imperator erat in diebus Arthuri, qui Lucius vocabatur. Nam Arthurus, ut scribunt Gaufridus, & Walterus co∣ronatus est in Regem super Britones anno Dominicae Incarnationis DXV. cum quindecim esset annorum; & sic regnavit super Britones viginti septem annis, quia defunctus est anno Dominicae Incarnationis DXLII. Arthurus verò regnabat decem & novem annis tempore Justini Imperatoris, qui Ju∣stinus coronatus est (per Beatum Ivonem Carnotensem libro suo de Impera∣toribus cap. 53.) anno Dominicae Incarnationis DXI. sic quòd imperabat antequam Arthurus regnaret in Britanniâ quatuor annis. Et imperavit in toto Justinus viginti tribus annis. Et etiam Arthurus regnabat octo annis tempore Justiniani Imperatoris, qui immediatè successit Justino. Et ita nullus Imperator erat, qui Lucius vocabatur temporibus Arthuri. Quo∣modo ergo conflictum haberet cum eo, qui non erat? Aetas Arthuri▪ non excedebat XLII. annos. Dicunt & praedicti Gaufridus & Walterus, quòd cuidam Frolloni Romae Tribuno Gallia Provincia commissa est sub Leone Imperatore, de quo Arthurus triumphavit, & Frollonem interfecit. Quod non videtur verum; cum nullus Leo imperavit diebus Arthuri. Nam ut tradit Beatus Ivo Carnotensis in Chronicis suis de Romanorum Imperatoribus cap. 59. Leo Magnus assecutus est Imperium anno Dominicae Incarnationis CCCCL. quo tempore non erat Arthurus natus in Mundo. Quomodo ergo pugnaret cum Frollone tempore primi Leonis Imperatoris, cum Leo se∣cundus imperavit anno Dominicae Incarnationis CCCCLXVIII. & adhuc Arthurus non oritur in lucem. Leo III. imperavit anno ab incarnato Verbo DCCVIII. & antea multo tempore Arthurus moriebatur. Et ut praedixi∣mus, praefati Gaufridus & Walterus dicunt ipsum fore mortuum Anno Do∣mini DXLII.

Anno octavo adventus Cerdici sive Cerdicii in terram Gewyseorum, viz. anno Gratiae DI. quidem Saxonicus nomine Port, & duo Filii ejus Bleta & Magla, cum duabus navibus applicuerunt in Britanniam in loco qui de nomine Portemuthae nomen accepit. Porro Ducem Regionis illius expellentes, Ma∣ris littora occupaverunt; ut scribit Auctor in Flores Historiarum sub anno Gratiae DI. Postmodum se Cerdicio subdiderunt, Provinciam illam ab ipso tenentes, anno quinto decimo Cerdici sive Cerdicii & anno Dominicae In∣carnationis DVIII. secundùm Auctorem in Flores Historiarum. Sub eodem annorum numero ipse Cerdicus & filius ejus Kenricus, Britones ad prae∣lium provocaverunt. Infirmabatur enim Utherpendragon Rex Britannicae

Gentis, nec se potuit in latus declinare. Unde Ducem Nathanleoch Prin∣cipem Militiae suae ordinavit. Convenientibus autem Saxonibus & Britoni∣bus pugnam contra acriter commiserunt; sed Saxones aciebus perforatis Ducem Nathanleoch peremerunt. Corruerunt etiam cum eo ex Britonibus quinque millia Virorum, & Saxones cum victoriâ laetantes recesserunt, Anno XXXV. post adventum Cerdici in Britanniam, & Anno Regni ejus in Provinciâ Oc∣dentalium Saxonum duodecimo ipse Cerdicus & Filius ejus Kenricus, con∣gregatis ingentibus Armatorum copiis, apud Vectam Insulam stragem mag∣nam ibidem hominum fecerunt apud Wythgaresbyri; & locus ille dicitur Wythgaresbri propter quod postea secutum est sc. quòd ibi Wythgarus, nepos Cerdici, cui ipse Cerdicus Insulam concessit, ibi sepultus est. Et sic Cerdicus cum Filio Kenrico totam Insulam subdiderunt. Et sic Cerdicus Regno Occidentalium Saxonum potitus, cum regnâsset quindecim annis, reg∣num totum relinquens Kenrico filio suo praeter Insulam Vectam, quam de∣dit Wythgaro Nepoti suo, obiit, & Wyntoniae in Templo Dagon more Pa∣ganorum sepultus est, Anno † Dominicae Incarnationis DXXX.

Haec Insula Vecta barbarice dicitur Wyth: à Wythgaro Principe illius Insulae nomen sortita est; sed Latino eloquio dicitur Insula Vecta; quia nul∣lus ibi venit vel ad Insulam ipsam aggreditur nisi navi vehatur; ut scribit Auctor de Concordantiis Anglicarum Historiarum sub literâ U. Legi etiam in quadam Chronicâ vetustissimâ, quòd Insula Vecta dicebatur, quia tempore Britonum Vectigalia regia tributa Romanorum in Insulâ illâ numerabantur & solvebantur, & etiam in Insulâ illâ quasi Stapula totius Mercandiae Regni Britanniae.

Cerdico successerunt per ordinem in Regnum Occidentalium Saxonum Kenricus, Ceaulinus, Ceolricus, Kenulphus, deinde Kynegilsus Anno Do∣minicae Incarnationis DCX. qui Regnum adeptus Occidentalium Saxonum vicesimo Regni sui anno ad Christi fidem conversus est cum totâ sibi subje∣ctâ Provinciâ: & anno quarto suae Conversionis incoepit fundare Ecclesiam Cathedralem Wynton, destruens illud templum Dagon, quod Cerdicus con∣struxerat; sed morte invalescente non potuit perficere, quod incoeperat. Pro∣pterea assignatâ totâ Terrâ in circuitu Civitatis Wentae sc. ad spatium sep∣tem milliariorum ad constructionem Sedis Episcopalis & ad sustentationem Monachorum in Ecclesiâ Wyntoniensi, opus incoeptum Filio suo Kynewaldo reliquit complendum. Sicque ritè dispositis per omnia Regni negotiis, cum regnâsset annis XXXI. diem clausit extremum, & in Wyntoniâ, quam fun∣dare incoeperat, honorificè sepelitur; ut tradit Giraldus Cornubiensis, de Gestis Regum West-Saxonum libr. 3. cap. 6. Et idem scribit Vigilantius in libr. de Basilica Petri cap. 1.

CAPITULUM II. De Sancto Birino Episcopo, & qualiter Kynegilsum Regem ad Christi fidem convertit.

ANNO ab incarnato Verbo DCXXXV, beatus Birinus Pontifex, Doctor egregius, & Monachus Ordinis Sancti Benedicti, qui habitum Monasticum suscepit in Monasterio Sancti Andreae Romae, quod Beatus Gregorius construxerat, missus ab Honorio venit in Terram Gewyseo∣rum; & Regem illius Provinciae Kynegilsum nomine, cum omni populo illius Regionis ad Christi fidem convertit. Suscepit enim Kynegilsum Regem de fonte Sanctus Oswaldus Rex Northamhumbrorum, qui nu∣tu Dei tunc contigit affuisse, cujus Filiam erat accepturus in conjugem. Et donaverunt ei ambo Reges Villam de Darkestre, ad faciendum inibi sedem Episcopalem; Kynegilsus Rex donavit, & Oswaldus confirmavit donum, testimonium Donationis perhibendo: & propter hoc dicit, donaverunt ei am∣bo Reges, ut scribit Auctor de Concordantis Historiarum Angliae sub litera U. Monachos † Ordinis Sancti Benedicti, quos secum ad praedicandum Verbum Dei adduxerat, posuit in veteri Coenobio Wyntoniae. Et anno sexto Kyne∣waldi Regis, perfectâ fabricâ Wentanae Ecclesiae, coetuque Monachorum convenienti decoratâ, dedicavit ipsam Basilicam Christi Symmysta beatus Birinus in honorem summae ac individuae Trinitatis anno duodecimo sui Apostolatûs. Venit enim almifluus Christi Confessor Birinus in Angliam XLI. anno post adventum Sancti Augustini; qui cum quatuordecim annis Pontificatum strenuè rexisset, spiritum Coelis reddidit III. Nonas Decembris: & in Dorkecestensi Ecclesiâ corpus ejus super aurum & topazium preciosius honorificè primitus erat reconditum.

Quaestionem dignissimam piè legentibus proponimus cum supportatione eorum qui audiunt, ut non invidia mentes intellectusque objurget moventis, sed pia motio indulgentiam postulat interrogantis. Numquid cum Primas alicujus Provinciae dicatur per Florentium in Florario historiali lib. 2. cap. 18. eo quod primitus Provinciam illam vel Regnum illud vel Provinciam ali∣quam in Regno ad fidem convertit Christianam; sedes Wyntoniensis Ecclesiae sedes sit Angliae primaria? Augustinus primus Anglorum Apostolus imme∣diatè à beato Gregorio in Angliam missus pro tunc adhuc Britanniam dictam nec immeritò Primas totius Angliae dicitur, quia partem aliquotam Gentis illius in propriâ personâ salutaris undae lavacro perfudit, & primus, anno Domini DXCIV. Ad Eboracensem verò Provinciam ipse Augustinus Mona∣chus Paulinum, unum ex suis commonachis, destinavit; qui Gentem illam

convertit ad Fidem; & ille Paulinus, quamvis non immediatè à Papâ, sed mediatè summi Pontificis Legato, fuerit directus, ipse tamen propter causam praetactam & successores sui in sede Eboracensi nomine & dignitate Primatis, ac Apostolicae Sedis Legati funguntur. Cur ergo Wyntoniensis Episcopus eodem non gaudet Privilegio? Nam beatus Birinus primus Gewyseorum Episcopus non mediante Papae Legato, sed immediatè XLI. anno post ad∣ventum beati Augustini missus est à beato Papâ Honorio, ut residuam An∣gliae partem permaximam quidem, quam Augustinus inconversam reliquerat, Fidei signaculo insigniret. Mirum ergo videtur hanc moventi quaestiuncu∣lam, cur non Primatis nomine & dignitate cum privilegio Wentani Pontifi∣ces sicut & caeteri Anglorum Primates quàm gloriosè praepolleant.

CAPITULUM III. De Kynewaldo Rege & Agilberto, Wino & Eleutherio Episcopis Wyntoniae.

ANNO Dominicae Incarnationis DCXLVIII. & anno Regni Regis Kynewaldi VIII. beatus Birinus primus Occidentalium Saxonum Pontifex, migravit ad Dominum. Sibi Successorem providit Kynewaldus Rex de Agilberto Natione Gallo, hic Kynewaldus succedens Patri in Regnum Patris non erat immemor praecepti, sed opus à Patre incaeptum quàm studio∣sius adimplevit, & multipliciter Wyntoniensem Ecclesiam nobilitavit. Hic tria Maneria veteri Coenobio Wintoniae contulit, viz.—[Vide Annales sequentes.] Qui cum regnasset † XXXI. annis, quievit in Domino, & Wyntoniae in Ecclesiâ Cathedrali sepelitur sub summo Altari. Hic Kyne∣waldus, ut scribit Willielmus Meldunensis de Regibus lib. 1. medio tempore & ultimo optimis Principibus erat comparandus.

Iste Kynewaldus Rex, defuncto sanctissimo Patre Birino, ut diximus, ordinavit in Episcopum Wyntoniensem Agilbertum, natione Gallum, ac Monachum; qui XV. annos curam exercuit pastoralem. Sed demum per

Kynewaldum Regem expulsus factus est Episcopus Parisiacensis; † hic Agil∣bertus rogatu Oswii Regis Northamhumbrorum in partes illas deveniens causa praedicandi Verbum Dei, sicut erat Praedicator egregius, & Doctor, & Mo∣nachus, ut potest elici ex Vita sancti Eleutherii Episcopi, Wilfridum mag∣num puerum acris ingenii, qui XIV. aetatis suae anno Monasterium Lyndis∣farnense expetiit, ad ordinem promovit Sacerdotii; ut scribit Beda de Gestis Anglorum lib. 5. cap. 19.

Expulso sic Agilberto, Wynus Natione Anglus, ac Monachus Wyntoni∣ensis Ecclesiae, successit in Episcopatu, Anno Dominicae Incarnationis DCLXII. & Anno Regni Regis Kynewaldi XIV. ut habetur per Vigilantium in libro de Basilica Petri. Qui Wynus post biennium per Regem Kynewaldum similiter expulsus emit à Rege Merciorum Wilfero Sedem London Civita∣tis; ubi longo tempore Cathedram tenuit Pontificialem. Sed triennio ante mortem suam poenitentiâ ductus pro Symoniâ, Episcopatum deserens, re∣liquam partem vitae suae in Wyntoniensi Ecclesiâ, ubi & primò infulatus est, sub monasticâ conversatione peregit, in qua corpus ejus decentissimè tradi∣tur sepulturae; ut scribit Florentius in Florario Historiali lib. 3. cap. 6. Semper apud semetipsum haec verba ruminabat. Erravimus Juvenes, emendemus Senes.

Post expulsionem Wyni, vacavit Sedes Wyntoniensis quatuor annis, & tunc ad rogatum Agilberti Episcopi Parisiacensis Eleutherius nepos ejusdem Agilberti, vir demirandae Sanctitatis & Doctrinae, ac monasticae Religionis, in Pontificatum Wentanae Civitatis assumitur; & sedit annis septem, & in Dorkcestensi Ecclesia sepultus est. Hic cum sancto Adelmo Doctore & Mo∣nacho fundavit Coenobium Meldunense, ut scribit Willelmus Malmesburiensis de Pontificibus lib. 1. Istius Pontificis anno sexto, † obiit Kynewaldus Rex. Hic à Theodoro Archiepiscopo Cantuariae consecratus est.

Defuncto Eleutherio Antistite, Anno, viz. Gratiae DCLXXIV. suc∣cessit Hedda, qui prius fuit Monachus & Abbas in Monasterio, quod tunc Streneshalce sed nunc Whyteby nuncupatur; qui Miraculorum gloria nobi∣liter insignitus primum hujus Provinciae Patronum & Apostolum sanctissi∣mum Birinum à Dorkecestra simul cum sede transtulit in Wyntoniam in Ec∣clesiam quae modò dicitur Apostolorum Petri & Pauli & Sancti Swythuni Confessoris, tunc dedicata erat, ut superius diximus, in honorem summae Trinitatis. Cum ista translatione concordant Beda de Gestis Anglorum, Wil∣lelmus Meldunensis, Auctor in Flores Historiarum, & Ranulphus Cestren∣sis in suo Polycronico. Et metricè sic scribit Lantfredus in Libro de Funda∣tione Wentanae Ecclesiae, qui intitulatur Liber Fundamenti.

Quisquis ut hoc templum beneficia poscere quaerit, Impetret à Domino gaudia plena pio. Qua Vir Apostolicus jacet almus & ille Birinus, Has lavacro Gentes qui lavit occiduas.

Et in Decretis Theodori Dorobernensis Archiepiscopi, nunc Cantuarien∣sis, Decreto secundo, sic habetur: Nolumus, inquit summus Anglorum Pontifex Theodorus, imo nobis non congruit, ipso Fratre nostro sanctissimo Hedda superstite, qui Ecclesiam Wentanam tam insigniter nobilitavit, authori∣tate summi Pontificis Agathonis tranferendo corpus beatissimi Birini Occidenta∣lium Saxonum Apostoli, à Villa Dorkecestrensi, ubi reconditum erat, unà cum Sede in Wentanam civitatem, c••jus etiam labore ac studio, Apostolicoque man∣dato ex tunc primo confirmata est in ipsa civitate Sedes Episcopalis Dignita∣tis: Parochiam suam in aliquo laedere diminuend••. † Celebrataque est ista Tran∣slatio anno tertio sui Pontificatus, secundo anno Escuini Regis Occiden∣talium Saxonum, Anno Gratiae DCLXXVII. ut scribit Florentius in Florario Historiali libr. 3. cap. 8. Et Giraldus in Libro de Gestis Regum West-Saxonum cap. 13. Iste sanctissimus Pater consecratus est in Pontificem ultimo an∣no Kynewaldi Regis; & cum pontificasset annis XXX. Spiritum coelo reddens, corpus in propria Ecclesia honorificè humatum est.

CAPITULUM IV. De Escuino, Kenwino, Cedwalla, Ina, Athelardo, Cuthredo, Sigiberto Regibus & de Daniele Wyntoniensi Episcopo, &c.

ANNO ab incarnato Verbo DCLXXV † Escuinus Kynegilsi ex Fra∣tre Cuthgisto abnepos, successit Sexburgae in Regnum Occidentalium Saxonum. Ista Sexburga Regina erat & uxor Kynewaldi Regis: Quae post ejus obitum, Regni gubernacula suscepit. Nec deerat, inquit Willel∣mus Meldunensis de Regibus libr. 1. mulieri spiritus ad obeunda Regni munia.

Ipsa novos exercitus moliri, veteres tenere in officio, ipsa subjectos clementer moderare, Hostibus minaciter infremere; prorsus omnia facere, ut nihil praeter Sexum discerneres: haec Willelmus. Addit autem Auctor in Flores Histori∣arum dictis Willelmi, hoc modo scribens. Sed indignantibus Regni Mag∣natibus, expulsa est à Regno, cum regnâsset non plenè anno uno, nolentes sub Sexu foemineo militare; propter quam quidem expulsionem in Cathalogo Re∣gum West-Saxonum non est ponenda, & quia foemina; quamvis aliqui chro∣nicantes eam ponant in Regum cathalogo. Expulsa sic Sexburga, regnavit Es∣cuinus duobus annis & mortuus est. Hic Escuinus Merciis semper infestus aderat. Post mortem Escuini successit in Regnum a Kentwynus, filius Kynegilsi Re∣gis, Anno Gratiae DCLXXVII. qui multipliciter Britannos infestabat, ut seri∣bit Willelmus Meldunensis de Regibus libro primo. Et cum regnasset novem annis, humanae naturae morti obediens debitum solvit. Kentwyno successit in Regnum Occidentalium Saxonum Anno Gratiae DCLXXXVI. b Cedwalla re∣giae indolis nobile germen, Ceaulini ex fratre Cuda pronepos. Iste in tan∣tum ante Baptismum inferviebat Pietati; ut omnes manubias quas Jure praedatorio in suos transcripserat, Deo decimaret. Igitur cum regnasset duobus annis, Romam expetiit, ubi à Sergio baptizatus est, Petrusque vocatus: Et in Albis adhuc positus languore correptus XII. Kalend. Maii die, carne solutus & Beatorum in coelis est Regno sociatus Anno Gratiae DCLXXXVIII.

Anno ab Incarnatione Salvatoris DCLXXXVIII. Ina Kynegilsi ex Fratre Cuthbaldo Pronepos, post Cedwallam successit in Regnum; & regnavit triginta octo annis. In XVII. anno Regni istius Regis Inae, sanctus Hedda Wyntoniensis Episcopus migravit ad Dominum. Hic nobilis Ina Mo∣nasterii, quod Glastonia dicitur, primus extitit Fundator; qui postea Regnum sponte deserens, amore supernae patriae anhelans, Romae inter Plebeios cum sua Regina Ethelburga vita sanctissima consenuit; ut scri∣bit Willelmus Malmesbiriensis de Regibus lib. 1. Athelardus Rex successit c Inae in Regnum Occidentalium Saxonum & regnavit XIV. annis. Hic Athelardus frater erat Frydewyth Reginae, quae mater erat sanctae Frydes∣wythae, quae Oxoniis miraculis coruscat. Frater enim & soror ambo jacent sepulti in Ecclesiâ Wyntoniensi. Scilicet Escuinus & Kentwynus, quorum ossa postmodum tempore Henrici Blesensis Wyntoniensis Episcopi translata sunt, & propter ignorantiam qui essent Reges, & qui essent Episcopi, eò quòd non erant tituli inscripti super monumenta eorum; praedictus Henricus Episcopus posuit in sarcophagis plumbeis, Reges cum Episcopis, & Episcopos cum Regibus, simul permixtos; ut habetur in quodam libello Roberti Prioris Wyntoniensis, & postmodum Glastoniensis Abbatis, de actibus Willelmi & Henrici, Episcoporum Wyntoniae.

Athelardo successit Cuthredus Anno Gratiae DCCXL. & regnavit annis XIV. cujus ossa in praedictis Sarcophagis cum ossibus aliorum Regum &

Pontificum. Huic Cuthredo successit Sigibertus d Anno Gratiae DCCLIV. in Regnum Occidentalium Saxonum, & anno uno regnavit, & post ejus decessum sepultus est in Ecclesiâ Wyntoniensi. Ossa vero ejus cum ossibus aliorum Regum in Sarcophagis praedictis recondita sunt. Hujus Regis tem∣pore Daniel, e qui post beatissimum Patrem Heddam in Wyntoniensi Eccle∣siâ annis XXXIV. strenuè pontificâsset, senio confectus, Meldunum rediit, cujus Monasterii per prius Monachus erat; ubi residuum vitae sub Monasticâ Religione consumpsit, & Sanctus reputatur. Ascendebat enim Cathedram Pontificalem Anno XVII. Inae Regis, Anno viz, Gratiae DCCIV. Cui per ordinem successerunt f Humfridus, g Kyneardus. Kyneardo successit h Athelardus, ex Abbate Melduni; deinde mox Archiepiscopus Doroberniae, quae modo dicitur Cantuaria, dignitatem Doroberniensis Ecclesiae paulò ante per potestatem regiam Offae, s••il. Regis Merciorum, ad Mercios redactam, magnis laboribus ad pristinum statum revocavit. Cui successerunt per ordi∣nem in sede Wyntoniensi i Egbladus, k Und, l Kynebirthus, m Almun∣dus, n Wyderginus o Herefridus, p Edmundus. Herefridus in bello con∣tra Danos cum Sigelmo Shireburnensi Episcopo interfectus est à Danis.

CAPITULUM V. De Kenewlpho & Brictrico Regibus.

ANNO Gratiae DCCLV, post Sigeberthum regnavit Kynewlphus morum honestate, & militiae probitate merito collaudandus. Iste Kynewlphus, ut scribit Auctor in Flores Historiarum, sub Anno † Gratiae DCCLXXXVI. cum regnâsset XXVI. annis, & contra Britones, & alios multos praelia plurima laudabiliter commisisset; exulavit tandem Juvenem quendam nomine Kynechardum fratrem Sigeberti Regis Occidentalium Saxonum, quem Kenewlphus à Regno privaverat, habens illum suspectum ne respiraret ad Regnum, vel denique necem Fratris sui in ipsum vindicaret. Kynechardus verò tempori cedendum credens, dissimulans animo quasi volens aufugit. Sed mox cum furtivis Praedonum conventiculis nemorosa petens abdita, in insidiis multis expectabat diebus, propter proverbium, quo dicitur: Quod non long a mora dare solet, dat brevis hora. Interea cum Rex Kenulphus alienis à bonis moribus serviens in Villâ, quae Meritona dicitur, furtivae Veneri indulgeret, & à hoc Kynechardo supradicto compertum fuisset; cum suis Complicibus do∣mum foris obsedit. Sed Rex qui cum parvo Comitatu, & quasi solus ad∣venerat, ut se ab Hostibus undique vallatum comperisset, ostia domûs ob∣clusit, sperans Latrones vel terrere Imperio vel mulcere eloquio. Sed fru∣stra: Nam cum à multitudine Rex circumventus fuisset, dum cedere Ho∣stibus dampnum gloriae suae arbitraretur, defensioni vacans ipsum Kyne∣chardum crudeliter vulneravit. Hoc autem viso Kynechardus cum suis in Regem irruens ipsum interfecit. Pauci quoque ex clientelâ Regis, qui aderant, dum non manus dare, sed Dominum suum vindicare intendunt, omnes fuerunt pariter obtruncati. Continuè fama dilabitur ad Principes perempti Regis, qui non longè excubias agebant; inter quos Osricus major caeteris socios hortatur, ne tantam ignominiam inultam dimitterent. Strictis ensibus irruunt in Hostes. Kynechardus hoc videns cognationem praeten∣dit, multa pollicetur; sed ubi nihil perfecit, suos ad resistendum accendit. Tandem regiis Ministris fortiter pugnantibus, Kynechardum cum suis om∣nibus peremerunt. Corpus verò Regis Wyntaniae in Ecclesiâ Cathedrali sepultum est; Kynechardi verò corpus apud Rependune, quod tunc nobile Coenobium erat & famosum, sepelitur.

Kynewlpho successit Brictricus Filius ejus in Regnum. Hic ut amplio∣rem gratiam apud propinquos inveniret, filiam Offae Regis Merciorum, eò quòd potentissimus Rex esset, in conjugium accepit; cujus affinitate ful∣tus Egbertum solum regalis Prosapiae superstitem, quem metuebat, ne forte in Regnum succederet, eo expulso ut hostem fugavit in Franciam. Habuit Rex iste, ut diximus, Reginam nomine Ethelburgam Offae Regis Mercio∣rum Filiam; quae multis suffulta honoribus miris se ambitionibus extolle∣bat. Nam matrona tyrannide incitata omnes de Regno Nobiles ordinatos & viros Religiosos ad Regem accusare & execrari consuevit; unde & Prin∣cipibus Ducibusque perosa extitit, cum Magistratibus, & Populis univer∣sis. Siquidem malefica illa ita Regem instruxit blandiciis; ut illos quos ac∣cusabat, aut vitâ aut Regno privaret. Et si hoc à Rege impetrare non potuit, veneno eos clam perdere consuevit. Erat autem eodem tempore adolescens quidam genere ac Regi valde familiaris, & amantissimus; quem

cum malefica Regina accusare non valeret, veneno illum extinxit. De quo veneno cum Rex ignoranter gustasset, animam subitò exhalavit. Nec tamen illa Regi dare proposuerat poculum nortis, sed adolescenti. Verumtamen ambo biberunt, & potu venenifero perierunt. Rege itaque in hunc modum perempto, mulier nequissimo timore perterrita. fugiens cum thesauris im∣preciabilibus nare transiit, & Carolum Francorum Regem adiens, multa ei exenia praesentavit. Cui cum astaret inter Mulieres nequissima, licèt pulchri∣tudine pulcherrima: sic eam Rex allocutus ait: Elige Ethelburga sive Ed∣burga quem volueris vel me, vel filium meum, qui me astat in solario, in societatem accipere conjugalem. At illa sine deliberatione, & fraeno soluto pudicitiae, respondens ait, si mihi optio daretur vel libertas eligendi; filium tuum quàm te magis diligerem, qui junior esse videtur. Tunc Rex intel∣ligens illam explendae libidinis cupiditate ductam, eleganter respondit: Si me, inquit, elegisses, Filium meum haberes; & quia illum elegisti, nec me nec illum habebis. Contulit tamen illi Rex propter improbitatem ejus & nimiam pulchritudinem, nobile Monasterium foeminarum, in quo illa habitu deposito saeculari sub specie hypocrisis, indumento Monialium as∣sumpto, Abbatissae vices annis paucissimis fungebatur. Nam parvo post tem∣pore, dum quae sancta erant, exerceret; à quodam propriae Gentis ignobili viro dicitur constuprata. Mulierem ergo in adulterio deprehensam Rex à Sancto Monasterio expelli praecepit; quae deinceps miserrimè in paupertate tempora Vitae suae vituperabiliter ad finem usque perduxit. Haec Auctor in Flores Historiarum sub anno Domini DCCC. Hic Brictricus cùm regnasset XVI. annis, veneno, ut diximus, interiit & apud Warram sepelitur.

Explicit Liber secundus, incipit tertius.

LIBER III.

CAPITULUM I. De Egbirto Rege & Primo Anglorum Monacha, & de Helinsta∣no venerabili Wentanae Civitatis Episcopo.

EGBIRTUS Rex potentissimus, qui bellator egregius, qui primus totius Angliae Monarcha fuisse dignoscitur, Brictrico successit in Reg∣num, Anno Domini DCCC. Propter quod imprimis notandum, quod Monarchas Anglorum sub triplici membro distinguunt Chro∣nicantes: ut habetur in libro de Concordantiis Chronicantium sub literâ M. Uno modo dicitur Monarcha Anglorum, qui cum Regnum illud in septem parti••batur divisiones: unus armipotens singulas Provincias cum suis Princi∣pibus suae ditioni subjugavit, & sub se regnare tributaque sibi persolvere coegit: sicut agebat Diocletianus Syriae cum Regibus, qui in suis proximis confinibus honorificè regnabant. Et talis Monarcha Anglorum etiam Eg∣birtus & primus in armis strenuus. Secundo modo dicitur primus Monar∣cha Anglorum, qui non solum alia regna conquisivit, verum etiam Reges sub se habere dominantes renuit, Regnaque sibi conquisita in Comitatus di∣videns. Et hoc modo primus Monarcha Anglorum nominatus est Alfridus nepos Egbirti Regis. Tertio modo dicitur primus Monarcha, qui non so∣lum terram, sed etiam mare circumjacens Provinciae ad suum dominium primitus adquisivit, ut pacem ex omni parte retineret. Et sic dictus est pri∣mus Monarcha Edgarus Rex pacificus, nepos Edwardi senioris, & pronepos Alfredi inclyti Principis. Sed secundum sentire meum, cum benignâ sup∣portatione tam egregii Historiographi, qui auctor extitit illius Libri in quo tractatur de Concordantiis Chronicantium, possum ponere quartum modum, quo dicitur primus Monarcha. Potest dici primus Monarcha ille, qui undique im∣pugnatus à Barbaris sive alienigenis à propria Natione, ita quod Regnum suum ferè stat in puncto alienandi ad exteras Nationes per modum conquesti: tandem inter Principes utriusque partis talis conventio habita est, viz. ut fiat Duellum inter unum ex parte legitimi Haeredis, & alterum ex parte Usurpantis, & nemo utriusque Exercitus intromittat de pugnâ, praeter ip∣sos duos viros robustissimos: & cui parti cedat Victoria, sit ipse Rex so∣lus ut Conquestor super Anglicanam Gentem. Et hoc modo potest dici pri∣mus Monarcha Anglorum Athelstanus Rex filius Edwardi senioris. Tale enim pactum habitum est inter ipsum & Regem Dacorum; & assignato Gwydone de Warwyk ut pugnet pro Patriâ ex parte Regis Anglorum; Et similiter assignato Colbrondo immani Gigante, pro parte Regis Dacorum: Et nutu Domini vicit Christianus Paganum: & sic cessit victoria Anglis, & Athelstanus Rex solus regnabat super Anglos. Tale enim Duellum nun∣quam accidit ab adventu Dacorum, in Angliam, qui applicuerunt in Angliam tempore Egbirti Regis, usque ad tempora hujus gloriosi Principis Athelstani: nec ut mihi videtur, quantum ad pacem Dacorum. Quia post istud Duellum regnabat solus in pace Athelstanus absque Danorum infestatione; & sic non regnabant nec Pater ejus Edwardus Senior dictus neque Avus ejus Alfredus,

nec inclytus Princeps Egbirtus. Istis visis potest Athelstanus dici primus Monarcha, sicut quidam ipsum ita appellant. Et nescio propter quam cau∣sam aliam ab ista. Vir iste insignis Egbirtus apud Wyntoniam coronatus est in Regem in veteri Monasterio. Hic de rectâ lineâ Regalis Prosapiae processit Occidentalium Saxonum. Fuit enim filius Edmundi subreguli Merci∣orum, qui filius extitit Offae Regis Merciorum: qui quidem Offa erat filius Ingildis fratris Inae Regis West-saxonum. Et erant Ina & Ingildus filii Kenredi, qui fuit Celwaldi filius, & ille Cuthbaldi, qui frater erat Kynegilsi Regis, qui quidem Kynegilsus, ut dictum est, primo incoepit fundare vetus Monasterium in urbe Wyntoniâ. Hic dedit Veteri Coenobio Wyntonien∣si quatuor Maneria: viz, Peckenesford, Wordiam, Aweltone, & Bedamp∣tone. Et tertio anno Regni morti obediens in Cathedrali Ecclesiâ Wyn∣toniensi jacet humatus.

Istius Regis tempore defuncto Edmundo Wyntoniensi Antistite successit Venerabilis † Helinstanus ex Monacho Wyntoniensi. Cui Rex Egbertus Anglorum Monarcha primus Filium suum commendavit Athulphum nutri∣endum. Qui Athulphus longo tempore cum Patre militans, tandem mi∣litiâ relictâ, ad priorem magistrum suum se transferens. Commendavit Helinstanus Athulphum Sancto Swythuno tunc Praeposito Wyntoniensis Ec∣clesiae, qui modo dicitur Prior Monachorum, à quo Athulphus accepit ha∣bitum Monachorum: Ac demum ab Helinstano Pontifice in gradum Sub∣diaconatûs promotus est: ut scribit Vigilancius libro de Basilica Petri Ca∣pitulo XI. Helinstanus in matrem omnium reversus, sepultus est in propriâ Ecclesiâ.

CAPITULUM II. De Ethulpho Rege & Sancto Swythuno Wyntoniensi Episcopo.

ANNO Dominicae Incarnationis DCCCXXXVII. defuncto Egbirto Rege potentissimo, Athulphus filius ejus regnavit pro eo. Hic de Mona∣chatu & de ordine Subdiaconatûs à Wyntoniensi Ecclesiâ assumptus, per∣mittente Sancto Papâ Leone, in Regem est coronatus; eò quòd Pater ejus Egbirtus absque alio Haerede in fata decessit. Hic Athulphus habuit Alstanum Shireburnensem Episcopum, qui quinquaginta annis Ecclesiae praefuit Shire∣burnensi, in rebus forinsecis, in rebus verò Ecclesiasticis sanctissimum Patrem Swythunum: Cujus providentiâ & consilio decimam partem omnium terra∣rum in manibus suis existentium Ecclesiae donavit Anglicanae perpetuis tem∣poribus liberè possidendam. Cujus Scriptum libertatis Ecclesiarum sequitur in hunc modum, quod toti concessit Angliae.

Regnante Domino nostro in perpetuum, dum in nostris temporibus bel∣lorum incendia & direptiones opum nostrarum, necnon & vastantium crudelissimas depraedationes Hostium barbararum; Paganarumque Gentium multiplices tribulationes [ad] adfligendum usque ad internecionem tempora cernimus incumbere periculosa. Quam ob rem ego Ethelwlphus Rex Oc∣cidentalium Saxonum cum consilio Episcoporum ac Principum meorum, consilium salubre, atque uniforme remedium adfirmavi; ut aliquam porti∣onem terrarum haereditariam, antea possidentibus omnibus gradibus sive famulis & famulabus Dei Deo servientibus sive Laicis, decimam mansio∣nem ubi minimum sit, tamen decimam partem in libertatem perpetuam perdonari dijudicavi, ut sit tuta atque munita ab omnibus saecularibus ser∣vitutibus, nec non regalibus tributis majoribus & minoribus, sive taxatio∣nibus quod nos [dicimus] Wytereden: Sitque libera omnium rerum pro remissione animarum & peccatorum nostrorum Deo soli ad serviendum sine expeditione, & Pontis instructione, & Arcis munitione; ut eo diligen∣tius pro nobis ad Deum preces sine cessatione fundant, quo eorum servitu∣tem in aliquâ parte levigamus. Placuit autem tunc postea Episcopis Al∣stano Shireburnensis Ecclesiae, & Swythuno Wyntacestrensis Ecclesiae, cum suis Abbatibus & servis dictum consilium inire; ut omnes fratres & soro∣res nostrae unamquamque Ecclesiam omni hebdomadâ Mercurii die, hoc est Wodnesdage: omnis congregatio cantet quinquaginta Psalmos, unus∣quisque Prebiter duas Missas, unam pro Rege Ethelwlpho, & aliam pro Ducibus ejus huic dono consentientibus, pro mercede & refrigerio delicto∣rum suorum. Pro Rege vivente; Deus qui justificas: pro Ducibus viven∣tibus: Praetende Domine. Postquam autem defuncti fuerint, pro Rege De∣functo singulariter: pro Principibus defunctis communiter: Et hoc sit tam firmiter constitutum omnibus Christianitatis diebus, sicut libertas illa constituta est, quam diu Fides crescit in Gente Anglorum. Scripta est autem haec Donationis chartula Anno Dominicae Incarnationis DCCCXLIV. In∣dictione IV. die quoque Nonas Novembris, in Civitate Wentanâ, in Ec∣clesiâ Sancti Petri ante Altare capitale. Et hoc fecerunt pro honore Sancti Michaelis Archangeli, & Sanctae Mariae gloriosae Domini Genitricis, simul∣que & beati Petri Apostolorum Principis, nec non & Sancti Patris nostris Gregorii Papae, atque omnium Sanctorum: & tunc ampliore firmitate Rex Ethelwlphus posuit Chartulam super Altare Sancti Petri. Et Episcopi pro fide Domini acceperunt,

& postea per omnes Ecclesias transmiserunt in suis Parochiis.

Ecce quòd quàm plurimum tota Ecclesia Anglicana habet venerari Wynto∣niensem Ecclesiam, in qua oblatum est istud Privilegium, ut ab eâ ad alias descenderet Ecclesias. Quod autem in istà chartulâ praeponitur Alstanus Shi∣reburnensis Episcopus Sancto Swythuno Wyntoniensi Episcopo, non aliter est , nisi quia Cancellarius erat Regis, & per eum, ut per Gubernatorem (sicut erat) omnia Regni negotia disponebantur: ut ait Auctor de Concordan∣tiis Chronicantium, sub literâ W. Haec Charta habetur in Chronicis Wilhel∣mi Malmesbiriensis, libro 2do.

Iste Athulphus sive Ethelwlphus in regem sublimatus, foeminam nobilis∣simam ac satis religiosam, nomine Osburgam, duxit in uxorem; quae filia erat Aslaci famosi Pincernae ejusdem Regis Athulphi; ex quâ quatuor filios ac Principes inclytos generavit, & unicam filiam, viz. Ethelbaldum, Ethel∣byrtum, Etheredum, & Alfredum. Qui omnes per ordinem post patrem regnabant. Filiam verè ejus, nomine Ethelsytham, accepit Rex Merciorum Burthredus in conjugium: Habuit etiam quintum filium, cognomento Ethel∣stanum, non de matrimonio generatum; cui, ut scribit Auctor in Flores Hi∣storiarum, pater Athulphus omnia regna, quae ejus Genitor potenter adquisi∣verat, contulit, Occidentalium Saxonum solummodò ipse contentus Regno; propter quod factum filii sui legitimi omnes, praeter Alfredum, contra Pa∣trem insurrexerunt; & primogenitus Ethelbaldus, ut Absalon contra David▪ qui

Aspirans regno per cunctas Israel Urbes, Legatos misit Absalon ipse suos, Ut veniant armis succincti, se{que} sequantur. Nam parat insigni Regis honore frui. Insignes ad eum Proceres glomerantur in Ebron▪ Post Regem sequitur infima turba novum.

Cestrensis verò in suâ Policronicâ, lib. 1. c. 3. scribit, quòd illa insurre∣ctio facta erat; quia in redeundo de Româ Juditham filiam Caroli Calvi Re∣gis Francorum, quam desponsavit vicesimo anno regni sui, in Angliam secum duxit; & quia contra morem Westsaxonici regni in throno juxta se colloca∣vit, insurrexit in eum Primogenitus suus cum multis Proceribus; ita ut tra∣ditâ Primogenito suo magnâ regni parte, vix tumultus sedaretur. Nam ob∣servatum fuerat apud eos, ne Regina sic honoraretur in odium Ethelburgae filiae Regis Offae, quae virum suum Brictricum intoxicaverat, sedens in throno juxta Regem. Alii tamen aliter scribunt; quòd▪ Filii insurrexerunt contra Patrem propter invidiam, quòd Frater minimus, viz. Alfredus, ante omnes inunctus erat in Regem jussione paternâ. Primam tamen positionem appro∣bant Girardus Cornubiensis de Gestis Regum Westsaxonum, lib. 2. c. 1. Et Auctor de Concordantiis Chronicorum, qui dicit, quòd antequam inunctus erat Alfredus frater eorum in totius Angliae Monarcham, rebellabant Ethelbaldus, Ethelbirtus. Ethelredus cum Athelstano Shireburnensi Episcopo, propter causam primitùs positam. Hic Athulphus misit Alfredum filium suum mi∣norem Romam; ut primus omnium Regum Angliae inungeretur in Regem à sanctissimo Papâ Leone, legationis officio in hac parte sanctissimo Swythu∣no Wyntoniensi Pontifice fungente anno regni nonodecimo; & quod devotè deprecabatur Rex, libenter annuebat summus Pontifex. Proximo sequenti

anno post unctionem regiam filio Alfredo concessam pater Athulphus assum∣pto secum filio Alfredo, Romam adiit, limina visurus Apostolorum; ibique per annum demoratus, scolam Saxonum egregiè reparavit, quae ab Inâ Rege West saxonum primitùs erat instituta; sed anno praecedente conflagraverat. Pro hoc quod dicitur hîc de scolâ Saxonum fundatâ Romae: Notandum, quòd Ina nobilis Occidentalium Saxonum Rex, cùm pro amore Domini cum con∣juge suâ regnum reliquisset, & Romae inter Plebeios residuum vitae suae trans∣egisset, & videns nationes caeteras scolas inibi habere exceptis Anglis sive Saxonibus olim ex suâ gente & regno, bono zelo ductus scolam in Româ fun∣davit, & competentibus expensis dotavit pro victu Clericorum de propriâ patriâ vel Angliâ adventantium. Hanc scolam, ut diximus, combustam re∣novavit Athulphus Rex. Hic quoque Athulphus dum modo Romae degeret, cum publicè poenitentes ac exules ferro vinctos videret, impetravit à Domi∣no Papâ, ut Angli deinceps extra patriam suam nunquam vincti poeniterent. Iste mitissimus in populum Domini denarium Sancto Petro de singulis domi∣bus regni sui annuatim concessit, qui Romescot appellatur. Sic & omni anno ex tunc trecentas marcas Romam misit, viz. centum ad luminare San∣cti Petri; centum ad luminare Sancti Pauli; centum domino Papae. Insuper & Ecclesias regni sui ab omni tributo regali liberavit. Decimam rerum sua∣rum Domino obtulit. Ecce alter extra orbis climata Magnus Constantinus hic.

Propterea in signum purae affectionis, quam erga Wentanam Ecclesiam te∣nuit, villam de Chyltecomb cum appendiciis pro victu Monachorum ejus∣dem liberaliter condonavit. Nec non plurima ornamenta Ecclesiastica prae∣dicto Coenobio veteri benignissimè largitus est; in quo corpus ejus venerati∣one dignum honestissimè humatum est †, cùm regnâsset viginti duobus annis. Iste nobilis Anglorum Basileus Athulphus, defuncto Helinpstano Wyntoni∣ensi Antistite, anno viz. XV. regni sui, & anno Dominicae Incarnationis DCCCLII. ‖ ordinavit sanctissimum Swythunum ex Praeposito Wyntonien∣si, qui modò dicitur Prior Monachorum, in Patrem & Pastorem ejusdem Ec∣clesiae. Quod enim Sanctus Swythunus Monachus erat, & Prior Monacho∣rum in Wyntoniensi Ecclesiâ, videamus quid scribat Bonagratia de Villâ Dei in Epistolâ suâ ad Nigros Monachos in Angliâ, quae sic incipit: O quàm praeclara, praefulgida, & omni morum compositione praelucens est Religio Conver∣satioque vestra, sanctissimi Monachi! O, inquit, sanctissimi Monachi, cùm à propriâ exulans patriâ in Angliâ apud sanctissimos ac religiosos Monachos totius Regni vestri degerem in Wentanâ urbe Helinstanum venerabilem Abbatem Ca∣thedralis

Ecclesiae & venerabilem Swythunum ejusdem Ecclesiae Praepositum & in Professorem sacrae▪ Theologiae in studio Cantebriggensi cathedratum, me inter aerumpnosa exilii discrimina speciali renumerandae recreationis gratiâ confovebant. Et Vigilancius in libro de Basilicâ Petri, capitulo 12. recitans Professionem Sancti Swythuni, quam fecit Archiepiscopo Doroberniae tunc, nunc Can∣tuariae, cùm in Episcopum Wyntoniensem esset consecrandus.

Ego Swy∣thunus Monachus, servulus servorum Dei, licet indignus ad Episcopalem sedem electus Wentanae Civitatis Ecclesiae, imprimis confiteor tibi, reve∣rendissime Pater Celnode Archiepiscope, continentiam meam, quam priùs in professione Monachali expressi, & dilectionem meam ad te, quod abs∣que ambiguitatis scrupulo & absque ullâ falsitatis commentione est. Cre∣do in Deum Patrem, & Filium, & Spiritum sanctum, natum ac passum pro humani generis redemptione & salute, cujus potestas & imperium erat ante saeculum, & Regni ejus non erit finis; & illam rectam & orthodoxam fi∣dem, quam priores Patres nostri servaverunt, cum omni humilitate & sin∣cerâ devotione sicut Praedecessores mei ipsi sanctae sedi Dorovernensis Ec∣clesiae subjecti, semper servare me velle humiliter per omnia fateor.

Ut enim scribit Doctor Lantfredus in vitâ ipsius Sancti Patris Swythuni, quod semel apparuit Sanctus Swythunus beato Pontifici Athelwoldo successori suo, ut si fratres ejus Monachi Wyntoniensis Ecclesiae, & si qui de populo quocun∣que aut cujuscunque conditionis fuerit, devotionem ad eum voluerit habere & ejus auxilium implorare, Deus velit pro eo tanta ostendere, & tot gratiosa munera bonitatis suae per ejus merita concedere, quanta pro aliquo Sancto in coelis propter virtutem humilitatis, quae est Mater omnium virtutum, quâ excellentius praepollebat, dum in hoc saeculo viveret.

Jam verò valefacturus cadaver suum extra Ecclesiam praecepit tumulari, ubi postea constructa est modica Capella, quae adhuc cernitur ad Boreale ostium navis Ecclesiae. Decessit autem anno Dominicae Incarnationis † DCCCLXIII. Vixit Sanctus iste moribus praeclarissimis exemplum praebens omnibus, servie∣batque Altissimo in timore & exultabat cum tremore. Propterea eum multis virtutibus Dominus mirificavit. Unde de ejus sanctis moribus sic scribit Doctor Lantfredus in libro de vitâ ipsius gloriosi Antistitis Swythuni metro primo.

Pauperibus victum, nudis largiris amictum, Dividis & miseris munera larga pius.

—Et metro quarto sic scribit idem Doctor venerabilis Lantfredus.

Mente humili in tantum Praesul fuit inclytus idem; Ut se post obitum sineret nullatenus intra Ecclesiae propriae penetralia corpore poni.

Qui tactus virtute humili se sprevit, & extra Est templum quasi vilis homo indignusque sepultus. Innumeris signis virtutibus, atque coruscis; In quo sermonem divini dogmatis esse, Cemimu•• impletum: Plebem qui dicit ad omnem: Ima subit praeceps sese exultando superbus. Ima petens humilis contra exultabitur omnis.

Pontificavit enim sanctissimus Pater & Patronus Wyntoniensis Ecclesiae specialissimus Swythunus quatuor annis tempore regis Adulphi sive Ethelwl∣phi, & toto tempore Ethelbaldi regis primogeniti Athulphi, & duobus annis tempore Regis Ethelbyrti, qui secundus erat filius Athulphi. Hoc est in toto pontificabat XI annis.

CAPITULUM III. De Ethelbaldo Rege, primogenito Athulphi Regis.

DEfuncto Athulpho Rege, successit in Regnum filius ejus primogenitus Ethelbaldus; sicut Pater ejus vivens disposuerat; hoc addito, ut E∣thelbaldus primogenitus regnaret in Westsexiâ, & secundus Ethelbyrtus in Cantiâ & Estsexiâ dominatum teneret: Imperium tamen totius Monarchiae remaneret Ethelbaldo; ut referunt Girardus Cornubiensis de Gestis Regum Westsaxonum, libro 2do. & Auctor in Flores historiarum, cum Mariano Scoto. Hic Ethelbaldus contra divinum praeceptum & Christiani nominis dignitatem & contra omnium Paganorum morem Juditham novercam suam in matri∣monio ducens, effraenis duobus ac dimidio post patrem annis Occidentalium Saxonum apicem crudeliter gubernavit. Sed tandem sacris exhortationibus beatissimi Patris nostri Swythuni ab errore supradicto resipiscens, dimissâ Judithâ novercâ suâ, cujus torum foedaverat, peractâ poenitentiâ, tempus quo supervixit, regnum pace & justitiâ temperavit. Scribit etiam Girardus Cornubiensis de Gestis Regum Westsaxonum lib. 2do. quód tanta humilitas erat in beatissimo Swythuno; quòd quicquid regibus, quicquid principibus suade∣bat pro salute animarum suarum, sine murmuratione, sine contradictione dictis ipsius Sancti assensum ex toto corde praebuerint. Erat iste Ethelbaldus quantum ad crimen recitatum tanquam alter Ruben in facti commisso, non in poena: de quo Ruben scribitur in Aurorâ.

Tu Primogenitus virtus mea, tuque doloris Principium, donis imperioque prior. Sicut aquae liquor es effusus; crescere nunquam Posses; laesisti nempe cubile Patris.

Iste Ethelbaldus instigante sanctissimo Swythuno Coenobium vetus muni∣vit contra hostiles Danorum incursus; electus à Domino in Ducem super gen∣tem Anglorum, quemadmodum Aoth defendit populum Israeliticum contra Eglon Regem; de quo metricè sic scribitur in Aurorâ.

Qui populum servet, qui dextram conterat hostis: Illa Dei pietas pro pube mittit Aoth.

Qui Ethelvaldus ‖ post quinquennium defunctus, & Shyreburniae conditus▪ Regnum reliquit fratri suo Ethelbyrto.

CAPITULUM IV. De Regno Ethelbirti, fratris Ethelbaldi, & filii Athulphi Regis.

EThilbyrtus in Regem coronatus, strenuè dulciterque illud moderatus▪ amorem populi erga se plurimum adauxit: ut Jobab, qui & Job, Rex regnum tractabat Edom. Hic multoties Danos debellavit ac devicit; prout de ipso scribunt plurimi Chronicantes. Hujus principis anno Regni tertio obiit specialis Wyntoniensis Ecclesiae Patronus & Pontifex sanctus Swythunus. Iste Ethilbyrtus Wentanam Ecclesiam perplurimum adamavit. Nam tan∣quam valens Imperator in sacrum templum veniens, obtulit Altari dona so∣lempina; ut scribit Vigilancius in libro de Basilicâ Petri, cap. 56. Et post∣quam regnabat annis quinque; morti obediens, apud Shyreburnam sibi lo∣cum elegit sepulturae.

CAPITULUM V. De Successione Etheredi in regnum Occidentalium Saxonum.

COncessum est Regnum totius Provinciae Occidentalium Saxonum post mortem Ethilbyrti Etheredo fratri suo. Qui novies uno anno contra hostes, Danos viz. conflixit variâ licet fortunâ, saepius tamen victor extite∣rat; interfecti à parte Danorum Comites novem, Rex unus, praeterea popu∣lus sine computo. Memorabilis prae caeteris pugna fuit, quam apud † Escen∣dune fecit; ubi congregato utroque exercitu Danorum & Anglorum, Rex Etheredus contra Reges Danicos, & Alfredus frater Regis contra Duces pug∣naverunt utrorumque exercituum animis erectis. Vesper jam occiduus bel∣lum in crastinum protelavit. Facto manè Alfredus frater Regis aderat; Rex verò Etheredus divino intentus officio remanserat in tentorio. Ammoni∣tus à suis ut ad pugnam properatet, negavit se ulterius progredi, quoad esset fi∣nis officii. Quae fides Regis multum fratrem adjuvit. Completo Dei servitio, cruce seipsum Rex consignans bellum adiit; cujus virtute & Dei miraculo Dani territi pedibus salutem committentes fugerunt▪ Caesus est ibi Rex Oseg, Duces quinque, vulgus innumerum. Reges Merciorum & Northanhybro∣rum, qui sibi tributarii forent, sed rebellare incipientes, viriliter perdomuit. Ecce Christianus miles cum Trajano.

Attamen primo anno Regni istius nobilis Basilei Etheredi crudelissimi Dani Civitatem Wyntoniensem depopulantes, repentinè Monasterium intrantes,

Monachos univerfos, non unus superfuit, trucidarunt; anno ‖ Domini DCCCLXVII. ut tradit Girardus Cornubiensis de Gestis Regum Westsaxo∣num; & idem scribit Vigilancius in libro de Basilicâ Petri, cap. 13. Et hoc actum est anno secundo post obitum sanctissimi Patris nostri ac Antistitis Swy∣thuni, postquam Monachi temporibus Anglorum praedictum Monasterium inhabitabant anno CCLXXXVII. Et Canonici Saeculares intraverunt Coeno∣bium istud permittente Rege Etheredo, graviter tamen id ferente post anni revolutionem, anno gratiae DCCCLXVIII. anno tertio Pontificatûs Alfrithi Wyntoniensis Episcopi. Hâc conditione concessit Rex Etheredus Alfritho Wyntoniensi Antistiti, ut Clerici Saeculares divinum officium in veteri Coe∣nobio Wintoniae celebrarent, viz. quoadusque Monachi invenirentur, qui pristinâ haereditate in ipsâ Ecclesiâ gauderent Domino vota laudis persolven∣tes. Sed Monachi in aliquâ multitudine non inveniebantur in Angliâ ab illo tempore usque ad tempora pacifici Regis Edgari & sanctorum Archipraesulum Dunstani Doroberniensis & Oswaldi Eboracensis, & Sancti Athelwoldi Wyn∣toniensis Praesulis; ut plenius infra dicetur.

Etheredus Rex cùm humanissimè Monarchiam suam quinque annis per∣tractasset, apud Wymbornam sepelitur: de quo merito poterit dici illud Me∣tristae cujusdam egregii:

Obsequiis, sensu, probitate meretur amorem. Claruit insignis laude, beatus obit.

† Alfritho successit in Praesulatum Wyntoniensis Ecclesiae ‖‖ Tumbertus, qui Manerium de Stushelyng contulit ad fabricam ipsius Ecclesiae.

CAPITULUM VI. De Alfredo bono, qui primus omnium Britannorum & Anglo∣rum Regum Rex erat inunctus.

COnstitutus est post decessum praeclari Principis Etheredi sive Ethelredi frater ipsius Alfredus miles invictissimus, qui natus est in Provinciâ Berkensi in villâ regia quae Wantynghe nuncupatur, qui in sacrâ Baptismatis regeneratione vocatus est Alfredus non Aluredus, sicut quidam indoctè & inhonestè pronunciant; quia hoc non erat nomen ejus, sed Alfredus ipsomet attestante qui condendo Testamentum sic scribit in linguâ Saxonicâ, quod testamentum sic incipit: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 on 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, &c. Mater verò ejus Osburga dicebatur, foemina satis religiosa, nobilis genere &

ingenio, quae filia erat Aslaci famosi pincernae Regis Athulphi. Qui Alfre∣dus in infantilibus agens annis, Sancto Swythuno Wyntoniensi Episcopo tra∣ditus erat erudiendus. Nam idem Praesul egregius quondam nutritius erat A∣thulphi Patris sui. Hic Alfredus dicitur primus Monarcha secundo modo. Hic vir admirandae probitatis uxorem duxit de regali genere Merciorum, ••ili∣am scil. Athelredi Comitis Ganiorum, nomine Ethelswytham, ex quâ ge∣nuit Filios & Filias, qui hoc ordine prodierunt in lucem. Primogenitus om∣nium▪ vocabatur Edmundus, quem Pater adhuc ipsomet in humanis agente secit inungi, & in Regni Monarcham coronari; qui non multò post ante Pa∣trem mortis nexibus deprimitur, & in veteri Monasterio Wyntoniensi sepe∣litur; ut satis clarè patet intuentibus lapidem marmoreum tumbae ipsius, qui jacet adhuc in terrá ex boreali parte Altaris, ubi Missa matutinalis sive ca∣pitularis celebratur. Et est Epitaphium in marmore scriptum istud; Hic ja∣cet Edmundus Rex, filius Aldredi Regis. Sic verò uno modo Alfredus vulga∣riter nominabatur: Erat enim secundum vulgarem opinionem quinomius, viz. A-lu-re-dus, Alnre-dus, E-lu-re-dus, Elnre-dus, Aldredus; & hoc ha∣betur in libro de Concordantiis Chronicantium, sub literâ A. Ossa vero Ed∣mundi Regis jam translata sunt in quoddam Sarcophagum locatum super lo∣cum nuncupatum, The holy Hole; ut invenitur in quodam Libello [Roberti] quondam hujus Ecclesiae Praepositi postmodum Abbatis Westmonasterii de Ge∣stis Wilhelmi & Henrici Pontificum. Iste Edmundus quia vivente Patre co∣ronatus est, sed tamen ante Patrem mortuus, Patre post Filii mortem ite∣rum regnante, in catalogo Regum qui Monarchae extiterant, non ponitur.

Post hunc Edmundum habuit Alfredus Rex Egelswytham filiam, & Ed∣wardum, qui post se regnabat, Elfledam filiam, quae nupsit Comiti Mercio∣rum Etheredo, quae postquam obierat, sepulta est Gloverniae in Ecclesiâ San∣cti Petri, quam ipsam cum viro suo construxerat, super ossa Sancti Oswaldi Regis, quae à Bardeneyâ ibidem attulerant. Sed & illa Ecclesiâ per Danos de∣structâ, Aluredus Eboracensis Archiepiscopus ex Monacho Cathedralis Ec∣clesiae Wyntoniensis, aliud quod in urbe nunc praecipuum Monasterium est, reparavit; in quod Monasterium ipsa Elfleda, quae Merciorum Domina di∣cebatur, cum viro suo translata est. In hujus Elfledae laudem Henricus Hun∣tungdunensis Archidiaconus, libro 5to. hanc decantat Camoenam.

O Elfleda potens, ô terror Virgo virorum, Victrix naturae, nomine digna viri. Te quoque splendidior fecit natura puellam. Te probitas fecit nomen habere Viri. Te mutare docet, sed solam, nomina sexus: Te Regina potens, Rexque trophaea parans. Jam nec Caesarei tantum meruere triumphi. Caesare splendidior Virgo, Virago vale.

Habuit etiam Alfredus Èthelwardum, virum literatissimum, & Philoso∣phum in Universitate Oxenfordensi, qui sepultus est in Novo Monasterio Wyntoniae, quod modo Hyda nominatur; & Elfredam & Elgivam virgines. Ethelswytha primogenita nupsit Baldewyno Comiti Flandriae, ex qua ille genuit Arnulphum & Aldulphum. Aldulphus à Patre suscepit Comitatum Bo∣noniae; ex Arnulpho Comites Flandriae descendêre. Elgiva verò postrema facta est Shaftoniae Abbatissa.

Nobilis iste Alfredus Regna, quae olim erant in Angliâ, in Comitatus di∣videbat; & ut fides Christiana in Regno suo semper cresceret, florens in virtutum floribus, Universitatem Oxoniensem fundavit. Ab ipso etiam, ut diximus, descendit Inunctio Regum Angliae. Et ut vitam aequè libraret, viginti quatuor horas, quibus dies naturalis integratur, in tres partes divisi••.

Equibus octo horas legendo, scribendo, orando; octo circa corporis curam; octo circa regni negotia transegit. Ad quae distinguenda pos••it in Capellâ suâ candelam viginti quatuor partium, quarum dispertitâ consumptione per aedituos suos de singulis praedictis moneretur. Hic etiam ded••t Leges, quibus tantam pacem infudit Provinciae, ut etiam ubi semitae in quadrivium findun∣tur, aureas armillas homineo suspenderent, nec essent qui eas contigêre me∣tu Legum. Construxit etiam tria Monasteria, viz. Novum Monasterium Wyntoniae, & hoc sonat quia incoepit fundare, Athelneyam, & haec quidem Monachis, & Sheptoniam Sanctimonialibus, quibus praefecit filiam suam, ut diximus, Elfgivam. Mortuus † verò cùm regnâsset annis viginti novem, pri∣mi••us sepeliebatur in Veteri Coenobio Wyntoniae; sed propter deliramentum Cler••corum dicentium regios Manes resumpto cadavere noctibus per domos aberrare, Filius ejus Edwardùs genitoris ossa tulit, & in Novo Monasterio posuit. In ••audem hujus inclyti Alfredi Henricus Huntyngdunensis ponit hoc versus:

Nobilitas innata tibi probitatis honorem Armipotens Alfrede dedit, probitasque laborem; Perpetuumque labor nomen; cui mixta dolori Gaudia semper erant, spes semper mixta timori. Si modò b tutus erat, ad crastina belia parabat. Si modò victor erat, ad crastina belia pavebat. Jam post transactos regni vitaeque labores, Christus sit ei vera quies, sceptrumque perenne.

Hic Alfredus quendam Subulcum, ‖ nomine Denewlphum, inveniens, ad scolas misit; qui postmodum Doctor in Theologiâ Oxoniis factus, per ipsum Alfredum Regem in Episcopum Wyntoniensem ordinatus est.

CAPITULUM VII. De Edwardo Seniore, filio Alfredi Regis.

LAetabunda, ut creditur, gaudia ac coelica intrante Alfredo milite inclyto circa annum Dominicae Incarnationis nongentesimum primum, suc∣cessit filius eju•• Edwardus, dictus Senior, qui,

Tunc juvenis nomen Regni clamatur in omen; Ut fausto patrias titulo moderetur habenas.

Et inunctus ac coronatus est in Principem super gentem Anglicam apud Kyngeston, eodem anno quo Pater ejus decesserat; literarum cultu Patre in∣ferior, sed potentiâ pariter & dignitate gloriosior. Nam multò latiùs fines imperii sui dilatavit. Totam revera Estsaxoniam, Estangliam, Northan∣hymbriam, aliasque Provincias, quas diu Dani possederant vel dono Patris sui vel indulgentiâ, de manibus illorum extorsit; Scotos & Wallenses in de∣ditionem accepit; fundavitque Castrum Herefordense. Unde de isto prae∣claro

Principe potest illud carmen resonare in ore omnium in ipsius laudem, quod de Judâ Machabaeo canit sic Aurora:

Post Patris occasum Judas Machabaeus, ut hostes Extinguat, gentes conterat, arma parat. Fratribus & sociis & cognatis & amicis Fultus & adjutus, vulnus in hoste facit.

Iste Edwardus genuit ex Egwynnâ illustri foeminâ Athelstanum & Alfte∣dum, quem in tantum dilexerat, ut ipsomet vivente fecit ipsum Juvenem coronari in Regem; ut habetur in Libro de Concordantiis Chronicorum sub lit. A. Et etiam invenitur in Libro de Secretis Novi Monasterii Wyntonien∣sis: Quemadmodum Rex David fecit de filio suo Salomone, de quo metrice sic scribitur:

Ascendit Salomon, patre jubente, thronum.

Et iste Juvenis insignis ante Patrem naturae debitum solvens, sepultus est cum Patre in Novo Monasterio Wyntoniensi. Genuit etiam iste Edwardus ex Egwynnâ filiam nomine Edgytham; quae nupsit Sirichio Comiti Northan∣humbrorum; quae & requiescit apud Tanwitham, & pro Sanctâ colitur. E∣thelwardum genuit ex Elfledâ filiâ Elfelmi Comitis, qui instructus litera∣turâ, non diu vixit. Ex eâdem uxore genuit Edwynum, & sex filias, scil. Elfledam, Edgyvam, Ethestildam, Ethildam, Edgytham, & Elgivam. Pri∣ma & tertia coelibatum Domino voverunt, & apud Wyltoniam ambo requi∣escunt juxta Matrem tumulatae. Edgivam dedit Pater Karolo Regi Franco∣corum, filio Lodowici filii Caroli Calvi. Ethilda nupsit Hugoni Capet Re∣gi Occidentalium Francorum. Edgytha & Edgyva missae sunt Henrico Ale∣mannorum Imperatori maritandae. Quarum secundam ille locavit filio suo Othoni; alteram cuidam Duci juxta Alpes. Ex uxore, Edgyvâ nomine, genuit Edwardus duos filios Edmundum & Edredum, qui ambo post Athel∣stanum regnaverunt; & duas filias, Sanctam Edburgam Domino dicatam, quae in Monasterio Monialium Wyntoniensium, quod Ethelswytha mater Ed∣wardi fundaverat, requiescit; & Edgyvam, quae nupsit Aquitanorum Prin∣cipi Lodovico.

Iste Rex insignis reparavit Universitatem Cantebriggiae, à Paganis, viz. Danis, combustam. Cujus filia Elfleda Merciorum Domina, de quâ superi∣ùs memoriam fecimus, urbes multas condidit, & reparavit; quae sunt Bre∣nimsbyrii, Burgum supra Sabrinam, Tunneworth juxta Lychefeld, Stafford, Warewycum, Chyrysbyry, Watesbyry, Edysbyry in Forestâ juxta Cestri∣am, quae nunc omnino deleta est. Princeps iste incomparabilis Edwardus fe∣cit commutationem cum Denewlpho Episcopo Wyntoniensi, pro Coemiterio Veteris Coenobii Wyntoniensis; ut fundaret in loco, ubi Coemeterium illud erat, Novum Monasterium. Et terra quam commutavit pro Coemiterio, se extendebat ad mensuram trium stadiorum & trium virgarum. Et obti∣nebat totum spatium à medio Coemiterii, quod modò est, cum terrâ in quâ stat Versorium, cum gardino Sacristae, & cum terrâ in quâ aedificatum est Bracinum cum Gardino Infirmorum. Totum illud spatium vocabatur olim Antiquum Coemiterium. Iste Denewlphus rexit ‖ Episcopatum XXIV an∣nis; & sic morti obediens, sepultus est in propriâ Ecclesiâ. Et ex tunc vaca∣vit Sedes Wyntoniensis septem annis.

Anno Dominicae Incarnationis DCCCCIV. secundùm Wilhelmum Mal∣mesbiriensem

de Regibus lib. 2do. ex decreto Formosi Papae, cùm per septem annos plenos destituta fuerat Sede Episcopali omnis Regio Gewyseorum & Westsaxonum; Edwardus Rex congregavit Synodum Senatorum gentis An∣glorum, cui praesidebat Pleimundus Archiepiscopus, interpretans distincta verba Apostolicae Legationis. Tunc Rex & Episcopi elegerunt sibi, fuitque consilium; & juxta vocem Dominicam; Messis quidem multa, Operarii au∣tem pauci; elegerunt & constituerunt singulos Episcopos Provinciis Gewyseo∣rum. Frithestanum ad Ecclesiam Wyntoniensem, Athelstanum ad Cornu∣biensem sive ad Sanctum Germanum, Werstanum ad Shyreburnensem, Aldel∣mum ad Wellensem, Edulfum ad Cridiensem, Australibus Saxonibus virum idoneum Bernegum, & Merciis Ceowlphum, viz. ad civitatem Dorcestrae. Iste Frithestanus discipulus fuit Sancti Grimbaldi; & ab eo suscepit habitum Monachalem; fuit enim primitus unus ex Clericis Saecularibus, qui videns Monachorum sanctissimam conversationem, saeculum reliquit, & ad religio∣nem convolavit; ut scribit Vigilancius in libro de Basilicâ Petri, cap. 9. Hic beatus Frithestanus ob eximiam sanctitatem factus est Episcopus; & vigin∣ti duobus annis in omni sanctitate pontificavit; sed postea amore divinae con∣templationis curam deserens pastoralem, ordinavit Sanctum Brynstanum lo∣co sui Episcopum, ac ipse pauperem & Monasticam vitam usque in finem transegit; ut habetur in quodam Scripto Edwyni Monachi in Saxonicâ Lin∣guâ, quòd sic incipit; ••c Aead••••n moncaen on ealden mini••••••ae, &c. in quo Scripto fit mentio confirmationis cujusdam Compositionis per Sanctum Dunstanum Archiepiscopum, per Sanctum Athelwoldum Episcopum & Sanctum Fri∣thestanum Episcopum, medium locum tenentem inter Sanctos Dunstanum & Athelwoldum, ob reverentiam eximiae sanctitatis in eo, inter Vetus Mo∣nasterium & Novum.

Edwardus dictus Senior, cùm clementissimè Regnum Anglorum pertra∣ctabat annis † viginti quatuor, in Villâ Regiâ, Farundunâ nuncupatâ, diem

clausit extremum; & Wyntoniae in Novo Monasterio, regio more, sepul∣tus est.

CAPITULUM VIII. De Rege Athelstano, filio Regis Edwardi senioris, & de Episcopis Wyntoniensibus in ejus temporibus.

DE mundo ad coeleste Regnum translato nobili Principe Edwardo senio∣re, filius ejus Athelstanus apud Kyngstone coronatur in Regem. Hic E••gyvam sororem suam misit Henrico Alemannorum principi maritandum; quam ut superius diximus, tradidit Othoni filio suo in conjugium; qui qui∣dem Otho post patrem imperatoriae dignitatis diademate insignitus, gemmas & equos nec non quoddam vas ex onychino transparens & politum ita subtili caelatoris arte compositum, ut verè fluctuare segetes, gemmare vites, homi∣num imagines movere videantur. Accidit quodam tempore, Rex Athelsta∣nus contra Scotiam properabat, & in eundo beatum Joannem Beverlacensem visitabat, super cujus Altare cultellum suum pro vadio posuit, promittens, quod si victor rediret, cultellum digno pretio redimeret; quod & implevit. Post victoriam verò in redeundo rogavit Deum; ut prece Sancti Johannis Be∣verlacensis evidens aliquod signum ostenderet, quo praesentes & futuri cog∣noscere possent, quòd Scoti deberent de jure Anglis subjacere. Unde Rex cùm gladio suo percussisset scopulum quoddam lapideum juxta Castrum de Dunbar, qui usque hodie ad mensuram unius ulnae ex ictu ejus est cavatus; deinde in redeundo dignâ dotatione cultellum redemit. Recepit etiam Rex Athelstanus à praedicto Othone ensem Constantini Magni, in quo literis au∣reis nomen possessoris legebatur, in cujus capulo super crassas auri laminas fi∣gebatur clavus ferreus de quatuor quibus Christus in Cruce figebatur: Item & lanceam Caroli Magni, quâ vibratâ semper victor abibat, quam tradunt aperuisse latus Christi: Item & Vexillum Sancti Mauricii Martyris, quo Ca∣rolus usus est contra Saracenos; item partem sanctae Crucis & partem Coronae spineae; quarum aliquas partes Rex Athelstanus Monasterio de Malmesbyry delegavit; ut scribit Wilhelmus Malmesbiriensis de Regibus lib. 2do.

Princeps iste insignis Athelstanus inter plurima bella intestina unum habuit cum Danis; ubi ceciderunt ex parte Danorum Rex Constantinus cum quin∣que Regulis, duodecim Ducibus, & tota paenè congeries Barbarorum. A∣thelstanus tertio Regni sui anno Monarchiam totius Angliae suscepit sub quar∣tâ distinctione, solusque absque aliquâ contradictione alicujus super totam Angliam regnavit; quod Alfredus Avus suus & Edwardus Pater suus, prop∣ter Danorum irruptiones & invasiones facere penitus non valebant. Nam ter∣tio istius Athelstani Regni anno statutum fuit inter Regem Athelstanum & Regem Dacorum Anelafum, ut quilibet eorum eligeret virum fortissimum, ita quod inter eos fieret duellum pro jure Regni, ut eorum qui habuerit victoriam, Rex illius partis, quae obtinuerit victoriam, habeatur pro Rege ex jure totius Angliae. Pacto isto ex utroque parte firmato, eligitur ex parte Regis Danorum Gigas mirae longitudinis, invisus, inhumanus, ac non malae meditationis ignarus, vir inter mille ducentos quinquaginta Danos fortissimus, nomine Colbrondus. Ex parte verò Athelstani Regis Angliae eligitur Comes de Warewyke miles optimus, prudens, moderatus, sapiens, strenuus, justus, animosus & bellicosus. Unde & quasi inter sexaginta fortes ex for∣tissimis▪ Israel, qui ambiunt lectulum Regis Salomonis omnes tenentes gladios & ad bella doctissimi. Et iste Miles cum fortitudine animosior, nomine GWYDO. Inter hos ponitur jus Angliae. Quid plura? Statuitur locus con∣flictûs

extra Borealem plagam Civitatis in quodam loco, qui modò The ••yde Mede vocatur, olim Denemarch appellatus est, propè Monasterium de Hyda; conveniunt ambo Comes & Gigas. O viri praeveteris pugnaces; qui dum mutuos enses alter in alterum mitteret, prosiliebant ex ictibus ignes, ac si tonitrua coruscationes procrearent. Diu dubium fuit, cui praestantior vigor inesset. Quandoque enim praevalebat Comes Gwydo de Warewyk, & cede∣bat Gigas; cedebat Comes, & praevalebat Colbrond. Tandem post diutur∣nos conflictus gratiâ Dei opitulante Gwydoni conceditur victoria, & quae propria sica erat Colbrond ejusdem Gigantis amputavit caput & ambobus Re∣gibus obtulit. Gloria & ingens laetitia Anglis; pavor & stupor maximus in∣vasit Danos; sic vero deinceps sub pace Dani degebant, quasi homines Ligii Regis Angliae usque ad tempus Etheldredi Patris Sancti Edwardi. In signum verò victoriae reservatur eadem sica praedicti Colbrond Gigantis, cum quâ truncatum erat caput ejus à Gwydone comite de Warewyk, in Thesaurariâ Ecclesiae Cathedralis Apostolorum Petri & Pauli, & Sancti Swythuni Wynto∣niae usque in hodiernum diem; & vocatur eadem sica ab Anglis Colbrond••s ••x. Iste Athelstanus Constantinum Regem Scotiae & Dunwallum Regem omnium Wallensium regnis suis cedere compulit; quos postea sub se regnare permisit, gloriosius esse pronuncians Regem facere, quam Regem esse. Actum est enim Duellum inter Gwydonem de Warewyk & Gigantem Col∣brandum anno Dominicae Incarnationis DCCCCXXVII. & anno ejusdem Regis Athelstani tertio.

Inclytus Princeps Athelstanus Veteri Coenobio Wyntoniensi, ut necessaria praeberentur Christo servientibus, tria maneria concessit, viz. Chylbolton, Eneford, Hamerysworde; insuper & inter caetera bona unum memoriâ dig∣num gessit, viz. Decretum composuit de dandis decimis in Regno suo.

Sanctus Frithestanus Wyntoniensis Ecclesiae Praesul pontificabat XVII. an∣nis tempore Edwardi senioris, & quinque annis tempore istius Regis Athel∣stani: mortuus verò sepultus est in Ecclesiâ Cathedrali Wyntoniensi; cui suc∣cessit Brynstanus, ‖ quatuor tantum annis regens Episcopatum. Hic sanctus vir ex discipulo & Monacho Sancti Grimbladi factus est Wyntoniensis Epis∣copus. Primitus enim erat unus ex Clericis Saecularibus, scil. in Wyntoniensi Ecclesiâ; sed postmodum saeculo relicto factus est Monachus. Istum purissi∣mae sanctitatis fuisse scribit Wilhelmus Malmesbyriensis de Pontificibus lib. 2do. Quotidiè missas pro defunctis cantabat. Singulis noctibus Coemiteria prope Civitatem Wyntoniensem circumibat dicens, Placebo et Dirige; cum commendatione pro animabus fidelium ibi requiescentium. Hoc cum qua∣dam vice faceret in Coemiterio sanctae Anastasiae, expletisque omnibus subjun∣geret; Requiescant in pace; voces quasi exercitus infiniti è sepulchris audivit respondentium, Amen. Idem Dominici exempli ardentissimus executor pe∣des egenis omni die semotis arbitris lavabat, mensam & cibos apponens, nec pro disciplinâ famulantium reliquias abstergens. Obsequio consummato, pau∣peribusque dimissis, ad caeteras horas in Dei servitio complendas ibidem re∣manebat; orationibus, ut creditur, vacans. Quodam ergo die pro consue∣tudine ingressus nullâ antea interpellatus aegritudinis molestiâ subitò clam omnibus spiritu vitali caruit. Clientes qui consuetudinem ejus nossent, tunc quoque orationibus occupatum crederent, totâ die jacere passi; at verò se∣quenti diluculo irrumpentes inveniunt cadaver sine mente. Conclamatus est ergo, & sepulturae datus; sed cives, quia interceptum morte videbant, om∣nes ejus memoriam obliteravere silentio, nescientes, quod scriptum est; Non

potest male mori, qui bene vixerit: & justus quacunque morte praeoccupatus fuerit, in refrigerio erit. Correxit id divina rectitudo longo post tempore succedente Sancto Athelwoldo Wyntoniensi pontifice hoc modo. Quadam enim nocte cum idem sanctissimus pontifex Athelwoldus solus in Oratorio sanctae Dei ge∣nitricis Mariae intentissimè devotis incumberet precibus; repentè vidit coram se astantes tres sacerdotales viros pontificalibus infulis redimitos, & aspectu praeclaros. Apparuerunt isti tres viri non in ecstasi, sed in verâ vigiliâ; ut scribit Wilhelmus Malmesbyriensis ubi supra, & etiam habetur in Vitâ ejus∣dem Sancti. Ostendebant enim se sanctissimo Athelwoldo hoc modo. Cum∣que venerandus pontifex Athelwoldus pro claritate vultûs vix posset eos aspi∣cere; unus eorum qui propior sibi assistebat, officiosissimè eum salutans ait: Pax tibi sit, frater carissime, noster Coepiscope. Tum ille: Quis es tu inquit Domine? & qui sunt isti? At ille, ego sum, inquit Brinstanus hujus sedis quondam Episcopus; hic qui prior assistit Sanctus est Birinus, natione Roma∣nus; alter verò beatus est Swythunus, specialis hujus urbis Patronus. Nove∣risque quia sicut me cum eis hîc vides in praesentiâ; ità cum eis in coelo non dispari fruor gloriâ. Cur ergo fraudor honorificentiâ mortalium, qui magni∣ficor consortio coelestium spirituum? Finierat, & in aerem cum sociis elap∣sus pretiosâ sui memoriâ provincialibus appositâ nihil non venerationis dein∣ceps emeruit. Sanctus ergò Athelwoldus divinâ revelatione instructus, facto manè in unum collectis fratribus, cuncta quae viderat, per ordinem enarra∣vit; & beati Brynstani festivitatem singulis annis perpetualiter celebrandam instituit. Defuncto autem beato Brynstano, sepultus est in Ecclesiâ primae se∣dis in gente Gewyseorum.

Post decessum verò beati patris Brynstani, annuente Rege Athelstano, cum acclamatione totius Cleri & populi Elphegus, ex Monacho Glastoniensi in Pastorem eligitur Wentanae Ecclesiae. Hic ad caeterarum virtutum cumu∣lum, quibus laudabiliter quam abundè pollebat, etiam Prophetiâ clarus fuit. Hujusce dicti duo erunt causâ exempli. Dies erat Cinerum, & Pontifex pro more poenitentes Ecclesiae liminibus excludebat: caeteros adhortatus est; ut jejunio & castitati vacantes etiam uxorias delicias abjicerent illis diebus; fructum dignum poenitentiae esse, si qui multa illicita commiseris, & licitis abstineas. Doctrinam reverenter audientibus caeteris, unus jo••ulari voce emissâ aliis risum excussit: non posse se temperare à convivio simul & conju∣gio, ut pariter abstineat à cibis & Vener••; quinimò uxorem, quam cubili aliquamdiu submovisset, in proximo ad usum noctis revocaturum; petulan∣ti & vulgari verbo exaggerans fatuitatem suam. Tum vox Episcopi submur∣murantis ab astantibus audita & intellecta est: Contristas me miser, nesciens quid ventura pariat dies. Duram Prophetiam vicina mors nebulonis excepit. Postero enim manè in cubiculo repertus est exanimis, à Diaboloque guttur ejus elisus. Alioque tempore ordinavit pariter ad Presbyteratûs gradum tres Monachos, viz Dunstanum, Athelwoldum, & quendam Athelstanum, qui postmodum monasticae vestis Apostata, caelibatu contempto in meretriciis am∣plexibus vitam effudit. Completis solempniis, sanctae recordationis Praesul adhaerentes alloquitur: Hodiè coram Deo tribus viris manus imposui; quo∣rum duo pontificalis ordinis gratiam nanciscentur; unus in civitate Wygor∣niâ, deinde in Cantiâ; alter meam sedem quandoque implebit successione le∣gitimâ; tertius voluptatum volutabro se ingurgitans miserabilem sortietur exitum. Hic Athelstanus qui pro familiaritate cognationis praesens esset, protervâ consultatione Sacerdotem invasit, Num ego ero unus ex duobus, qui

Episcopali dignitate sullimandi sunt? Non, inquit, erit tibi pax, neque sors in eo, quem praefatus sum, ordine; neque permansurus es in eâ, quâ ho∣minum oculis lenocinaris, veste. Quanta sanctissimae mentis dignitas, ut evidenter & sine fuco Coelorum efferret secreta? Neque enim in terram ceci∣derunt verba ista, sed etiam in verum solidantur per consequentia. Dunsta∣nus & Athelwoldus angustam viam, quae ducit ad vitam, terentes insignes in praedictis Episcopatibus emicuêre; tertius latas saeculi semitas cursitavit. Haec Wilhelmus Malmesbiriensis de Pontificibus lib. 2do.

Iste nobilissimus Basileus Athelstanus pro animâ fratris sui Edwyni, quem pravo usus consilio in mari fecerat submergi, duo Coenobia construxit, viz. Mydeltone & Mychelneye; & ea praediis multis & possessionibus ampliavit; ut tradit auctor in Flores historiarum sub anno gratiae 939. Et postquam Regnum Angliae strenuè gubernasset annis XVI. † moriens apud Gloverni∣am sine liberis, apud urbem Madulf, i.e. Meldunensem ultimum diem resur∣rectionis expectat. In ejus laudem sic canit quidam Metrista & meritò.

Regia progenies produxit nobile stemma; Cùm tenebris nostris illuxit splendida gemma. Magnus Athelstanus patriae decus, orbitu recti, Illustris probitas à vero nescia flecti.

CAPITULUM IX. De Edmundo Rege & fratre Athelstani, & de Praesulibus Wyn∣toniensibus in ejus temporibus.

SUccessit Athelstano Edmundus germanus ejus, apud Kyngeston corona∣tus, adolescens decem & octo circiter annorum, anno gratiae DCCCCXL. Edmundus genuit ex Elgyvâ Reginâ suâ filios Edwynum & Edgarum pacifi∣cum. Iste in proprium dominium Northanhymbriam & terram Cumber∣land, devictis Danis & expulsis, suscepit: in quâ expeditione Rex Edmundus accepit secum ossa Galfridi Abbatis & Hyldae Abbatissae, & detulit usque Glo∣verniam. Rex Edmundus nobilissimas civitates in Angliâ, viz. Lyncolni∣am, Snotingham, Derbeiam, Staffordiam, Legecestriam, quas eatenus Dani incoluerant, de manibus eorum extorsit, & luce fidei illustravit. Hic Ed∣mundus Anelaf Danum & Paganum de sacro fonte levavit; & iste alter He∣raclius, consilioque Sancti Dunstani tunc Glastonienfis Coenobii Abbatis sta∣tuenda statuit, & corrigenda correxit; illud{que} Monasterium rebus & personis plurimum nobilitavit: qui, ut scribunt Marianus Scotus & Galfridus, in septi∣mo Regni sui anno, dum Dapiferum suum de manibus aemulorum suorum erripere vellet, interfectus ‖ est ab illis apud Pukylchyrche, sed apud Glasto∣niam sepelitur. Vetus Coenobium Wyntoniae in tantum confortatus est; ut quemadmodum de Salomone, sic de eo potuit dici in diebus suis:

In Templo Regis non est audita securis; Malleus hic tuus est, quo te patientia tundit, Ut sic ad coeli regna politus eas.

In hujus Regis tempore per totum tempus regni sui pontificabat in Wynto∣niensi Ecclesiâ Sanctus Elphegus, de quo supra mentionem fecimus.

CAPITULUM X. De Edredo Rege, fratre Athelstani Regis.

INgresso universae carnis semitam Edmundo, post fratrem suum Edredus successit in regnum; qui apud Kyngeston coronatur. Huic & Scoti, sicut & praedecessoribus suis, colla subdiderunt. Princeps iste nobilis multum di∣lexit Vetus Monasterium Wyntoniae; ita quòd crucem magnam ex auro & imaginibus aureis eidem Ecclesiae liberaliter contulerit; ut scribit Vigilancius in Libro de Basilicâ Petri. Insuper duo haec Maneria redonavit, viz. Dun∣ton & Hussebourn. Qui dum graviter aegrotaret, Dunstanum Confessorem suum accersivit; cui festinè accedenti vox Angelorum obitum ejus clarè inso∣nuit; Modò Rex Edredus requiescit in pace. Ad quam vocem equus, cui Dun∣stanus insedit, absque sessoris laesione in terram corruens exspiravit. Dun∣stanus autem sepelivit Regem Edredum in Veteri Monasterio Wyntoniensi. Hic etiam Edredus inter caetera pietatis insignia Coenobium Abandoniae fun∣ditus dirutum, quod Cissa pater Inae priùs fundaverat, per Sanctum Athel∣woldum sicut in praesenti cernitur exaltavit. Post novem verò annos cum dimidio regni sui spiritum coelo reddens, ut diximus, corpus ejus human∣dum Wyntoniae in Veteri Coenobio dereliquit , anno Dominicae Incarnatio∣nis DCCCCLV. Exemplum forte posteris Principibus relinquens, quemad∣modum

Sic Rex sit constans, sit fortis, mollia vitans. Ipsum constantem flectere nemo queat.

Istius Regis Edredi anno sexto † decessit Sanctus Elphegus Confessor & Wyntoniensis Pontifex, anno septimo decimo sui Episcopatûs, & in propriâ Ecclesiâ Cathedrali corpus ejus traditur sepulturae. Huic beato Elphego successit Alsinus in Episcopatum Wyntoniensem, vir regalis prosapiae & egre∣giae literaturae; si non Simoniacâ labe pollueretur. Supra modum enim aspirabat ad honorem Archiepiscopatûs Dorobernensis Ecclesiae. Unde con∣tigit ut mortuo Odone Dorobernensi Archipraesule, iste Alsinus para••••s ad∣vocatis, quorum manus palpaverat, subreptoque Regis Edgari edicto Can∣tiam intrusus est. Primoque exceptionis die non abstinuit, quin furias men∣te confotas evomeret, tumulum beati viri Odonis pede pulsans, animam voce lacessens; Tandem, ait, pessime senex, vivacem animam effudisti; serò me∣liori locum faciens abiisti; itaque quod diu cupiveram te invito teneo. In∣de tibi malas gratias ago & habeo. Sed illo exacto die, cùm rabiei efflator cubili se dedisset; vidit beati viri effigiem astantem, & improperare convici∣um, & velox minari exitium. Ille qui volatico phantasmate se derideri cer∣neret vel putaret; nihilominus ad recipiendum pallium Roman per Alpes contendebat. Ibi nivali frigore gelatus nihil aliud remedii comminisci potu∣it, quàm ut exenteratorum equorum adhuc spirantibus extis immergeret pe∣des,

quibus Sancti sepulchrum violaverat. Sed nec sic algore tepente, in mortem animâ fugiente diriguit. Tandem à servis suis multo labore in An∣gliam deportatus Wyntoniae sepelitur. Willelmus Malmesbyriensis de Ponti∣ficibus libro primo. Alfsine ‖ successit Brithelmus; cui Sanctus Athelwoldus Glastoniae Monachus, & Abbas Abandoniae, successit, & Praesulatum Wynto∣niensem suscepit regendum: de quo plura inferiùs dicentur.

CAPITULUM XI. De Edwyo Rege, primogenito Edmundi Regis.

EDwyus, primogenitus Edmundi fratris Athelstani & Edredi, apud Kyngeston coronatur anno Domini DCCCCLV. Hic prae omnibus Ecclesiasticis exosos habuit Monasticae Religionis viros. Causam injustissi∣mam talis odii recitat Willelmus Malmesbyriensis de Regibus libro 2do, Ce∣strensis in suo Policronico, lib. 6. c. 9. Marianus Scotus cum Alfrido. Utinam Alexandri, Scipionis & Nospurnae exempla castimoniae animum istius Regis ab illecebris revocarent. De primo narrat Vegetius de re militari, quòd cùm capta esset Virgo quaedam nobilis eximiae pulchritudinis cuidam Principi de∣sponsata, summâ temperantiâ ei pepercit, ita ut illam respueret, sed ad sponsum intactum remisit; quâ remissâ, universae gentis & Principis mentes sibi subjugavit. De secundo narrat Valerius Maximus de Gestis Principum Romanorum; Quòd Scipio Princeps Romanus missus in Hispaniam, eo mo∣mento, quo castra intravit, edixit ut omnia, quae voluptatis causâ comparata erant, amoverentur: unde & duo millia scortorum leguntur abiisse ab exercitu. De tertio narrat idem Valerius, quòd cùm Nospurnas pulcher adolescens, cùm esset excellentis pulchritudinis & mirae speciei, & ex hoc plurium dominarum illustrium sollicitaretur aspectibus; faciei decorem confudit, & faciem suam obfuscavit, ne decor ejus esset incitamentum vel irritamentum alienae libidi∣nis. Hic duobus annis regnans, in tertio deponitur, in quarto moritur, sepultusque est in novo Monasterio Wyntoniae; quia Respublica non augetur nisi moribus virtuosis. Unde Augustinus secundo de Civitate Dei, recitans verbum Ennii Poetae, sic scribit:

Moribus antiquis stat res, Romanaque virtus.

Adeò enim erat petulans adolescens, & totus libidinibus deditus; ut bea∣tum Dunstanum pro eo quòd eum pro suis excessibus saepiùs arguebat, multi∣pliciter afflixerit, & exilio dampnaverit. Hic etiam in tantum Monastici Ordinis professores, & non solùm eos, verùm etiam homines & servientes eorum in totâ Angliâ priùs facultatibus suis nudatos jussit in exilium deporta∣ri. Coenobium Malmesbyriense plusquàm ducentis quinquaginta septem an∣nis à Monachis inhabitatum stabulum fecit Clericorum; ut vult Willelmus

Malmesbyriensis. Hujus anima, ut quidam scribunt, creditur post mortem precibus Sancti Dunstani à poenis Inferni liberatam, & in sortem Poenitentium translatam esse.

CAPITULUM XII. De Edgaro Rege pacifico, fratre Edwyni sive Edwyi.

EDgarus filius Edmundi, & frater Edwyi sive Edwini, successit fratri in Regnum. Hic Edgarus pacis amator & veritatis, aequitatis, & ju∣stitiae coelitùs à nativitate suâ in Regem designatus, apud Bathoniam coronatus est anno Domini DCCCCLX. Hic pacificus fuit, & plures leges bonas con∣didit, easque per totum Regnum suum observari praecepit. Hic etiam Praesu∣latum d Wyntoniensis Ecclesiae contulit S. Dunstano; qui adjuncto postea Londonensis Ecclesiae Praesulatu gemino claruit Pontificio. Tandem Odone Archiepiscopo Cantuariae defuncto, idem Sanctus Dunstanus Archiepiscopus Cantuariae est effectus. Hujus Regis Edgari pacifici tempore nunquam ex∣ercitus advenarum Angliam infestabant; cujus dominio Reges Humbrorum, Scotorum & Wallensium colla dederunt. Hic tria millia sexcentas robustas naves congregaverat ad defensionem hujus Terrae. Nec ullus ferè annus regni sui fuit, quo non necessarium aliquod fecerit, quo non Monasterium novum fundaverit. Ob haec ergo opera nullas domesticorum insidias, nullum exterminium aliorum sensit.

Istius Christianissimi Regis Edgari anno regni sui tertio, viz. anno Domi∣nicae Incarnationis DCCCLXIII. Sanctum Athelwoldum elegit Edgarus ad Episcopatum Wyntoniensis Ecclesiae; consecravit{que} illum beatus Dunstanus Do∣robernensis Ecclesiae, i.e. Cantuariensis Archiepiscopus. Iste sanctissimus pater Athelwoldus primò sub Sancto Dunstano Abbate Glastoniensi factus est in eo∣dem Coenobio Monachus; ac postmodùm Rex Edredus audiens sanctitatem Athelwoldi, instinctu matris suae Edgivae, tradidit ei quendam locum Aben∣donia nominatum, quo modicum antiquitùs habebatur Monasterium, quod Cissus Regulus, pater Inae, construxit, sed tunc neglectum ac destitutum. Contulitque ei Rex ad reparationem domorum de thesauro suo, ac Mater e∣jus largiùs munera ei direxit. Factus ibidem Abbas Athelwoldus Monachos congregavit, & in magnâ vitae sanctitate illos rexit; ut scribit Johannes in Historiâ Aureâ sub anno gratiae 960. Qui Athelwoldus postmodùm, ut dictum est, factus Wyntoniensis Episcopus, reclamavit Monachos in propriam haere∣ditatem, viz. ad Wyntoniensem Ecclesiam inhabitandam, expulsis Clericis; qui non nisi pro tempore substituti fuerant, quousque Monachi invenirentur in aliquo numero, qui ipsam Ecclesiam habitarent. A primaevis enim tem∣poribus Monachi erant in Wyntoniensi Ecclesiá; quod bene cernens almifluus Pontifex Athelwoldus, cum consensu Regis Edgari, & sanctissimi Dunstani Dorobernensis Archiepiscopi, & Sancti Oswaldi Eboracensis Archipraesulis, Clericos expulit à veteri Monasterio Wyntoniae, adducens illuc Monachos de Abendoniâ Sabbato in capite quadragesimae, Clericis incipientibus post com∣munionem, viz. Servite Domino in timore, &c. quibus ipse Abbas & Epis∣copus extitit. Sed postmodùm respirandi ad pristinam dignitatem proposi∣tum arripientibus Clericis infra Refectorium veteris Monasterii Wyntoniae, & expectantibus cunctis cum Sancto Athelwoldo sententiam Regis praesiden∣tis & Archiepiscopi Dorobernensis Sancti Dunstani, divinitùs vox de imagine Crucifixi in muro collocatâ regiis auribus pariterque Archipraesulis intonuit sub hac formâ, caeteris omnibus hoc ignorantibus; Absit hoc ut fiat, Absit hoc ut fiat; judicâstis bene, mutaretis non bene▪ Ad hanc vocem stabilimentum

suscepit Ordo Monasticus, ut inhabitet in domo Domini in longitudinem di∣erum, maligno consilio Clericorum dissipato. Qui videntes suam nihil prae∣valere nequitiam, tamdiu per diversas gentis Anglorum provincias huc illuc∣que dispersi sunt, quousque vitam finierint. Iste etiam sanctissimus pater Athelwoldus anno revoluto, annuente Rege Edgaro, Canonicos expulit de Novo Monasterio Wyntoniae, ab adventu Normanorum in Angliam Hyda dicto; & Monachos cum Abbate introduxit; ordinavit autem illis Abbatem Ethelgarum sive Algarum; qui postea Australium Saxonum Episcopus fa∣ctus, demum post Sanctum Dunstanum Archiepiscopus Dorobernensis sive Cantuariensis est effectus.

Apud Wyntoniam quoque Monasterium Monialium in honorem beatae Mariae Virginis, ab Ethelswythâ, matre Edwardi senioris, primitùs funda∣tum, de novo reparavit, & competentibus possessionibus ampliavit. Locum quendam Ely dictum, ubi erat Monasterium Sanctae Etheldridae Virginis, pro tunc à Danis destructum, & regio fisco redactum, non modico pretio Sanctus Athelwoldus emit; Monachos ibidem ordinavit, & Brythnothum Praepositum Veteris Monasterii Wyntoniae Abbatem ipsis instituit, & locum aedificiis reparavit. Emitque à Rege Edgaro locum Medamstede tunc, nunc Burgh nominatum, Basilicamque congruis aedificiis ornatam in honorem be∣ati Petri consecravit, Monachos inibi ordinavit; Eadulphum eis Abbatem instituit, qui post Sanctum Oswaldum Archiepiscopus Eboracensis factus est. Tertium nihilominus locum pretio acquisivit, qui propter spineta circum∣quaque subcrescentia Thorneia nuncupatur; & Monachos ibidem statuit, & Godmannum eis Abbatem praefecit, circa annum Gratiae DCCCCLXX. ut re∣fert Johannes in Historiâ Aureâ.

Quod superiùs dictum est de expulsione Clericorum ab Ecclesiâ Cathedrali Wyntoniae, & introductione Monachorum, scribit Wilhelmus Malmesbyri∣ensis, auctor in Flores historiarum, Florentius, Marianus Scotus, & plurimi alii Chronicantes: sed modò quid de illâ expulsione & introductione scribat Johannes in Historiâ aureâ videamus.

Sanctus, inquit, Athelwoldus juben∣te Rege Edgaro, anno Domini DCCCCLXIII. à Sancto Dunstano Doro∣bernensi Archiepiscopo Wyntoniensis Episcopus consecratus est; erant au∣tem tunc in Veteri Monasterio Wyntoniensi Canonici nefandis moribus im∣plicati, elatione, insolentiâ atque luxuriâ praeventi; adeò ut nonnulli eo∣rum dedignarentur Missas suo ordine celebrare; repudiantes uxores, quas illicitè duxerant, & alias accipientes; gulae & ebrietati jugiter vacabant; quod minimè ferens Episcopus Sanctus Athelwoldus acceptâ à Rege Edgaro licentiâ expulit eos, & Monachos de Abendonâ introduxit; quibus ipse Ab∣bas & Episcopus fuit. Misit autem Rex ministros suos, Clericis praecipiens, ut confestìm loco renunciarent, aut habitum Monasticum susciperent. Qui nimio pavore perterriti, & vitam execrantes Monasticam, intrantibus Mo∣nachis illico exierunt; sed tamen postmodùm tres illorum habitum Monasti∣cum susceperunt. Itaque usque tunc in gente Anglorum non erant Monachi nisi in Glastoniâ & Abendoniâ.

Haec Johannes in Historiâ Aureâ. His visis considerandum est, qualiter pro Monachis veteris Coenobii Wyntoniensis, & quod Monachi erant in illâ Ecclesiâ ab antiquis temporibus; Pacificus Rex Edgarus. Sequitur Charta Regis Edgari.

Ad redemptionis suae augmentum omni conatu cuncti student Orthodoxi; ut fidei, spei, charitatisque alis veluti vestium fulgore amicti, pretiosarum∣que splendore gemmarum adornati, sanctarum virtutum copiâ perspicui, criminum pondere semoti, terreni corporis ergastulo versantes, lachryma∣rumque valle cum nimio degentes certamine, totius animi cultum coelesti habitatione theorico figant meditamine. Nostra, inquit Apostolus, con∣versatio in Coelis est. Hinc ergò ego Edgar Domini largiente gratiâ totius Al∣bionis

Basileus, sedulâ procurans solicitudine, ne Catholicorum quispiam actuali degens conversatione aliquâ saecularium rerum vexatione à contempla∣tivâ impeditus vitâ incongruè revocetur, quod olim à praedecessoribus nostris Ecclesiis Domini ad sui famulatûs obsequium egregiâ concessum libertate fu∣erat, renovando libentissimè recupero. Hujus rei gratiâ jura omnia prae∣dicta & superiùs distinctis locis ordinatim novis literarum apicibus designa∣ta, Christi compunctus spiramine, justo utens judicio, ad usus Pontificum supradictae Ecclesiae vitâ religiosâ regentium, pro animae meae salute, reg∣nique ac successorum meorum prosperitate, aeterná libertate cum optima∣tum meorum consilio devotus admodum restitui, omnique saeculari glorios•• soluta dicavi servitute; ne vexatione mundanae afflictionis mens Praesulum pro nostris facinoribus intercedentium à divinâ contemplatione remota defi∣ciendo lascesseret. In nomine almae Trinitatis ac individuae unitatis praeci∣pio; ut succedentium temporum Episcopi ita gregem Dyrocheo. i. duplici pastu nutriant Monachorum; ut nostris temporibus per sapientium ordina∣tum est providentiam, & alimenta ex Chyltacombe Monachis copiose tribu∣ant, & sine ullâ retractatione hilariter subministrent, & nullius nimietatis inquietudine perturbent; ne à vita theorica vel immoderata superfluitas, vel intolerabilis paupertas cum magno animi detrimento illos amoveat; omnia in victu & vestitu secundùm Regulae modificet praeceptum. Certè Canoni∣ci omni vitiorum naevo deturpati, inani gloriâ tumidi, invidiae livore tabidi, Philargyriae maculis obcaecati, luxuriae facibus lividi, gulae omnimodo dedi∣ti, Regi terreno non Episcopo subjecti, praefati ruris usu veterano moderno tempore pascebantur alimentis. Ebrietatem siquidem & homicidia sectan∣tes, conjuges suas turpiter nimiâ & inusitatâ libidine amplectentes, Ecclesi∣am Dei rari & perpauci frequentare volebant, nec horas celebrare Canonicas dignabantur. Quo reatu ejectis cum Praeposito Canonicis, & eliminatâ im∣mundorum spurcitiâ, Monachi in sede constituti sunt Episcopali; qui sanctis adornati virtutibus, humilitate praecipui, vigiliis, hymnis, & orationibus assidui, abstinentiâ macti, castitate perspicui, legitimè viverent, & obse∣quium Ecclesiae regulariter implerent. Rura absque dubio superiùs notata renovare benivolâ studui intentione; & quae injustè abstracta fuerant à Mo∣nachis ab antiquo Ecclesiam illam occupantibus Duntoun, viz. Taunton, Alresford, Cleres, Tycheburn, Wordy, Funtell, Stoke, Fermesham, Ec∣clesiae Dei devotus admodum ideò restit••••; ut tali & tam necessario jocun∣ditatis additamento Monachorum Christo humani generis Redemptori fide∣liter castéque servientium gregem facilius libentiusque pascerent; dum praefatis ruribus sublatis Canonicis, [qui] turpiter contra fas inhonestéque degentes in tam augustâ rerum possessione usu pascebantur perpetuo. Alan∣tur igitur solito Monachi ab hujus vitae curis remoti, unde alebantur Cano∣nici ab iis quae à Monachis in ipsâ Ecclesiâ degentibus olim injustè abstracta erant cum aviditate nimiâ, curis vitae recidivae intenti. Rura omnia supe∣riùs notata Episcoporum usui peculiariter ad votum deserviant: illa verò quae Canonici olim cum Praeposito sine peculiari Praesulis dominio usu posse∣derant veterano, haec eadem Monachi communiter ad necessarios usus jure possideant perpetuo; & cum Antistitis consilio ac juvamine bene regant, & per Praepositum fratribus cunctis necessarium, Episcopoque, uti regula praeci∣pit, cum omni humilitate subjectum sapienter disponant. Pastum▪ ex Mo∣nachorum villis nequaquam Praesul Diocesim lustrando avidus exquirat: emp∣tis necessariis fratrum indumentis, quicquid ex lucro villarum superfuerit, unito Episcopi fratrumque consilio hospitum necessitatibus & Ecclesiae usibus, omni scupulatione remotâ, fideliter expendatur, & non loculis▪ Episcopi peculiaribus ad animae detrimentum reclusum custodiatur. Post unius Epis∣copi obitum alter ex eâdem Monachorum congregatione, qui dignus sit Pon∣tificatûs

ordine fungi, & non aliunde eligatur. Si autem impedientibus peccatis vel imperitiâ, in eodem Monasterio talis, qui dignus sit, inveniri nequiverit; ex alio noto Monasterio Monachus, non autem Canonicus, ad tanti gradûs dignitatem, qui dignus sit secundùm meritum atque doctri∣nam, unanimi Regis & Monachorum ejusdem Monasterii consilio sapienter eligatur. Et non solum in hâc Pontificis electione, verùm etiam omnibus rebus regulae usus jugi teneatur custodiâ; ut in omnibus quae egerint, vel regulae normam hilariter custodiant, vel majorum cum omni devotione imi∣tentur exempla. Electus vero nullâ superfluitate Monachos perturbet vel inquietet; nec Clericos sive Laicos in claustra vel refectorium introducat; sed Missam celebrans, Monachorum reverenter fungatur officio; ac in Re∣fectorio quotiens voluerit comedens, eorum & non Canonicorum vel Laico∣rum inibi utatur obsequio. Monachos si quoslibet secum suum lustrando Episcopatum habere voluerit; illos sumat, qui provectae aetatis sunt, quo∣rum profectu & moribus ad Christi roboretur famulatum, & non pueros vel juvenes lascivos, quorum levitate laesus in aliquibus depravetur. Rura tam à regibus, quàm à diversis Catholicis ad usus fratrum Domino largifluè col∣lata, hujus saeculi militibus sive propinquis carnalibus pro munere quolibet adulando tribuens ad animae suae detrimentum nequaquam disperdat. Qui praedicta statuta benivolâ servare volunt••ate studuerit, Domini nostri Jesu Christi benedictione in praesenti saeculo perf••uatur, & post ejus obitum ad aeternae beatitudinis vitam Christo opitulante securus perveniat. Si quis au∣tem philargyriâ seductus aliquid ex his, quae cum consilio sapientium prae∣cepta sunt, vel minuere praesumpserit; deleatur nomen ejus de libro vitae; & in Jesu Christi Salvatoris mundi, ejusque Genitricis Mariae, omniumque Sanctorum persecutione maneat; & post vitae suae terminum cum Judâ Christi proditore ejusque complicibus inferni miseriâ punitus intereat, si non cum satisfactione emendaverit, quod nequiter pejorando deliquit.

Et ista Charta auctoritate Papae confirmata est.

Ex istâ Chartâ habemus, quòd Monachi erant in Wyntoniensi Ecclesiâ ab antiquis temporibus; immo, ut dictum in primo libro, infra ducentorum annorum numerum à Christi incarnatione Monachi inhabitabant Ecclesiam Wyntoniensem. Et sic Monachi erant multo tempore ante beatum Bene∣dictum; quia in primitivâ Ecclesiâ. Quod quidam moderni negant, affir∣mantes quòd qui dicebantur Monachi ante Sanctum Benedictum erant Sa∣cerdotes & Clerici saeculares, & similiter Laici; quia omnes illi erant Custo∣des unius, quod est interpretatio hujus nominis Monachus; & utinam sic. Contra horum assertiones Sanctorum Patrum introducemus auctoritates. Doctor Uthredus in libello suo de institutis Monachorum, ponit quatuor di∣stinctiones fidelium in primitivâ Ecclesiâ, viz. Apostolos▪ in gradibus Ec∣clesiasticis ab Apostolis constitutos, Coenobitas, & fideles Laicos. In gradi∣bus ecclesiasticis constituti dicebantur Sacerdotes & Clerici, qui plebi Christi spiritualia ministrarent. Coenobitae dicebantur Monachi, qui in communi & sine proprio vivebant in congregatione sub Apostolis, tanquam modò sub Abbatibus degentes. Fideles Laici erant, quotquot per praedicationem A∣postolorum fidem Domini suscipiebant; qui venditis suis omnibus, precium eorum ad pedes Apostolorum ponebant, & sic rebus saeculi funditùs expediti in socialem vitam ••um Apostolis & Coenobitis transiebant, & omnem ••uram Apostolicae diligentiae & sollicitudini committebant, & f dividebatur autem om∣nibus ab Apostolis, prout unicuique opus erat. De quibus Apostolus Paulus ait ad Romanos XV. g Nunc proficiscar Hierosolymam ministrare Sanctis. Glossa! Qui rerum suarum precia ad pedes Apostolorum posuerant. Ecce ge∣neralem vitam & regularem duxerunt Apostoli & Coenobitae in primordio primitivae Ecclesiae; viz. in communi & sine proprio vivebant, & h Nullus

eorum suum aliquid esse dicebat, sed erant illis omnia communia, nec quisquam egens erat inter illos; ut scribitur Actuum IV cap. Sed ista consuetudo vi∣vendi in primitivâ Ecclesiâ, quoad Sacerdotes & Clericos saeculares cum fi∣delibus Laicis, non diu perduravit. Post ascensionem Domini Apostolis per Martyrium de medio sublatis, multi retrocedentes coeperunt rursus saeculi res ambire, easque non in communi, sicut priùs cum Apostolis & Coenobitis, sed proprio jure possidere: Et ita coepit fervor communiter vivendi in unum tepescere. Propterea quàmplures sancti Patres & probatissimi Monachi, quibus adhuc inerat fervor Apostolicus, Sancti Spiritûs aspirante gratiâ, no∣lentes apostatare ad saeculi curas non redibant; sed congregari in unum, si∣cut priùs, communiter vivere satagentes sub uno eorum, qui adhuc electus fuerat, magisterio, ut eos Apostolorum vice regeret, pristinam religionem restaurare cupiebant. Et non solum illa magnifica retinebant, quae primitus Ecclesia vel turbae credentium in Actibus Apostolorum leguntur celebrâsse; verùm etiam multa his sublimiora cumulaverant. Eusebius enim narrat in Historiâ Ecclesiasticâ lib. 2do. beatum Marcum Evangelistam primùm ad Aegyptum perrexisse, & ibi Evangelium praedicâsse; & Ecclesiam apud Alexandriam p••imùm constituisse; cujus sobrietatis exemplo primo ingressu ejus maxima multitudo virorum & mulierum credidit, & ab eo normam vi∣vendi suscepit; quorum exemplo per universum mundum adolevit sancta in∣stitutio Monachorum. Philo etiam Judaeus vir disertissimus tempore Nero∣nis▪ Imperatoris conversationes eorum qui per beatum Marcum crediderant, & abstinentiam & vitam eorum, qui vitae Monasticae inserviebant, librorum memoriae commendabat; in quibus evidentissimè abstinentium vitas, qui in Monasteriis degunt, describit ad liquidum; & specialiter in libello, quem de vitâ Theoreticâ attitulavit. Pergit author antiquitatem vitae Monasticae ex Dionysii Areopagitae aliorumque scriptis satis frigidè probare. Argumenta ejus & testimonia prolata nos luce parum digna judicavimus.

Ex praedictis ergo patet, quod Monachi erant in primitivâ Ecclesiâ di∣stincti à Sacerdotibus, Clericis, & Plebeis sive fidelibus Laicis; & professi se∣cundùm diversas regulas à diversis partibus ante beatum Benedictum multo tempore editas. Marcus enim Evangelista primus apud Alexandriam Mo∣nachorum Congregationem ordinavit, & regulam ipsis imposuit; de quâ re∣gulâ loquitur Cassianus de institutis Monachorum, lib. 1mo. cap. 5to. Pa∣chomius etiam Abbas & Pater Monachorum Thebaydae Provinciae, quae Ta∣bennesium dicitur, vir Deo plenus fuit, cui Angelus Domini apparuit di∣cens; Scias te à Domino exauditum, ideo Monachos juniores collige, ac eos juxta regulam, quam à me accipies, institue. Acceptisque tabulis aereis in∣scriptis regulâ Monachali Monasteria fundavit: scripsitque Epistolas diversas ad Tyrum Abbatem, unam ad Cornelium, aliam ad omnium Praepositos Monasteriorum, ad fratres operarios, ut devote laborent, quod eis injungi∣tur adimplentes: Ut habetur secundum Gennadium, de viris illustribus, cap. 7mo. Item secundùm Johannem in Historiâ Aureâ sub anno gratiae 406. Sanctus Fructuosus etiam Monachus & Episcopus Traconensis scripsit regulam Mo∣nacorum circa annum Domini CCXLV. ut habetur in vitâ ipsius; & de eo fit mentio in decretis dist. 9. q. Carnem. Hic sub Hemuliano Praeside apud Traconiam civitatem cum Augeria & Eulogio Diaconibus post carceris intru∣sionem flammis injectis, ut urerentur, precibus obtinuerunt. Septimâ verò nocte post passionem ipsi Judici apparuerunt, eum increpantes & ejus tormen∣tis insultantes. Passi sunt anno Christi CCLVI. Sanctus Basilius Mona∣chus & Doctor, ut habetur in vitâ ipsius, ac Episcopus Cappadociae, inter multa, quae scripsit, regulum composuit de institutione Monachorum. Floruit anno Christi CCCLII. Legitur etiam beatus Hieronimus post tempora A∣postolorum Ambrosium & Augustinum aetate praecessisse, peragratisque pri∣ùs

Coenobitarum & Heremitarum per deserta & Coenobiis, & Cellulis, ha∣bitu priùs Monachorum assumpto per ministerium beati Gregorii Nazian∣zeni, apud Bethleem Monasterium instituit▪ ibidem vitam Monasticam du∣cens, regulam Monachorum composuit, omnia cum fratribus communia possidendo; primitivam Ecclesiam & patres antiquos imitatus est. Istud etiam scribit de beato Hieronimo Doctor Uthredus in libello suo de instituti•• Monachorum. Et quamvis plures alii patres tempora beati Benedicti praece∣dentes regulas Monachorum scripserint; ut Ferreolus, Egippius, Isidorus, Aurelianus, Johannes Cassianus; non tamen differens erat religio Monacho∣rum illis temporibus à religione Monasticâ à tempore & post tempora beati Benedicti; sed una & eadem religio erat tunc & nunc. Pro quo ulterius no∣tandum, secundùm enim Eusebium, lib. 2 do. Ecclesiasticae Historiae, cap. 2 do. Ante adventum Christi in carnem, immo ab ipsis parentibus nostris primis incoepit secta & religio Christiana; quod declarans beatus Augustinus libro primo Retractationum, cap. 13.

Res ipsa, quae nunc Christiana religio 'nuncupatur; erat & apud antiquos; non defuit initio generis humani, quo∣usque ipse Christus veniret in carnem. Unde vera religio, quae jam est, potest appellari Christiana. Haec est nostris temporibus Christiana religio, non quia prioribus temporibus non fuit, sed quia à posterioribus hoc nomen accepit: Et sic patet, quòd res ipsa religionis Christianae fuit ab initio gene∣ris humani, sed non nomen.

Conformiter dicitur de religione ac ordine Monachorum; quod ab initio, quo vita monastica fuerat instituta, eadem quoad rem fuerat quae & modò; quamvis sit novitas & diversitas quoad no∣men. Unde à primo Benedicere Christo, qui mundum ingrediendo, in mun∣do progrediendo, de mundo ad patrem regrediendo semper in benedictioni∣bus operatus est salutem nostram per servorum suorum hominum ministe∣rio, religio Monastica instituta, & quantum ad rem eadem ab institutionis initio semper manens; licet in aliis & aliis observantiis propter diversita∣tem personarum, causarum, temporum, & locorum sicut Christiana reli∣gio nomen benedictionis de novo sumpsit à Patre sanctissimo re & nomine Be∣nedicto, & specialiter ideò praeelecto tanquam ministro aptissimo ipsius primi Benedicere, qui est Christus; quatenus ab ipso summo activo Benedicere passi∣ve immediatè descenderet Benedictus; ut regulam monasticam declararet, roboraret, & ei à suo nomine perpetuae benedictionis nomen imponeret spe∣ciale. Ac ideò haec ipsa regula & religio jam nominata beati Benedicti fuerat realiter à primâ institutione Monachorum; quamvis nomen illud re∣ceperat modò tardè; sicut religio Christiana fuerat ab initio generis humani, quamvis multò posterius receperat illud nomen. Et licet quàmplures san∣ctissimi divinitùs inspirati varias Monachorum regulas ordinârunt; beatus ta∣men Benedictus quasi primo Benedicere subordinatus, de Praedecessorum suo∣rum regulis & statutis efficaciores tolerabilioresque observantias excerpens, in asperis super omnia mitigationis moderamine perusus, illas omnes regulas stabiliens & uniens, vitae monasticae nomen benedictionis attulit perpetuo duraturum; ut sempiternae benedictionis religio veraciter nominetur. Sta∣bilitas & morum conversio propter causam expressae distinctionis & divisionis inter veros Monachos & alios falso Monachorum nomine appellatos, praecipuè in professione monasticâ exprimuntur. Obedientia quidem continens omnia religioni necessaria, tanquam religionis materia ••ive genus; & haec particula superaddita secundùm regulam beati Benedicti, tanquam differentia seu for∣ma ab omni alio vivendi modo est monasticae vitae divisiva & distinctiva, & in suo esse specifico positiva, non à genere religionis, sed a quibuscunque aliis religionis speciebus seu vivendi modis formaliter condistincta.

Rex pacificus Edgarus Monasterium Glastoniae, Abendoniae, & Coenobia, quae ipso annuente Sanctus Pater Athelwoldus fundaverat▪ multipliciter lo∣cupletavit.

Coenobiorum enim maximus & indefessus erat fundator; coope∣rantibus sibi sanctis Archiepiscopis Dunstano Cantuariae, Oswaldo Eboraci, & Athelwoldo Episcopo Wyntoniae. Nam tot fuerant Monasteria per Angliam de novo tunc per eum fundata, tot etiam reparata, quae per Danos primitùs fuerant complanata; quod incredulitatem generaret audienti.

Hujus serenissimi principis▪ Edgari tempore sanctissimus pater Athelwoldus transtulit beatum Birinum primum Gewyseorum Apostolum; & in scrinio de argento & auro decentissimè compositum collocavit. Nam postquam Sanctus Hedda Wintoniensis Ecclesiae Praesul corpus sancti patris nostri Birini trans∣tulit unà cum sede à Dorkecestrensi Ecclesiâ; humatum est illud venerabile corpus in Ecclesiâ Wyntoniensi ex parte boreali summi altaris, non more Sanctorum translatum usque ad tempora istius almi pontificis Athelwoldi; ut scribit Vigilancius de Basilicâ Petri, & etiam habetur in Legendâ, quae legi∣tur in Ecclesiâ Wyntoniensi in octavis translationis Sancti Birini. Consen∣tiente etiam rege Edgaro, Sanctus pater Athelwoldus, expulsis Clericis à Wyntoniensi Ecclesiâ, admonitus divinâ revelatione, Sanctum Swythunum hujus Wyntoniensis Ecclesiae specialem patronum de vili sepulchro transtulit; & in scrinio argento & auro à rege Edgaro cum summâ diligentiâ fabricato honorificè collocavit anno dormitationis suae CX. Ibique ad declarandam ejusdem sanctissimi Swythuni gloriam, tantus factus est concursus populorum, tam frequens operatio miraculorum; qualis in Angliâ rarò vel nunquam ostensa est temporibus anteactis. Quamdiu enim Clerici inhabitabant Ec∣clesiam Wentanam, nulla per Sanctum Swythunum Deus miracula operatus est; sed ipsis ejectis statim miracula patrata sunt: ut scribit Lantfredus in ipsius gloriosi Antistitis Swythuni Vitâ, & Vigilancius in libro de Basilicâ Pe∣tri. Per hunc etiam Sanctum Athelwoldum corpora Sanctorum Frithestani, Brynstani, & Elphegi Confessoris, cum sanctissimâ virgine Edburgâ regis Edwardi senioris filiâ, [translata sunt.] Ipse etiam Sanctus Athelwoldus de∣dicari fecit Vetus Coenobium Wyntoniense, praesentibus Etheldredo rege & Sancto Dunstano Archiepiscopo, & octo aliis sibi cooperantibus Episcopis, anno Domini DCCCCLXXX. XIII Kalend. Novemb. Obiens † verò iste sanctissimus Pater Athelwoldus sepultus est infra propriam Ecclesiam ex Australi parte magni Altaris. Post obitum vero suum Domino Sanctum su∣um per miracula revelante, translatus est per Sanctum Elphegum suum ‖ Suc∣cessorem ex Abbate Bathoniae; qui postea Archiepiscopus Cantuariae factus à Danis lapidatus est apud Grenewyche, & in Ecclesiâ Pauli Londonensi sepul∣tus, sed per Cuntonem regem in Cantuariam est translatus.

Edgarus rex cùm pacificè & legaliter regnâsset annis XVI. obiit, & se∣pultus est Glastoniae. Iste Edgarus Edmundi filius genuit Edmundum, qui obiit ante patrem, & Etheldredum, qui post eum regnavit de Elfrida filiâ Or∣gari ducis. De Elfledâ cognomento Candidâ filiâ [Ordmeri ducis] genuit Edwardum, qui regnavit ante Etheldredum. De Wlfridâ non Sanctimonia∣li, ut fertur, sed puellâ Laicâ quae timore regis seipsam velaverat, genuit

Sanctam Edytham. Haec Edytha apud Wyltoniam requiescit, petentibus praestans beneficia pietatis. Iste Edgarus pacificus rex dedit Veteri Monaste∣rio Wyntoniensi Manerium de Abyngton.

CAPITULUM XIII. De Sancto Edwardo Martyre, filio Edgari regis.

SAnctus Edwardus Martyr, filius Edgari regis, successit patri in regnum. Hic Edwardus à Sancto Dunstano cum caeteris Episcopis consentaneis in regem coronatur contra voluntatem quorundam Optimatum & novercae suae Elfridae; ut scribit Wilhelmus Malmesbiriensis de Regibus lib. 2 do. quae El∣frida filium suum vix septennem Etheldredum in Regem conabatur provehe∣re; ut ipsa potius sub ejus nomine potuisset imperare. Et tunc malitiâ ho∣minum pullulante foelicitas regni imminuta est. Tunc visus cometes, qui vel pestem provincialium, vel regni mutationem portendere pro vero assevera∣tur. Nec mora; secuta sterilitas arvi, fames hominum, mors jumento∣rum. Apud vicum regium qui vocatur Calna, casus accidit insolitus. Nam defuncto Edgaro Rege pacifico, Clerici quondam ab Ecclesiis expulsi redivi∣va praelia suscitârunt; ingens esse & miserabile dedecus, ut novus advena ve∣teres colonos migrare compelleret; hoc nec Deo gratum putari, qui veterem habitationem concessisset, nec alicui probo homini, qui sibi idem timere posset, quod aliis praejudicio accidisse cerneret. Eâ de re in ••lamores & iras prorupit populus; tumultusque ad Sanctum pervenit Dunstanum. Praeci∣puè proceribus, ut Laicorum est, succlamantibus, praejudicium quod Clerici passi fuerant injustè leniori consilio succidi debere. Haec Wilhelmus.

Auctor verò in Flores Historiarum hôc modo procedit: Flos & Decus An∣glorum, gloria & honor Regum, cujus largitas & magnificentia totam jam Europam repleverat, anno aetatis suae XXXII. regni verò XVI. ex hâc vitâ transiens, pro regno terreno commutavit aeternum; cujus corpus Glastoniam delatum est, & ibidem more regio tumulatum. Quo defuncto, de Rege eli∣gendo magna inter regni principes dissensio est exorta. Quidam enim filium Regis primogenitum Edwardum, quidam verò fratrem ejus Etheldredum de secundâ uxore generatum unanimiter elegerunt. Quam ob causam duo Ar∣chipraesules, Dunstanus Cantuariensis & Oswaldus Eboracensis, cum Coe∣piscopis, Abbatibus, Ducibusque in unum convenientes, Edwardum, ut pater ejus moriens dictaverat, elegerunt, electum consecraverunt, & in Re∣gem quibusdam murmurantibus inunxerunt. Nam noverca ejus Alfritha filium suum Etheldredum vix septennem puerulum promovere conabatur; ut potiùs sub ejus nomine regnare videretur. Sicque post decessum ejus Re∣gis pacifici regni status perturbatus est. Nam Principes plurimi & Optima∣tes Monachos de Monasteriis, in quibus Rex Edgarus eos locaverat, expule∣runt; & Clericos, ut priùs, loco eorum cum uxoribus induxerunt. Nam unus eorum Elferius nomine omnia pene Monasteria, quae reverendissimus Athelwoldus Wyntoniensis Praesul in provinciâ Merciorum construxerat, magnâ usus insolentiâ subvertit. Sed super his quaestionibus ad beatum Dunstanum delatis, Synodum apud Calne congregavit; ubi cum in coenaculo absente Rege propter imbecillem aetatem considentibus totius regni Senatori∣bus, magno conflictu hinc inde allegantium res ageretur, & Dunstanum qua∣si Ecclesiae murum multorum jacula convitiorum impeterent nec quaterent, suas partes cujusque ordinis viris summo studio tuentibus, solarium totum re∣pente cum axibus & trabibus dissolvitur & concidit. Omnibus ad terram eli∣sis,

solus Dunstanus stans super uham trabem, quae superstes erat, probè eva∣sit. Reliqui vel exanimati, vel perpetui languoris compede detenti. Hoc miraculum pacem contulit beato Dunstano & Monachis ab impetu Clerico∣rum & aliorum, gratiâ divinâ operante. Prima enim Synodus pro expulsione Clericorum habita est Wyntoniae in refectorio Monachorum tempore Regis Edgari; ubi in medio partium conflictu disputationis imago dominica, quae altercantibus astabat, expresse locuta Clericos omnes & eorum fautores con∣fusos reddidit & elingues. Haec Auctor in Flores Historiarum.

Alfrytha noverca Edwardi Regis filium suum Etheldredum omni nisu in Regem promovere studens, ut dictum est, Edwardum verbis adulatoriis cir∣cumvenire laboravit. Ille verò paternae religionis & pietatis vestigia imita∣tus, Regis solummodò sibi nomen retinens, Etheldredo fratri & matri ejus omnia regni negotia ordinare permisit. Cum igitur † Edwardus die quodam in venatione lassus. Sequitur narratio de Edwardi nece & Alfrithae novercae poe∣nitentiâ, ex Florilego verbatim desumpta.

CAPITULUM XIV. De Etheldredo Rege, filio Edgari Regis.

ETheldredus frater Edwardi Regis & Martyris fratre occiso successit in regnum. Hic filius Alfrythae novercae Sancti Edwardi Regis, juvenis egregius, decorus aspectu, pulcher in vultu, procerus statu corporis, à Sanctis Praesulibus Dunstano Cantuariensi, & Oswaldo Eboracensi, & decem Episcopis die dominicâ ‖ VIII. Calendas Maii in Kyngestone regni diadema suscepit. Multa contexuit Rudburnus de rebus forinsecis ad Ecclesiam Wynto∣niensem nil spectantibus, ex Florilego verbatim descripta, quae idcirco omisi. Hîc loci descripsit, quae habet Florilegus ad annos 779, 780. Anno verò tertio regni sui viz. anno Dominicae Incarnationis DCCCCLXXXI. Rex Etheldredus dictus Unredi, quod Latinè sonat Inconsultus, citiùs enim consulere voluit cum suis perfidis proditoribus, qui eum blanditer decipiebant, quàm cum proceribus & fidelibus regni sui, ut erat luxuriosus valde, cujusdam Ducis fi∣liam nomine Algyvam accepit in concubinam; ex quâ genuit filium nomine Edmundum Irynsyde. Quo utique anno Monasterium beati Petroci in Cor∣nubiâ à Danicis devastatur piratis, qui & in Devoniâ tunc & Cornubiâ fre∣quentes agebant rapinas, &c. Vide Westmonasteriensem ad annum 982, & 983.

Anno ab incarnato verbo DCCCCLXXXIV. & anno regni Regis Ethel∣dredi sexto, Sanctus Athelwoldus Wyntoniensis Episcopus anno pontifi∣catûs sui vicesimo secundo migravit ad Christum; cui Elphegus Abbas Bathoniensis, vir literatus & moribus ornatus, successit. Anno Domini DCCCCLXXXV. & regni Regis Etheldredi septimo, Alfricus filius Ducis Elferi, Comes Suthamptonensis, proditor Regis Etheldredi & totius Regni, justè à regno expellitur. Quicquid enim audiebat de Regis consilio & regni contra Dacos, ipsis Danis denudabat. Anno regni Regis Etheldredi octavo, & anno gratiae DCCCCLXXXVI. Rex Anglorum Etheldredus, &c. Se∣quentia

ex Florilego descripta sunt ad annos 986, 990, 991, 992, 993, 997, 999, 1000. ubi pro Monam insulam apud Florilegum, legitur Angliam apud Rudburnum, rectiùs puto, & 1001.

Anno Domini MII. & anno regni Regis Etheldredi vicesimo quarto, Rex Etheldredus, consilio primatum suorum, Danis pro bono pacis tributum vigin∣ti quatuor [millium] librarum solvit. Auctor horum malorum praecipuus ex Anglis erat Edricus cognomento Streone, cui Rex Anglorum Etheldredus Ducatum Merciorum contulit. Hic proditor Regis & nationis suae extiterat in omnibus; cui non nobilitas, sed opes Regis gratiam promeruerunt. Erat autem iniquus ille fax hominum, dedecus Anglorum, bilinguis, versutus, secreti disseminator, dissimulare doctus, fingere paratus. Saepe ad hostes missus, ut pacis mediator, pugnam accendit; ut scribit auctor in Flores Historiarum; cum quo concordant Wilhelmus Malmesbyriensis, Henricus Huntingdonensis, & Cestrensis in suo Polichronico, cum pluribus aliis. De quo Edrico plura locis suis infra dicentur.

Anno Dominicae Incarnationis MIV. & anno regni Regis Etheldredi vi∣cesimo sexto, Dani tantâ exarserunt crudelitate & inauditâ, quod Angliam totam sicut locustae cooperientes omnia spoliaverint, homines neci tradide∣rint; nec fuerit inventus quispiam, qui hostibus obviaret. Et anno sequenti multa famis miseria Angliam invasit.

Anno gratiae MVI. & anno regni Regis Etheldredi vicesimo octavo, de∣functo Siricio Cantuariensi Archiepiscopo, Elphegus Wyntoniensis Episco∣pus successit. Hic Elphegus primò Abbas Bathoniensis, deinde beato An∣dreâ Apostolo apparente beato Dunstano Cantuariensi Archiepiscopo post mortem Sancti Athelwoldi Wyntoniensis Antistitis, ac insinuante, ut Elphe∣gum in Pontificatum susciperet sub his verbis, Elphegum Abbatem Wyntoniae consecrabis Episcopum, ad honorem Praesulatûs assumptus est. Qui cum vigin∣ti duobus annis Pontificatum Wyntoniensem strenuè rexisset, in Archiepisco∣pum Cantuariensem electus est. Eodem anno dux perfidus Edricus, &c. Reliqua hujus anni habes apud Westmonasteriensem. In sequentibus annis usque ad 1012. de Danorum invasionibus & Elphegi Archiepiscopi passione agitur ex eodem auctore.

Haec de Sancto Elphego scribit Auctor in Flores Historiarum ad annum MXI. Wilhelmus verò Malmesbyriensis de Regibus lib. 2do. scribit; quòd Elphegus cùm cogeretur ad se redimendum, & abnueret; lapidibus & securi percussus animâ coelum glorificavit. Rex Etheldredus martyrizato Sancto Archipraesule Elphego, dedit Archiepiscopatum Cantuariae Livyngo Wellensi Episcopo, qui Livyngus aliter dicitur Ethelstanus. Cui Elphego in Episco∣patum Wyntoniae eodem anno successit Kenulphus, ejusdem Ecclesiae Mona∣chus; ut scribit Vigilancius in libro de Basilicâ Petri. Hic Kenulphus † se∣dit tribus annis non plenè; post ejus vero obitum sepultus est in Ecclesiâ Ca∣thedrali

Wyntoniensi. Cui successit Ethelwoldus eodem anno; & sedit ‖ sex annis, ac in Ecclesiá propriâ sepultus est. Ethelwoldo successit Alsinus, & sedit in cathedrâ Wyntoniae viginti uno annis, & in eâdem Ecclesiâ sepultus est.

Supra fecimus mentionem de quâdam discordiâ inter Regem Etheldredum & Ducem Normannorum Ricardum, & de causâ discordiae. Emma uxor E∣theldredi fuerat filia Ricardi Comitis Normanniae filii Wilhelmi, qui post patrem quinquaginta duobus annis illi Ducatui praefuit, &c. Sequitur historia brevis discordiae, & epistola Johannis XV. Papae eâ de re; quae apud Malmsbu∣riensem, lib. 2. de Gestis Regum, cap. 10. totidem verbis reperiuntur. Suc∣cedit historia internecionis Danorum, & invasionis Swani Regis, & Canuti filii, ex Florilego in annis 1012, 1013, 1014, 1015. Paucis de Turkillo ex Malmsburiensi, fol. 38. b. lin. 23. additis; & post narratum incendium turris S. Frideswydae apud Oxoniam ad annum MXV. his de suo appositis—jubente Rege Ecclesia reconciliata & reaedificata est. Et tunc Clerici Saeculares intro∣ducti sunt. Priùs enim Moniales omnes cum Danis combustae sunt: ut scri∣bit Girardus Cornubiensis de Gestis Regum Westsaxonum.

Eodem anno [viz. MXV.] defuncto Ethelwoldo Wyntoniensi Episcopo † Alsinus successit. Anno gratiae MXVI. Rex Danorum Knuto & Dux ini∣quus Edricus, &c. Dein res bellicas hoc anno gestas narrat, Florilegi verbis usus.

Circa hos denique dies Rex Anglorum Etheldredus ‖‖ post magnos labo∣res, & multas hujus vitae tribulationes IX. Calendas Maii diem clausit ex∣tremum, & in Ecclesiâ Sancti Pauli Londonensi sepultus est; cùm regnasset annis XXXVIII. secundùm Auctorem in Flores Historiarum sub anno gra∣tiae 1016.

CAPITULUM XV. De Coronatione Edmundi Ironside, filii Etheldredi Regis.

POst mortem Regis Etheldredi maxima pars regni tam Clericorum, quàm Laicorum in unum congregata pari consensu Knutonem in Regem ele∣git; & ad eum Suthamptoniam venientes, pacem cum eo pepigerunt, & fi∣delitatem juraverunt. Soli cives Londonienses & pars Nobilium, qui tunc temporis ibidem consistebant, Edmundum filium Regis Etheldredi in Regem unanimiter acclamârunt. Qui in regali culmine sublimatus, Westsaxoni∣am intrepidus adiit; & ob omni populo gratanter susceptus, provinciam illam suae ditioni subegit. Quibus auditis magna pars populi totius regni illi se voluntariè subdiderunt. Cnuto interim cum totâ classe suâ Londonias veni∣ens, &c. Sequiter historia belli inter Edmundum & Cnutonem Reges gesti us∣que ad pacem initam & regnum divisum, ex Westmonasteriensi pro more de∣sumpta.

Pro hâc divisione regni Angliae inter hos duos Principes, quas provincias occupaverunt, pleniùs & apertiùs ut declaretur, notandum, quòd hae duae partes regni permaximae olim continebant octo regna, de quibus occupavit Edmundus Cantiam totam, in quâ provinciâ proprius Rex sceptrum fere∣bat, ultra ipsam aliam non possidens: & in illâ provinciâ sunt Archiepiscopa∣tus Cantuariae & Episcopatus Roffensis. Westsaxonia remanebat similiter Edmundo, quae has provincias continet, & erat ab antiquo regnum prae aliis virtutibus bellicis praecellens, viz. Wiltshiriam, quae olim dicebatur provin∣cia Severnia, sive provincia Severorum, & provinciam Berkensem cum pago Dorsetensi: Quibus est Episcopus unus, cujus est módo sedes Saresbiriae, quondam erat vel Ramesburiae, vel Shyreburniae, ut vult Wilhelmus Ma∣dulvensis libro primo de Regibus. Item dominio Westsaxonum subjacuit Suthsexia, quae olim aliquanto tempore habuit proprium Regem. Eratque sedes Episcopalis ejusdem Pagi antiquitus in Seleseyâ, quae est insula circum∣flua ponto, ut narrat Beda de Gestis Anglorum, ubi etiam beatus Wilfridus Monasterium Monachorum ordinis Sancti Benedicti construxit. Nunc ha∣bitat Episcopus Cicestriam. Similiter Westsaxoniae subjacuerunt Suthamp∣toniensis provincia & Suthreyensis sive Surreyensis; quibus est Episcopus unus, qui habet sedem Wyntoniae. Pagus etiam Sumersetensis subjacuit etiam dominio Westsaxonum; qui habet Episcopum, cujus sedes olim erat in civitate Wellensi, & adhuc est, sed non principalis; ejus enim sedes prin∣cipalis modo est Bathoniae. Comitatus etiam Dommoniae sive Devoniae per∣tinuit Westsaxoniae provinciae & similiter Cornubia, quae nunc Cornugallia dicitur. In quibus Pagis quodam erant duo Episcopatus, unus in Crydyn∣tone, alter apud Sanctum Germanum; nunc est unus, & est sedes ejus Exo∣niae. Estanglia, quae paruit Edmundo, continebat infra se Pagos, viz. Can∣tebryggensem; & est ibi Episcopus unus, cujus sedes est apud Ely; & Nor∣folchiam & Suthfolchiam; & est ibi Episcopus, cujus sedes est apud civita∣tem Northwycensem, quondam erat apud Helmham vel Tethford. Habuit etiam Edmundus sub dominio suo Estsexiam; quae continet dimidiam Harth∣fordensis Pagi & Comitatum qui dicitur Estsexia; & habetur ibi Episcopus Londoniensis. Edmundus igitur in his provinciis dominabatur.

Cnuto verò tenuit provinciam Merciorum; qua continet hos Pagos, viz. Gloucestrensem, Wygornensem, Warewycensem, & in his est Episcopus unus, cujus sedes est Wygorniae. Sed ad Diocoesim hujus Episcopi non per∣tinet nisi dimidia pars Gloucestrensis Pagi. Continet etiam provincia Mer∣ciorum hos Pagos, viz. Cestrensem, Derbensem, & Staffordensem. In his est Episcopus unus, & habet partem Warewycensis & Shroverbi••iensis, & est sedes apud civitatem. Legionum, quae nunc Cestria dicitur, vel Coven∣triam, quondam erat apud Lychefield, sicut est modo, sed non fedes princi∣palis, prima enim sedes est apud Coventriam. Insuper continebat provincia Merciorum pagos, viz. Herefordensem, & habetur ibi Episcopus unus ha∣bens dimidium Pagum Shrovesbyriae & partem Warewycensis & Gloucestriae, possidens sedem in Herefordâ. Insuper Oxenfordensem, Bugyngensem, Hartfordensem, Huntendunensem, dimidiam Bedefordensis, Northamptu∣nensem, Legecestrensem, Lynoolniensem; quos regit Episcopus, qui mo∣dò habet sedem Lyncolniae, quondam habebat apud Dorkecestram; ut ple∣niùs habetur per Cestrensem in suo Polichronicon. Legecestrensis Pagus an∣tiquitus pertinebat ad Dioecesin Eboracensem; ut scribit Wilhelmus Mal∣mesbyriensis de Regibus libro primo. Insuper provincia Merciorum contine∣bat infra se Pagum Snotingensem; cujus Christianitas pertinet ad Archiepis∣copum Eboracensem. Olim enim habebatur proprius Episcopus, qui rexit ipsos duos Pagos Legecestrensem & Snotyngensem; cujus sedes erat in Lege∣cestriâ. Haec Wilhelmus ubi supra. In tempore enim istius Wilhelmi bene potest esse, quòd tam Legecestrensis quàm Snotyngensis Pagus ambo erant in Diocesi Eboracensi; modo tamen eorum Christianitas pertinet ad Ecclesi∣am Lyncolniensem. Hae provinciae pertinebant dominio Knutonis cum totâ Northanhumbriâ, quae est ultra Humbram fluvium usque ad Scoticum mare. Erantque ibi, ut scribit Wilhelmus de Regibus libro primo, Archiepiscopus Eboracensis, Episcopus Hangustaldensis & Ripensis, Lyndisfarnensis, & Episcopus de Candidâ Casâ. Haugustaldensis & Ripensis defecerunt; Lyndis∣farnensis translatus est in Dunelmum.

Rex Anglorum Edmundus Ferreum Latus dum justis in regno quasi mansue∣tus & pius fuit, ac terribilis apparens injustis; invidit ejus prosperitati pro∣ditor & iniquus dux Merciorum Edricus; & qualiter Regem proderet, immu∣tabiliter cogitavit. Tandem Rege apud Oxoniam pernoctante, dum ad do∣mum secretiorem ad exquisita naturae diverteret, filius dicti Edrici patris in∣stinctu in foveâ delitescens secretariâ, in nocte Sancti Andreae Apostoli eun∣dem regem cultello bis acuto inter celanda percussit, & eo lethaliter vulne∣rato inter viscera fugiens ferrum reliquit. Rex verò Edmundus sepultus est apud Glastoniam juxta avum suum Edgarum Regem pacificum. Planxitque eum universa Anglia nimis; quia ipso duce sperabat se posse ab oppressione Danicâ respirare. Haec scribit Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae MXVI. Wilhelmus Malmesbyriensis de Regibus lib. 2do. sic scribit:

Fama Edricum infamat, quòd favore alterius, sc. Knutonis mortem ei, i. e. Ed∣mundo per ministros porrexit. Cubicularios Regis fuisse duos, quibus omnem vitam suam commiserat. Quos pollicitationibus illectos & primò immanitatem flagitii exhorrentes brevi complices suos effecisse. Ejus con∣silio ferreum uncum ad naturae requisita sedenti in locis posterioribus ad∣egisse.

Iste Edmundus habuit ex matre fratrem, nomine Edwynum; qui erat adolescens insignis probitatis, sed per proditorem Edricum jubente Knu∣tone Rege à patriâ exulatus; ac postea clam in Angliam veniens apud Anglos secretò delituit, & sic defunctus apud Tavestokiam inter Monachos tumulatur. Edmundus ex Aldgythâ filiâ Sygeberti Comitis, qui erat na∣tione Danus, habuit duos filios, viz. Edwynum & Edwardum; qui consi∣lio

Edrici nequissimi Ducis missi sunt, jubente Knutone, ad Regem Swevorum, ut perimerentur. Sed misertus Rex eorum, misit eos ad Regem Hunnorum, i.e. Hungarorum. Qui benignè eos suscipiens, dum aliquanto tempore in∣ibi morarentur, Edwynus senior frater diem clausit extremum. Junior fra∣ter, scil. Edwardus Agatham sororem Reginae Hungarorum accepit in uxo∣rem; ex quâ genuit Edgarum filium, Cristinam & Margaretam filias; de quibus postea dicetur in capitulo quarto libri sequentis. Habuit namque Rex Edmundus ex Emmâ Reginâ fratres Alfredum, & Edwardum; qui toto tempore, quo vixit Cnuto Rex, in Normanniâ tutas habuerunt latebras: Regnavit iste Rex Edmundus mensibus novem.

Et sic finit tertius hujus operis liber.

LIBER IV.

CAPITULUM I. De Rege Cnutone.

POst necem Edmundi Regis inclyti Cnuto regnare coepit in Angliâ anno viz. Dominicae Incarnationis MXVII. & viginti annis regnavit. In∣justè quidem regnum ingressus, sed magnâ civilitate, & fortitudine regnum illud gubernaverat. Primis diebus regnum in quatuor par∣titus, sibi Westsaxones, Edrico, de quo superius diximus, proditori Mercios, Turkillo Orientales Anglos, Iricio Northanhumbros. Iste Knuto, ut scri∣bit Wilhelmus Malmesbyriensis de Regibus lib. 2do. primò interfectores Ed∣mundi, qui ultrò spe ingentis praemii rem detulerant, apud se interim celatos magnâ frequentiâ populi produxit in medium; palamque genus insidiarum professos supplicio affecit. Quomodo dictum istud Wilhelmi Malmesbirien∣si debeat intelligi, inferius in eodem cap. declarabitur. Eodemque anno, Ed∣ricus, quem indignè infamare non possum, jussu Regis arte quâ multos fre∣quenter circumvenerat, ipse quoque circumventus putidum spiritum trans∣misit ad inferos. Nam nescio quâ simultateortâ, dum asperiùs colloqueren∣tur Knuto Rex & Edricus; Edricus fiduciâ meritorum beneficia Regi sua quasi amicabiliter improperans ait: Edmundum pro te primò diserui, post etiam ob fidelitatem tui extinxi. Quo dicto, Cnutonis facies immutata iram rubore prodidit. Et continuò prolatâ sententiâ, Merito igitur, inquit, & tu morieris; cùm sis laesae Majestatis reus in Deum, & in me; qui proprium Dominum mihi occideris foederatum. Sanguis tuus super caput tuum, eo quòd misisti manum in proprium Dominum. Et mox ne tumultus fieret in populo, ibidem faucibus suffocatus in Thamense flumen per faenestram prae∣cipitatus est, quia proditionis suae poenam subire meruit talionem. De morte hujus proditoris Edrici quidam Chronicantes aliter scribunt. Dicunt nam∣que, quòd dolo & insidiis Edrici interfecto Edmundo, ipse ad Cnutonem veni∣ens salutavit eum dicens: Ave Rex solus. Qui interrogatus à Rege Cnuto∣ne de causâ salutationis, se Regem Edmundum pro ipsius amore interfecisse [dixit] Quod cùm Cnutoni Regi denudasset; respondit Rex dicens: Ego te hodie ob tanti obsequii meritum cunctis Proceribus regni (i) superior erit & supremus. Jussit ergo eum Rex Cnuto excapitari, & caput in stipite fixum super turrim Londoniarum avibus exponi. Auctor verò de Concordan∣tiis in isto concordans cum Auctore in Flores Historiarum, recitat verba ip∣sius Historiographi sub hâc formâ; Sed sive sic, sive aliter vitam finierit pro∣ditor Edricus, non multùm ad rem pertinet; quia hoc liquidè constat, quòd ille, qui multos circumvenerat, tandem est justo Dei judicio circumven∣tus. His ita gestis, ut ait Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae MXVII. cum quo concordat Auctor de Concordantiis Chronicorum, sub lit. E. statuit Cnuto immutabiliter in animo suo omne genus regni gentis Anglorum perdere, vel exilio perenni eliminare, &c. Vide Westmonasteriensem ad an∣num 1017.

Habuit namque ex Elgyvâ Reginâ suâ Elfelmi Comitis filiâ duos filios, Swanum, viz. & Haroldum; licèt fama referat Cnutonem minimè eos ge∣nerasse. Quidam verò dicunt Haroldum filium cujusdam Presbyteri in regno Daciae; qui natus eâdem nocte, quâ Regina peperit, sed filio Reginae mor∣tuo, dum nasceretur, ipse Haroldus ad Reginam adductus pro filio Cnuto∣nis admissus est; & sic non naturalis filius Cnutonis, sed putativus fuit iste Haroldus, secundùm quosdam Chronicantes. Cnuto Rex in principio reg∣ni exosos habuit Anglos, antequam Emmam relictam Etheldredi Regis duce∣ret in uxorem. Sequuntur gesta Cnutonis in annis 1018, 1019, 1020, 1021, 1022, 1023, 1024. ex Florilego descripta.

Iste Cnuto Rex vetus Monasterium Wyntoniensis civitatis tantâ munifi∣centiâ decoravit; ut aurum & argentum, splendorque gemmarum animos intuentium terreret advenarum; ut scribit Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae MXXV. Wilhelmus etiam Malmesbyriensis de Regibus, lib. 2do. de munificentiâ Regis Cnutonis, quantum ad Ecclesiam Wyntoniensem, sic scribit. Ita omnia, quae ipse & Antecessores sui deliquerant, corrigere sata∣gens, prioris injustitiae naevum apud Deum fortassis, & apud homines certè abstersit. Wyntoniae maximè munificentiae suae magnificentiam ostendit; ubi tanta intulit, ut moles metallorum terreat advenarum animos, splendor gemmarum reverberet intuentium oculos. Hoc autem fecit Rex hortatu Emmae Reginae. Cnuto anno quinto decimo regni sui Romam profectus est, &c. Succedunt acta Cnutonis isthoc anno, & Epistola ejusdem Episcopis An∣gliae ex urbe Romanâ scriptâ; quae totidem verbis apud Malmsburiensem inveni∣untur, lib. 2. de Gestis Regum, cap. 11. f. 41. b. ordine nonnihil diverso.

Erant tunc in Angliâ summi & sapientissimi viri; quorum praecipuus E∣gelnodus Archiepiscopus Cantuariensis post Livingum. Hic ex Decano, i.e. ex Praeposito Monachorum in Ecclesiâ Christi Cantuariae secundùm auctorem de Concordantiis Chronicantium sub lit. E. summus Sacerdos effectus multa opera commendabilia memoriâ [digna] fecit. Regem ipsum Cnutonem auctoritate sanctitudinis in bonis actibus mulcens, in excessibus plurimùm terrebat. Sedem Archiepiscopatûs Romae praesens in pristinam dignitatem repa∣ravit. Domum rediens apud Papiam brachium Sancti Augustini Doctoris cen∣tum talentis argenti & talento auri comparatum apud Coventriam misit; quod inter Monachos Ecclesiae Cathedralis ipsius civitatis in magnâ veneratione habetur. Ejus etiam monitu Rex Cnuto ad transmarinas Ecclesias pecunias mittens, maximè Camotum ditavit: Ubi tunc florebat Fulbertus Episcopus, in sanctitate & philosophiâ nominatissimus. Qui inter caetera industriae suae documenta Ecclesiae dominae nostrae Sanctae Mariae, cujus fundamenta jecerat, summam manum mirifico effectu imposuit. Quam etiam pro posse honorifi∣care studens, musicis modulationibus crebrò extulit. Quanto enim amore in honorem Virginis anhelaverit, poterit conjicere, qui cantus audierit coe∣lestia vota sonantes. Extat inter caetera opuscula ejus Epistolarum volumen; in quarum unâ gratias agit Cnutoni Regi magnificentissimo, quòd largitatis suae viscera in expensas Ecclesiae Carnotensis effuderit.

Cnuto Rex potentissimus à Româ veniens, contra Scotos rebellantes hosti∣lem expeditionem duxit; & Malcolmum Regem cum duobus aliis Regibus levi negotio superavit. Hic Cnuto rex fuit Angliae, Daciae, Norwegiae, & partis Sweviae; habuitque sibi subditos Regem Scotiae, omnes Reges Walliae, viz. Regem Demeciae, & Regem Venedociae, & Reges omnium Insularum in procinctu Angliae adjacentium. Et cùm eleganter floreret in regnis poten∣ter acquisitis; regalem cathedram in littore maris; ut quidam dicunt, Suthamptoniae, & illud vult auctor in Concordantiis Historiarum sub literâ K. ascendentis statui fecit. Et in ea residens comminando mari dixit: Tu meae ditionis es, & terra in quâ sedeo mea est, nec est in eâ quisquam, qui im∣pune

meo resistere imperio ausus existat. Impero nunc tibi ne in terram me∣am••ascendas, nec vestes meas regales madefacere praesumas. Sed mare de more ascendens non praeceptis ejus obtemperans, pedes Regis & crura sine reverentiâ madefecit. Rex igitur ferè nimis tarde exiliens ait: Sciant om∣nes habitatores orbis variam esse & frivolam Regum potentiam, nec Regis nomine quempiam fore dignum praeter eum, cujus nutu Coelum, Terra, & Mare, cum omnibus quae in eis sunt, legibus obediunt sempiternis. Rex quoque deinceps Cnuto nunquam coronam portavit; sed coronam suam super caput imaginis Crucifixi, quae stat in fronte summi Altaris in Ecclesiâ Cathe∣drali Wyntoniae, componens, magnum Regibus futuris praebuit humilitatis exemplum; ut scribit Auctor in Concordantiis Historiarum sub literâ K. Iste Rex Knuto Anglorum, Danorum, & Norwegensium cum dimidio Sweciae, filium suum ex Elgyvâ Swanum super Norwegenses Regem constituit; at∣que filium suum Hardecanutum ex Emmâ Normannicâ susceptum in Regem Danorum coronari fecit annò gratiae MXXXV. & sic ad Angliam remeavit.

Iste Rex invictissimus Cnuto decimo octavo anno regni sui, anno viz. Do∣minicae Incarnationis MXXXIII. post decessum Ethelwoldi † Wyntoniensis Episcopi eidem Ecclesiae Alwynum virum praeclari generis ex Monacho ejus∣dem Monasterii ordinavit Antistitem. Iste Alwynus cognatus erat Emmae Reginae, cujus custodiae pater Emmae Ricardus primus Dux Normannorum ipsam deputavit, quum misit filiam eam in Angliam Etheldredo Regi in ma∣trimonium copulandam. Quem Alwynum Rex Etheldredus in ducem con∣stituit Suthamptoniensis provinciae; qui sub Rege Etheldredo multo tempo∣re strenuissime contra Danos & Paganos militabat, & defensor patriae extitit in∣victissimus; ut scribit Auctor in Concordantiis Historiarum sub literâ A. Post∣modùm verò Alwynus eligens potius sub aeterno quàm terreno Rege mili∣tare, factâ concordiâ inter Edmundum Regem cognomento Ferreum latus, barbaricè sive Anglicè Irensyde, & Regem Danorum Cnutonem, in propriâ provinciâ, cujus dux & comes erat, militaribus renuncians, Monachus effe∣ctus est, viz. in Ecclesiâ Wyntoniensi, habitum Monachalem ob reveren∣tiam alti sanguinis & Regiae affinitatis dante Ethelwoldo Wyntoniensi An∣tistite, ac in Monachum ipsum consecrante, i. e. benedicente. In quâ Ec∣clesiâ aliquanto tempore elapso in aedituum Ecclesiae i. Sacristam assumptus est, ac postmodùm anno Monachatûs sui nono decimo, ut diximus, per Knu∣tonem Regem, & hoc mediante Emmâ Reginâ, in Episcopum ordinatus est. Iste venerabilis pater Alwynus quia amore nimis consanguineorum fa∣vehat in omnibus Emmae Reginae, diffamatus est cum ipsâ Reginâ Emmâ, quae mater erat Sancti Edwardi Regis & Confessoris, apud ipsum sanctissimum Regem Edwardum sub hâc formâ.

Gloriosus ac sanctissimus Rex Edwardus in Angliam veniens coronandus, inter alios nobiles Normannorum Clericum quendam nomine Robertum se∣cum adduxit; quem defuncto Cantuariensi Archiepiscopo, i. e. Primate to∣tius Angliae, promovit. Qui in Archiepiscopum sublimatus, scandalum, de quo dolendum erat, contra Emmam Reginam & istum Alwynum Episco∣pum Wyntoniensem proposuit in tribus, viz. de consensu in mortem filii sui Alfredi, & quòd laboraret ad impediendum ne regnaret Edwardus, & de consensu turpitudinis cum Alwyno Episcopo. Super quâ diffamatione prae∣cipiente Rege Archiepiscopus Robertus Synodum congregavit; de consilio

sratrum, quid agendum sit, inquirit. Decretumque tale ex ore Archiepis∣copi personuit; quod Emma mater Regis nudis pedibus super novem vome∣res igne candentes incederet coram clero & populo in choro Cathedralis Ec∣clesiae Wyntoniensis: Et si poenam aliquam adustionis non sentiret, immu∣nis foret à crimine; sin autem, poenam persolveret graviorem. Huic decre∣to consentiente Clero, statuitur dies, quo sententia Synodi sortiretur effectum. Quid multa? Adducta Regina & mater Regis de Monasterio Warewellae, in quo vitam artam spoliata dotibus & possessionibus suis à filio suo duxerat, pervenit Wyntoniam. Totâ verò nocte examinationis suae diem praecedente cum precibus & lachrymis pro superni omnipotentisque juvamine, tumbam visitabat Sancti Swythuni. Tandem necessitate naturae oppressa paululum obdormivir. Sopori dedita videt Dei Antistitem Sanctum Swythunum sibi assistentem, taliterque alloquentem: Constans esto filia; ego sum Swythu∣nus, quem invocas. Sententiam tuae condemnationis ne paveas. Cùm per∣transieris per ignem, flamma non nocebit te. Culpam verò hanc in te com∣missam d imittes filio tuo. Illucescente die scopatur pavimentum Ecclesiae, & novem vomeres ponuntur in ordine. Clerus adest & populus. Rege se∣dente in choro pro tribunali, producitur mater, sicque filium exorsa est: Domine inquit, & fili, Ego illa Emma, quae te genui, pro te de tuis impetita de crimine in te & Alfredum filios meos, & de consensu turpitudinis & pro∣ditionis cum hujus sedis Episcopo, invoco hodie Deum in testem in corpus meum, ut peream, si quid horum, quae mihi imposita sunt, vel mente con∣ceperim. Benedictis igitur vomeribus discalciatur Regina, subtractis cali∣gis, deposito peplo, rejectâ clamyde, succincta à duobus Episcopis. Hinc inde deducitur Christi famula ad poenam, flentibus ipsam ducentibus; ani∣mabant tamen eam, ne timeret. Resonat vox ab ore omnium per Ecclesiam permixtis fletibus. Sancte Swythune, Sancte Swythune, tu illam adjuva. Tantis viribus acclamabatur in coelum; ut Sanctus Swythunus vel tunc vel nunquam festinanter accurreret. Deus vim patitur, & servus suus Sanctus Swythunus quasi violenter extrahitur à coelo. Emma verò corde tacito si∣ne clamore, elevatis sursum oculis, nullam mamphoram sive pannum ante oculos habens, Episcopis pedes ejus dirigentibus, super novem vomeres no∣vem passus faciens, & singulos eorum totius corporis pleno premens pondere, consimilem ad Deum obtulit orationem. Deus qui liberâsti Susannam de seni∣bus iniquis, qui liberâsti tres pueros de camino ignis, tu de incendio mihi parato per merita Sancti Swythuni me liberare digneris. Sic omnes supergressa vome∣res, nec serrum vidit, nec sensit incendium. Unde & dixit Episcopis: Num quid non quod maximè petieram obtinebo? Quare a vobis ducor ex∣tra Ecclesiam, quae in Ecclesiâ examinari debueram? Erat enim procedens ulterius; & nondum sciebat, quòd sic examen injunctum consummâsset. Cui Episcopi singultiendo, prout poterant, responderunt: Domina, inquiunt, nostra, respice, jam fecisti; jam completum est id, quod complendum ex∣istimas. Respexit, & jam aperti sunt oculi ejus; & tunc primò vidit fer∣rum, & intellexit miraculum. Ducite me, inquit, ad filium meum; ut videat pedes meos & sciat, quia nihil mali passa sum. Reversi Episcopi cum Reginâ invenerunt filium ejus Edwardum operto capite prostratum in terrâ; jamque ei pro miseratione verba defecerant, quia erumpebant uberiùs lachry∣mae, & non poterat se continere. Qui cùm elevatus rem ex integro cogno∣visset; procidit ille sanctissimus filius ad pedes matris, veniam postulans, & dicens: Mater peccavi in coelum & in te, jam non sum dignus vocari filius tuus. Et vocato ad Regem Alwyno Episcopo, qui non sederat in ordine E∣piscoporum, Rex veniam cum lacrymis postulavit, & obtinuit; & virgis caesus à matre & à singulis Episcoporum, per manum enim flentis matris ac∣cepic tres ictus cum virgâ; & sic datis osculis & receptis Rex illos in gratiam

& illi Regem in veneratione receperunt. Et redditum est Reginae & Episco∣po, quicquid illis sublatum suerat. Archiepiscopus verò Robertus audiens Reginam Emmam cum Episcopo ita miraculose esse purgatam, discessit con∣tinuò in Normanniam; ibique expectans, donec à Rege, Reginâ, & Epis∣copo donum reconciliationis percipere mereretur; quod & postmodùm gra∣tanter obtinuit. Pro quo miraculo Wyntoniensi Ecclesiae & Monachos inibi Domino servientibus XXI. dantur Maneria; ex dono Regis tres, viz. Port∣lond, Wykhelewelle, & Waymuthe. Ex dono Reginae Emmae novem, viz. Brandesbury, Bergefeld, Fyffhyde, Hoghtone, Mychelmeryshe, Ivyngeho, Wycombe, Weregravys, & Haylynge. Ex dono Episcopi novem maneria, viz. Storcham, Estmeone, Westmeone, Hentone, Wytneye, Yelynge; Mylbroke, Polhamptone, & Hodyngtone. Novem vero hi vomeres in oc∣cidentali parte claustri Wyntoniensis Ecclesiae erant humati. Rex sanctissi∣mus Edwardus magnis post haec in vitâ suâ coepit coruscare miraculis.

Per singulos te Christe dies benedicimus omnes. Laudamus nomenque tuum per saecula saecli. Sit jugiter nostro laus & benedictio Christo.

Amen▪

Alwynus Praesul ‖ sedit in Cathedrâ Wyntoniensi XV. annis; & tunc morti obediens, sepultus est in propriâ Ecclesiâ. In decessu verò suo contulit Wyn∣toniensi Ecclesiae mille & quingentas libras sterlingorum absque aliis jocali∣bus pretiosis.

Cnuto Rex potentissimus anno gratiae MXXXV. à Dennemarchiâ in Angliam veniens, cùm regnâsset super Anglos annis viginti, pridie Idus No∣vembris apud Septoniam diem clausit extremum, & apud Wyntoniam in Ve∣teri Monasterio sepelitur more regio, ut condecet; cujus anima gloriâ per∣fruatur aeternâ. Rex Cnuto Monasterium Sancti Edmundi Regis & Mar∣tyris ab Alfwyno Orientalium Anglorum Episcopo fundatum replevit Mona∣chis anno gratiae MXX. ut referunt Radulphus de Dyceto in Chronicâ suâ, & Wilhelmus Malmesbyriensis de Pontificibus lib. 2do. & etiam de hoc dictum est supra. Iste Rex Cnuto Abbatiam Sancti Benedicti de Hulme fundavit, Monachosque ibidem sub regulâ Sancti Benedicti degentes collocavit anno gratiae MXXXI. ut refert Radulphus de Dyceto in Chronicâ suâ.

CAPITULUM II. De Haroldo Rege dicto Harefoot sive Harewode, filio Knutonis.

DEfuncto Cnutone Rege potentissimo, convenerunt apud Oxoniam ad colloquium proceres Regni; ut de novo Rege creando tractarent ibi∣dem. Sequuntur gesta annorum 1035, & 1036. ex Westmonasteriensi de∣prompta.

Haroldus Rex cùm regnasset † annis quatuor & dimidio, apud Oxoniam defunctus est, & apud Westmonasterium sepultus. Iste Haroldus nil boni egit quamdiu regnasset.

CAPITULUM III. De Hardeknuto Rege & filio Cnutonis.

POst mortem Haroldi Regis nequissimi Proceres tam Anglorum quàm Danorum in unam concordantes sententiam, miserunt Legatos ad Breg∣ges in Flandriam ad Regem Daciae Hardekanutum, qui cum matre suâ ibi∣dem morabatur; rogantes ut ad Angliam veniret regni diadema susceptu∣rus. Qui consiliis magnatum illico adquiescens, aestate mediâ venit in An∣gliam; & gratanter ab omnibus susceptus, ab Eadsio Cantuariensi Archie∣piscopo in Regem est consecratus, &c. Gesta Haroldi Rudburnus ex Florile∣go verbatim descripsit.

Idem Rex VI. Idus Junii spiritum exhalavit; cum regnâsset ‖ duobus an∣nis; & apud Wyntoniam in Veteri Monasterio juxta patrem suum Knuto∣nem sepulturam accepit.

CAPITULUM IV. De Sancto Edwardo Rege & Confessore, filio Etheldredi Regis.

VIam universae carnis ingresso Hardekanuto Rege, frater ejus Edwardus annuente Clero & populo Londoniis in Regem eligitur, & ab Archiepis∣copis Cantuariensi Eadsio & Eboracensi Alfrico cum sibi subjectis Episcopis die Paschae in Regem apud Wyntoniam consecratur. Rex Edwardus statim ut in Regem fuerat coronatus, Emmae Reginae matri suae, quae tunc apud Wyntoniam degebat, quicquid habuit in auro & argento & rebus pretiosis ei abstulit; eo quòd antequam Rex esset, nihil illi dederat quod petebat. Sed tamen praecepit sufficienter necessaria ei ministrari; & illam mandavit ibidem quietè demorari; ut ait Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae MXLII. Et post hoc grave scandalum imponitur Emmae Reginae & Alwyno Episcopo Wyntoniensi, mediante Roberto Cantuariensi Archiepiscopo; de quo supra fecimus mentionem capit. 1mo. Anno VI hujus Principis Edwar∣di obiit Alwynus Wyntoniensis Praesul, viz. anno gratiae MXLVII. Et anno gratiae MXLIX. Rex Edwardus misit Legatos ad sedem Apostolicam; ut à voto, quod fecerat, absolveretur. Voverat enim ire Romam; si regna pa∣terna eum adipisci contingeret. Quem Papa à voto penitus absolvens ei re∣scripsit, sub nomine sanctae obedientiae & poenitentiae firmiter injungendo; ut expensas quas ad iter paraverat, pauperibus erogaret, & Coenobium Mo∣nachorum in honorem Sancti Petri Apostolorum principis aut novum con∣strueret, aut vetustam emendaret, aut augeret, & sic sufficientia victualia fratribus de suis reditibus constitueret. Cui loco quicquid conferret vel col∣locatum esset, vel ab aliis conferendum fuisset, ut ratum esset Apostolicâ auctoritate praecepit; & quaecunque ibi privilegia instituere voluisset ad ho∣norem Dei pertinentia concessit, & robustissimâ auctoritate confirmavit, & infractores eorum aeternâ maledictione damnavit. Revertentibus itaque in

Angliam nunciis, revelavit beatus Petrus cuidam probabilis vitae Monacho incluso nomine Wlsino voluntatem suam, ut restitueretur locus, qui diceba∣tur Westmonasterium. Cumque visionem Regi suisque retulisset; Rex to∣tius regni consilio locum praedictum restruxit, & possessionibus, reditibus & libertatibus largisluis ampliavit. Ut scribit enim Johannes in Historiâ Aureâ sub anno gratiae 1043. tempore quo Rex Cantiae Ethelbyrtus praedicante bea∣to Augustino fidem suscepit, nepos ejus Sebertus, qui Orientalibus (k) An∣glis praesuit, fidem eodem Episcopo Evangelizante suscepit. Hîc in Londo∣niâ, quae regni sui caput habebatur, fundavit Ecclesiam beati Pauli Londo∣niae, & Monachos inibi instituit; & Episcopali honore Mellitum Episcopum constituens honoravit. Extra nurros verò in occidentali parte in honorem beati Petri Monasterium insigne fundavit & multis possessionibus ditavit. Quem locum per barbaros Danos & Paganos longo tempore destructum sanctus Rex & Confessor Edwardus factâ revelatione praedictâ in Monacho∣rum habitaculum reparavit, aedificiis sublimavit, possessionibus ampliavit.

Quia verò sit hic quaedam mentio de quodam scandalo imposito Emmae Re∣ginae & Alwyno Wyntoniensi Pontifici, de quo scandalo qualiter fuerit pur∣gatio facta per miraculum à Deo ostensum meritis beati Swythuni Episcopi, ac Wyntoniensis Ecclesiae specialissimi patroni, sub compendio dictum est supra cap. 1mo. Et quia omissum est in illo capitulo declarare de illo Roberto Clerico egregio, qualis esset cujusve dignitatis; quia, ut videtur, vellent verba miraculi aliqualiter sonare, quòd Archiepiscopus esset Cantuariae, quum scandalum illud imposuit, quod non erat verum; ideò hic qualiter intelligendum sit, quod ibi dictum est, declarare intendimus ut verius est desiderantibus innotescere. Robertus iste vir magnae erat literaturae, alti in∣genii consiliique, & Monachus Abbatiae Gemeticensis in Normanniâ; qui in omnibus favebat & fovebat Alfredum & Edwardum fratres in eorum exi∣lii discrimine. Propterea Edwardus, ut gratissimi viri est addere beneficia beneficiis, quia ut ait Seneca 30. de beneficiis, Ingratus est, qui dissimulat; ingratus est, qui non reddit; ingratissimùs omnium, qui oblitus est. Propterea nutricium suum in exilio proposuit in gradum & dignitatem pontificatûs promovere. Veniens igitur Edwardus ut in Regem Angliae coronaretur, istum▪ Robertum secum adduxit; qui propter antiquum amorem primas par∣tes, & aliis magnatibus praeferri in conciliis regalibus vindicabat; ita quòd secundùm Wilhelmum Malmesbyriensem de Pontificibus libro primo, quos∣cunque vellet deponere, deponeret, & quoscunque ei placeret, ut exaltaren∣tur, juxta ipsius voluntatem, nemine palam contradicente quamvis mur∣murante, sublimaret. Omnia enim regni negotia Rex per ipsum Robertum disponebat; nec sine ipsius consilio, vel consensu aliquid agere licebat. Quia verò Alwynus Praesul Wyntoniensis suis factis parere nollet, quemadmodum nec Godwynus dux Cantiae neque filii ejus, neque sicut caeteri Magnates ei lo∣cum adulationis praebere; excogitabat, qualiter ipsum Alwynum pontifi∣cem, quomodo Godewynum ducem & duos filios suos de proditionis notâ apud Regem accusaret, & sic eum Angliâ expelleret. Misit denique Diabo∣lus in cor ejus & mentem ipsius, ut accusatâ Reginâ Emmâ & matre Sancti Edwardi Regis de casibus capitulo primo praenotatis, & ipse Alwynus pontifex criminis particeps fieret. Causa enim praecipua inter alios & incen∣tivum ipsius callidae machinationis erat, quia ipsa Regina Emma in Monaste∣rio veteri Wyntoniae degens inter Monachos ipsum Episcopum Alwynum ut proximiorem consanguineum solatium & solamen permaximum suae vidui∣tatis habebat. Quod enim dicitur in miraculo, quòd Robertus iste in Archi∣episcopum sublimatus scandalum proposuit contra Emmam Reginam & Wyntoniensem Episcopum Alwynum; non sic intelligitur, quòd pro tunc erat Archiepiscopus, sed quia tempore illo propterea quòd Edsius Archiepis∣copus

Cantuariae, qui coronavit Sanctum Edwardum Confessorem in Re∣gem, impotens erat, curam Archiepiscopatûs sui tam in spiritualibus quàm in temporalibus commisit, Vicarius Archiepiscopi extiterat; & in plerisque Chronicis in diversis locis Vicarii Archiepiscoporum sive Episcoporum, dummodo funguntur suis officiis, appellantur Archiepiscopi sive Episcopi. Et ad confirmationem hujus dicti unum Historiographum inter alios addu∣cam in medium. Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae 1043. agens de his, quae acta sunt anno secundo regni sanctissimi Regis Edwardi inter caetera de Edsio Cantuariensi Archiepiscopo sic scribit. Edsius Cantuariensis Archiepiscopus infirmitate gravi detentus. i. impotens ad regendum Episcopa∣tum propter sensûs & membrorum corporis debilitatem, Episcopatum dimisit, non renunciando Praesulatui, sed committendo Coadjutori, qui vicarius ejus erat: In loco cujus Siwardus est Archiepiscopus creatus, i. e. Vicarius effectus. Haec expositio habetur per Auctorem de Concordantiis Historiarum Angliae, sub literis E & S. Et idem Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae 1050. agens de his, quae gesta sunt anno nono regni Sancti Edwardi Regis & Con∣fessoris, dicit sic inter caetera: Hoc defuncti sunt Episcopi Ednothus Dorke∣cestrensis & Sywardus Roffensis, & Vicarius olim Edsii Cantuariensis Archiepis∣copi. Sic enim post depositionem Siwardi ab officio Vicariatûs Cantuarien∣sis Archiepiscopatûs Robertus praedictus succedens in officium ejusdem vica∣riatûs, non in Archiepiscopatûs dignitatem, crimina permaxima & enor∣mia proposuit contra Emmam Reginam & Alwynum Wyntoniensem Prae∣sulem; & ipse primus in Synodo congregatâ nomine & vice Archiepiscopi sententiam dedit supradictam in cap. 1mo. hujus libri, pro purgatione Emmae Reginae & Alwyni Episcopi. Cujus sententiae paruerunt omnes Episcopi & Clerici in Synodo existentes; timentes quid eis accideret si in aliquo contradi∣cerent; timebant enim eum valde. Et istud sentit Auctor de Concordantiis Historiarum Angliae, sub literis E, S & R. Item quòd Siwardus supradictus non erat Archiepiscopus, sed Vicarius Edsii Cantuariensis Archiepiscopi; Wilhelmus Malmesbyriensis de Pontificibus libro ostendit, ubi dicit, quòd Edsius Archiepiscopus incurabili morbo detentus, volens adhuc in humanis existens potestati decedere, & apud Regem impetrare, ut Siwardus Abendoniensis ei succe∣deret, ipso vivente, quia ejus Vicarius erat; quià satis notum erat Regi Edwar∣do, quòd in officio vicariae ingratus valde erat Siwardus Domino suo Edsio Cantua∣riensi Praesuli, defraudans infirmum Archipraesulem necessario victu; noluit Ar∣chiepiscopi postulationibus adquiescere; sed amoto Sywardo Abbate Abendoniensi ab officio Vicariatûs, datoque ei Episcopatu Roffensi, successit in vicariatum prae∣dictus Robertus Monachus Gemeticensis; ut vult Wilhelmus Malmesbyriensis de Pontificibus libro primo.

Sentiens verò Robertus iste Vicarius Archiepiscopi Emmam Reginam cum Episcopo Alwyno miraculose [liberatam] ut declaratum est in 1mo. cap. hujus libri, transfretavit in Normanniam expectans reconciliationem; quam postmodùm gratiosè à Rege, Reginâ matre Regis, & Episcopo Wyntoniensi Alwyno impetravit. Impetratâ verò reconciliatione in Angliam rediens, dedit ei Rex, post decessum Elfwordi Londoniensis Episcopi, ejusdem sedis Praesulatum; qui prius Monachus erat, ut dictum est, Gemeticensis. Et postea mortuo Edsio Cantuariensi Archiepiscopo, eidem successit Robertus iste, quem in manu habemus, non plurimis annis ibi sedens. Duobus tan∣tummodò

annis Archiepiscopatum rexit. In secundo enim Pontificatûs sui anno Romam ivit; à quâ veniens in Normanniam apud Gemeticum sive Ge∣megium finem vitae invenit, ubi & requiescit. Anno Domini MLI. & anno regni sui decimo Edwardus Rex à vectigali gravissimo Anglos absolvit, &c. Succedunt gesta anni 1051. ex Florilego.

Anno regni Regis Edwardi undecimo & anno dominicae Incarnationis MLII. Emma Regina uxor Regum Angliae Etheldredi & Cnutonis, & ma∣ter Regum Angliae Hardecanuti & Sancti Edwardi, obiit; & Wyntoniae in veteri Monasterio, quod plurimum adamavit, summo cum honore traditur sepulturae. Per idem tempus Rex Wallensium Griffinus, &c. Dein invasi∣onem Godwini Comitis & alia hujus anni ex Westmonasteriensi refert.

Robertus Cantuariensis Archiepiscopus, de quo suprà mentionem fecimus, & Wilhelmus Praesul Londoniensis cum Ulf Antistite Dorkecestrensi & suis Normannis vix evadentes, mare transierunt. Sed non multò post Wilhel∣mus propter bonitatem suam revocatus, in suum restituitur Praesulatum, Ro∣berto verò Cantuariensi Archiepiscopo in transmarinis agente partibus, Sti∣gandus, qui quondam Helmhamensi sive Teorfordensi Episcopatu dimisso, sublimiorem gradum meditatus, Wyntoniensem invaserat Episcopatum, nunc Regis Edwardi simplicitatem circumveniens, vivente Roberto Cantua∣riensi Archiepiscopo ipsius Angliae Metropolis pro tunc obtinuit dignitatem. Qualiter Cantuariensis Ecclesia nomen perdidit Metropolis, dicetur infra in proximo libro sub tempore Wilhelmi Conquestoris.

Anno gratiae MLIII. & anno regni Regis Edwardi duodecimo, frater Griffini Regis Wallanorum Rees nomine in loco qui Bulendune dicitur, oc∣cisus est; & caput ejus Regi Edwardo in vigiliâ Epiphaniae apud Gloverniam praesentatur. Et anno sequente, viz. anno regni Regis Edwardi tertio deci∣mo, Edwardus Paschalem solemnitatem apud Wyntoniam celebravit. Rege igitur in hâc solemnitate ad mensam sedente, cùm Pincerna ejus ciphum re∣gium vino plenum mensâ tenus gestaret; pedem unum ad domûs pavimen∣tum offendit, sed altero sese pede recolligens casum evasit. Quod videns Comes Godewynus ac (l) gener Regis, qui de more Regi prandenti assidebat ait: Hic frater fratri auxilium fecit. Ad quem ironicè loquens respondit Rex Edwardus dicens: Frater meus mihi modò possit auxiliari, ni fuissent insidiae Godewyni. Quod verbum Regis Godewynus nimis molestè fe∣rens, respondit: Scio Rex, inquit, scio, quia de morte fratris tui Alfredi me habes suspectum; sed Deus, qui verax & justus est, hanc quam teneo pa∣nis buccellam non permittat guttur meum sine suffocatione transire; si un∣quam frater tuus per me aut per consilium meum morti propior & à vitâ remotior fuerit. Et hoc dicto Rex buccellam benedixit; quam in os ejus mittens Godewynus sibi malè conscius ab illâ suffocatur. Quidam dicunt, quòd Episcopus Wigorniensis Sanctus Ulstanus panem illum benedixit. Gode∣wynum sic exanimem Rex videns & pallentem; extrahite inquit hunc ca∣nem, hunc & proditorem, & in quadrivio illum sepelite; indignus enim est, ut Christianam se habere gaudeat sepulturam. Quod videntes filii ejus, qui affuerunt, extraxerunt patrem de mensâ; & Rege ignorante in veteri Mo∣nasterio Wyntoniae sepelierunt eum. Tunc Rex Edwardus dedit Ducatum ejus Haroldo filio suo, &c. Reliqua hujus & sequentis anni, annorum itidem 1057, & 1059. quaere apud Florilegum.

Verba Florilegi ad annum 1059. extrema Rudburnus sic persequitur. Addunt autem aliter alii, viz. quòd Haroldus à Rege Edwardo fuerit ad hoc in Nor∣manniam missus, ut Ducem Wilhelmum in Angliam conduceret, quem idem Rex haeredem sibi constituere cogitavit. Sic verò scribentibus non consen∣tit Wilhelmus Malmsbiriensis, veluti recitat ipse libro 2do. de Regibus. Auctor etiam de Concordantiis Historiarum Angliae sub literá H. dicit non posse stare

quòd Rex Edwardus mitteret Haroldum ad Wilhelmum Ducem Normanno∣rum, ut eum constitueret in haeredem Angliae, ex quo rei veritas sonat; quòd ut superiùs recitatur, Edwardus pronus in senium, quia ipse non susceperat liberos, & Gowyni videret invalescere filios, ut scribit Wilhelmus Malms∣biriensis de Regibus libro 2do. misit ad Regem Hunnorum, i. e. Hungaro∣rum, ut filium fratris Edmundi Ironside Edwardum cum omni familiâ suâ mitteret: Futurum ut aut ille aut filii sui succedant regno haereditario Angliae. Cùm non multò post adventum in Angliam mortuo Edwardo, Edgarus filius Edwardi, in quantum Sanctus Edwardus Rex poterat, haeres Angliae constituitur. Propterea Anglico vocabulo Edgar Athelyng, quod sonat filius Regis, dicebatur. Godewynus pater istius Haroldi, ut scribit Wilhelmus Malmsbiriensis de Regibus lib. 2do. primis annis sororem Cnuto∣nis Regis habuit in uxorem, &c. Pergit narrare sobolem Godwini à binis uxo∣ribus susceptam; verba Wilhelmi mutuatus ex lib. 2. de Gestis Regum, cap. 13. f. 4. lin. 46.

Anno regni Regis Edwardi nonodecimo, & anno gratiae MLX. Kynsius Eboracensis Archiepiscopus humanae naturae debitum solvit; cui successit Al∣dredus Wygorniensis Episcopus; cui etiam propter suam industriam com∣missus fuerat Herefordensis Praesulatus. Hic Aldredus ex Monacho veteris coenobii Wyntoniae factus est Episcopus Wygorniensis. Qui verò Aldredus anno sequenti, viz. anno vicesimo regni Regis Edwardi, & anno gratiae MLXI. cum Tostio Comite Romam perrexit, & à Papâ Nicolas pallium sus∣cepit, &c. Dehinc Rudburnus Florilegum verbatim describit usque ad obitum Edwardi Regis, omissis duntaxat S. Oswini Regis miraculis.

Haec Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae MLXVI. Wilhelmus Malmsbyriensis de Regibus lib. 2do. ita dicit, sic loquens de hoc vaticinio: Nullus, inquit, hodie Anglus vel dux vel pontifex vel Abbas; advenae qui∣que divitias & viscera corrodunt Angliae; nec ulla spes est finiendae miseriae. Pacificus igitur Rex Edwardus Anglorum decus, Regis Etheldredi filius, postquam viginti quatuor annis regnâsset, in vigiliâ Epiphaniae Domini fe∣riâ quintâ pro regno temporali commutavit aeternum. Defunctus autem Rex sanctissimus in crastino sepultus est Londoniae in Ecclesiâ quam ipse novo compositionis genere construxerat. In hoc denique Rege linea regum Angliae i. progenies Regum Westsaxonum, à quibus incoepit Monarchia Angliae, defecit; quae à Cerdico sive Cerdicio primò Westsaxonum Rege ex Anglis quingentis septuaginta uno annis non legitur interrupta, ab Egbyrto Rege ducentis sexaginta & uno annis, praeter paucos Danos, qui peccatis exigentibus gentis Anglorum aliquamdiu regnaverunt. Insignis iste Edwar∣dus Rex miraculis & prophetiae spiritu claruit. In exactionibus vestigalium parcus, quippe qui & exactores execraretur. In cibis & potibus regalis luxûs immunis. In praecipuis festivitatibus, quamvis amiciretur vestibus auro in∣textis, quas Regina sumptuosissimè elaboraverat, ita temperans erat; ut nec Majestati suae deesset, nec tamen supercilium attolleret, magis Dei de his munificentiam quàm mundialem gloriam mente versans. Unum erat, quo in hoc seculo animum oblectaret suum, cursu canum velocium, quorum circa saltus latratibus solebat laetus applaudere; volatu volucrum, quorum natura est de cognitis avibus praedas agere. Ad haec exercitia continuis die∣bus post audita manè divina officia intendebat. Caetera vir Deo voluntariè deditus inter regni negotia vivebat, ut Angelus, pauperibus hospitibusque maximè transmarinis, & religiosis Monachis benignus applaudendo, munifi∣cus dando, & ad illorum sanctitatem Monachos suae patriae invitando. Erat discretae proceritatis, barbâ & capillis cygneus, facie roseus, toto corpore lacteus, membrorum habitudine commodâ peridoneus. Haec Wilhelmus Malmsbyriensis de Regibus lib. 2do. De miraculis quibusdam istius sanctissi∣mi

Regis Edwardi recitat Wilhelmus Malmesbyriensis de Regibus lib. 2do. & etiam Auctor in Flores Historiarum; nec non habentur ipsa miracula in Vitâ ejusdem Regis, &c. Succedunt miracula S. Edwardi Regis ex Wilhelmo lib. 2. cap. 13. f. 51. & Florilego ad annum 1066. deprompta.

Auctor in Flores Historiarum addit de munditiâ corporis & castitate Re∣gis Edwardi, sub hâc formâ procedens. Hoc antem de Rege sanctissimo Edwardo non est tacendum; quòd nec propriam laeserit aliquando carnis munditiam, nec alicujus mulieris pudicitiam. Habuit tamen Reginam Godewyni Comitis filiam nomine Edytham; in cujus pectore omnium libe∣ralium artium repositum est magisterium, sed modicum in rebus saecularibus exercebat vel offendebat ingenium. Hanc quoque Rex ut conjugem tali arte tractavit; quòd nec thoro removit, nec eam virili more carnaliter cognovit. Quod utrum patris illius, qui proditor convictus erat, & familiae ejus odio▪ quod prudenter pro tempore dissimulabat; an amore castitatis id fecerit; in∣certum est aliquibus, qui in dubiis sinistra interpretantur. Veruntamen non benevoli, & veritati, ut videtur, dissoni dicere praesumunt; quòd Rex cha∣ritatis & pacis munere ditatus, de genere proditoris haeredes, qui sibi succe∣derent, corrupto semine noluerit procreare. Sciebat enim Rex pacificus, quòd filia nihil criminis commisit cum patre proditore, & ideò non respuit thorum virginis; sed ambo unanimi assensu castitatem voverunt, parilique volunta∣te; ut scribit Auctor de Concordantiis Chronicorum sub literâ E. Neminem qui est ista perlecturus de Sancto Edwardo Rege & Confessore, quia ego Wynto∣niensis Ecclesiae Monachus sum, taedeat; quae ideo scripsi, quia ut verum fatear, non delirant scribentes; immò & Ecclesiae Wentanae civitatis extiterat specialissimus benefactor & fundator. Praeter enim illa, quae suprà memo∣riae commendavimus cap. 1mo. dona largiflua Veteri Monasterio Wyntoniae contulerat, unum est, quòd privilegium quoddam vocatum God be gete, de∣dit ita liberum, veluti lingua poterit enarrare, vel mens praecogitare humana:

CAPITULUM V. De Haroldo filio Godwyni Rege.

DEfuncto, ut praedictum est, Edwardo Anglorum Rege sanctissimo, fluctuabant Proceres regni, quem sibi in Regem praeficerent & recto∣rem. Quidam enim Wilhelmo Normannorum Duci, quidam Comiti Harol∣do Godewyni filio, alii autem favebant Edgaro cognomento Atheling filio Edwardi, qui fuit filius Edmundi dicti Irensyde Regis Angliae, cui de jure debebatur regnum Anglorum. Sed Haroldus vir callidus & astutus intelli∣gens quia nocuit semper differre paratis, in die Epiphaniae, quâ Rex Edwar∣dus sepultus est, extortâ fide à majoribus capiti proprio imposuit regni dia∣dema. Post cujus promotionem frater ejus Tostius à Flandriâ veniens cum navibus quadraginta in ostio Humbrae fluminis applicuit; ubi piraticum ex∣ercens ab Edwyno & Morcaro fratribus de provinciâ pulsus in Scotiam vela direxit. Qui ibidem Regi Noricorum, i. e. Northwygensium Haroldo dicto Harvagre in obviam veniens, foedus per fidem cum eo pepigit. Habet enim Northwegia tria vocabula, viz. Northwegia, Norregia; Norica, & inhabitantes vocantur Northwygenses, Norregenses, Norici. Verùm ad hoc Rex Noricorum in Angliam trecentis cogonibus advectus, ut eam subji∣cere conaretur, tandem in Northanhumbriâ rerum depopulationi insistens Morcherum Comitem cum hominibus regionis bello victum infra Eboracum

intrusit. Quo divulgato Rex Anglorum Haroldus cunctis viribus collectis illuc cum festinatione contendit. Cùmque ad villam, quae Stanford dicitur, pervenisset; invenit ibi adversarios praedictos; ubi licèt difficile credatur, unus solus Noricus in ingressu pontis stans, multis ex Anglis interemptis omnes à transitu repercussit. Invitatus iste Noricus ab Anglis ad deditio∣nem, ut tanti roboris homo largam clementiam Anglorum experiretur, in∣vitantes ridebat; subinde rugato vultu increpitans, imbecillis animi homi∣nes esse, qui nequirent uni resistere. Nemine itaque propius accedente, quòd inconsultum aestimarent cum illo cominùs congredi qui salutis omne viaticum desperatus effunderet; unus ex collateralibus Regis jaculum ferre∣um in eum eminùs vibrat; ut scribit Wilhelmus Malmesbyriensis de Regibus lib. 2do. Auctor verò in Flores Historiarum dicit, eum sagittâ fuisse per∣cussum. Idem dicit Archidiaconus Lyncolniensis in Chronicis suis. Auctor verò de Concordanties Historiarum Angliae approbat dictum Wilhelmi dicens: quod plùs utebantur in bellis Angli ante Conquaestum jaculis, quàm sagittis: & hoc satis clarè apparebit, cùm de Wilhelmo Conquaestore libro sequenti agendum sit. Jaculo verò ille Noricus dum gloriabundus proludit, ipsâ se∣curitate incautior terebratus victoriam Anglis concessit. Continuo enim li∣bero transitu exercitus trajectus Noricos palantes à tergo cecidit. Rex No∣ricorum Haroldus Harvagre & Tostius sive Tostinus frater Haroldi Regis Anglorum interempti; Regis Noricorum filius cum omnibus navibus do∣mum clementer est remissus. Haroldus triumphali eventu superbus, nullis partibus praedae comilitones remunerare dignatus est. Quapropter multi, quo quisque poterat, dilapsi, Regem ad bellum Hastingense proficiscentem reliquerunt. Nam praeter stipendiarios & mercenarios milites paucos ad∣modum ex provincialibus habuit. Unde cum suis quos ductabat post novem menses & aliquot dies accepti regni, astutiâ Wilhelmi Normannorum Ducis circumventus occisus est. Utinam Haroldus non perjurus fuisset; & disci∣plinam Aristotelis, quam dedit Alexandro Magno, secutus fuisset; fortè Dei auxilio, & non dubium, ut aliquibus videtur, vicisset Wilhelmum; quam doctrinam recitat Gilbertus in Historiâ Alexandri cap. 1mo. sic metricè.

Cumque vel intrâris victis tradentibus urbem; Vel si restiterint, portas praefregeris urbis: Thesauros aperi, plue donativa maniplis. Vulneribus crudis & corde tumentibus aegro, Muneris infundas oleum; gazisque reclusis, Unge animos donis, aurique appone liquorem. Haec aegrae menti poterit medicina mederi. Sic inopi dives, largusque medetur avaro. At si fortè animo res non respondeat alto; Copia si desit, vel si minuatur acervus; Non minuatur amor, nec desit copia mentis. Allice pollicitis, promissaque tempore solve, Munus enim confert, mores irretit avaros, Occultat vitium, genus auget, subjicit hostem. Non opus est vallo, quos dextera dapsilis ambit. Nam seu pax vigeat, seu rupto foedere pacis Regnet & in toto discordia saeviat orbe; Principibus dubiis subitumque timentibus hostem Est dare pro muro solidique muniminis instar. Non murus non arma ducem tutantur avarum.

Iste Haroldus quamvis semetipsum propriis manibus coronâsset; nunquam tamen Rex inunctus erat; ut scribit Auctor de Concordantiis Historiarum sub literâ H. Distulit enim recipere regiam inunctionem, quousque Aldredus Eboracensis Archiepiscopus sanitati restitueretur; gravi enim infirmitate pro tunc detinebatur. Noluit enim inungi à Stigando Cantuariensi Archie∣piscopo; quia injustè duos pontificatus, viz. Cantuariensem & Wyntonien∣sem detinuit. Archipraesul verò Eboracensis Aldredus ab infirmitate mini∣mè convaluit usque ad mortem seu occisionem Haroldi. Quod autem Radul∣phus de Dyseto Londoniensis Decanus, & quidam alii scribunt; quòd iste Haroldus consecratus est ab Aldredo Eboracensi Archiepiscopo in Regem Angliae, hoc intelligendum est, quia Aldredus Archiepiscopus sic consensit consecrationi▪ non quòd egit, seu dedit munus consecrationis in actu. Et sic exponit praedictorum Historiographorum scripta Auctor de Concordantiis Histo∣riarum Angliae sub literâ H. Qui Haroldus postquam coronam portasset non uno anno, occisus in bello apud Hastingum, sepultus est apud Waltham in Ecclesiâ, quam fundaverat, & collegium Canonicorum Saecularium inibi constituerat.

LIBER V.

CAPITULUM I. De Regibus Angliae post Conquaestum, & de Pontificibus Wynto∣niensis Ecclesiae eorum temporibus, & de Wilhelmo Conquae∣store, & quando & à quibus Normannia incaepit.

QUIA verò in hoc primo Capitulo tractaturi sumus de Wilhelmo cognomento Bastard Duce Normannorum, qualiter Angliam conquisivit; primò convenit videre & considerare seriem genera∣tionis & ordinem Ducum, quorum progenies adhuc in Angliâ reg∣nat. Primò igitur incipiendum est ab illo Dano, qui Rollo vocabatur, à quo Duces Normannorum initium sumpserunt. Rollo iste natione Danus erat, qui maximè stipatus milite in Angliam veniens, locorum depopulationi vacavit. Est autem Dacia sive Danemarchia maris Insula, rerum & homi∣num maximo fertilitate foecunda; cujus Reges antiquitus sancitâ lege statu∣erunt, ut scribunt Radulphus de Dyseto, Wilhelmus Malmesbyriensis, Auctor in Flores Historiarum, Auctor de Concordantiis Chronicorum sive Historiarum Angliae; ut nimis insula esset hominibus repleta, viri audacio∣res de propriis migrare sedibus cogerentur. Ex hâc denique expulsorum sor∣te Rollo supradictus fuisse asseritur, vir strenuus & potens; cujus pater, re∣tento primogenito filio ut sibi succederet, Rollonem à se transmisit, ut haere∣ditatem armis quocunque sors concederet, obtineret. Illo igitur ut prae∣dictum est, in Angliam appulso, indigenae statim praelium cum ipso commise∣runt. Sed multis suorum interfectis, caeteri de loco certaminis aufugerunt. Rollo igitur cùm post maris pericula ad sui suorumque recreationem in An∣gliâ hyemaret; visum est sibi de nocte dormienti supra se & exercituum suum examen apum volitare, & cum stridorè australem petere regionem, perque maris medium ad terram volando pervenire. Ubi etiam congregatim in frondibus arborum diversarum insidentes, omnemque mox regionem per∣lustrantes, coeperunt in locis diversis variorum flores colorum in locum unum congregare. Evigilans itaque Rollo, post visionem secum pertractat; ejus∣que interpretationem diligenter examinans, requiem sui laboris suorumque in eisdem partibus, ubi apes viderat descendisse, conjectat. Mare igitur ipse & commilitones ingrediuntur, flanteque ad votum vento emersis flucti∣bus pelagi, Gemeticum veniunt; ubi quandam virginem sacram nomine Ame∣truden, quam ab Angliâ asportaverant, in capellâ sancti Vedasti pontificis super altare relinquunt. Quorum adventum Franco Rothomagensis Archie∣piscopus recognoscens, & de possibilitate resistendi diffidens, decrevit utilius fore pacem ab eis quaerere, quàm illos ad arma in sui perniciem provocare. Qui festinus viator ad illos veniens, pacem petens. impetravit, eamque foede∣re fidelissimo confirmavit. Suscepto itaque Rollo regionis dominio Rotho∣magum adiit; & eleganter destructae civitatis moenia reparavit; circumja∣centes regiones occupavit; castella in locis congruis firmavit; & terram to∣tam, quae tunc Neustria modò verò Normannia ab ipsis Norrensibus dicitur,

sub suâ potestate recepit. Dicebantur enim Rollo & sui Norrenses; quia Dacia & Norregia sub uno sceptro tunc temporis, quùm Rollo venit in prae∣dictam provinciam, regebatur; ut scribit Auctor in Concordantiis Historia∣rum sub literâ R. Antequam iste Rollo venit in Normanniam, Dani multo tempore illuc venerunt; & qualiter libet hîc interserere. Japhet junior fili∣us Noe genuit Magog, &c. Ducum Normanniae successionem & res gestas pertexens Rudburnus▪ amplam sex▪ priorum librorum Wilhelmi Gemeticensis de Ducibus Normanniae epitomen exhibuit, ipsis Wilhelmi verbis ut plurimum retentis. Edwardus postmodùm completo termino vitae foelicis anno † ab Incarnatione Domini MLXV. migravit ad Dominum. Sed haec Chronica in dicto isto viz. quòd Edwardus Rex Anglorum eo quòd carebat haerede, haeredem con∣stituerat Wilhelmum Normannorum Ducem, non potest stare; prout pleni∣us declaratur supra libro quarto cap. 4••o. Nam haec Chronica, quae hic inseri∣tur in hoc capitulo, est de Normanniâ; & ideò nimis multum in favorem Normannorum edita in quibusdam locis.

Regnum Edwardi post ejus decessum continuò Haroldus invasit, spretâ fi∣delitate, quam Duci Wilhelmo juraverat. Circa dies istos stella radiis lon∣giùs protensis per noctium quindecim spatium coeli faclem illustravit. Con∣siderans itaque Dux Wilhelmus Haroldum viribus roborari, classem ad tria millia navium festinanter in Pontino construxit apud Sanctum Walericum. Inde vento flante secundo velis in alto expansis appulit Penenesellum; ubi statim firmissimo vallo Castrum condidit. Quod committens militibus, festi∣nus Hastingas venit, & aliud Castrum ibi firmavit. Haroldus Anglorum contrahens multitudinem, Duci festinanter occurrit. Dux legionibus mili∣tum in ordinibus tribus dispositis intrepidus obviam Haroldo processit. Ha∣roldus in primo congressu militum lethaliter vulneratus occubuit. Angli versâ facie fugae subsidium petierunt. Fortissimus igitur Dux ab inimicorum strage reversus, corporibus suorum charorum sepultis, iter arripuit quod tendit Londinum. Sed divertens ad Castrum Walyngford transmeato vado fluvii legiones ibi in castro collocare praecepit. Inde Londoniam est ag∣gressus. Londonienses datis obsidibus, Ducem Wilhelmum receperunt in Prin∣cipem; qui die natalis Domini ab omnibus tam Normannorum quàm Anglorum proceribus in Regem est electus anno Dominicae Incarnationis MLXVI. & ab Aldredo Eboracensi Archiepiscopo in Regem coronatur.

Circa dies istos Eustachius Comes Boloniensis, quorundam Anglorum ver∣sutiis depravatus, Doveriae Castellum nisus est involare. Qui noctis in con∣ticinio mare transfretans, diluculo cum militum exercitu copioso Castellum obsedit, totisque viribus expugnare praecepit. Milites Odonis Episcopi Baio∣censis, milites etiam Hugonis de Monte forti, quibus erat commissa Castelli custodia, patefactis portis, repente foras porruunt unanimiter, consertoque certamine cunctos abigunt ab obsidione. Comes Eustachius cum paucis ad mare divertens aufugit navigio. Rex Wilhelmus tunc temporis in Norman∣niâ morabatur; qui post ea cunctis, pro quibus venerat, ad votum disposi∣tis, Roberto filio suo primogenito Ducatum Normanniae tradidit; & sic in regnum remeans, plurimos ejusdem gentis repperit, quos Dacorum ab ejus fidelitate conspiratio praevaricatrix averterat. Qui Regis Wilhelmi formi∣dantes adventum, furtim ut maximi terroris festinum suasit consilium, in quandam unius Comitatûs partem, aquis pariter & sylvis inaccessibilem, se

contulerunt, quod propriâ linguâ Dunelmum nuncupaverunt; ex quo diver∣sos crebriùs agitantes excursus, Swani Danorum Regis praestolabantur sub∣ventum. Quorum conatus temerarios Rex ut agnovit, perductis Norman∣norum copiis ad confutandam eorum contumaciam perrexit quantocius. Porro duo filii Regis Haroldi Regem Hyberniae Dirmetum pro juvamine conferendo sunt aggressi. Qui cum LXVI. ab Hyberniâ redeuntes navibus, Anglos ocyus repetierunt, rapinis & incendiis populum terrae exterminantes. Quibus Bryennus Eudonis Ducis Britanniae minoris filius cum suis obvius, protinùs cum eis sub unâ die manus conseruit, caesis Hybernensium bellatori∣bus septingentis. Reliqui fugientes è certamine navium praesidio necis exi∣tium evaserunt. Rex autem Wilhelmus ad hostium arcendos excursus tu∣tissima castella per loca stabiliens opportuna, militum electissimorum robore communivit. Tandem bellorum tempestate conquiescente, totius Angliae monarchiae potentiùs habenas temperat, & gloriâ prosperitatis potitur. Ista ex Wilhelmi Gemeticensis lib. 6. cap. 39, ad 41. compendio sunt descripta. Se∣quuntur plura alia ex diversis ejusdem libri capitulis parili methodo desumpta.

Haec de Chronicis Normanniae dicta sufficiunt. Modò ad propositum nostrum prosequendum, quod est tractare de Wilhelmo Duce Normannorum qualiter Angliam conquisivit, affectuosiùs mens nostr•• versabitur in hoc capi∣tulo; prout in primis promisimus. Ut enim reperi in quadam vetustissimâ Chronicâ, & intitulabatur Chronica Danorum in Angliâ regnantium; Iste Dux Normannorum Wilhelmus erat Helenae filius tertiae filiae Ricardi Sabur∣pyr pelliparii Clitonis Edmundi Irensyde. Matthaeus verò Parisiacensis vo∣cat matrem Wilhelmi Matildem; sed Autor in Flores Historiarum cum Auctore de Concordantiis Chronicorum, & quamplures alii Chronicantes appel∣lant eam Helenam. Qui Edmundusinsignis princeps habuit ex Algythâ filiâ Sygeferthi Northanhumbrorum Comitis duos filios, viz. Edwynum & Ed∣wardum, & filiam unicam, quam propter improbitatem seu illecebritatem ipsius litera silet nominar••. Nam hanc Pelliparius supra nominatus concubi∣tu fornicario cognovit. Clito verò Edmundus ut agnovit suam filiam illegi∣time impraegnatam, tam virum quàm concubinam exlegavit. Qui Nor∣manniam petentes, vir arte suâ mechanicâ victum & caetera necessaria, pro∣ut pauperem vitam gerentibus congruit, aliquanto tempore sibi & mulieri praegnanti adquisivit. Tandem postremo infortunio paupertatis nimium aggravati, mendicare ostiatim sunt compulsi. Qui quidem Pelliparius cum uxore suâ longo tempore mendicantium vitam ducens, venerunt ambo ex ca∣su ad palatium Ducis Normannorum Ricardi secundi. Erat enim ipsa silia Clitonis Edmundi eleganti specie; quae stans ad portam palatii Ducis Ri∣cardi cum viro suo & tribus filiabus inter alios mendicantes, invenit gratiam mulier & mater in oculis janitorum, qui custodiebant introitus Palatii. Qui statim nunciaverunt Duci Ricardo ante ulteriorem portam palatii foeminam speciosissimam & facie pulcherrimam cum viro & tribus filiabus stantem & eleemosynam pro Jesu amore petentem; asserentes pro firmo, non posse quin de nobili orta esset genere. Dux Normannorum Richardus haec audiens, jussit eam cum pueris & marito adduci ad se. Qui omnes introducti, & ante conspectum Ducis proni in terram procidentes, ac ipsum, ut decet, humili∣ter adorantes, optatum receperunt solamen. Interrogabat enim Dux ma∣trem puellarum, unde esset, & de quâ progenie orta? At ipsa humiliter respondet, se in Angliâ exortam & de regali genere. Helena verò, quae mi∣nor filia erat, sex viz. aut septem annorum, pomum tenuit in manu pulcher∣rimum, & Ducem intuens in birrum Ducis projecit. At Dux pomum reci∣piens gratias puellae intulit dicens; Certè & ista erit nutrita in palatio meo; elegit enim me amore speciali prae caeteris. Providit itaque Dux nobilis Ricar∣dus pro patre, matre, & sororibus puellae possessiones sufficientes ad eorum

victum & vestitum, ita quod de caetero mendicare minimè indigerent. Re∣ferebat enim mater Helenae filiam se esse filii Regis Anglorum Edmundi; sed quia se ignominiosè habebat erga patrem, discrimen exilii passam. Dux ut novit eam de regali prosapiâ ortam, multùm ipsam honorabat. Helena verò plurimis annis in curiâ Ducis Ricardi degens, aetatemque adolescentiae attingens, propter elegantem speciem, quâ enituit, inaestimabiliter filio Du∣cis secundo natu & fratri Ricardi tertii Roberto placuit. Exarsit namque supra modum in concupiscentiam ipsius; sed ne patrem offenderet ad tem∣pus abstinuit. Tandem patre, viz. Duce Ricardo defuncto, Robertus filius ejus successit in Ducatum. Qui statim Princeps Normannorum effectus He∣lenam secum uxorio modo retinuit; non tamen matrimonium inter ipsos erat solemnizatum. Vovebat enim Robertus Dux se non velle uxorem ducere matrimoniali jure sibi copulatam, quousque Terram Sanctam visi∣tâsset. Peractâ verò peregrinatione in redeundo versus natale solum Dux Robertus obiit; sed ante incoeptam peregrinationem Robertus Dux per sep∣tem annos ex Helenâ praenominatâ filium habuit nomine Wilhelmum, qui post patrem in Ducatum successit. Hic est ille Wilhelmus dictus Bastard Angliae Conquaestor, quèm in manu habemus. De nativitate istius Wilhel∣mi ita scribit Auctor in Flores Historiarum sub anno gratiae MXXX. Rober∣tus Ricardi secundi Normannorum Ducis alter filius, &c. Vide locum, quem Rudburnus verbatim descripsit unà cum initio anni sequentis.

Wilhelmus Dux Normannorum cùm cognovit Haroldum, de quo in ulti∣timo capitulo quarti libri mentionem fecimus, diademate post mortem Ed∣wardi redimitum, per nuncios illum leniter de rupto foedere increpavit, &c. Sequitur historia expeditionis Wilhelmi Ducis in Angliam usque ad dispositionem aciei in campo Hastingensi, ex Florilego verbatim desumpta; his verbis duntaxat additis de Vexillo ad Wilhelmum à Papâ misso;—in quo depingebantur tres Leopardi glauci, ut quidam volunt, tres leones glauci.

Deinde partes adversae acies disponunt; sed Angli, qui noctem totam in∣somnem fatigati transegerant, manè adhuc in seipsis penè deficientes contra hostes incunctanter procedunt, pedites omnes cum bipennibus consertâ ante se scutorum protectione, cuneum impenetrabilem ordinaverunt. Matthaeus Parisiacensis in Chronicâ suâ agens de gestis Wilhelmi Conquaestoris dicit; quòd Angli in ipsâ die belli erant fatigati, eò quod nocte praecedente vaca∣bant ineptis vigiliis, comessationibus, potationibus, nihil cogitantes quid superventurâ die eis eveniret. Erant enim in potibus inebriati; quòd vix stare potuissent in praelio. Aliter scribit Auctor in Flores Historiarum, di∣cens, quòd Anglis eo die belli saluti fuisset consultum & eventum, ni Norman∣ni more suo fugâ simulatâ consertas acies dissolvissent. Rex Haroldus pe∣destris juxta vexillum stabat, &c. Dein Rudburnus praelii Hastingensis histo∣riam ex Florilego prosequitur, usque ad finem libri primi singula describens; ubi notandum illum Florilegi narrationem in Anglorum submissione terminare; de∣scriptionem autem morum Haroldi quae sequitur, incipiens: Rex autem Harol∣dus in multis patrissans, aliaque usque ad finem libri Mariano Scoto in suis Ad∣ditamentis libro 2do. accepta referre.

Ut enim scribit Auctor de Concordantiis Historiarum Angliae, duae causae principales fuerunt, quare Dux Wilhelmus in Angliam venerit. Prima, quia Alfredus cognatus suus & frater Sancti Edwardi Confessoris per prodi∣tionem comitis Godewyni patris Haroldi occisus fuit, & quàm plures alii Nobiles de Normanniâ, quos secum adduxerat, ut dictum est in quarto li∣bro, decimati & cum eo occisi sunt. Secunda causa erat, quia Haroldus in perjurium lapsus tum pro regno sibi promisso, tum pro filiâ suâ, quam Ha∣roldus vilificaverat, & regnum sine jure invaserat. Et non mirum, si reg∣num Angliae tunc temporis devenisset ad exteras nationes; quia teste Salvato∣re

in Evangelio; (m) Omne regnum in se ipsum divisum desolabitur. Illis diebus bis orta est divisio in regno Anglorum. Prima facta est, quum Ha∣roldus sibi imposuit diadema. Quidam enim Baronum consenserunt in Ed∣garum Athelyng, de quo superiùs dictum est libro quarto. Quidam consen∣serunt in Wilhelmum Ducem Normanniae: quidam in Haroldum. Secunda divisio erat, quum Dux Wilhelmus in Angliam applicuit, & Haroldus à pug∣nâ Scotorum & Noricorum cum victoriâ rediit; eò quòd ipse Haroldus om∣nem praedam & manubria in proprios usus, nulli quicquam impertiendo, con∣vertit. Unde commilitones ejus plurimùm indignantes à Rege Haroldo unanimiter recesserunt; sicque secundò facta est divisio in regno; ut tradit Matthaeus Parisiacensis in Chronicà suâ de gestis Regum Haroldi & Wil∣helmi.

Wilhelmus victor effectus in subsequenti die natalis Domini secundum quosdam, anno viz. Domini MLXVI. apud Londoniam Rex totius Angliae acclamatus, & coronatus est. Quidam ‖ verò dicunt, quòd fuit coronatus Londoniae anno Dominicae incarnationis MLXVII. ab Aldredo Eboracensi Archiepiscopo cum magnâ exultatione cleri & populi, & Rex acclamatus Dominicae Nativitatis die. Noluit munus consecrationis à Stigando Cantua∣riensi Archiepiscopo suscipere; eò quòd illegitimè occupaverat illius dignita∣tis excellentiam. Et etiam tunc temporis vacavit sedes Londoniensis; cujus sedis Episcopo spectat in absentiâ Archiepiscopi Cantuariensis Regis corona∣tio, nisi aliter decreverit Archiepiscopus.

Wilhelmus in Regem sublimatus pacificè tractabat Nobiliores regni An∣gliae, post fidelitatis juramentum ab ipsis sibi praestitum, quamdiu fidem ei servabant; sed postquam rebellare coeperunt, homagiis iterum ab ipsis accep∣tis, datisque obsidibus, omnibus, qui ad regnum aspiraverant, factus est ter∣rori. Civitatibus quoque dispositis & castellis, propriisque ministris imposi∣tis, ad Normanniam cum obsidibus Angliae & thesauris impretiabilibus navi∣gavit. Quibus incarceratis & sub salvâ custodiâ deputatis, ad Angliam de∣nuò remeavit; ubi commilitonibus suis Normannis, qui in bello Hastingen∣si patriam secum subjugaverant, terras Anglorum & possessiones ipsis expul∣sis successivè manu distribuit affluenti; & modicum illud, quod eis remanse∣rat, factus jam de rege tyrannus sub jugo detrusit perpetuae servitutis. Et cùm se viderat in sublimi elevatum, & in fastu regni confirmatum; in alium virum subitò est mutatus; Nobiles terrae, quos antiquus sanguis ex antiquo sublimaverat, proh dolor! exhaeredando.

Ab Ecclesiâ Wyntoniensi abstulit tria maneria, viz. Estmeone, Westme∣one, & Weregraves. Et à novo Monasterio Wyntoniae, quod nunc Hyda dicitur, vi abstulit, & militibus suis dedit ista maneria, viz. Aburthoun cum quatuor hydis & dimidio, Popham cum duobus hydis & dimidio, Cranburn cum octo hydis & dimidio, Draytonam juxta Nywetonem cum quatuor hydis, Swarewetonam cum tribus hydis & unâ virgatâ & di∣midiâ, & Weststrattonam cum quinque hydis; quae omnia Edwardus senior filius Alfredi Regis fundator ipsius Monasterii eidem dedit. Edmundus Rex filius Edwardi senioris dedit eidem Monasterio Lygeput cum duobus hydis, Bekendenere cum decem hydis pro animâ suâ & patris sui Edwardi cum per∣tinentiis; sed Wilhelmus Conquaestor ea abstulit, & militibus suis dedit.

Edredus Rex frater Edmundi, & filius Edwardi dedit novo Monasterio Wyntoniae, quod nunc Hyda nominatur, Andevere cum quinque hydis, & Wherewellam cum triginta hydis cum pertinentiis & privilegiis. Quae omnia Rex Wilhelmus Conquaestor pro voluntate suâ abstulit, & militibus suis dedit. Edwynus Rex dedit novo Monasterio Wyntoniae, quod modò Hyda nominatur, Sotewelle cum decem hydis & Ecclesiam cum pertinentiis & privilegiis; quod manerium cum Ecclesiâ Wilhelmus Conquaestor pro uti∣litate suâ ab ipso Monasterio vi abstulit. Etheldredus Rex filius Edgari Re∣gis dedit novo Monasterio Wyntoniensi, quod modò dicitur Hyda, Lammere cum tribus hydis & Ecclesiam, & in insulâ Etha Meton cum duabus hydis. Badingborn cum quatuor hydis, Velokedone cum tribus hydis, Estede cum unâ hydâ, & in insulâ de Porteseye Frederingtone cum quatuor hydis, Suthingewerthe cum duabus hydis, & apud Berntone juxta Wherewellam unam hydam, & apud Wrefordi unam hydam, & pratum quod jacet juxta Kyngesmille, quod dicitur Mune; & hoc Wilhelmus abstulit, & militibus suis dedit. Cnutus Rex dedit novo Monasterio Wyntoniae, quod Hyda nomina∣tur, Draytone juxta Byketone cum quinque hydis, & crucem nobilissimam de auro cum lapidibus pretiosis, & multis sanctorum reliquiis decenter orna∣tam, & duas magnas imagines auro & argento bene ornatus. Quae omnia Wilhelmus Conquaestor vi abstulit. Brythwynus Comes dedit Opwarne∣forde cum octo hydis permissione & licentiâ Etheldredi Regis. Quod mane∣rium à novo Monasterio Wyntoniae Wilhelmus Conquestor pro voluntate suâ abstulit. Hugo Portuensis comes dedit novo Monasterio Wyntoniae Bed∣hamtone cum decem hydis & Ecclesiam cum pertinentiis & privilegiis permissione & licentiâ Sancti Regis Edwardi Londoniae: Quod manerium Wilhelmus Conquaestor pro voluntate suâ abstulit, & militibus suis tradidit▪ Robertus dapifer Hugonis de Portu dedit novo Monasterio Wyntoniae Fi∣deleswerthe cum decem hydis, & sex cum pertinentiis & privilegiis per∣missione & licentiâ Sancti Edwardi Regis. Sed Wilhelmus Conquaestor il∣lud ab ipso Monasterio rapuit injustè, & militibus suis tradidit. Consimili modo se habuit Wilhelmus tyrannus aliis Monasteriis, & caeteris Nobilibus Angliae. Unde Nobiliores de regno indignati ad Regem Scotorum Malcol∣mum confugerunt, &c. In sequentibus Westmonasteriensem exscribit à medio anno 1067. ad medium annum 1070.

Anno gratiae MLXX. Wilhelmus Rex Concilium magnum in octavis Pas∣chae apud Wyntoniam celebravit cum totâ Ecclesiâ Anglicanâ; ubi multa regnum contingentia mutata sunt. Stigandus Archiepiscopus Cantuariensis degradatus est ignominiose; plures quoque Episcopi & Abbates ibidem de∣positi sunt. Solus inter omnes Angliae praelatos Egelwynus Dunelmensis Epis∣copus videns fratrum injustas oppressiones, condolens & zelum Dei habens, exulavit spontaneus ab Angliâ; & violentos oppressores vinculo excommuni∣cationis innodavit. Stigandus iste primitùs erat Orientalium Anglorum Epis∣copus, viz. Helmhamensis Eccclesiae tandem ut scribit Wilhelmus Malmes∣biriensis de Pontificibus, sublimiorem gradum meditatus, Wyntoniensem Pontificatum invaserat; at ut habetur in Gestis Pontificum libro primo:

Non solùm eo Episcopatu contentus, sed etiam innocentis Regis Edwardi sim∣plicitatem circumveniens, Archiepiscopatum Cantuariensem decem & sep∣tem annis injustè detinuit. Quaecunque posset aliis praeripere, sibi abscon∣dere, nunquam avaritiae suae satisfecit. Sacros honores Ecclesiarum hos si∣bi pecuniâ comparans, istos aliis linguâ vendicans. Prorsus publicas nun∣dinas ex Episcopatibus & Abbatiis faciens; & ibi cupiendi modestiam ad∣mittens,

ubi quod cuperet, deesset. Nonne illud belluinae rapacitatis di∣ces, quòd Wyntoniae Episcopatum & Cantuariae Archiepiscopatum, praete∣rea multas Abbatias, solus ipse possidebat; quae singula satis superque suffi∣cerent alicui probo viro. Sed his ponit Wilhelmus Malmesbiriensis de Pon∣tisicibus quandam derisoriam excusationem, sic inquiens: Sed ego conjicio illum non judicio, sed errore peccâsse; eo quòd homo illiteratus, sicut ple∣rique & penè omnes tunc temporis Angliae, qui Monachi non erant, nesci∣ret, quantum delinqueret; rem Ecclesiasticorum negotiorum sicut publico∣rum actitari existimans. Quare nunquam Pallium à Româ meruit; quam∣vis & ibi venalitas multùm operetur; nisi quod quidam Benedictus Aposto∣licae sedis pervasor ipsi misit Pallium gratulatus, quòd eum, quem alii Ar∣chiepiscopi ducebant ludibrio, ipse Papam appellâsset. Sed illo Papâ non multum post dejecto, omnia ejus facta evacuata; decretumque erat consi∣lio salubri, non eum potuisse dare legitimè pallium, qui justè non habu∣isset Papatum. Non resipuit super his Stigandus, sed perstitit, parùm co∣gitans de animarum salute, tantùm forensi frueretur honore. Interea Wil∣helmus Comes Normanniae Angliam veniens, armis provinciam perdomuit; cùm & Dei promissio suffragaretur, & nonnullae causae suppeterent, quas non infirmas ipse arbitraretur. Qui cùm & belli Hastingensis victoriâ & Castelli Doverensis deditione terrorem sui nominis sparsisset, Lundoniam venit. Venienti Stigandus cum potentissimis Anglis processu & favore suo applausit. Consertisque loquelis, Wilhelmus eum Stigandum in patrem & Archiepiscopum, ipse Wilhelmum in Regem & filium recepit. Verun∣tamen coronam regni de ejus manu Rex detrectavit suscipere; astutiâ, quâ consueverat, prohibitores ex parte Apostolici subornans. Nec multò post in Normanniam navigans, sub velamine honoris renitentem secum traxit; ne quid perfidiae se absente per ejus auctoritatem in Angliâ pullularet. Inter quae difficile dictu est, quantis eum excepit officiis, dignanter ubi∣cunque locorum assurgendo, & contra eum in omnibus Episcopatibus Nor∣manniae & Abbatiis longâ serie pompae procedi faciendo. Sed quicquid his tegebatur involucris erupit in clarum, veniente in Angliam Ermenfredo Se∣dunensi Episcopo Legato Alexandri Papae; qui ad voluntatem Regis co∣acto praefato Concilio Stigandum deposuit fidem Wilhelmi appellantem, & violentiam reclamantem. Et quamvis ille se blandè excusans, praeceptum Papae objectaret; non tamen opinionem affectatae depositionis exclusit, quòd cum toto aevo in vinculis Wyntoniae habuerit. Ibi ergo Stigandus tenui victu vitam toleravit; quòd ei parum de fisco inferebatur, & ipse in∣genitâ mentis duritiâ nihil de suo inferri pateretur. Qui & hortantibus amicis & praecipuè Reginâ Edwardi Sancti relictâ Edytha, ut se delicatiùs vestiret & pasceret, per omne sanctum jurabat, non se habere nummum nec valens. Huic sacramento soliditatis vim abfuisse probavit ingens vis opum post mortem ejus in subterraneis specubus inventarum. Ad quarum indicium ut veniretur, auxilio fuit clavicula collo exanimati dependens, quae familiaris scrinii esset custos. Ea serae immissa manifestavit per chartas inventas & qualitatem metallorum & quantitatem ponderum.

Quod dicit hic Wilhelmus Malmesbiriensis, & est de Pontificibus libro primo, viz. quòd Rex Wilhelmus tenuit Stigandum in vinculis; dicit Auctor de Concordantiis sub literâ S. non est verum; sed Wilhelmus inquit somniavit, quum ita scripsit. Habuit enim Wilhelmus eum in salvâ custodiâ, viz. in Castro Wyntoniae; infra quam custodiam diverteret quo vellet, sed extra limites ei non liceret. Honestissimè enim cum eo tractavit, dimittens ei in pace om∣nes thesauros auri & argenti, & aliarum rerum, quos ante depositionem suam habebat, & nihil ex omnibus accepit Rex quamdiu Stigandus viveret. At∣ramen Stigandus ne minimum nummum ex omnibus divitiis super semetipsum

expendere voluit. Eo verò defuncto assignavit Rex Wilhelmus corpus ejus sepeliri in Ecclesiâ Cathedrali Wyntoniae, & crucem magnam ex argento cum duabus imaginibus in thesauro ipsius Stigandi inventam ex omnibus pretio∣sissimis divitiis quas Rex invenerat Ecclesiae Wyntoniensi pro animâ Stigandi solummodò transmisit. Iste Stigandus rexit Episcopatum Wyntoniensem vi∣ginti duobus annis, & in eâdem Ecclesiâ sepultus est. Stigando in Archie∣piscopatum Cantuariensem successit Lansrancus Monachus, vir eleganter li∣teratus & moribus multimodis ornatus; qui inter caetera magnifica opera librum composuit de Sacramento Altaris fidem roborando Catholicam. Iste Lanfrancus a Wilhelmo Duce Normannorum, antequam Angliam conquisi∣vit, Abbas efficitur Cadamensis; & post in Regem Anglorum sublimatus post Stigandum primatem totius Angliae ipsum Lanfrancum Wilhelmus con∣stituit. Iste Lanfrancus natione Longobardus, ex ingenuis parentibus ortus fuit. Literarum vir iste insignis, liberales artes; quae jamdudum in Galliâ sorduerant, & ferè erant extinctae, acumine sui ingenii fecit reviviscere, &c. Sequitur Lanfranci vita ex Wilhelmo Malmesburiensi verbatim descripta (de Pontificibus Angl. lib. 1.) usque ad finem Epistolae Bonifacii Papae ad Ethelber∣tum Regem. Ad cujus calcem Rudburnus ex occasione mentionis de Ecclesiâ Christi Cantuariensis inibi factae ista subjungit.

Quia verò fit in hâ Epistolâ mentio quodammodo de fundatione Ecclesiae Christi Cantuariae; aliquid diffusius de ipsâ fundatione in sequentibus per∣tractandum est. In civitate Doroberniae, quae modò Cantuaria dicitur, beatus Augustinus Ecclesiam reperiens antiquo Romanorum fidelium opere factam, eam in nomine sancti Salvatoris Dei & Domini nostri Jesu Christi consecra∣vit, atque ibidem sibi & sucessoribus suis habitationem statuit; ut patet per Bedam de Gestis Anglorum libro 1mo. Non enim statuit Cathedram Patriar∣chatûs, ubi nunc Abbatia stat sancti Augustini, sed in Ecclesiâ sancti Salva∣toris, quam Monachis repleverat. Fuerunt enim in eâdem Ecclesiâ Mona∣chi inhabitantes, sed in numero pauci, ex quo priùs fundata erat a Romanis fidelibus usque in hodiernum diem; quamvis saeva gentilitas in caeteris locis ubique Monachos à terrâ delevit. Monachis tamen ibidem commorantibus Gentiles ministrabant panem, vinum, & oleum, & caetera vitae necessaria; ut habetur per Auctorem de Concordantiis Historiarum Angliae. In hâc Ec∣clesiâ antequam Rex Cantuaritarum Ethelbyrtus fidem Christianam suscepe∣rat, Bertha uxor ejus, quae Christiana erat de gente Francorum, ritum fidei Christianae inter Monachos observabat. Nam eâ conditione praedicto Regi Ethelbyrto erat desponsata, & à parentibus tradita; ut ritum fidei ac religi∣onis suae cum Episcopo, quem ei adjutorem fidei dederant, nomine Leodhar∣do, inviolatum servare licentiam haberet. Et hoc erat causa, quare tam citò Rex Ethelbyrtus paruit praedicationi Sancti Augustini & Commonachorum snorum.

Interea baptizato Rege Ethelbyrto cum totâ suâ provinciâ, cujus adjuto∣rio usus beatus Augustinus, convocavit ad suum colloquium Episcopos sive doctores Britonum provinciae, i. Walliae, pro tunc sicut & nunc, ut scribit Beda de Gestis Anglorum libro 1mo. cap. 32do. Quod dum esset statutum, ve∣nerunt septem Britonum Episcopi, &c. Succedit historia de colloquio Augusti∣ni & Episcoporum Britannicorum, de strage Monachorum Bannochoriensium, & de occasione conversionis Anglorum ex Bedâ, lib. 2. cap. 2. 1. desumpta.

Elegit etiam beatissimus Augustinus locum ad Monasterium construen∣dum non longè à civitate Dorobernensi, i. Cantuariensi ad Orientem; in quo ejus hortatu Ethelbertus Rex Ecclesiam beatorum Apostolorum Petri & Pauli à fundamentis construxit, ac diversis donis ditavit; in quâ ipsius Augustini & omnium Episcoporum Dorobernensium simul & Regum Cantiae poni corpora possent. Quam tamen Ecclesiam non ipse Augustinus, sed suc∣cessor

ejus Laurentius consecravit anno gratiae quingentesimo nonagesimo sexto••▪ Primus autem ejusdem Monasterii Abbas Petrus Presbyter fuit; ut scribit Beda de Gestis Anglorum libro primo. Hic etiam christianissimus Rex Ethelbertus construxit Ecclesiam Sancti Pauli Londoniae, Monachosque ibi instituit, & Ecclesiam Roffensem, Monachosque inibi constituens. Hic solus in Regibus Cantiae usque ad flumen Humbre imperii fines extendit, & pacem habens cum provincialibus. Qui pro merito sanctitatis Sanctorum catalogo est ascriptus. Primus enim omnium Regum gentis Anglorum coeli regna conscendit. Dein vitam Lanfranci repetens Rudburnus Malmsburien∣sem exscribere pergit. Primo itaque loco succedit Epistola Bonefacii Papae ad Justum Archiepiscopum; cui historiam de Egbaldo Rege & fugâ Laurentii Archie∣piscopi Rudburnus ex Bedâ subjecit: dein Epistolae Honorii Papae ad Honorium Ar∣chiepiscopum, Vitaliani ad Theodorum, Sergii ad Ethelredum, Alfridum & Adu••∣fum Reges. Huic postremae noster ista subjunxit.

Isti tres Reges, quibus Sergius Papa hanc praedictam Epistolam scripserat, non erant Monarchi in Angliâ sed Provinciales Reges. Etheldredus nam∣que qui fuit tertius filius Pendae Regis, qui primis ex Saxonibus regnavit in Provinciâ Merciorum, quartus Rex imperabat Merciis. Qui postquam regnâsset triginta annis, apud Bardeneyam in Monachum tonsus est, & non multo post in Abbatem assumptus est. Et isti Etheldredo scripsit Sergius Papa; ut potest elici ex scriptis Auctoris in Flores Historiarum libro primo, & sub anno gratiae sexcentesimo nonagesimo secundo; ubi inter caetera sic scribit. Hoc anno Wilfridus Eboracensis Archiepiscopus, &c. Consule Flo∣rilegum, quem Rudburnus verbatim exscribit.

Et quia Wylfridum istum sanctissimum patrem in manibus habemus; ali∣quid ulterius de ejus sanctitate intermiscendum est, quod scribit venerabilis Beda Presbyter in historiâ Anglorum. Quum divisum erat Regnum Angliae olim in septem sive octo regna; secundum regnum fuit regnum Suthsexiae sive Australium Saxonum; quod incoepit sub nobilissimo Duce Elle circa tricessi∣mum annum à primo adventu Anglorum. Hic Elle littora maris in Suth∣saxoniâ occupavit, & magis magisque sibi regionis spatia adquisivit, & multa contra Britones bella gessit. Nam ut fertur, congregato exercitu maximo Saxonum pugnavit contra Britones apud urbem munitissimam Andredes∣cestre; ubi post multas & lettiferas congressiones urbem non sine magnâ su∣orum amissione expugnavit; omnesque Britones ibidem inventos cum mulie∣ribus & parvulis interfecit in ore gladii. Et quia ibi tot suorum damna rece∣perat, ita urbem solotenus destruxit, quòd nunquam postea est reaedificata; locus tamen nobilissimae urbis videtur transeuntibus usque in hodiernum diem. Ella autem Rex cùm regnâsset potentissimè annis XVII. mortuus est; cu•• successit filius ejus Cissa, & eorum progenies post eosdem usque ad Athelwol∣dum, qui primus Regum Suthsaxonum per Sanctum Byrinum Episcopum ad fidem Christi conversus est, & baptizatus in Provinciâ Merciorum praesente ac suggerente Rege Wlfe••e, à quo etiam egressus de fonte, &c. In sequenti∣bus reliqua capitis 13. lib. 4. Bedae describuntur.

Interea superveniens cum exercitu Cedwalla juvenis strenuissimus, non∣dum fonte Baptismatis renatus, de gente Gewyseorum, cùm exularet à pa∣triâ suâ, interfecit Regem Athelwoldum; ac provinciam illam saevâ caede ac depopulatione attrivit. Sed mox expulsus est à ducibus Regis Berchuno & Aldhuno, qui deinceps regnum Provinciae tenuerunt. Quorum prior postea ab eodem Cedwalla, cùm esset Rex Gewyseorum, occisus, & Provin∣cia graviori servitio subacta. Sed & is qui post Cedwallam regnavit, simili modo Provinciam illam afflictione gravissimâ plurimo annorum tempore man∣cipavit. Quare factum est, ut toto illo tempore Episcopum proprium habere nequi••et. Sed revocato domum Wylfrido primo suo Antistite ipsi Episcopo

Gewyseorum, i. Occidentalium Saxonum, qui essent in Wentanâ civitate, subjacuerunt. Tandem postmodum anno Dominicae Incarnationis septin∣gentesimo quinto ex Synodali decreto statutum est; ut provincia Australium Saxonum, quae eatenus ad civitatis Wentanae, cui tunc Daniel praeerat, Paro∣chiam pertinebat; & ipsa Provincia Australium Saxonum proprium haberet Episcopum. Consecratusque est eis primus Antistes Edbertus, qui erat Ab∣bas Monasterii beatae memoriae Wylfridi Episcopi, quod dicitur Selesey; cui successit Ella, quo defuncto. Episcopatus discrimen magnum incurrebat. Nam cessavit Episcopatus per multum tempus. Sicque hoc regnum Suth∣saxonum processu temporis valde minoratum est; donec in aliorum Regum jura pertransut, i. e. Westsaxonum. Postquam ergo Cedwalla regno potitus est Gewysedium sive Gewysorum; coepit & insulam Vectam, quae eatenus erat tota Idololatriae dedita; ac stragicâ caede omnes indigenas exterminare, ac suae Provinciae homines pro his substituere contendit; votoque se obli∣gans, quamvis nondum regeneratus in Christo, quòd si cepisset insulam, quartam partem ejus simul & praedae Domino daret. Quod ita solvit, ut huic Wylfrido Episcopo, qui tunc fortè de gente suâ superveniens aderat, utendam pro Domino affirmaret. Est autem mensura ejusdem insulae juxta aestimationem Anglorum mille ducentarum familiarum. Inde data est Epis∣copo possessio terrae trecentarum familiarum. At ipse partem, quam acce∣pit, commendavit cuidam de Clericis suis, cui nomen Brectwym, & erat fili∣us sororis ejus, dans illi Presbyterum nomine Hiddila, qui omnibus, qui salvari vollent, verbum ac lavacrum vitae ministraret. Unde in Provin∣ciâ eorum, qui de eâdem insulâ credendo salvati sunt, duo Regii pueri, fra∣tres viz. Arnualdi Regis insulae, spirituali sunt Dei gratiâ coronati. Hoc ergò ordine postquam omnes Britannorum Provinciae Christi fidem suscepe∣rant, suscepit & insula Vecta. Sicque transiit dominium Suthsaxonum, quod incoepit anno Dominicae Incarnationis quadringentesimo nonagesimo primo, post mortem Hengisti anno tertio; & factum est dominio Regum Westsaxonum. Reges Suthsaxonum dominabantur aliquanto tempore in Suthsexiâ; eratque sedes Episcopalis ejusdem pagi antiquitus in Seleseyâ, modò est apud Cicestriam. Haec quae dicta sunt de hâ Provinciâ Suthsaxo∣num, scribit Beda de Gestis Anglorum. Wilhelmus verò de Gestis Pontificum libro tertio n de eadem Provinciâ sic scribit:

Percensitis omnibus Episco∣patibus Westsaxoniae, ad Australium Saxonum Episcopos ordo narrandi dirigitur. Provincia illa collimitatur ex unâ parte Westsaxonibus, ab alte∣râ Cantuaritis; Occidentalium Regum ditioni semper subjecta cum regu∣lis, postquam Cedwalla Regem eorum Edelwalk bollo fudit. Is Edelwalk suadente Rege Wlfero baptizatus in Merciâ, beatissimum Wylfridum à sede suâ exulantem benigno dignatus hospitio, Episcopatûs etiam sede extulerat loco qui Selesige dicitur, nec nisi uno introitu potest adiri, mari undique circumgyratus. Veruntamen, ut dixi, Rege occiso, & Wilfrido qui ibi∣dem Monasterium aedificaverat, domum redditâ pace regresso, multis an∣nis Episcopatus vacavit: spectabatque interim Pontificatûs administratio ad Wintoniensem Antistitem, &c.

Sequuntur Epistola Sergii, Gregorii, Le∣onis, Formosi, & Joannis Pontificam Romanorum, & reliqua Epistola Lanfranci ad Alexandrum Papam, ex Malmsburiensi (loco cit.) desumptae.

Succubuit tantis rationibus Thomas; & placitum ad moderationem trans∣ferens, libenter conditioni concessit animum, ut ulterior ripa Humbre flu∣minis esset principium suae Diocoesis, citerior esset limes Parochiae Cantuari∣ensis. Erat enim tunc temporis Lanfrancus in doctrinâ & mundi sapientiâ famosissimus; quem venerabiliter suspiceret Apostolicus Alexander. Porrò Wilhelmus Rex in omnibus ei assurgebat, aggaudebatque & ei & aliis, quos in bono fervore audivisset, permisitque ei concilia congregare, quorum unius

actio haec est.

Anno Incarnationis Dominicae MLXXV. regnante Wilhel∣mo Rege anno nono; congregatum est Concilium in Londoniâ praesidente Lanfranco Archiepiscopo Dorobernensi, considentibus secum Thomâ Archi∣episcopo Eboracensi & caeteris Episcopis, Roffensis Ecclesia per id tempus pastore carebat, Lyndiffarnensis qui & Dunelmensis Episcopus canonicam excusationem habens concilio interesse non potuit. Et quia multis retro an∣nis in Anglico regno usus Conciliorum absolverat, renovata sunt nonnulla, quae antiquis etiam fuerant Canonibus definita. Ex Concilio igitur Toleta∣no quarto, Milevitano, atque Bracharensi statutum est; ut singuli secun∣dùm ordinationis suae tempora sedeant, praeter eos qui ex antiquâ consuetu∣dine sive suarum Ecclesiarum privilegiis digniores sedes habent. De quâ re interrogati sunt senes & aetate provecti, quid vel ipsi vidissent, vel à majo∣ribus atque antiquioribus veraciter ac probabiliter ipsi vidissent vel audi∣vissent. Super quo responso petitae sunt induciae, ac concessae usque in crasti∣num. Crastinâ autem die concorditer perhibuere; quòd Eboracensis Ar∣chiepiscopus ad dexteram Dorobernensis sedere debeat, Lundoniensis Epis∣copus ad sinistram, Wentanus juxta. Si verò Eboracensis desit; Londoni∣ensis ad dexteram, Wentanus ad sinistram.

Et sic claret, quòd Wyntoni∣ensis Praesul non secundùm ordinationis suae tempus, sicut caeteri Pontifices, se∣det in Conciliis sive in Convocationibus, sed secundùm dignitatem suae Ecclesiae quartum locum semper sive tertium ab Archiepiscopo Cantuariensi tenet. Et rogo carissimi hanc Chronicam inspecturi sive perlecturi; qualem gra∣dum excellentioris dignitatis seu privilegii in Anselmo venerabili Cantuari∣ensi Archiepiscopo recepit, ut creditis, ipsa Patriarchalis totius Angliae Ec∣clesia? Ut enim ventum est ad Concilium apud Barum, ubi Apostolicus Do∣minus Urbanus ante corpus sancti Nicholai constratum tapetibus & palliis ip∣se casulâ cum pallio amictus tribunal ascendit, caeteri cum cappis sedebant. Omnibus ergo suum locum ex antiquo vendicantibus, Anselmus humilitate summus quo poterat assedit. Exciderat animo summi Pontificis ingruente tumultu, ut ei locum delegaret. Sed erroris admonitus est quaestionis ne∣cessitate à Graecis propositâ, probare volentibus Spiritum sanctum non à Patre procedere. Hanc ergo quaestionem dum expedire tentans magis invol∣veret, Graecis contra non improbabiliter occurrentibus, Anselmi recordatus exclamat vividè; tonitruum vocis aedis capacitas & turbae multiplicitas ingemi∣nant. Pater & magister Anselme Anglorum Archiepiscope ubi es? Ille ubi se vocari audivit, in pedes constitit. Quem Apostolicus compellans: Nunc, inquit, magister opus est scientiâ, opus eloquentiae tuae operâ: Veni ascende huc & defende matrem tuam Ecclesiam, quam Graeci labefactare conantur. Succurre ergò quasi à Deo huc missus. Continuo cuncti astantes & assidentes oculos & ora in eum conversi percunctari coeperunt, quis esset? Annitenti∣busque proximis ad concessum Apostolici levatus sedere jussus est juxta Ro∣manum Archidiaconum, cui ante Papam sedere moris est. Includamus, in∣quit Papa Urbanus, hunc in orbe nostro, tanquam alterius orbis Papam. Nec moratus omnibus palam exposuit Papa, qui genus, unde domo, cujus scientiae, cujus facundiae, quàm religiosus, quanta pro fidelitate Romanae Sedis passus esset. Dilatusque in posteram diem quaestionis tractatus, quam∣vis Anselmus statim respondere non dubitaret. Sed sequenti die solito matu∣riùs coetu coacto promotus in editum ita pertractavit quaestionis latera, ita pe∣netravit & enebulavit intima; ut Latini clamore testarentur gaudium, Grae∣ci de se praeberi dolerent ridiculum, nullus porro inops & inanis scientiae dis∣cederet. Sensa illius sermonis procedenti tempore luculenter digessit in li∣bro de Processione Spiritûs Sancti facto. Tunc verò ubi verbum absolvit, om∣nes in illum oculos & ora conversi, hic laudare fidem, ille scientiam, omnes eloquentiam. Sedato fragore, quem laus ejus suscitaverat, intendens in eum

summus Pontifex ait. Benedictum sit cor & sensus tuus & os, & sermo oris tui sit benedictus. Celebrato sic Concilio, omnibusque Episcopis Gallicanis sedes suas agnoscentibus, nulloque recordante aliquem Cantuariensem Archi∣episcopum concilio Romano interfuisse, posita est ei sedes in coronâ cum Ar∣chidiacono Romanae Ecclesiae, & in aeternum jus sibi & successoribus suis transcripta.

Post Stigandum, qui contra decreta Canonum ambas sedes occupaverat Cantuariensem viz. & Wyntoniensem, in sede Wyntoniensi Stigando de∣posito successit in Episcopatum Wentanae civitatis Walkelinus, † vir magnae literaturae, doctor in Theologiâ egregius, in studio Parisiacensi cathedram ascendit magistralem, consanguineus enim erat Wilhelmi Conquaestoris & natione Normannus. Hic primis temporibus suae consecrationis Monachos Ordinis Sancti Benedicti supra modum exosos habebat; ut habetur in Gestis Pontificum lib. 2do. c. 30. Unde & trecentas libratas terrae Monachis Ec∣clesiae suae auferens, suis & successorum suorum usibus implicuit. Iste Wal∣kelinus incitavit omnes Episcopos Angliae ad expellendum Monachos à Ca∣thedralibus Ecclesiis in Angliâ, ut habetur in Gestis Pontificum libro primo, cap. 7mo. ubi sic habetur.

Jamque enim Episcoporum livor increverat vo∣lentium ab Episcopalibus sedibus Monachos Clericis immissis extrudere. Auctor hujus factionis fuit Walkelinus Wentanus, ad caetera bonus, sed in hoc ad pravum consiliis susurronum flexus, plusquam quadraginta Canoni∣cos cappis & superpelliciis ornaverat introducendos in propriam Ecclesiam Monachis expulsis, si potuisset trahere Regem Wilhelmum & Archiepisco∣pum Lanfrancum in suum consensum. Regem Wilhelmum in sententiam traxit; & toto conatu elaborabat; ut Archiepiscopi Lanfranci consensum eliceret. At ille Archiepiscopus Lanfrancus auditum facinus exhorruit; & tot potentum excogitatas machinas, ut casses aranearum, solo intuitu dissolvit. Quinetiam ne idem auderent posteri, egit, ut Alexander Papa scriptis inhiberet. Magnum id & laudandum, ut quod sedula Sanctorum benignitas tempore Regis Edgari inchoaverit, iste gloriosus Archi-Praesul labefactari non permiserit, quamvis iniquâ comparatione factum hujus cum illorum facto pensitetur. Nam illi totius Angliae magistri arridente Rege facilè quod vellent efficerent; iste autem solus contra tot obsistentes rem profligaverit & vicerit. Abbatiam Sancti Albani per Paulum Abbatem, quem ibi constituit, in eum, quo nunc est, statum provexit. In Roffensi Episcopatu Clerici servientes vix ad quaternarium numerum assurgere pote∣rant, & ipsi quotidiani panis egentes. Hos per Gundulphum Episcopum sustentans sumptibus propriis Monachos ad quinquaginta introduxit; qui∣bus Villâ permagnificâ datâ procuravit, ut non solùm non afficerentur ino∣piâ, sed etiam victualium gauderent copiâ.

Walkelinus postmodùm su∣per proposito nefando vehementer doluit; & Monachus in propriâ Ecclesiâ factus: 'Monachos ut filios fovebat, dilexit ut fratres, honorabat ut Domi∣nos; nihil minus pro dissimilitudine vestis exhibens eis vel adjutorii vel familiaritatis. Istud habetur in Gestis Pontificum lib. 2do. cap. 2do. Quod autem ponitur hic dissimilitudo vestis, intelligitur de habitu pontificali su∣perposito Monachali; ut scribit Actor de Concordantiis Chronicantium sub li∣terâ V.

Nullum conviciis incessere, pronuncians quòd Episcopalis gravi∣tas suam indignâ maculâ respergat gloriam, si in pauperiorum descendat

contumeliam.

Iste Walkelinus Episcopus constituit Symeonem fratrem suum, virum gloriosum ac religiosum, in Priorem Ecclesiae suae, qui postmo∣dùm factus est Abbas Elyensis. Symeone sic translato, contulit Walkelinús Episcopus Prioratum Wyntoniensis Ecclesiae Godefrido cuidam ex Cameraco genito:

Qui religione & literaturâ insignis fuit. Literaturam protestan∣tur Epistolae samiliari illo & dulci stylo editae; maximéque Epigrammata, quae Satirico modo absolvit, praeterea versus de Primatum Angliae laudibus. Quid quòd omne divinum officium, quod vetustate quadam obsoletum, na∣tivâ excultum venustate fecit splendescere. Religionis & hospitalitatis nor∣mam pulchrè inchoatam delineavit in Monachos; qui hodie in utrisque ita Godefridi formam sectantur, ut aut nihil aut parum eis desit ad laudis cumu∣lum. Denique est in eâ domo hospitum terrâ marique venientium, quan∣tum libuerit, diversorium sumptu indeficienti, charitate indefatigatâ. Inter haec inerat sancto viro morum humilitas; ut nihil ex illo unico Philo∣sophiae promptuario redoleret nisi humile, procederet nisi dulce. Quantula verò potest videri haec ejus laudatio? Quotus verò quisque est, qui vel mi∣nimùm imbutus literis non alios infra dignitatem suam opinetur, tumido gestu & pompatico incessu prae se ferens conscientiam literarum? Verunta∣men ne quid perfectionis sanctae deesset animae; multis ille annis grabatum fovit camino diuturnae tabis peccata excoctus.

Walkelinus Episcopus fieri fecit turrim Ecclesiae Wyntoniensis, ut modò cernitur; coetum Monachorum in ipsâ Ecclesiâ augmentavit; & postquam strenuè rexisset Wyntoniensem Ecclesiam viginti septem annis, quievit in Domino; illum nempe

Atropus occurit, Lachesis traxit, reparavit Clotho colum dirè; patriae flos coepit abire. O Walklyne pater salveris, quòd locus ater Nunquam te violet, qui malè semper olet. Sed plausu plena cuncto Paradisus amoena His animam teneat atque fovere queat. Sitque pater tibi dux, sit rector, sit tibi vita. Filius, & sua crux lux tibi fiat ita. Amen.

Sicque viam universae carnis Walkelyno ingresso, in propriâ Ecclesiâ sepul∣tus est idem Praesul benignissimus, ut ita dicam. Sed & quamvis Monachos omnes in Angliâ, & Ecclesiam suam in principiis deliciarum exosos habu∣isset; infra breve tamen poenituit, & quod per prius inordinatè in animo conceperat, religiosissimè corripuit; & restitutionem de malefactis ordini Monachorum illatis cum omni humilitate fecit. Et hoc mihi & omnibus in testimonium suae satisfactionis devenit; quia obitum suum tam solemniter celebrat Wyntoniensis Ecclesia, tanquam pro speciali Benefactore suo; quod non faceret, si ingratus eidem Ecclesiae minimum extitisset. Jacet enim ejus∣dem Praesulis venerabile corpus humatum in navi Ecclesiae ad gradus sub Pul∣pito, in quo erigitur crux argentea magna Stigandi Archiepiscopi cum duabus imaginibus argenteis magnis, ad pedes viz. Wilhelmi Gyffard quon∣dam Wyntoniensis Episcopi; & in lapide marmoreo superposito sculpuntur hi versus;

Praesul Walklynus istic requiescit humatus, Tempore Wilhelmi Conquestoris cathedratus.

Anno gratiae MLXXI. & Regis Wilhelmi primi quinto, cum Angli à Normannis nimis injuriosè tractarentur; ad Helyensem Insulam & Insulam Thorneiae fugientes, ibi castra refugii facientes, Herewardum militem in armis strenuissimum sibi ducem praefecerunt, &c. Dein reliqua hujusce anni,

& gesta annorum quatuor sequentium Rudburnus ex Florilego mutuatus (isthoc duntaxat addito, Waltheofum Comitem Wintoniae decollatum esse) Ecclesiae Du∣nelmensis exhibet historiam, quam inter alia de Sede Dunelmensi scripta inferiùs collocandam duxi. A rebus Dunelmensibus enarrandis Author ad res gestas anni 1083. saltn facto transit.

Anno gratiae secundùm computationem Auctoris in Flores Historiarum MLXXXIII. Idus Aprilis obiit Matildis Regina, uxor Wilhelmi Regis, filia Baldewyni Comitis Flandriae; & sepulta est Cadomi in Monasterio Sancti Stephani, quod ipsa cum viro suo à fundamentis construxerat, & nobiliter dotaverat; anno XVII. regni Wilhelmi. Istius Matildis consilio Wilhel∣mus Rex pacificè cum Anglis tractabat, quamdiu ipsa vixisset; post mortem verò ipsius Matildis omnem induit tyrannidem. Unde statim misit Justiti∣arium per totam Angliam singillatim per Comitatus; & inquirere fecit & di∣ligenter perscrutari, quot acrae vel jugera terrae, quidque uni militi sufficere posset; fecitque inquirere de urbibus & villis & viculis, ad quid in solidum ascenderent. Inquisivit etiam, quot animalla possent sufficere ad unius hy∣dae culturam. Quid hîc vocatur Hyda; notandum quòd tria grana ordei sicca & rotunda faciunt pollicem, duodecim pollices faciunt pedem, tres pe∣des faciunt ulnam, quinque ulnae & dimidia faciunt perticam, & viginti per∣ticae in longitudine & quatuor in latitudine faciunt unam acram. Item unus denarius, qui dicitur Starelyng, rotundus sine tonsurâ ponderabit XXXII. grana frumenti in medio spicae; viginti denarii faciunt unciam, & duodecim unciae faciunt libram secundùm cursum Angliae, id est, viginti solidos. Octo librae frumenti faciunt lagenam, octo lagenae faciunt modi∣um secundùm mensuram Londoniarum, & est octava pars quarterii. Item ducentae quinquagintae librae Sterlingorum faciunt bussellum. Item quatuor virgae terrae faciunt Hydam, i. sexaginta quatuor acrae terrae. Quinque Hy∣dae terrae faciunt Feodum militis s. trecentae acrae terrae & viginti. Quodlibet Feodum militis dabit pro scutagio quadraginta solidos. Dimidium Feodum militis, i. e. CLX. acrae terrae, dabit pro scutagio viginti solidos. Item pro XVI. parte feodi militis, i. e. viginti acrae terrae dabit pro scutagio vi∣ginti quatuor denarios, obolum, & quadrantem Item pro decimâ par∣te Feodi militis, i. e. triginta tres acrae terrae dabit pro Scutagio qua∣tuor solidos. Item pro quintâ parte Feodi militis, i. e. LXIV. acrae ter∣rae dabit pro Scutagio octo solidos. Item pro unâ hydâ & quartâ parte hydae dabit pro Scutagio X. solidos, i. e. o viginti quatuor acrae terrae. Item pro tertiâ parte Feodi militis, i. pro CVI. acris terrae & dimidiâ dabit pro Scutagio XII. solidos. Fecit etiam Wilhelmus Rex de fluminibus, pa∣ludibus & sylvis, quem censum redderent per annum, & quot milites essent in unoquoque Comitatu regni. Quae omnia in scriptis redacta & Westmo∣nasterium delata, in thesauris Regum usque hodie reservantur. Deinde de unoquoque aratro, i. e. hydâ terrae, totius regni sex solidos cepit argenti. Hîc incaepit magna oppressio in Angliâ & manifesta. Consimile fecit, immo magis detestabile, anno regni sui quarto, pessimo usus consilio, omnia Anglo∣rum Monasteria exspolians, auro & argento insatiabiliter apporiavit; & ad majora sanctae Ecclesiae opprobria calicibus & feretris non pepercit. Episco∣patus quoque & Abbatias omnesque qui Baronias tenebant, & eatenus ab omni servitio saeculari libertatem habuerant, sub servitute statuit militari. Inrotu∣lans singulos Episcopatus & Abbatias pro voluntate suâ, quot milites sibi & successoribus suis hostilitatis tempore voluit à singulis exhiberi. Et Rotulos hujus servitutis Ecclesiasticae ponens in thesauris, multos viros Ecclesiasticos huic constitutioni pessimae reluctantes à regno fugavit. Eodem tempore factus est magnus Liber; qui habitus est in thesauro Westmonasterii, & alius in thesauro Ecclesiae Cathedralis Wyntoniae, vocatus Domysday; & vocatur sic, quia nulli parcit, sicut nec magnus dies judicii. Anno verò sequenti,

viz. anno octavodecimo regni sui, instillato in auribus Regis quòd propter injustas & frequentes exactiones & oppressiones ejus universitas regni con∣spiraverat contra ipsum, Rex Wilhelmus in festo Pentecostes apud Westmo∣nasterium coepit homagium hominum totius Angliae & juramentum fidelita∣tis, cujuscunque essent Feodi vel tenementi. Eodem tempore per priùs Henri∣cum filium suum juniorem cingulo donavit militari. Extorta igitur maximâ pecuniae summâ, de quibus aliquam sophistice causam poterat invenire, in Normanniam innumeris maledictionibus laqueatus transfretavit.

Erat Rex Wilhelmus Bastard amator ferarum. In tantum hujusmodi bestiolas dilexit; quòd qui cervum caperet vel capreolum, exoculabatur, nec erat qui patrocinaretur. Amabat enim Rex ferus feras, ac si esset pater fe∣rarum, humanam postponens charitatem. Unde asseritur, quòd per triginta & amplius milliaria, ubi erat hominum mansio, terra culturâ fructifera nec non frugifera, extirpatis domibus cum pomoeriis & hooris, & etiam Eccle∣siis cum Coemiteriis, in Forestam vel potius in deserta & ferarum lustra Rege jubente sit redacta. Quae Foresta Nova Foresta usque in praesens appellatur. Ad castra verò construenda omnes suos superabat Antecessores; armorum & militiae amator fuit incomparabilis. Verumptamen pacis amator extitit sin∣gularis, sitiens sanguinem homicidarum & latronum, & ultor scelerum in∣exorabilis. Acierum dispositor & rector prudentissimus; & bellator, quasi esset Marti confoederatus, fortunatissimus & invictissimus. Unde qui diu prudenter Normanniam tanquam jure haereditario, Coenomanniam armis si∣bi adquisivit; Britannicam, Amoricam subjugavit, in Angliâ quoque solus regnavit. Scotiam & Walliam subegit. Omnes sibi Rebelles etiam conter∣minos potenter ac prudenter edomuit. Tantaque pax suis regnavit tempori∣bus; quòd puella virguncula auro onusta indempnis ac intacta Angliam po∣tuit peragrare. Iste Rex Wilhelmus tria Coenobia fundavit. Unum in Angliâ in honorem Sancti Martini apud Hastyng, quod de Bello nuncupatur; ubi consertum legitur praelium inter ipsum & Haroldum. Quo in loco Mo∣nachis institutis, ut pro animâ Regis Haroldi & aliorum ibidem occisorum divina celebrarent, constituit; Coenobiumque illud congruis possessionibus am∣pliavit. Et Abbatiam de Bermondesey in Suthreyâ. Aliud Monasterium unà cum uxore suâ Matilde in Normanniâ apud Cadomum construxit; quod in honore Sancti Stephani Protomartyris consecratum praediis optimis & do∣nariis magnificis insignivit.

Iste Wilhelmus ex Reginâ Matilde liberos multos generavit, Robertum, s••. Wilhelmum, Ricardum, & Henricum. Quorum primogenitus Robertus adhuc patre vivente Normanniam sibi negari molestè ferens, in Italiam abiit irâ succensus; ut filiâ Bonefacii Marchionis sumptâ adversaretur patri partibus illius adjutus. Sed hâc petitione frustratus, Philippum Francorum Regem contra patrem suum excitavit. Quare ipsius benedictione & haeredi∣tate cassatus, Angliâ post mortem patris sui caruit, Ducatu Normanniae vix retento; ut infrà pleniùs patebit. Maledixit enim Wilhelmus Roberto filio suo propter hanc causam praetactam. Quam maledictionem, antequam obiret▪ expertus est evidenter. Ricardus magnificus & bonae indolis adolescens & Dux Beormae, primaevae florem juventutis acerbâ morte praevenit. Tradunt enim ipsum in novâ Forestâ, quam pater suus de novo construxerat, quae no∣va Foresta modò appellatur, ut superiùs diximus, cervos insequentem mor∣bum lethalem incurrisse, in loco viz. quem Rex pater ejus destructis villis, ut suprà dictum est, & Ecclesiis subversis in sylvam redegerat densissimam & habitaculum bestiarum. Quidam scribunt, quòd praedictus Ricardus sic cer∣vos insequendo ictu sagittae vulneratus in saepe nominatâ Forestâ interiit; & sepultus est in Ecclesià Cathedrali Wyntoniae. Filiae Regis Wilhelmi quin∣que erant; quarum Coecilia Cadomis Abbatissa fuit. Constantia Comiti Britanniae Alano erat in conjugium data. Tertia verò Adala Stephani Ble∣sensis

Comitis uxor fuit. Viro tandem defuncto, apud Mercenniacum Sanctimonialis habitum suscepit. Quarta Haroldo Anglorum Regi promissa fuerat, ut praediximus. Et quinta Aldefonso Galiciae Regi jurata erat; qua∣rum duorum nomina penitus non audivi.

Rex praeterea Wilhelmus in adolescentiâ primâ castitatem adeò respexit▪ ut publicè diceretur ipsum in foeminâ nihil posse. Verumptamen ex Proce∣rum sententiâ matrimonio addictus, ita se habuit; ut pluribus annis nullius probri suspicione notaretur. Subjectis humilis apparebat & facilis, inexora∣bilis erat rebellibus. Diebus singulis Missae assistebat, matutinos hympnos & vespertinos diligenter cum Horis regularibus audiebat. Wilhelmus Rex solitus erat coronari ad Natale Domini Wygorniae, ad Pascha Wyntoniae, ad Pentecosten Londoniae. Et haec de moribus ejus dicta sufficiant. Istius Re∣gis Wilhelmi anno regni sui vicesimo primo & anno Domini MLXXXVI. secundùm computationem Auctoris de Concordantiis Chronicorum, in Provin∣ciâ Walliarum quae Ros vocatur, inventum est Walwennii sepulchrum▪ qui fuit Arthuri Regis Britonum ex sorore nepos, super ripam maris, longitudi∣nem habens quatuordecim pedum. Regnavit autem in eâ parte Britanniae, quae usque hodie Walweytha vocatur; vir in militiâ & in omni animositate famosissimus, ut tradunt Britones.

Rex Wilhelmus erat Legum amator & emendator studiosissimus. Unde apud Londoniam consilio Baronum suorum fecit summonire per universos Angliae Comitatus omnes Nobiles sapientes & suâ lege eruditos; ut eorum le∣ges & consuetudines audiret. Et licèt Rex Wilhelmus leges Norfolchiae, Cantebriggiae & Deirae, ubi quondam maxima pars Danorum & Norwegen∣sium inhabitabat, priùs magis approbaverat, & eas per totum regnum obser∣vari praeceperat; pro eo quòd omnes Antecessores ejus Duces & ferè omnes Barones Normanniae Nothwygenses extitissent, & quòd de Northwegiâ olim venissent. Sed postea ad preces Communitatis Anglorum Rex adquievit. Qui deprecati sunt, quatenus permitteret sibi leges proprias & consuetudines antiquas habere, in quibus vixerant patres eorum & ipsi autem eis nati & nu∣triti sunt, sc. leges Sancti Edwardi. Et ex illo die magnâ auctoritate veneratae & observatae sunt prae caeteris regni legibus leges Sancti Edwardi; quae qui∣dem priùs inventae sunt, & constitutae fuerunt tempore Regis Edgari avi sui. Verumptamen post mortem ipsius Regis Edgari usque ad coronatio∣nem Sancti Regis Edwardi, quod tempus continet annos sexaginta septem, prae∣dictae Leges sopitae sunt & penitus pretermissae. Sed postquam Rex Ed∣wardus in regno fuit sublimatus, consilio Baronum Angliae legem▪ sexaginta septem annis sopitam excitavit, excitatam reparavit, reparatam decoravit, decoratam confirmavit; & confirmata vocata est lex Sancti Edwardi Regis, non quòd ipse priùs adinvenisset eam, sed cùm praetermissa fuisset & penitus oblivioni dedita à morte avi sui Regis Edgari, qui primus inventor ejus fu∣isse dicitur, usque ad sua tempora viz. sexaginta septem annis. Unde ex praecepto Regis Wilhelmi electi sunt de singulis totius Angliae Comitatibus duodecim viri sapientiores; quibus jure jurando injunctum erat coram Rege Wilhelmo, ut quoad possent recto tramite neque ad dexteram neque ad si∣nistram declinantes legum suarum consuetudinumque sancita patefacerent, nil praetermittentes, nil addentes. Aldredus autem Eboracensis Archiepisco∣pus, qui Regem Wilhelmum coronaverat, & Hugo Londoniensis Episcopus per praeceptum Regis scripserunt propriis manibus omnia, quae praedicti ju∣rati dixerunt. A legibus namque sanctae matris Ecclesiae sumentes exordium, quia per eam Rex & regnum solidum subsisten••i habent fundamentum, le∣ges & libertates & pacem ipsius concionati sunt dicentes: Omnis Clericus, &c. Sic enim incipiunt Leges Sancti Edwardi. Sancivit namque primùm leges in Britanniâ (p Dumwallonis Molmucii, cujus leges Molmucinae dicebantur, us∣que

ad tempora istius Wilhelmi Conquaestoris satis celebres. Inter quae sta∣tuit, ut civitates & templa Deorum, viae ad illa ducentes, ac aratra colone∣rum immunitate confug••i gauderent. Deinde Mercia Regina Britonum uxor Gwetelini Regis, à quâ Provincia putatur Merciorum denominata, legem edidit discretione & justitiâ plenam, quae lex Marcia vocabatur. Has duas leges Gildas Historicus transtulit in Latinum, & Rex Alfredus postmodùm de Latino in Saxonicam transmutavit, quae Merchelege Saxonicè dicebantur. Ille quoque Alfredus legem anglicè conscriptam superadjecit, quae Westsexe∣nelage Saxonicè vocabatur. Tandem Danis in hâc terrâ dominantibus, ter∣tia lex emanavit, quae Danelage dicebatur. Ex his tribus legibus Sanctus Edwardus tertius ante Conquaestum unam legem communem edidit; quae Le∣ges Sancti Edwardi usque hodiè vocantur. De quibus nonnulla vocabula ad∣huc frequentata, inserere dignum duxi.

Mundebryche,

i. e. laesio Majestatis, Gallicè blesuure de Court ou de loys.

Trithbryche,

i. e. fractio pacis.

Mys••remuynge

i. variatio loquelae in Curiâ.

Scheaunwynge,

i. e. propositio mercimonii, Gallicè Displeyure de Marchaundyse.

Hamsokne vel Hamfare,

i. e. insultus factus in domo.

Forstallynge,

i. e. coactio vel obsistentia facta in stratâ regiâ.

Frythesockne,

i. e. tutatio in jurisdictione, Gallicè seureute en defens.

Infangthef pelfyn inward,

i. e. infra suum cupere reum, Gallicè dedemez le ••••en athachement de laron.

Saka,

i. e. jurisdictio, Gallicè Court justice forfet onacheson.

Soka,

i. e. secta curiae, & inde dicitur Sokne: sed Sokne dicitur aliquando interpellatio majoris audientiae.

Wergelthef

Anglicè Eschape, Gallicè Solte de laron.

Thean,

i. e. laudare auctorem, Gallicè Renoch garant; & quandoque dicitur sequela nativorum.

Fythwyte,

i. e. amerciamentum pro conflictu.

Wardwite

hoc est, esse quietum pro Wardis factis, Gallicè sursise de garde.

Bloodwyte,

i. e. amerciamentum pro effusione sanguinis.

Flythwyte,

i. e. emenda proveniens pro contentione.

Leyrwyte,

i. e. emenda pro corruptione nativae.

Gultwyte,

i. e. emenda pro transgressione.

Scot,

hoc est esse quietum de quadam consuetudine, sicut de omni tallagio ad opus Vicecomitis vel ejus Ballivorum, vel ad opus Ballivorum Domini.

Hydage

vel Talage, i. tallagium datum Danis, i. tres denarios de qualibet hydâ terrae.

Wapentak

& Hundred idem sunt; quia procinctus centum villarum solebat reddere arma in adventu Domini.

Lestage,

i. e. consuetudo exacta in nundinis & mercatis.

Stallage,

i. e. exactio pro statione in plateis tempore nundinarum.

Haec expositio vocabulorum praedictorum habetur per Ranulphum Cestren∣sem in suâ Polychronica, ubi agit de Alfredo. Alibi verò legi ista vocabula explanata sub formâ quae sequitur.

Soka,

hoc est secta de homagio in Curiâ Domini secundùm consuetudinem regni.

Sak,

hoc est placitum & emenda de transgressione homagii in Curiâ Domini, quia Sak anglice Achesun gallicè, & dicitur Forsi••hesak idem quod purquele à chesun & Sak dicitur pur forfet.

Tolle,

hoc est quòd vos & homines vestri de toto homagio vestro sitis quieti de omnibus mercatis de tolneto, & de rebus emptis & venditis.

Them,

hoc est quòd habeatis totam generationem villanorum vestrorum cum eorum sectis & catallis, ubicunque in Angliâ inventi fuerint, excepto

Infangenethef,

hoc est quòd latrones capti in Dominio vel in Feodo vestro, & de suo latrocinio convicti, in Curiâ vestrâ judicentur.

Utfangenethef,

hoc est quòd latrones de terrâ vestra, vel de Feodo vestro extra terram vestram vel Feodum vestrum capti cum latrocinio ad curiam vestram revertantur, & ibidem judicentur.

Hamsokene,

hoc est, quietum esse de amerciamento pro ingressu hospitio∣rum violenter & sine licentiâ contra pacem Domini Regis, & quòd teneatis placita de hujusmodi transgressione factâ in terrâ vestrâ in curiâ vestrâ.

Grythbreche,

hoc est pax Domini Regis infracta, quia Gryth Anglicè, Pax Latinè, & Pees Romanè.

Bloodwyte,

hoc est esse quietum de amerciamentis pro sanguine fuso, & quòd teneatis inde placitum in curiâ vestrâ, & habeatis amerciamenta inde provenientia; quia Wyte Anglicè, misericordia Latinè.

Pleythwyte,

hoc est esse quietum de amerciamentis pro medlettis, & quòd teneatis inde placitum in Curiâ vestrâ, & habeatis amerciamenta inde prove∣nientia; quia Plyth Anglicè, Medelee Romanè.

Flythwyte,

hoc est esse quietum de contentione & convitiis, & quòd tenea∣tis placita inde in Curiâ vestrâ, & habeatis inde amerciamenta; quia Flyth Anglicè, Tensun Romanè.

Ferdewyte,

hoc est esse quietum de amerciamentis, cùm quis utlagus fugi∣tivus veniat ad pacem Domini Regis sponte vel licentiatus.

Flemenfryth,

hoc est quòd habeatis catalla sive amerciamenta hominis vestri fugitivi.

Leyrwyte,

hoc est, quòd capiatis emendationem ab ipso qui corrupit nati∣vam vestram sine licentiâ vestrâ.

Chyldwyte,

hoc est, quòd capiatis geresum an de nativâ vestrâ corruptâ & praegnatâ sine licentiâ vestrâ.

Forstalle,

hoc est esse quietum de merciamentis & de catallis arestatis infra terram vestram, vel exarestatis, & teneatis & habeatis placita inde in Curiâ vestrâ de hujusmodi catallis arestatis infra terram vestram, & amerciamenta inde provenientia.

Scot,

hoc est esse quietum de quadam consuetudine, sicut de communi tallagio ad opus Vicecomitis vel ejus Ballivorum.

Geld,

hoc est esse quietum de consuetudinibus servilibus quae quondam dari consueverunt, siout Hornguld & his similibus.

Hydeage,

hoc est esse quietum, si Dominus Rex talliaverit totam terram per hydas.

Caruage,

hoc est esse quietum, si Dominus Rex talliaverit totam terram per carucas.

Daneguld,

hoc est esse quietum de quadam consuetudine, quae currit aliquo loco, quam quondam Dani levaverunt in Angliâ.

Hornguld,

hoc est esse quietum de quâdam consuetudine exactâ pro talliâ sc. de quâcunque bestiâ cornutâ.

Wapentake,

hoc est esse quietum de sectâ de quadam consuetudine pro pla∣citis captis vel assignatis in nundinis vel mercatis.

Shewynge,

hoc est esse quietum de atachiamentis in quâdam Curiâ & coram quibuscunque de querelis ostensis & non advocatis.

Myskennynge,

hoc est esse quietum de amerciamentis pro querelis coram quibuscunque sive transumptivè prolatis.

Burghbreche,

hoc est quietum esse de transgressionibus in Civitate vel in Burgo contra pacem factis.

Wardwyte,

hoc est, quietum esse de consuetudine pro Wardis factis.

Averpany,

hoc est esse quietum de denariis dandis pro Averragio Domini Regis.

Hundredpany,

hoc est esse quietum de denariis dandis vel aliis consuetis fa∣ciendis praepositis Hundredi.

Bordhalpany,

hoc est esse quietum de quadam consuetudine exactâ pro ta∣bulis levatis.

Tithyngpany,

hoc est esse quietum de tallagio decimae per consuetudinem.

Burgbote,

hoc est esse quietum de auxilio dando ad reficiendum Burgum, Castrum, vel muros prostratos.

Bryggebote,

hoc est quietum esse de auxilio dando ad pontes reficiendos. Haec vocabula ponuntur in Chartis Privilegiorum diversorum locorum.

Anno Domini MLXXXVII. Rex Anglorum Wilhelmus in Normanniâ moram faciens, aliquantulum se continuit ab inimicitiis cum Rege Francorum contractis. Cujus Rex Francorum Philippus abutens patientiâ, opprobiosè fertur dixisse: Rex, inquit, Anglorum jacet Rothomagi, cubile fovens more parturientium foeminarum; sed cùm post partum sese purificaturus ad Eccle∣siam exierit, centum millia candelas cum eo veniam oblaturus. Hiis igitur, & hiis similibus Rex conviciatus, adveniente mense Augusto, quùm segetes in agris, botri in vineis, & poma in viridariis copiam sui ostendunt; coacto ex∣ercitu copioso Franciam infestus aggrediens omnia conterit, omnia depopula∣tur; nihil erat quod animum commoti Regis placaret, vel injuriam contu∣meliosè acceptam multorum dispendio mitigaret. Postremò maritimam ci∣vitatem injectis ignibus concremavit; succensâ illic sanctae Mariae Ecclesiâ cum duabus reclusis; quae nec in tali necessitate putarunt suas fore aediculas deserendas. Quo actu exhilaratus Rex dum suos incitavit, ut ignibus adjici∣ant pabulum, prope flammas accedens, ignium calore & autumnalis aestûs inaequalitate morbum incurrit. Auxit praeterea aegritudinis ejus molestiam; quòd praeruptam fossam equus Regis transiliens, interiora dirupit insidentis. Quo nimirum dolore acriter afflictus Rothomagum remeavit. Roberto filio suo, non tamen benivolo corde vel sereno vultu, Normanniam delegavit; in∣dignum eum reputans regali dignitate. Sed nec ipse Robertus ipsum Duca∣tum gratanter suscepit. Verumptamen ut patrem pacaret moriturum, & solvens maledictionem eidem daret benedictionem; promisit ei Hierosolymi∣tanam peregrinationem pro ejus animâ magnificè consummare: Quod & in postremo implevit. Wilhelmo autem Rufo filio suo Angliam sc. Conquaestum suum assignavit; supplicans ut Anglos, quos crudeliter & veluti ingratus malè tractaverat, mitiùs confoveret. Possessiones verò maternas cum thesau∣ris impreciabilibus Henrico filio suo, quem plùs dilexit, relinquens, obnixi∣ùs deprecabatur; ut de parte ejusdem thesauri sufficienti nobile construeret Coenobium pro animae suae redemptione. Multum se confitebatur peccâsse in Anglorum Nobilitatem, quos falsis decepit pollicitis. Et hoc satis competen∣ter complevit Henricus apud Redyng. Ritè ergo ordinatis rebus universis, octavo Idus Septembris viam universae carnis est ingressus. Anno Regni sui vicesimo primo, Ducatûs verò quinquagesimo secundo, vitae suae septuagesi∣mo, anno gratiae MLXXXVII. & in Monasterio Cadomi, quod ipse funda∣verat, unà cum conjuge suâ Matilde sepultus est, ubi erat videre mundi mi∣seriam, viz. quòd tantus Europae terror & honor sepulturam sine calumniâ habere non potuit. Nam ibi Miles quidam palam inhibuit sepulturam fieri, dicens illud solum esse suum, violenterque ab eo sublatum, nec debere quempiam in rapinâ sepeliri. Quod Henricus sentiens, qui solus ex filiis suis tunc aderat, centum libras illi militi dedit. Nam Robertus primogenitus

tunc patriam debellabat. Wilhelmus Rufus Angliam navigaverat, qui tunc apud Wyntoniam eruptis paternis thesauris pro patris memoriâ erogaverat.

Quia verò sunt nonnulli, qui affirmant dictis suis, quamvis nullam habe∣ant auctoritatem, quòd iste Wilhelmus Conquaestor non fundaverat Novam Forestam, sed filius suus Wilhelmus Rufus; quidam dicunt absque ullâ etiam auctoritate, quòd Rex Johannes ipsam Forestam fundaverat; ideo hîc inse∣ram, quod super hâc re scribit Wilhelmus Malmesbiriensis de Regibus lib. 3. qui prope tempora ipsius Wilhelmi extiterat. Filios, inquit, habuit Wilhel∣mus Rex quatuor, &c. Dein omnia verbatim exscribit, quae Wilhelmus habet de prole, fratribus, & habitu corporeo Conquestoris; & in his Capitulum claudit.

CAPITULUM II. De Wilhelmo Rufo Rege & filio Wilhelmi Conquaestoris.

WIlhelmus Rufus coronatus est in Regem post mortem patris die Sancto∣rum Cosmae & Damiani anno Domini MLXXXVII. juvantibus eum Wlstano Wygorniensi Episcopo & Archiepiscopo Lanfranco, qui eum nutri∣verat & militem fecerat; & regnavit tredecim annis mense minùs. Quod audiens Robertus primogenitus, qui tunc in Almanniâ exercitum contra fra∣trem congregaverat, Normanniam redit, cujus mediam partem praeter ca∣stella Henrico fratri suo inpignoravit; ut exercitum contra fratrem suum Wilhelmum conduceret. Tandem apud Hamptoniam applicuit. Cui Rex Wilhelmus misit nuncios, qui dicerent ei: Frater tuus Wilhelmus non se clamat Regem sed subregulum sub te, & per te regnaturum, qui illo major es, melior & natu prior; non usurpavit si placet, quod ad tempus pro tuâ absentiâ susce∣pit; ut jam quia coronatus petat, ut sub te regnet, solvendo annuatim tria millia Marcarum; & qui alteri supervixerit, honores utriusque possideat. Robertus velut arundo statim consensit, exercitum dimisit, Neustriam re∣diit, nil nisi promissa referens. Tota ferè nobilitas Angliae voluerat erexisse Robertum in regem, excepto Lanfranco Archiepiscopo Cantuariensi cum Wlstano Episcopo Wygorniensi.

Rex Wilhelmus quaedam Castella in Normanniâ Roberti adquisivit, custo∣des pecuniâ corrumpens, & Regem Franciae, ne suo fratri faveret, impedi∣ens; sicque Normannia diu fluctuabat, modò uni, modò alteri favens; do∣nec Robertus Cenomanniam, & Rex Wilhelmus quaedam Castra in Norman∣niâ obtineret. Interea tertius frater Henricus infrendens, quòd nil sibi de terris impertiebatur, montem Michaelis occupavit; utrumque fratrem vicissim incursavit. Ut ergo quadam die Rex Wilhelmus tabernaculum suum egres∣sus, cum paucis irruit in multos hostes ipse improvisus; sed equo suo sub fe∣moribus suis occiso ipse per pedem diu tractus probitate suae loricae salvatus est, ne laederetur. Miles autem qui eum dejecerat, manum ad capulum gla∣dii aptavit, ut Regem feriret. Cui Rex: Quiesce nebulo, Rex Angliae sum ego. Tremuit vocem vulgus militum, alterum equum Regi adducunt. Quo ascenso, inquirit quis eum dejecerit. Ego, ait miles ille qui hoc fecerat, nec putavi Regem dejicere sed militem. Et Rex per vultum delutatus, & tu, inquit, mihi de caetero carior eris. Cùm autem Henricus ab utrisque fratri∣bus ita obsideretur, ut aqua sibi deficeret; misit ad Robertum fratrem suum, virum utique lenioris animi, dicens: Impium fore aquam negare, quae omni homini mortali & bestiis communis est; magis namque civile foret pugnare virtute militum quàm violentiâ elementorum. Tunc ille aquam concessit. Quod Rex Wilhelmus audiens, derisit factum dicens: Siccine didicisti ô Ro∣berte

hostes debellare, potum praebens? Cui Robertus: Numquid aquam praeponderas fratri, dimittens eum mori? Si eum amiserimus, quem alium fratrem haberemus? Ad haec Rex Wilhelmus resolvit praelium, ambos fratres in Angliam secum ducens.

Istius Wilhelmi tempore viz. anno Domini MLXXXIX. Lanfrancus Can∣tuariensis Archiepiscopus obiit nono Kalendas Aprilis. Qui inter caetera, &c. Sequitur de gestis Lanfranci, de magnanimitate Malcolmi Regis Scotorum, de fundatione Ecclesiae Tinmuthensis, & de peste Fuldensi ex Matthaei Paris Historiâ ad annos 1089, 1090, 1091.

Wilhelmus Rex secundus dictus Rufus anno Domini MXCII. anno regni sui quinto, apud Gloverniam jacebat tempore Quadragesimali, gravi oppressus infirmitate. Promisit enim ex tunc timore mortis & aegritudinis leges emen∣daturum, & in domo Domini pacem positurum. Quâ de causâ dedit Archie∣piscopatum Cantuariae Anselmo Abbati Beccensi viro venerabili; atque Ro∣berto cognomento Bloet Cancellario suo dedit Episcopatum Lyncolniensem. Sed ex quo sanus effectus est, ostendit seipsum deteriorem, [dolens] eo quòd eosdem Episcopatus pretio non vendiderit. Hoc anno translata est principa∣lis sedes Episcopalis ab Ecclesiâ Wellensi in Bathoniam (qui Episcopatus ter∣tius fuit Westsaxonum) in Somersetensi Pago pro copiâ fonticulorum ibidem ebullientium ita dictam. Haec translatio facta est per laborem sive ad instan∣tiam Johannis, qui fuit sextus decimus Episcopus apud Wellas natione Turo∣nicus, assensum praebente Rege Wilhelmo, muneribusque intervenientibus. Monasterium verò apud Bathoniam, ad quod translata est praedicta sedes E∣piscopalis, fundavit Offa Rex Merciorum, ipse videlicet Offa, qui fundavit Abbatiam Sancti Albani Anglorum Protomartyris. Et quia fit hîc mentio de Beato Anselmo, libet aliquid sub compendio de eo tractare. Sic enim scribi∣tur in Gestis Pontificum. Post Lanfranci defunctionem vacavit sedes Archie∣piscopatús Cantuariensis annis plùs quatuor. Rex enim Wilhelmus Rufus malorum susurronum consiliis plùs justo credulus, omnes sibi reditus annume∣rabat, &c. Succedit Anselmi vita ex Malmsburiensi, paucis omissis, descripta ex lib. 1. de Gestis Pontificum à folio 122. b. lin. 41. ad fol. 124. à lin. 15. Dein pergit Rudburnus Anselmi consecrationem & alia quaedam narrare ex Mat∣thaeo Paris ad annum 1094.

Anno Domini millesimo nonagesimo quinto, & anno regni Wilhelmi juni∣oris octavo, translata est sedes Episcopalis à Theodfore ad Northwycum ab Hereberto Losyngâ, qui ex Abbate Ramesiensi à Wilhelmo Rufo emit Praesu∣latum Thedford. Apud Theodford olim erat sedes Episcoporum Orientali∣um Anglorum. Pro quo notandum, prout scribit Wilhelmus in Gestis Pontifi∣cum, lib. 2do. Primus Orientalium Anglorum Episcopus fuit Foelix, &c. Hoc loco Rudburnus integrum Wilhelmi capitulum de Episcopis Orientalium Anglorum (lib. 2. de Gestis Pontificum) in opus suum transcripsit. Exin prosequitur Ansclmi exilium, expeditionem in Terram Sanctam motam, & vitam Wlstani Epis∣copi Wigorniensis; Matthaei Paris (ad annos 1094, 1095.) verbis compendio datis.

Eodem anno, mense Martio, Gwalterus cognomento Savor, vir nobilis & strenuus, cum ingenti multitudine primus omnium Cruce-signorum iter Pere∣grinationis arripuit. Qui in loco quidam Cnutoch vocato in confinio Turco∣rum posito cum triginta millibus peditum Cruce-signatorum & equitum quin∣gentis interfectus est; ducatum belli praebente Petro Heremitâ, qui secundò post Gwalterum iter peregrinationis suscepit. Petrus cum reliquiis exercitûs apud Constantinopolim remansit, Principum adventum praestolando. Circa istud tempus Dux Godefridus Lotharingiae & Robertus Dux Normannorum, qui ultimus omnium Cruce-signatorum iter peregrinationis suscepit, Terram Sanctam petivit. Eodem anno Dux Normannorum Robertus Curthose, fra∣ter Wilhelmi Rufi Regis, strenuitate magnanimus, venit in Angliam, fratri∣bus

suis antequam peregrinaretur valedicturus, simul & ab eis consilium & auxilium cum favore fraterno postulaturus. Quem Rex Angliae Wilhelmus & Henricus frater ejus cum omni reverentiâ susceperunt. Dux autem Ro∣bertus dulci colloquio affatur utrumque, dicens: Nostis fratres charissimi, quòd pater noster Wilhelmus Rex Anglorum magnificus nobis dixerit moritu∣rus, viz. quòd quum Angliam sibi subjugâsset, multos hujus regni Nobiles mul∣tipliciter afflixit veritatem transgrediendo. Gravi igitur ductus poenitentiâ in extremis mihi coram vobis praecepit, ut nactâ temporis opportunitate onus peregrinationis pro salute animae suae & meae & animarum vestrarum fratrum meorum assumerem. Et ecce nunc tempus idoneum. Ego ergo paternae exhortationis non immemor, cruce, vos nostis, pro ipso & nobis consignor. Unde sicut nobis commune est negotium, commune sit & suffragium. Unde attentiùs supplico; quatenus mihi de thesaurorum vestrorum copiis peregri∣natori velitis impertiri. Cui Rex Wilhelmus tam fratris quàm patris oblitus beneficiorum, torvo vultu respondit: Thesauris multis multum indigeo. Amicus enim tuus Rex Francorum, mihi ut noceat, insidiatur. Nolo pro te thesauro destitui, vel in aliquo decrescere vel depauperari. Cui Dux iratus: O fratrum medie, sed degener, tu me primogenito supplantato regnum An∣gliae opulentissimum nequiter invasisti, quo & nequiter abuteris. Et si mihi succurrere dedignarere, animae patris nostri, qui te in Regem creavit, tenere∣ris patrocinari. Et cùm ad jurgia erigerentur, compescuit eos Henricus fra∣ter eorum junior intumentes; ad quem versâ facie Dux ait: Et tu frater de subsidio postulato quid dicis? Memorare quaeso quantum thesaurum tibi de∣legavit pater noster. Cui Henricus: Nosti frater, quòd mihi injunxit pa∣ter noster pro redemptione animae suae exinde unum nobile fundare Coenobi∣um, ad quod necesse habeo auri & argenti copiis habundare. Verumptamen ut asseris, commune nobis est negotium istud; unde non possum tibi penitus deesse. Commota namque fuerant viscera ejus affectu fraterno. Commoda∣bo tibi, inquit, mille libras argenti. Et Rex Wilhelmus erubescens, ex quo vidit misericordiam Henrici, mitigato animo ipsi Duci Ducem millia libra∣rum argenti commodavit, interposito Ducatu Normanniae pro pignore. Cui Dux gratias agendo adquiescens supplicat; ut tutor Normanniae incolas non depauperaret, lucos non explanaret, terminos non abbreviaret. Quod be∣nignè concessit uterque fratrum. Et sic valedicto ipsis, recessit Dux magnifi∣cus Normannorum Robertus. Circa istud tempus fabricata est & perfecta Ecclesia Northwycensis; & pro Clericis Monachi foeliciter subrogantur. Anno Domini millesimo nonagesimo septimo, anno verò regni Regis Wilhel∣mi decimo, obsessa est civitas Nicaea, &c. Qui verò nomina aliarum civita∣tum scire desiderat, inspiciat Chronicam Matthaei Parisiacensis Monachi Sancti Albani Protomartyris Angliae, ubi agit de actibus Wilhelmi Rufi Re∣gis Anglorum. Ex eo historiam rerum à Cruce-signatis auno 1097, & 1098. gestarum compendio redditam Rudburnus exhibet.

Eodem anno (viz. MXCVIII.) obiit Walkelinus Wyntoniensis Episco∣pus, postquam strenuè rexerat Wyntoniensem Ecclesiam viginti septem an∣nis; de quo in praecedenti Capitulo mentionem fecimus: & in propriâ Ec∣clesiâ sepultus est. Et ex tunc vacavit sedes Wyntoniensis plusquam duobus annis, immo fere tribus annis. Nam Wilhelmus Rex post mortem Walkeli∣ni tenuit Episcopatum Wyntoniensem in manu propriâ usque ad mortem ipsi∣us, viz. ab anno Domini MXCVIII. usque ad annum Domini MC. Quo anno moritur Wilhelmus Rex, & Henricus frater ejus coronatur. Qui qui∣dem Henricus Rex primo regni sui anno, viz. anno Domini MC. dedit Epis∣copatum Wyntoniensem Wilhelmo Gyffard. Sed quoniam ad voluntatem Regis quosdam Episcopos, qui institutiones à Rege susceperant, Anselmus Cantuariensis Archiepiscopus noluit consecrare, vel cum eisdem communi∣cate,

Rex versus in animum pravum contra eum irâ incanduit vehementi. Praecepitque Rex Henricus Girardo Eboracensi Archiepiscopo, ut eos conse∣craret. Sed Wilhelmus Gyffard timens Sancti Anselmi rigorem, sprevit con∣secrationem Eboracensis Archiepiscopi. Quare Regis injusto judicio à regno Wilhelmus Gyffard est eliminatus tertio anno post dationem praedictam, an∣no viz. Dominicae Incarnationis MCII. Et sic stetit Wilhelmus Gyffard non consecratus minister Ecclesiae Wyntoniensis per septem annos, viz. usque ad annum ab incarnatione verbi MCVII. Quo anno consecratus est Wilhelmus Gyffard ab Anselmo Cantuariensi Archiepiscopo apud Cantuariam die Domi∣nicâ III. Idus Augusti. Et sic secundùm Auctorem de Concordantiis totum illud tempus à morte Walkelini usque ad obitum Regis Wilhelmi junioris, quo etiam obitûs anno coronatus erat Henricus primus frater ejusdem Wilhel∣mi Rufi, quando Rex Henricus dedit Episcopatum Wyntoniae praedicto Wil∣helmo Gyffard, assignatur pro tempore vacationis solummodo. Unde & quidam Chronicantes illos septem annos ante consecrationem Wilhelmi con∣numerantes inter annos Pontificatûs ipsius, dicunt ipsum pontificâsse annis vi∣ginti octo; sed in rei veritate non pontificabat consecratus nisi viginti uno in totum aut viginti duobus annis. Anno enim Gratiae MCVII. consecratus est in Episcopum Wyntoniae ab Anselmo Cantuariensi Archiepiscopo; & an∣no Gratiae MCXXIX. Henricus Blesensis post ipsius Wilhelmi obitum suc∣cessit in Episcopatum.

Anno gratiae MXCIX. & anno regni Wilhelmi Rufi duodecimo XIII. Ka∣lendas Julii Christiani coeperunt urbem Acon. Postea verò Jerusalem per∣gunt Christiani; obsessâque civitate capta est à Godefrido & Roberto Nor∣mannorum Ducibus & aliis Nobilibus quàm plurimis. Ingressusque est uni∣versus exercitus sextâ feriâ horâ nonâ mense Julio, decimâ die mensis, anno Domini MXCIX. ex quo fideles Christiani peregrini votum & viam tantae peregrinationis assumpserunt anno nono. Civitas sancta Jerusalem in subli∣mibus montibus sita est; ut habetur in Chronicâ Matthaei Parisiacensis. Vi∣de locum apud Matthaeum Paris, quem Rudburnus transcripsit à pag. 51. lin. 50. ad pag. 52. lin. 12.

Sed ad majorem horum declarationem & etiam sitûs totius terrae sanctae, dignè duximus hîc inserendum, quae venerabilis pater Dominus Jacobus de Vitriaco Jerosolymitanus Patriarcha & Apostolicae sedis ••egatus in libro suo, quem de conquaestu Terrae Sanctae composuit, & etiam quae frater Brocardus Or∣dinis Fratrum Praedicatorum in libro suo de Terrâ Sanctâ scribit: in cujus Pro∣logo sic idem Brocardus notabiliter procedit.

Cum in veteribus Historiis legamus, sicut dicit Beatus Jeronymus, quosdam lustrâsse provincias, maria transisse, ut ea, quae ex libris noverant composita viderent; quid mirum si Christiani terram illam, quam Christi sonant Ecclesiae universae, videre & visitare desiderent? Verùm ego frater Brocardus Ordinis Praedicatorum vi∣dens quosdam affici desiderio ea saltem aliqualiter imaginari, quae non possunt praesentialiter intueri, & cupiens eorum desiderio satisfacere, quan∣tum possum, terram ipsam, quam pedibus meis pluries pertransivi, & quan∣tum potui, consideravi, & notavi diligenter, & studiosè descripsi; scire vo∣lens, quòd nihil in hâc descriptione posui, nisi quod vel praesentialiter in lo∣cis ipsis existens vidi vel stans in montibus aliquibus vel locis aliis, ubi ac∣cessum habere non potui à Syrianis vel Saracenis aut aliis terrae habitatori∣bus, diligentissimè, quod quaerebam, interrogans annotavi. Totam terram ipsam à Dan usque Bersabee & à mari Mortuo usque ad mare magnum, qui sunt ejus termini, aut pedibus, ut dictum est, perambulavi; vel oculis, ubi accessum habere non potui, diligenter consideravi. Advertens autem quo∣modo possem hoc describere, ita ut posset à legentibus imaginatione com∣prehendi, cogitavi centrum aliquod ponere in eâ terrâ, & circa illud totam

terram modo debito ordinare. Et ad hoc elegi civitatem Aconensem tan∣quam plus aliis notam, quae tamen non est in medio sed in Occidentali ejus fine supra mare sita; & ab ipsâ pertraxi quatuor lineas, quatuor mundi par∣tibus correspondentes; & quamlibet quartam divisi in tertiam, & in singu∣lis divisionibus posui civitates & loca in scriptis magis nota; ut singulorum locorum situs posset de facili reperiri, ad quam partem mundi esset collocata.

Haec Brocardus in Prologo.

Incipit Divisio Terrae sanctae per loca & Provincias secundùm Jacobum de Vitriaco & Brocardum.

SCiendum autem est in principio, quòd terra ista, quam Sanctam dicimus, &c. Hoc loco Rudburnus integrum ferè Brocardi librum (qui typis olim ex∣cusus prostat) nonnullis resecatis & stilo nonnihil immutato, exscripsit usque ad finem capitis 2di. lib. 2di. Rudburnus quidem Jacobum Vitriacum etiam sequi prae se fert. Quantum autem augurari possum, ipse Vitriaci librum nunquam vi∣dit; ea solummodò Vitriaci habens quae Brocardus in opus suum transcripsit, & plurima sanè ex eo se transcripsisse ipse sub fine cap. 1. lib. 1. agnoscit. Prolo∣gus Brocardi▪ qui superiùs invenitur, evulgato multò brevior est & valde diversus. Illum itaque solum exprimendum duxi. Caeterùm Rudburnus ad lib. 2. cap. 2. §. 5. Brocardi (ubi de Sirorum & Graecorum fide disseritur) sequentem de Conci∣lio Florentino suâ aetate celebrato narrationem intexuit.

Graeci similiter Christiani sunt, sed Schismatici, ••isi quòd in magnâ parte Concilio generali sub Domino Gregorio Papâ decimo ad obedientiam Roma∣nae Ecclesiae redierunt. Haec sunt verba Brocardi de reditu Graecorum ad obe∣dientiam Romanae Ecclesiae. Sed pro hoc ulteriùs notandum, quòd anno Dominicae Incarnationis millesimo quadringentesimo tricesimo septimo Domi∣nus Papa Eugenius quartus Concilium Basiliae per Praelatos & Doctores celebra∣tum transtulit cum consensu Cleri sui per sententiam suam ad civitatem Fer∣rariae; ••ui translationi patres Basileae congregati consentire noluerunt, affir∣mantes Papam Romanum Concilium generale non posse dissolvere, nec ad alium locum transferre legitimè absque consensu ejusdem Concilii sic dissolu∣ti vel translati; eo quòd sic ordinavit & statuit Concilium sacrum Constan∣tiense in capite quod incipit, Frequens, Concilium generale esse super Papam in authoritate. Unde Papae & praedictae translationi per sententiam Papae a Basileâ Ferrariae Basilienses contradixerunt; & Dominum Papam Eugenium quartum citaverunt, ut compareret Basilieae, recepturus & subiturus quod Basilienses judicarent. Et etiam sic mandaverunt, ut sententiam suam de translatione Concilii à Basileâ Ferrariae revocaret; aliter enim affirmabant se ipsum Papam excommunicare & à Papatu per sententiam suam deposituros. Quod & postea indiscretè fecerunt. Sed isti citationi Papa Eugenius, qui ante Papatum vocabatur Gabriel, non obedivit, nec Basileae comparuit, nec sententiam suam de translatione Concilii à Basileâ ad civitatem Ferrariae revo∣cavit. Sed anno Dominicae Incarnationis millesimo quadringentesimo tricesi∣mo octavo Ferrariae Concilium generale celebravit, consentiente Clero Grae∣corum & Latinorum in magno numero, in praesentiâ Johannis Imperatoris Romeorum, i. e. Graecorum sedentis in cathedrâ bassâ à terris non multum elevatâ à sinistris Papae, & in praesentiâ Domini Joseph de ordine Sancti Basi∣lii Monachi Episcopi. Et iste Joseph fuit Patriarcha Constantinopolitanus, qui sedebat etiam à sinistris Papae post Imperatorem Graecorum. Et in dex∣terâ parte Papae ex opposito Imperatoris Graecorum fuit sedes parata Impera∣tori Romanorum, qui ibi non interfuit. Et in praesentiâ istorum & Praelato∣rum ac Magistrorum copiosae multitudinis fuit decretum, Concilium gene∣rale

ibidem Ferrariae legitimè congregari & ibidem celebrari. Decreto pub∣licato in ambone, i. e. pulpito per Episcopum, & sic viginti limitati ex par∣te Graecorum & viginti limitati ex parte Latinorum electi fuerunt ad arguen∣dum & respondendum in materiis & articulis Graecorum, in quibus contra La∣tinos Ecclesia Graecorum à veritate diu recesserat. Quorum unus articulus fuit, Spiritum Sanctum procedere à Patre & Filio; quod negabant Graeci di∣centes, Spiritum Sanctum à Patre non à Filio procedere. Iste alius articulus fuit: Animas & spiritus dampnatorum puniri ante finale judicium, & ani∣mas [impiorum] immediatè post separationem à corpore puniri, & animas sanctorum sine morâ post exitum à corporibus beatificè & clarè Deo frui; quod negabant Graeci dicentes, haec poenalia, & beatitudinem in finale judi∣cium reservari. Item alius Articulus fuit; Animas plurimorum in Purgato∣rio fuisse, Graecis negantibus Purgatorium esse. Item quòd licitum fuit ad∣dere Symbolo illi quod in Missis canitur, illud de Spiritu Sancto, Qui à patre filioque procedit; licet in uno Concilio priori dedaratum fuit, Spiritum Sanctum à Patre procedere per Filium; Graecis asserentibus, quòd non licebat addre, nec mutare Symbolum illud. Item alius articulus fuit, quòd Papa Roma∣nus fuit in regendâ Ecclesiâ Domini verus successor Sancti Petri Apostoli, & caput praeeminens in auctoritate ante quemcunque Patriarcham & quemcun∣que alium Praelatum, & quòd Constantinopolitanus Patriarcha secundus post ipsum Papam est in dignitate. Et in istis Articulis Graeci videntes se eviden∣tiis Scripturarum & Sanctorum Doctorum testimoniis & rationibus Latino∣rum non posse satisfacere, nec allegata per Latinos posse evacuare, subscrip∣serunt & fatebantur Ecclesiam Latinorum veram fidem in praedictis tenuisse, & Graecam Ecclesiam deviasse a veritate. Et Dominus Joseph Patriarcha per octo dies ante mortem suam subscripsit, Spiritum Sanctum procedere à Patre & Filio: & mortuus est, & sepultus infra octo dies, postquam illi articulo sub∣scripserat; quia aliis articulis non subscripsit, quia dum ibi viveret, per∣tractati & decisi ibidem non fuerant; & sepultus fuit anno Dominicae Incar∣nationis millesimo quadringentesimo tricesimo nono tertio Idus Junii in ci∣vitate Florentiae inter Fratres Praedicatores; ad quam Civitatem Dominus Papa transtulit illud Concilium à Ferrariâ Civitate propter pestem Ferrariae dominantem. Eodem anno in crastino Nativitatis Sancti Johannis Baptistae Basilienses per suam sententiam in scriptis Dominum Eugenium vocatum & Basileae non comparentem excommunicaverunt, & nequiter à Pontificatu per suam sententiam deposuerunt. In quâ sententiâ & depositione vocali & non reali fuit unus Cardinalis, sc. Arelatensis titulo Sanctae Ceciliae, & undecim Episcopi, quorum septem fuerunt Episcopi titulati, habentes nomen non po∣pulum subjectum, & fuerunt ibidem septem vel octo Abbates. In quâ depo∣sitione nulli Embassiatores alius regni nec Civitatis nec Universitatum nec Ducum interfuerunt, nec consenserunt illi depositioni. Et in eodem anno Domini post istam sententiam Basiliensium sic indiscretè prolatam, Graeci praedicti in Concilio Florentiae celebrato subscripserunt in publicâ sessione Domini Papae & Imperatoris Romeorum, i. e. Graecorum, & in praesentiâ Orientalis & Occidentalis Ecclesiae, sc. Graecorum & Latinorum, fatentes & confitentes fidem Latinae Ecclesiae in omnibus articulis praedictis. Quae sub∣scriptio fuit ab eis facta & scripta anno Dominicae Incarnationis millesimo quadringentesimo tricesimo nono in octavis Sanctorum Apostolorum Petri & Pauli, sc. in vigiliâ Translationis beati Thomae Martyris & Archiepiscopi Cantuariensis. Et fuit illa subscriptio Graecorum & Latinorum facta Flo∣rentiae in publicâ sessione Domini Papae & Ecclesiae Graecorum & Latinorum; & subscripserunt omnes Praelati eorum ibidem existentes, exceptis tribus; & fuerunt in numero triginta sex de Praelatis & Episcopis Graecorum, qui sub∣seripserunt. Et in Concilio praedicto Ferrariae & Florentiae fuerunt tantùm

quatuor Doctores de Angliâ, qui fuerunt Doctores sacrae Theologiae & Ordinis fratrum Carmelitarum, sc. Magister Johannes Kylynghal Provincialis, Ma∣gister Johannes Thorp, Magister Wilhelmus Thorp frater ejus, & Magister Walterus Hunt, qui fuit unus de viginti Doctoribus supra nominatis, qui fu∣erunt deputati ad disputandum & respondendum in materiis Graecorum in illo Concilio Ycumenico. Ycumenicus autem est, i. Orbicularis sive Universalis secundùm Graecos, quando de toto orbe Christianitatis veniunt ad Concilium. Quando enim una pars sive patria à Concilio excipitur; tunc Concilium illud non est Orbiculare sive Universale; sicut si Francia, Italia, Hispania, & aliae patriae venirent ad Concilium seclusâ Ecclesiâ Graecorum sive Graeciâ; tunc Concilium illud non est Ycumenicum, i. Orbiculare, sive Universale; quià non veniunt de toto orbe sive rotunditate totius Christianitatis. Et ideò quia de toto Ecclesiâ, sc. Graecorum & Latinorum Florentiae convenerunt; ideo Graeci vocant illud Concilium Ycumenicum, i. Orbiculare sive Univer∣sale. Et octo fuerunt Concilia Ycumenica ante istud Concilium Florentiae secundùm Graecos. Unde nunquam fuit post primam separationem Graeco∣rum ab Ecclesiâ Latinorum tanta & talis unio. In illâ enim Unione quae fuit sub Gregorio nono in Concilio Lugdunensi, Patriarcha fuit in Concilio, qui non habuit, ut dicunt Graeci, potestatem decidendi vel subscribendi no∣mine Ecclesiae Graecorum; sed Ecclesia Graecorum dedit ei potestatem, ut idem Patriarcha cum Latinis in illo Concilio Lugdunensi conferret & allegata & responsa Latinorum reportaret, & secum in Graeciam conferret, sed nihil cum Latinis contra Ecclesiam Graecorum vel ejus assertiones idem Patriarcha concluderet. Et tamen idem Patriarcha non consentiente Ecclesiâ Graeco∣rum, nec Imperatore eorum cum Dominis temporalibus, conclusit cum Lati∣nis in illo Concilio Lugdunensi; & viginti sex conclusiones abjuravit nomine suo & Ecclesiae Graecorum; quae isti abjurationi non consensit tunc. Sed in isto Ycumenico Concilio, i. e. totius orbis Christianitatis Concilio Florentiae celebrato anno Dominicae Incarnationis millesimo quadringentesimo tricesi∣mo nono fuit Dominus Imperator Romeorum, i. e. Graecorum Johannes Pa∣laeologus cum Dominis suis temporalibus, cum Patriarchâ ipsorum Constan∣tinopolitano & quadraginta Praelatis, i. e. Episcopis; & omnes Praelati Grae∣corum subscripserunt fidem Latinorum, i. e. Ecclesiae Occidentalis in die Sabbati ante Festum Sanctorum Apostolorum Petri & Pauli coram Imperatore & se ipsis Graecis. Tres tamen Graeci non subscripserunt de Praelatis, quo∣rum unus fuit Episcopus Ephesinus habens titulum Episcopalem Civitatis Ephesinae, ubi fuit Sanctus Johannes Evangelista; non tamen illam Civita∣tem rexit, sed tantum illius titulum habuit; & alius Praelatus Graecus fuit mor∣tuus Ferrariae, & Patriarcha Joseph fuit mortuus ante istam subscriptionem, & sepultus Florentiae tertio Idus Junii, tamen per octo dies ante mortem su∣am subscripsit, & affirmavit articulum de Spiritu sancto, s. Spiritum Sanctum procedere a Patre & Filio. Alii enim articuli, in quibus posteà subscripse∣runt, non fuerunt in morte Patriarchae disputati & conclusi. Et Imperator Graecorum in Sabbato praedicto ante Natalitia Sanctorum Apostolorum Petri & Pauli suis Praelatis dixit: Volo exonerare conscientiam meam, & onero. Vos sicut respondebitis coram summo Deo, deducto omni honore meo & ti∣more & omni occasione in contrariam remotâ, dicatis an scitis vel possitis evacuare allegata, argumentationes Latinorum & eorum responsiones vestris argumentis; & habentes Deum solum prae oculis onero vos dicere, quae intel∣ligitis, & an poteritis ista evacuare an non. Et responderunt decem Praelati; quòd non sciverunt nec potuerunt evacuare allegata Latinorum. Dignum er∣go est, dixit Imperator, ut subscribatis. Et sic in octavâ die Sanctorum A∣postolorum Petri & Pauli subscripserunt omnes Praelati Graeci, exceptis tribus, publicè in Ecclesiâ majori Florentiae, & fidem Latinorum in praedictis articu∣lis

decreverunt, Domino Papâ eodem die, sc. die Lunae Missam de Spiritu Sancto celebrante. Et iste Dominus Papa fuit Venetus, i. e. de Venetiâ or∣tus, & saecularis Sacerdos, & non privatae Religionis, neque professionis singu∣laris, quando fuit electus in Cardinalem per Gregorium duodecimum. Et exhi∣buit in Concilio illo expensis suis propriis omnes Graecos in Concilio numero sexcentos. Et fuerunt decem & novem Doctores sacrae Theologiae & unus in Ju∣re Canonico, qui disputarent cum quadraginta Graecis in articulis praefatis. Doctores autem Angliae ibi non fuerunt, exceptis quatuor praedictis Carmeli∣tis; quia nec salvum conductum nec tutam viam habere potuerunt, resisten∣tibus pluribus & specialiter Duce Burgundiae tunc praecipuo inimico regni Angliae. Et licèt Papa pro salvo conducto pro Anglis illi Duci scriberet; ta∣men obtinere tunc non potuit. De Graecis etiam addit Brocardus in libro suo de Terrâ Sanctâ, quòd sine dubio dicuntur multis erroribus implicati; sed hoc de eis communiter dici potest, quòd apud eos Praelati sunt Monachi & multae abstinentiae, & conversationis mundae, & devoti sunt valdè. Com∣muniter Praelatos multùm honorant, &c. Exin Brocardi verba Author prose∣quitur usque ad finem cap. 2di. lib. 2di. ut suprà annotatum est. Demum ad Cruce-signatos reversus, regnum Hierosolymitanum à Roberto repudiatum, Gode∣frido datum hisce verbis narrat.

Et haec de hiis dicta sufficiant. Captâ ergo, ut diximus, sanctâ Civitate Jerusalem ab inclytis Principibus Godefrido & Roberto Normannorum Duce, cum Principes in ipsâ sanctâ Civitate in quiete & laetitiâ spirituali quievissent, viz. in Sabbato Ramis palmarum, convenerunt octavâ die tractaturi per gratiam Spiritûs Sancti, ut aliquem de suo eligerent collegio, qui praesit Ci∣vitati Regiae ac regioni regiam ritè obtinens dignitatem. Et cùm diligen∣ter susis orationibus, & accensis super altaria cereis, commissisque eorum singulis candelis extinctis, ut per accensionem indicium panderetur divinae vo∣luntatis. Denique cùm in Sabbato Paschali, quae octava dies est hujus conven∣tionis, Robertus Dux Normannorum apud Jerosolimam inter caeterosastaret, ex∣pectans ignem de supernis in cereum alicujus descendere; cereus ipsius Ro∣berti Ducis Normannorum ter divinitùs accensus est; ter, quod sine lachrymis recitare nequeo, clam extinxit, electioni de se divinitus factae nullatenus con∣sentiens. Ab omnibus enim in Regem Jerosolymorum electus est; sed au∣ditâ morte fratris sui Wilhelmi Regis Angliae, regnum Jerosolymitanum non reverentiae contuitu recusavit, sed aut laborum metu, aut regni Anglicani cu∣pidine; quâ de causâ nunquam postmodùm in bello fortunatus fuit. Tan∣dem omnes relicto Duce Roberto, unanimiter, constanter, imo obstinatè contradicente, Ducem Godfridum consonantes gaudenter elegerunt; & e∣lectum sepulchro Domini cum laudibus & ympnis solempniter erubescente Duce Roberto praesentaverunt. Et hoc meritò, ut primus ad capturam qui intravit, primus & dignissimus in dominatu acclamaretur. Erat nempe iste Robertus. Dein Rudburnus Roberti Ducis mores ex Malmsburiensi fol. 86. de∣pingit; & Wilhelmi Regis necem ex Matthaeo Paris refert.

Tandem Wyntoniae deportatur, & in Ecclesiâ Cathedrali sepelitur in medio Chori. Haec Mattheus Parisiacensis de morte Regis Wilhelmi Rufi. Quid verò Wilhelmus Malmesbiriensis de istius Regis morte scribit, dignum dux∣imus in sequentibus interserendum. Multa, inquit, de ipsius interitu & praevisa & praedicta homines ferunt, &c. Vide locum quem Rudburnus ex∣scripsit à fol. 70. b. lin. 54. ad fol. 71. à lin. 44.

Pauci rusticanorum cadaver▪ in rhedâ caballariâ compositum Wyntoniam in Episcopatum devexêre, cruore undatim per totam viam stillante. Ibi in∣fra ambitum turris multorum Procerum conventu, paucorum planctu terrae traditum. Neque desuêre opiniones quorundam dicentium, ruinam turris, quae posterioribus annis accidit, peccatis illius contigisse; quòd injuria fue∣rit

illum sancto tumulari loco, qui totâ vitâ petulans & lubricus, moriens etiam Christiano caruerit viatico. Sed videtur, quòd hîc contrarietus possit oriri; ut enim habetur in scriptis Wyntoniensis Ecclesiae, Walkelinus Epis∣copus Wyntoniae turrim illam fabricavit, qui anno undecimo Wilhelmi Regis Rufi obiit, & non invenitur post illam fabricationem quae facta est per Wal∣kelinum, turrim ill••m cecidisse; quia fortissima turris facta est, & adhuc extat secundùm latomos firmissima inter omnes hujusmodi turres in Regno Angliae. Ad istud respondendum est; quòd veritas taliter opinantium, quòd pro pec∣catis Wilhelmi Regis Rufi eo ibidem sepulto turris ipsa cecidi••▪ habetur isto modo. Walkelynus ejusdem sedis Episcopus in vitâ suâ turrim ipsam non fe∣cit fieri; sed post ipsius mortem antiquâ turri ipsius Ecclesiae, sepulto in eâ Wilhelmo Rege Rufo, cadente, de maximâ quantitate sive summa pecuniae, quam Walkelynus Praesul suae Ecclesiae legavit in suo decessu ad ejusdem Eccle∣siae necessaria providenda, sufficiens portio sumpta est pro sumptibus ad no∣vam Turrim fabricandam. Et quia de bonis ipsius Walkelyni fabricata est, quamvis post mortem ejus; tamen nomen fundatoris ipsius Turris, sicut dig∣num est, sibi retinet; quae Turris usque hodie firmissimè stat. Istud est dictum Auctoris de Concordantiis Historiarum Angliae sub literâ U. Ipse enim Auctor multa scribit de Ecclesiâ Wyntoniensi, in quâ quondam nutritus erat▪ Jam ad dicta Wilhelmi Malmesbiriensis de Rege Wilhelmo Rufo redeamus. Si quis verò desiderat scire corporis ejus qualitatem, &c. Quaere locum Malms∣buriensis à Rudburno descriptum à fol. 70. à lin. 52. ad fol. 70. b. lin. 53. dein à fol. 69. à lin. 12. ad fol. 70. à lin. 48. istâ duntaxat clausulâ aliunde interjectâ. Iste Rex Wilhelmus non permisit orationes fieri pro eo aut pro Ecclesiâ: Ora∣te, inquit, quod vultis; ego faciam quod placet mihi.

Haec Wilhelmus Malmesbiriensis de Regibus libro quarto. Matthaeus Pari∣siacensis in Chronicâ suâ de isto Rege Wilhelmo Rufo ita scribit. Rex An∣glorum Wilhelmus cognomento, capite & mente Rufus & vulpinus fuit. Monasterium Sanctae Mariae Eboraci de rapinis & extorsionibus, quibus reg∣num Angliae & Normanniae multipliciter afflixit, fundavit. Et reaedificavit Civitatem Karleoli per annos trecentos desolatione Danicâ desolatam; & ex Australibus Angliae finibus, viz. ex terrâ Gewyseorum illuc habitatores trans∣misit. Urbem verò quondam insignem Alclud vocatam, sub tempore Bri∣tonum & Pictorum ad solum destructam circa annum Gratiae octingentesi∣mum septuagesimum vastantibus Danis partes Northanhumbrinas, hanc ur∣bem sic destructam reliquit. In quo loco Britanniae illa fuerat constructa, va∣ria sunt scripta Auctorum. Beda dicit de Gestis Anglorum libro primo capi∣tulo duodecimo, illam fuisse constructam ad Occidentalem sinum illius mari∣ni brachii, quod olim separabat Pictos à Britannis, ubi Vallum Severi sive murus extenditur. Iste famosus ad Occidentem terminatur; & sic videtur se∣cundùm ipsum, quòd non multum distet à Lugubalia, i. e. Kaerlyl, quia & ipsa ad finem illius muri ponitur. Volunt aliqui, quòd Alclud sit illa, quae modò vocatur Aldeburg, quod sonat Villam veterem, quae ponitur apud flu∣men Ouse non longè à Burbrigge, quae distat ab Eboraco quindecim milliari∣bus ad Occidentem. Alii volunt, ut Alclud sit urbs ista, quae nunc vocatur Burghame in Borealibus finibus Westmerlond juxta Cumberlond super flu∣men Edenae sita; cujus adhuc miranda apparent vestigia. Ebran••us Rex il∣lam condidit. Iste Wilhelmus Rufus perversorum semper usus est, consilio. Quicquid mali poterat, id semper agebat; suis nequam, alienis nequior, sibi nequissimus. Subjectos omnes continuis tallagiis vexabat, vicinos guerris, & exactionibus assiduis provocabat; nec respirare poterat Anglia sub ipso miserabiliter suffocata. Ipse namque, & qui ei famulabantur omnia rapie∣bant, omnia conterebant & subvertebant, adulteria violenter & impunè com∣mittebant. Quicquid fraudis & nequitiae antea non erat, hiis temporibus

pullulavit. Ipsâ die, quâ obiit in proprio tenebat Archiepiscopatum Cantu∣ariensem, Episcopatum Wyntoniensem, & Saresbiriensem cum duodecim Abbatiis, quos aut vendebat, aut ad firmam dabat, aut in manu suâ tenebat. Nec luxuriae scelus exercebat occultè, sed ex impudentiâ coram sole. Cle∣rum omnem exosum habuit. Et quamvis operibus fuisset levis, in verbis ta∣men stabilis fuerat; adeò ut si cui bonum, aut malum promitteret, inde secu∣rus esse posset. Et cùm esset pecuniae avidissimus, quoddam tamen semel gessit memoriâ dignum. Defuncto namque quodam Abbate semel in Angliâ, duo Monachi collectâ magnâ pecuniae summâ Regem adeunt, ut Abbatis officium alter alterum supplantando obtineret. Cum quibus quidam eâ in∣tentione tertius perrexit; ut Abbatem constitutum humiliter domi reduceret. Cùmque coram Rege duo starent, & unus altero plura promitteret, Rex à tertio Monacho tunc tacente, quid dare vellet, inquisivit. At ille nihil se promittere, aut dare velle, respondit. Accede ergo tu, Rex inquit, solus dignus es tam sacrum onus subire. Iste etiam Wilhelmus Rex fecit magnam Aulam Westmonasterii ad placita regni tenenda. In diebus hujus Regis, ut scribit Mattheus Parisiacensis, sub anno viz. Domini MXCI. qui est quartus regni hujus Regis, in Fuldensi Coenobio lues exitialis adeò grassata est, &c. Vide Matthaei locum, quem Rudburnus etiam suprà descripserat. Huic narratiun∣culae succedit Historia fundationis ordinis Cisterciensis ex Malmsburiensi desumpta à fol. 71. b. lin. 10. ad fol. 72. b. lin. 8.

Haec Wilhelmus Malmesbiriensis. De primo Abbate Cisterciensium, qui de Monasterio Molesmo in Burgundiâ venerat, in quo sunt Nigri Monachi Ordinis Sancti Benedicti, & in Cistellenses, i. e. Cistercienses aliquanto tem∣pore dominabatur; & fecit secundùm quod docuit, & alios facere compelle∣bat, & post relictâ hâc Religione ad Molesmense Coenobium rediit, qui qui∣dem Abbas Robertus vocabatur; scribuntur hii versus;

Abba Molismensis niger es bis Sancte Roberte. Ordo Cistercensis caepit fundamina per te.

Cui successit Albericus, cui Stephanus qui & Hardingus; sub quo Sanctus Bernardus, cùm viginti duorum annorum esset aetatis, habitum Religionis as∣sumpsit; ut scribit Martinus in Chronicâ suâ de Ponti••icibus & Imperatoribus. Quod autem quidam Chronicantes scribunt, quòd anno octavo Regis Henri∣rici Beuclerk viz. anno Dominicae Incarnationis millesimo centesimo octavo Ordo Cisterciensis incepit, hoc intelligitur secundùm Mattheum Parisiacen∣sem in Chronicâ suâ, ubi agit de tempore Regis Henrici primi, de quibusdam Monachis Monasterii sanctae Mariae Eboraci, viz. de Priore cum duodecim Monachis, qui Religionem istam incaeperunt primitùs in Angliâ, sed non diu permanserunt in ipsâ Religione, ut dicunt Monachi Monasterii Sanctae Ma∣riae Eboraci; quia eò quòd sine licentiâ extra Monasterium abierunt, ad pristinam Religionem revocati sunt observandum. Sic ergo Wilhelmus Rufus Rex Anglorum obiit anno Dominicae Incarnationis millesimo cen∣tesimo, regni sui anno tertio decimo, Nonas Augusti quarto, aetatis suae qua∣dragesimo quarto.

CAPITULUM III. De Rege Henrico primo post Conquestum, dicto Beuclerk.

ANno Domini millesimo centesimo, eodem viz. anno quo frater suus Wilhelmus Rex junior obierat, Henricus apud Westmonasterium à Mauricio Londoniensi Episcopo Nonas Augusti, quarto viz. post obitum fra∣tris die, in Regem coronatus est, coronam illi imponente Thomâ Eboracen∣si Archiepiscopo. Nam Beatus Anselmus tun•• exulabat. Coronatus est cùm esset triginta unius annorum, maximè annuente Henrico Warwycensi Comite. Iste solus paterno funeri omnium fratrum suorum affuit; propter ea benedictione paternâ, maternâque hereditate thesaurisque multum ditaba∣tur. Hic tertio paterni regni anno in thoro regio genitus, postmodum in li∣beralibus artibus in Universitate Cantebriggiae suum primum protrivit tyro∣cinium, factusque est inibi Magister in Artibus. Istum aliquando à fratre suo Wilhelmo laesum pater perspiciens, hausto spiritu Prophetiae, consolatus est dicens: Ne fleveris fili; & tu Rex eris. Hic Henricus ultimo paterni reg∣ni anno, aetatis verò suae nonodecimo, à patre suo factus est Miles. Hoc anno Anselmus Cantuariensis Archiepiscopus rediit ab exilio. Misit namque Rex Henricus ad eum nuncios, ut de exilio rediret ad pastoralem sui regiminis cu∣ram. Anselmus sic rediens ab exilio, desponsavit Matildem filiam Malcol∣mi Regis Scotiae Henrico Regi Angliae, ex quâ genuit Wilhelmum & filiam unam, nomine & honestate matrem repraesentantem. Pro genealogiâ hujus Matildis est notandum, quòd Rex Anglorum Edmundus Ferreum latus An∣licè Irensyde filius Etheldredi Regis Angliae, non ex Emmâ uxore legitimâ sed ex concubinâ genitus, habuit duos filios Edwynum, sc. & Edwardum. Hii duo pueri Edmundo patre interempto jussu Knuti Regis missi sunt ad Re∣gem Swevorum, ut perimerentur; sed miseratione ejus conservati, misit eos Rex Swevorum ad Regem Hunnorum. Quos Rex terrae, ut cognovit qui essent, benignè eos retinuit. Deinde citò post major obiit, & junior Edwar∣dus Agatham sororem Reginae Hunorum, i. e. Hungarorum duxit in uxo∣rem; ex quâ genuit Edgarum, Christinam & Margaretam; quae Margare∣ta posteà nupta fuit praedicto Malcolmo Regi Scotiae. Christina verò in sanctimoniali habitu consenuit apud Rameseyam. Edgarus, qui dictus est Adelyng, sine liberis discessit. Habuit enim Margareta filios ex Malcolmo Rege Scotiae Edwardum, Edgarum, Alexandrum & David, qui post patrem regnaverunt in Scotiâ successione continuâ. Senior frater Edwardus in bello cum patre occubuit; caeteri regnaverunt, ut dictum est. Habuit enim haec Margareta Regina filias Matildem, sc. & Mariam. Matildem Rex Angliae Henricus primus Wilhelmi Conquaestoris filius, ut diximus, duxit in uxorem. Mariam Eustachius junior Comes Bononiae similiter duxit in uxorem. Haec Matildis Regina Henrici primi Regis Angliae fuit velo sacro Deo dicata, ac professa. Propter quam causam noluit consentire patri neque matri suaden∣tibus, ut tam excellentissimum Principem causâ pacis reformandae in marita∣lem thorum acciperet. Tandem ad ultimum quia consideravit, quòd melior foret obedientia quàm victima, Abbatissae hoc suggerentis paruit judicio, maledicens fructui ventris sui affuturo. Beatus Anselmus Archiepiscopus, ut dictum est, solemnia desponsationis celebravit. Qualis verò vindicta de isto zelotypio, quo Christum de sponsâ suâ Rex Henricus defraudaverat, simili∣ter & ex maledictione fructûs per devotissimam Reginam subsecuta sit, par∣tim

in immediatè sequentibus, partim cùm de Henrico secundo & de matre ejus filiâ istius nobilissimae Reginae nomine Matildi pertractabimus. Nam primogenitus istius Henrici Regis cognomento Beuclerk ex Matilde filiâ Malcolmi Regis Scotiae nomine Wilhelmus post fidelitatem & homagium praestitum ab omnibus Magnatibus & Nobilissimis, & omnibus Plebanis, sub∣mersus est cum multis nobilibus non longè à terrâ, mari existente tranquillissi∣mo quando absorbebantur, patrem in Angliam prosperè navigantem sequi gestiens, anno viz. Dominicae Incarnationis MCXX. anno regni Regis Hen∣rici vicesimo. Isti omnes qui submersi fuerunt, vel ferè omnes, ut fertur, sodomiticá labe polluebantur. Iste Wilhelmus primogenitus Henrici palam comminatus fuerat Anglis; quòd si aliquando dominium super eos accipe∣ret; quasi boves ad aratrum trahere eos faceret.

Rex Henricus assensu totius Cleri & Populi Londoniis congregati, pollici∣tis amplioribus, blandis sermocinationibus, legum ••mendationes quibus op∣pressa fuit injustè Anglia tempore Wilhelmi patris sui, & hoc juramentorum firmissimâ assertione confirmabat, Chartam libertatum promissarum inde con∣fectam, quae sic incipit: Henricus Dei gratiâ Rex Angliae Hugoni de Boke∣lond Vicecomiti, &c. q Factae autem sunt hujus tenoris tot chartae, quot sunt Comitatus in Angliâ; Et expedienter fabricato Sigillo consignatae sunt Rege sic jubente. Transmissae sunt & positae in Abbatiis singulorum Comi∣tatuum ad hujusmodi rei perpetuandam memoriam. Successu verò tempo∣ris, quùm maligno spiritu instigante poenituit Regem hoc fecisse, sublatae sunt hae cartae diversis viribus vel fallaciis, vix tribus remanentibus, viz. apud Cantuariam, apud Sanctum Albanum, & apud Monasterium Sanctae Mariae Ebora••l.

Beatus Anselmus Cantuariensis Archiepiscopus, dummodo exulabat, pro∣curabat in Curiâ Romanâ; quòd nullus Praelatus, Episcopus vel Abbas vel Clericus investituras alicujus Ecclesiasticae dignitatis de manu suscipiat Lai∣corum. Unde Henricus Rex concessit Cathedralibus & Conventualibus Ec∣clesiis Angliae primò ex concessione regiâ & permissione licentiam eligendi aliquem de earum gremio in Episcopum vel Abbatem, & hoc ad instantiam Domini Paschalis Papae. Nam à tempore Conquaestûs usque ad istud tempus Reges pro suis temporibus Episcopos in Episcopatibus & Abbates in Abba∣tiis ad eorum voluntatem praefecerunt, & quibuscunque voluerant, contule∣runt.

Proptereà dedit Henricus Rex Episcopatum Wyntoniensem Wilhelmo Gyffard; & continuò de possessionibus suis cunctis ad Episcopatum pertinen∣tibus liberam dedit potestatem. Sed in hoc facto, ut ait Matthaeus Parisia∣censis in Chronicâ suâ de tempore hujus Regis, tam patrissans quàm fratrissans Wilhelmum Gyffard investivit contra nova statuta Concilii. Et quoniam ad voluntatem Regis quosdam Episcopos, qui institutiones à Rege susceperunt, Beatus Anselmus noluit consecrare, vel cum eisdem communicare; Rex ver∣sùs in arcum pravum contra eum irâ incanduit vehementi. Propter quod ite∣rum transfretat Beatus Anselmus Cantuariensis Archiepiscopus; & mansit in partibus transmarinis ufque ad annum octavum Regis Henrici. Et cum Bea∣to Anselmo Wilhelmus Gyffard toto tempore exulabat. Sprevit enim Wil∣helmus Gyffard consecrari ab Archiepiscopo Eboracensi Girardo, cui praece∣pit Rex ut ipsum Wilhelmum consecraret. Quare Regis injusto judicio Wil∣helmus Gyffard à regno est eliminatus; ut superiùs dictum est in praecedenti Capitulo. Sequuntur gesta anni 1101. ex Florilego descripta.

Anno tertio regni Regis Henrici primi, viz. anno gratiae millesimo cen∣tesimo secundo, Rogerus ad Episcopatum Saresbyriensem est electus. Et haec erat prima electio omnium Ecclesiarum Cathedralium in Angliâ sive Con∣ventualium

post Conquaestum; ut scribit auctor de Concordantiis Historiarum Angliae sub literâ R. Hunc Rogerum habebat Rex Henricus à secretis, cu∣jus maximè utebatur consilio. Nam & ante regnum omnibus suis praefece∣rat Rex primùm Cancellarium, mox Episcopum constituerat, prudentiam viri expertus. Solerter amministrati Episcopatûs▪ officium spem infudit; quòd majori dignus haberetur munere. Itaque totius regni moderamen illius delegavit justitiae, sive ipse adesset Angliae sive moraretur Normanniae. Re∣fugit Episcopus tantis se curis involvere; nisi tres Archiepiscopi viz. Ansel∣mus, Radulphus, Wilhelmus, & postremo Papa injunxissent ei munus obedi∣entiae. Satagit ita fieri Henricus Rex, non nescius, quòd fideliter sua tracta∣ret commoda Rogerus. Nec defuit ille spei regiae; sed tantâ integritate, tan∣tâ se agebat industriâ, ut nulla contra eum conflaretur invidiâ. Denique ple∣rumque Rex triennio, nonnunquam quadriennio & eo ampliùs in Norman∣niâ moratus, cùm in regnum reverteretur deputabat Justiciarii modestiae, quòd nihil aut parum inveniebat molestiae. Inter haec Ecclesiastica officia non negligere, sed cotidie manè omnia honestè persolvere; ut expeditiùs & tuti∣ùs caeteris posset accedere: Pontifex magnanimus, & nullis unquam parcens sumptibus, dum quae facienda proponeret aedificia praesertim consummaret. Quod cùm alias tum maximè in Saresbiriâ est videre. Fecit enim ibi aedifi∣cia spatio diffusa, numero pecuniarum sumptuosa, specie formosissima. Ita justè composita ordine lapidum, ut junctura perstringat intuitum & totam maceriam unum mentiatur esse saxum. Ecclesiam Saresbiriensem & novam fecit, & ornamentis excoluit; ut nulli in Angliâ cedat, sed multas praecedat; ipseque non falsò possit dicere Deo: r Domine dilexi decor••m domûs tuae. In veteri Anglorum Wilhelmus Malmesbiriensis non compotans annos de isto Rege Henrico sic scribit. Ista quae de Rogero Episcopo Rudburnus tradit, hausit ex Wilhelmo Malmsburiensi lib. 5. fol. 91. quem in sequentibus exscribere pergit à fol. 91. à lin. 19. ad lin. 45. & fol. 91. b. lin. 53. usque ad fol. 96. à lin. 30. ne verbo quidem mutato, istis duntaxat ex suo Wilhelmi codice additis ad fol. 94. à lin. 52. quae in nostris exemplaribus desiderantur,—Apostolorum; & ibi unx∣it eum Hostiensis Episcopus inter scapulas & in brachio dextero. Posthaec à Domino Apostolico ad Altare eorundem Apostolorum deductus, & ibi∣dem—.

Huic ut antè fatus sum filia Regis Angliae nupta, exhibebat patrem forti∣tudine, matrem religione. Contendebat in eâ pietas industriae; nec quod magis probares, facilè discerneres. De isto Henrico Imperatore plura infe∣riùs dicentur; sed ista hic sufficiunt dicta. Modò ad ea quae alii Chronican∣tes de Rege Angliae Henrico Beuclerk scribunt, & nos cum favore legentium pennam dirigamus. Hoc anno viz. secundo regni Regis Henrici Beuclerk & anno Dominicae Incarnationis MCI▪ incoepitordo Templariorum.

Anno Dominicae Incarnationis MCII. & anno regni Regis Henrici tertio, secundùm Authorem in Flores Historiarum Beatus Anselmus Cantuariensis Archiepiscopus tenuit Concilium Londoniis in Ecclesiâ Sancti Pauli, &c. Vide locum. Sed Auctor de Concordantiis Historiaerum Angliae dicit Auctorem istum in Flores Historiarum & cum ipso opinantes in hoc à veritate deviare. Quia hoc Concilium celebratum est anno secundo regni Regis Henrici, anno viz. Dominicae Incarnationis MCI. ut superiùs in principio hujus Capituli de∣claratum est. Ut enim declarat Auctor de Concordantiis Historiarum Angliae sub literâ H. Primo anno regni sui, eodem viz. anno, quo frater suus Wil∣helmus Rufus obiit, anno sc. Dominicae Incarnationis MC. Anselmum revo∣cavit ab exilio; qui Anselmus eodem anno matrimonio copulavit Regi Henri∣co Matildem filiam Malcolmi Regis Scotiae & Margaretae Reginae. Et non

multo post celebrationem nuptiarum Rex Malcolmus in eodem anno rediit in Scotiam; & quamdiu vixerit, ultra non est reversus in Angliam. Quo∣modo ergo Anselmus Cantuariensis Archipontifex in praesentiâ duorum Re∣gum celebraret viz. anno gratiae MCII. & qui erat annus regni Regis Angliae Henrici primi tertius? Item dedit Episcopatum Wyntoniensem Henricus Rex Wilhelmo Gyffard Cancellario suo primo anno regni sui, qui Wilhelmus Gyffard à Rege investitus recusavit consecrationem suam à Girardo Eboracensi Archiepiscopo, quemadmodum velle Regis erat, secundo anno regni Regis Henrici, & hoc statim in initio regni viz. anno Dominicae Incarnationis MCI. quum Anselmus Archiepiscopus videns contra investituras Ecclesiarum se ni∣hil prodesse, eò quod cor Regis versum sit in arcum pravum, ut dictum est, exilium elegit, & cum eo Wilhelmus Gyffard à regno eliminatus est. Et ideo dictum istud Auctoris in Flores Historiarum non videtur posse stare. Succedunt gesta annorum 1103, 1104. ex Florilego, congestis ex Matthaeo Paris, quae de Roberto Duce Normanniae in sequentibus etiam annis refert.

Anno Dominicae Incarnationis MCV. & anno Regis Henrici primi sexto, David Rex Scotorum & frater Matildis Reginae Anglicè nominatae, Mold the good Queen usque in hodiernum diem, Henrico Rege Anglorum existen∣te in Normanniâ, venit in Angliam; ut sororem sibi valde dilectam fraternâ ductus dilectione visitaret. Qui cùm quâdam die in thalamum ejus superve∣nisset; domum invenit Leprosis plenam. Regina in medio stans, deposito pallio suo lintheo se praecinxit, & aquâ pelvi impositâ coepit lavare & exterge∣re pedes singulorum; genibusque deflexis ore & oculis, deformes deosculaba∣tur. Quod frater admirans, ait: Quid facit soror ac Domina mea nobilissima? Certè si Rex sciret ista, os vestrum labiis regiis nunquam deoscularetur. Et illa subridens ait: Pedes Regis aeterni quis nescit labiis Regis morituri esse praeferendos in paupere illius ministro qui ait: Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Peractoque praeclarissimae pietatis officio, fratrem cum omni corporis humanitate, & cordis alacritate recepit, altera Martha, in domum suam. Haec autem Regina beatissima inter alia pietatis opera versùs Occidentalem Londoniarum plagam unam domum ad Leprosorum sustenta∣tionem cum oratorio & officinis aedificavit. Et vocatur Hospitale Sancti Aegi∣dii. Et est istud Hospitale in Holborne.

Anno gratiae MCVI. & anno regni Regis Henrici primi septimo secun∣dùm Auctorem in Flores Historiarum, constitutus est in Ecclesiâ Sanctae Ma∣riae de Suthwerk London Ordo Canonicorum; quam Ecclesiam fundavit Wilhelmus Gyffard Wyntoniensis Episcopus: Et Henricus Rex multa Castel∣la obsedit in Normanniâ. Sequuntur gesta annorum undecim proximè succe∣dentium ex Westmonasteriensi, paucis admodum de Matthaeo Paris interjectis, de∣prompta. De suo autem istas solummodo lacinias Rudburnus▪ dedit, viz. ad an∣num 1107. Consecrati sunt Wilhelmus Wintoniensis, Rogerus Sarum, Reme∣linus Herefordensis, qui secundùm quosdam dicitur Reymundus, secundùm verò quosdam Reginaldus, & ad annum 1110. Monachi Novi Monasterii Wintoniensis translati sunt ad Hydam extra civitatem, quae data est eis in escambio.

Anno Domini MCXVIII. & anno regni Regis Henrici primi nono deci∣mo, obiit Matildis Regina Angliae, Anglicè usque in hodiernum diem appel∣lata Molde the Good Quene; & secundum Auctorem in Flores Historiarum Wyntoniae in Veteri Monasterio sepulta est. Et idem habetur in scriptis ejus∣dem Monasterii. Nam habetur consimile Epitaphium ejusdam in quodam

lapide marmoreo posito super locum sepulturae ipsius Reginae in cryptâ Orien∣tali: Hic jacet Matildis Regina filia Margaretae Reginae Scotiae, & uxor Regis Henrici primi, ab Anglis vocata Molde the Good Queen. Attamen in qui∣busdam Monasteriis Angliae fit tumba ipsius, ac si ibidem jaceret; sed in rei veritate sepulturae locum habuit in praedicto Veteri Coenobio Wyntoniae. Cu∣jus sanctissimae Reginae ossa modò per Henricum Blesensem & fratrem Regis Stephani ac nepotem hujus Regis Henrici primi ex sorore Adalâ translata sunt & posita in sarcophago plumbeo cum ossibus nobilissimae Frytheswydae Regi∣nae matris Sanctae Frytheswydae virginis, supra locum vocatum, The Holy Hole. De cujus bonitate & morum probitate dicere per singula si volumus, dies deficiet; cujus animae misereatur Altissimus. Reliqua hujus anni gesta, uti &▪ sex sequentium annorum ex Florilego & Matthaeo Paris desumuntur. No∣tandum tamen Antipapam, quem Mauricium ipsi (ad annum 1121.) appellant, Burdinum à Rudburno rectiùs vocari. Ad finem anni 1124. ista adduntur.

Eodem anno [viz. MCXXIV.]▪ facta est concordia inter Wilhelmum Gyf∣fard Wyntoniensem Episcopum & Monachos ejusdem Ecclesiae; & Episcopus restituit eis omnia ablata. Exin post exhibita ex Florilego anni 1125. gesta, & ex Wilhelmi Malmsburiensis Historiâ Novellâ anni 1126. gesta Rudburnus sic progreditur.

Sed tamen antequam ulteriùs procedamus recitando scripta Wilhelmi de istâ materiâ, videndum est, quid quidam alii Chronicantes de praedicto Hen∣rico Imperatore Alemannorum sentiant. Ranulphus Cestrensis recitat in suo Policronicon, agens de tempore regni Regis Henrici primi; quòd iste Hen∣ricus Imperator post patris sui carnalis incarcerationem, ac postea quia simi∣liter patrem suum spiritualem, viz. Papam custodiae carcerali tradidit, tan∣dem poenitentiâ ductus, imperium relinquens in veste peregrini clam aufugit; & sic in Angliam veniens, in civitate Cestrensi quamdiu superstes esset, vi∣tam heremiticam duxit, seipsumque Godestallum nominavit. Nesciebat enim Imperatrix, quò devenerat; aestimabat enim ipsum Imperatorem ali∣quo casu infortunii mortem incurrisse; sive per Neptunicas artes, sive per alias malignorum spirituum calliditates. Quaesivit tamen diligenter di∣lectum, & non invenit; vocavit, sed non respondit sibi. Quod cùm patri retulisset, misit nuncios solempnes ad Imperatricem filiam suam, ut ad se quàm citius veniret. Quod & fecit, secundùm patris desiderare permaxi∣mum. Et sic secundùm istos post longam & diuturnam & diligentem inqui∣sitionem, ac ad ultimum inventione minimè habitâ, misit ad patrem, qui auditâ relatione, ut dictum est, nuncios solempnes pro filiâ. Sed priusquam ulterius de adventu Imperatricis in Angliam stylum dirigamus; notandum, quòd iste Wilhelmus Malmesbiriensis, & similiter Auctor in Flores Historia∣rum, & quidam alii, connotant annos hujus Henrici primi Regis ab incarnati Verbi centesimo primo; quem quidem annum faciunt annum primum Hen∣rici Regis, & non attendunt partem anni centesimi Dominicae Incarnationis; quâ parte regnavit post mortem fratris, qui interfectus est die ad Vincula Sancti Petri, & ipse Henricus quarto die post obitum fratris in Regem subli∣matus est. Auctor verò de Concordantiis Historiarum Angliae ipse sequitur connotationes ab anno centesimo Dominicae Incarnationis, & ponit ipsum an∣num primum regni Henrici primi Regis, quae secundùm ipsum est verior connotatio. Haec ideo hic scribo; ne quis miretur de nostrâ in hâc parte com∣putatione annorum; quia sequimur Auctorem de Concordantiis Chronicantium Angliae. Et sic acta vicesimi septimi anni regni Regis Henrici primi hîc ter∣minantur cum anno regni ipsius vicesimo sexto. Sequuntur gesta anni 1127. ex Malmsburiensis Historiâ Novellâ & Westmonasteriensi, gesta anni 1128. ex Westmonasteriensi solo.

Item obiit eodem anno [viz. MCXXVIII.] prae memoriae Dominus ‖ Wil∣helmus Gyffard Wyntoniensis Episcopus. Qui venerabilis pater Ecclesiae si∣bi commissae non minùs studens prodesse quàm praeesse, in suavem memoriae suae posteris redolentiam ea quae hic exprimuntur, jamdudum Ecclesiae pro∣fectibus assignata, sed processu temporis potius de voluntate, quàm de ratione injustè ablata in debitum pristinum reducens statum, totam s••. omnino obla∣tionem ebdomadae Pentecostes, & Ecclesiam de Clerâ ad ministerium Altaris jure perpetuo restituit, & dimidiam piscaturam de Boteleia pari devotione in augmentum victûs Monachorum devotus reddidit. Ipse verò ut in praemissis factum praedecessoris sui Walkelini corrigens, in dignam & specialem memo∣riae suae laudem jus Patronatûs omnium Ecclesiarum, quae sunt in Maneriis Monachorum, nullo sibi vel successoribus suis jure Advocationis in eisdem Ecclesiis in posterum retento, Priori & Conventui liberè in perpetuum possi∣dendum debitâ resignatione restituit. Et ne quis processu temporis aliquâ temeritate seu malignitate contra factum suum venire audeat; omnes in∣fractores vel violatores memorati sui facti sub generali clausulâ debitâ cum so∣lempnitate vinculo anathematis innodavit.

Sequitur Chartae tenor Privilegii quantum ad jus Patronatûs Ecclesiarum à Wilhelmo Gyffard Wyntoniensi Episcopo eidem Wyntoniensi Ecclesiae concessi.

WIlhelmus Dei gratiâ Wyntoniensis Episcopus praesentibus & futuris fi∣delibus salutem & benedictionem. Noverit universitas vestra, quòd praedecessor meus Dominus Walkelinus Episcopus, postquam suscepit Episcopatum, dimidiavit omnia quae pertinebant ad Ecclesiam Wyntonien∣sem, medietatem sibi & aliam medietatem Conventui assignans. Postea Syme∣on frater ejus, primus in Ecclesiâ Prior factus, resignavit Episcopo omnes mi∣lites, qui pertinebant ad partem Conventûs pro diversis expensis. Episcopus deinde apruntavit trecentas libras terrae de parte Monachorum ad Ecclesiam faciendam; quâ perfectâ, restituerentur eis sine omni occasione. Proceden∣te tempore favente eodem Priore usurpavit sibi jus Patronatûs omnium Ec∣clesiarum suarum & Ecclesiam de Ellendune ad libros faciendos: Conventui debitâ resignatione restitui, & praesenti chartâ confirmavi & dignitates eorum & libertates, possessiones & consuetudines, & omnia jura sua. Dominus etiam Rex Henricus praecepit & prohibuit, ne aliquis eos vexaret, infra civi∣tatem vel extra, neque in ullo loco, & ne manus apponeret in illis, quae ad cos pertinent sine eorum assensu. Hoc idem praecepto regio sub anathema∣te confirmavi, adjiciens, quòd quicquid in praejudicium eorum fiet, pro in∣fecto habeatur. Et ut liberi sint standi pro se & Ecclesiâ suâ; & ne aliqui successorum meorum, nec aliqui alii quicquam auferunt ab eis de jure suo, malum potiùs quam bonum exemplum sequendo, non attendentes nomen patris & pastoris magis deligant, & beneficia filiis adulterinis, nepotibus &

parentibus, quàm filiis spiritualibus, quibus loco Dei praesunt & per quos fe∣rè omnia bona sua possident. Hanc chartam dedi dictis Monachis meis ad munimentum; ut diligentiùs orent pro salute animae meae, & Praedecesso∣rum & Successorum eam manutenentium & Regum & omnium Benefacto∣rum suorum, coram Rogero Episcopo Sarum, & Bernardo Episcopo de Sancto David, Ricardo Archidiacono, Ricardo Gere, Capellanis meis, Gaufrido Catel, Wilhelmo de Pontearch, & pluribus aliis. Quicunque hanc chartam firmam & stabilem esse permiserit; sit ei à Deo gratia & mi∣sericordia. Si verò aliquis contra eam fuerit, vel eam deleverit; deleat Deus nomen ejus de libro vitae, nisi se emendaverit.

Sequitur Charta restitutionis ejusdem Wilhelmi Pontificis de Ecclesiis Domini∣corum Maneriorum totius Prioratûs.

WIlhelmus Gyffardus Dei gratiâ Wyntoniensis Episcopus omnibus Ba∣ronibus & Ministris suis Francis & Anglis Salutem & Benedictio∣nem Dei. Sciatis me reddidisse Deo & beato Petro & Ingulfo Priori & Mo∣nachis quasdam Ecclesias, quas ab eis injustè aliquando abstuleram, sicut eos inveni saisitos, quando veniebam ad Episcopatum, tali consideratione, ut Clerici mei, qui eas nunc tenent, de jure & manu Prioris eas teneant, quamdiu vixerint, & talem redditum ei reddant, qualem eo tempore redde∣bant eadem & Ecclesiae. Post obitum vero eorum liberè permaneant in ma∣nu Prioris. Sunt autem hae Ecclesiae, de Alwarestoke, de Drokeneford, de Estsexentum, de Crundele, de Aweltunâ, de Fyfhidâ, de Patteneiâ, de Wembergâ, de Celboldyntonâ, de Wils, de Nutstill, de Millebrok, de Weseneistunâ, de Wordiâ, de Portland, de Elledunâ. Praeterea quicquid ad honorem Prioratus pertinet, sive in Praepositis Maneriorum, sive in ser∣vientibus Curiae providendis atque constituendis, ita plenè & perfectè con∣cedo & confirmo ei qui nunc à Deo & à me consilio & assensu communi Monachorum ordinatus est, sicut ipsum Prioratum aliquis Antecessorum suorum aliquo tempore meliùs habuit. Si quis huic nostrae concessioni faverint, & ad hoc ut rata firmaque permaneat, adjuverint; augeat eis Do∣minus gratiam & misericordiam. Si quis verò haec pervertere & adnihilare temptaverit; Dei maledictione & meâ se sciat alligari, nisi resipiscat, & emendatione congruâ, quod malefecit, emendet. Hujus rei testes & con∣firmatores fuerunt Rogerus Episcopus Sarum, Bernardus Episcopus de Sancto David, Gaufridus Cancellarius, Ricardus Archidiaconus, Rogerus de Me∣leford, Ricardus Gere, Bernardus Capellani Episcopi.

Iste Praesul incomparabilis Wilhelmus Gyffard existens Wyntoniensis Epis∣copus habitum suscepit Monachalem in popriâ Ecclesiâ. Unde & Epitaphi∣um istud metricè confectum ponitur, insculpitur in lapide marmoreo super∣posito loco sepulturae ejusdem in navi Ecclesiae Cathedralis Wyntoniae, viz. ante magnam Crucem, quam dedit Stigandus Archiepiscopus eidem Wyntoni∣ensi Ecclesiae, ad cujus etiam pedes jacet Walkelinus ejusdem sedis Praesul hu∣matus.

Wilhelmus Gyffard Praesul jacet hîc tumulatus; Qui suscepit adhuc vivens habitum Monachatûs.

Iste Wilhelmus Gyffard ex Cancellario Regis Henrici & regni Angliae factus est Episcopus Wyntoniae; qui qualis quantus fuerit in Ecclesiâ Dei, & qu••d vir alti sanguinis extiterat; ostendit titulus Monasterii Sancti Bene∣dicti & Sanctae Hildae Wytebiensis Ecclesiae metricè in ejus laudem sic compo∣situs.

Gallia flet prolem, Wyntonia filia patrem; Qui venit magni de semine Karolo-magni. Nobilitando genus clarum de sydere sydus, Cui Deus haud vilis curam commisit ovilis; Ut pro se regeret quos condidit, atque foveret. Forma sacerdotis, decus ordinis, & vita lucis Ornas, instituis, regali tramite ducis. Qui te noverunt, notum fieri voluerunt, Ac descripserunt quicquid potius potuerunt. An placeat Christo laus tanta revolvere sisto. Qui novit purè meritis, qui sunt sibi curae, Quicquid sit scriptum verum vel carmine fictum; Judicio totum Jesu discerno relictum. Ergo precamina sundite concina concio Cleri, Ut super aethera coelicus incola possit haberi. Nos quoque vobiscum pastus coelestis ibiscum, Post hoc naufragium maris accipiamus in aevum. Dulce sit examen apud hunc, quod firmet & Amen.

Item lachrymando de morte istius nobilis Praesulis Wyntoniensis Wilhelmi Gyffard metricè sic scribit Ecclesia Radyngensis de novo sundata.

Dum misero mundo mortem morsus dedit Adae; Mordentem potuit sub iniquâ ponere clade: Unius morsus communem fundere mortem, Innotuit natis & in unam ducere sortem. Omnes inde rei sumus, ut pariter moriamur, Peccantisque patris vestigia dura sequamur. Quid juvat ergo reos factos pro sorte parentis Divitiae, census, & abyssus plurima mentis? Quid juvat immensas ventris protendere pestes? Quid juvat intextas auro perquirere vestes? Si sensus si divitiae, si splendida coena Propagare necis possent restringere fraena. Nestoreos pluresque dies hic continuâsset, Et formare dies per saecula multa parâsset. Sed valet hiis minimè spatiosum tempus haberi. Nil igitur prodest per praedia longa teneri. Non potuit per divitias confundere mortem, Dives enim pariter subit hanc cum paupere sortem. De paribus memores capiunt sibi fata futuri. Non gerit exemplum solus generis perituri, Totus in exemplo mundus fugit; ast fugientem Currit ad hunc homo, sed sequitur trux poena sequentem. Hiis ergo memor esto tui sortisque propinquae. Exitium fugiens vir gaudia tanta relinque. Sed memorate pater, quem vita pudica probavit, Quem pia simplicitas dignum Deitate paravit, Elysias hic carpe vias sedesque piorum; Tartareas nunquam subeas, poenásve malorum. Nobilis ordo patrum, cor, dextra, facetia, virtus. Te vir honeste nimis vivere non faciunt. Dives eras Wilhelme, probus, pietatis amator. Extendêre dies non tamen ista tuos.

Contemptor laudis, laudanda sequendo beatus, Ecclesiae sanctae tutor amicus eras. Multa tibi species fuit & sapientia multa, Cultus honestatis sobrietasque comes. Formosam faciem, procerum corpus habebas. Laetitiam vultûs moribus exuperans. Tu miseros pasti, gazas super astra levâsti. Et largus cunctis, & tibi pauper eras. Odisti mundum, lutulenta negotia mundi. Justitiâ fervens, turpibus asper eras. Praesulis officio, pastoris honore levatus, Subjectis socius, inferior sociis. Pes fueras claudis, caecis mutabile lumen, Portans invalidos, qui cecidêre levans. Os tu plebis eras, Regis secretior auris; Illum subjectis, se sibi concilians. Ecce subis mortem; quam nulla scientia tollit Delitiae nullae, nullus honoris amor. Transitus iste gravis, gravis haec mutatio carnis; Cùm caro fit vermis, vermis & ipse cinis. Ex pietate suâ, quâ nos in mente reformat, Indiscreta Trias te super astra ferat. Wilhelmus fratres naturae debita solvit; Ecclesiae Praesul Wyntoniensis erat. Hoc in honore virum sese prudenter agebat, Praeclaris ornans moribus officium. Ecclesiae curam, Regi reddebat honorem; Debita distinguens Caesaris atque Dei. Vita genus, vel honor, discretio, sive potestas Compellebant hunc libera verba loqui. Pontificale decus cum Nobilitatis honore Huic nomen dederant & satis extulerant. Simplex & rectus fuit & sub utroque modestus; Sic nec crudelis sive remissus erat. Stantibus auxilium, fuit & relevatio lapsis, Ecclesiae decus & gloria Pontificum. Haec bene firma fuit tali suffulta columpna: Illos consilio juvit & auxilio. Religione Deum, plebemque colebat amore. Sic fuit eximii nominis & meriti. Jam prope jam Clerus jam paene Monasticus Ordo Hoc defecerunt deficiente patre. Plebs commissa sibi tali viduata parente, Nunquam se similem sperat habere virum. Anglia gaudebat vivo, nunc plorat ademptum; Nam multum patriae proderat ille suae. Anglia Pontificem, Normannia deflet alumpnum; Nam Praesul fuit hîc, traxit at inde genus. Sed quia post mortem jam nemo potest revocari Ad nos nec fletu, nec prece nec pretio; Jam Dominum fratres, jam toto corde precemur, Ut regni coeli gaudia dentur ei. Amen.

Saepe igitur meritò recommendandus Praesul Wyntoniensis Wilhelmus Gyf∣fard die quâ obiit Apostolicae Sedis erat Legatus per totam Angliam, Scotiam, & Walliam; sicque in senectute bonâ saeculo vale faciens, sepultus est in pro∣priâ Ecclesiâ in navi Ecclesiae prope gradus subpulpiti, ad caput Walkelini praedecessoris sui pedes habens extensos; cujus Epitaphium monumenti me∣tricè suprà recitatum est.

Anno Dominicae Incarnationis MCXXIX. & anno regni Regis Henrici primi tricesimo, secundùm Auctorem in Flores Historiarum, Philippus filius Regis Francorum, &c. Consule Florilegum, cujus verbis subjicitur narratio de crinito poenitente ex Wilhelmi Historiâ Novellâ fol. 99. b. lin. 20.

Hoc anno Wilhelmo Gyffard successit in Episcopatum Wyntoniae Henri∣cus Blesensis, frater Regis Stephani & nepos istius Regis Henrici ex sorore Ada∣lâ. Hic Henricus primaevis temporibus Monachus apud Cluniacum effici∣tur, postmodùm fit Episcopus Gurtonensis. Deinde à Rege isto Anglorum Henrico datur Abbatia Glastoniensis ei in commendam, Papâ hoc annuente; ad ultimum fit Episcopus Wyntoniensis. Wilhelmus senior Rex Angliae sive Conquaestor filiam habuit nomine Adalam, quae nupsit Stephano Blesensi Co∣miti, qui genuit ex eâ quatuor filios, sc. Ottonem Soliacensem Comitem, Stephanum, qui huic Henrico Regi successit in regnum Angliae; Henricum istum Gurtonensem Episcopum ac posteà Wyntoniensem Pontificem, & The∣obaldum magnum, à quo Theobaldo nati sunt quatuor filii, sc. Henricus Co∣mes Campaniae, Theobaldus Comes Blesensis, Stephanus Comes Saccecacen∣sis, & Wilhelmus Archiepiscopus Senonensis & posteà Remensis. De isto Henrico Blesensi ac Wyntoniensi Episcopo plura dicenda sunt in sequentibus. Succedunt gesta anni 1130. ex Wilhelmi Historiâ Novellâ à fol. 99. b. lin. 33. ad fol. 100. à lin. 43. additis in fine nonnullis ex Florilego. Istis etiam loco postremo subjectis [Obiit Algodus primus Prior S. Mariae de Suthwerk quod Monasterium fundavit Willelmus Gyffard Wintoniensis Episcopus; cui Al∣godo successit Algarus.] Dein gesta anni 1131. ex utroque congesta; quodque de gestis anni 1132. Wilhelmus habet à fol. 100. b. lin. 9. ad lin. 23.

Eodem anno viz. [MCXXXII.] tricesimo tertio anno regni sui Henricus Rex Anglorum fecit novum Episcopatum apud Karleolum; & posuit ibi pri∣mum Episcopum nomine Athelwlphum Sancti Oswaldi Priorem, cui peccata solitus erat confiteri. Hic autem creatus Antistes, in Ecclesiâ sedis suae Cano∣nicos posuit Regulares, & eam multis honoribus ampliavit. Hoc anno nascitur Henricus Rex posteà secundus. Eodem anno defunctus est Robertus Cestren∣sis Episcopus; qui Rege concedente sedem Cathedralem transtulit ad Co∣ventreyam, & locum illum caput constituit Merciorum. Habet ille Episco∣patus usque hodie tres sedes, viz. Cestrensem, Lychefeldensem, & Coven∣trensem. Cestria dicitur urbs Legionum; unde sciendum, prout aliàs scrip∣simus, quòd duplex est urbs Legionum Britannicè vocata Kaerlegion, vel Kaerleon. Una est in Demeciâ, i. e. Suthwalliâ, quae dicitur Kaeruske, ubi Usca flumen cadit in Sabrinum mare juxta Glomerganciam, à Belino Rege Britonum quondam constructa, quae Metropolis fuit Demeciae. Dicta est urbs Legionum, eò quòd ad instantiam Reginae Vespasiano & Arvirago concorda∣tis missae sunt aliquae Legiones Romanae in Hyberniam. In quâ urbe tres fue∣runt egregiae olim Ecclesiae, ut scribunt Ganfridus Monumetensis & Walterus Oxenfordensis, viz. una Julii Martyris virginum choro venustata. Alia

beati Aaron Canonicorum ordine nobilitata. Tertia verò Metropolitanâ sede totius Cambriae Monachis fuit insignita; de quâ postmodùm usque Mene∣vyam sedes illa est translata. In hâc urbe Amphibalus doctor sancti Albani extitit oriundus. De quâ materiâ diffusiùs tractavimus in primo libro praesen∣tis laboris. Est & alia urbs Legionum. Urbs quaedam in confinio Angliae ad prospectum Kambriae inter duo marina brachia Dee & Messee situata, quae tempore Britonum caput fuit & Metropolis Venedociae, i. Northwal∣liae, cujus fundator fuit Marius Rex Britonum. Haec autem aliquando voca∣ta Britannicè Kaerleon, Latinè Legecestria, nunc autem dicta est Cestria urbs Legionum; eo quod ibidem hyemarent Legiones militares, quas Julius Caesar ad subjugandum Hyberniam, & postmodùm Claudius Caesar ad subigendum Orchades Insulas inde transmiserat. Sequuntur gesta anni 1133. ex Westmo∣nasteriensi, paucis ex Parisio additis; dein in anno 1134. obitus Roberti Ducis ex utroque.

Anno Dominicae Incarnationis MCXXXV. & anno regni Regis Henrici primi tricesimo sexto Henricus Rex in Normannia cùm die quadam à vena∣tu redisset, apud Sanctum Dionysium in sylvâ Leonum de muraenâ comedisset avidiùs, quam amare prae caeteris cibariis consueverat; & cùm medici eam ei prohibuissent, Rex minimè adquievit. Cùm autem naturâ succumbente in∣valuisset infirmitas; Rex Henricus in fata concessit, cùm regnâsset annis com∣pletè triginta quinque, & à Nonis Augusti usque ad Kalendas Decembris, i. e. quatuor mensibus, diebus quatuor minùs, i. e. in tricesimo sexto anno regni sui. Hic Rex magnificus pro redemptione animae suae Coenobia funda∣vit de Radyng, de Cirencestre, de Prato ante Rothomagum, & de Mortuo∣mari. Construxit etiam, ut fertur secundùm Wilhelmum Malmesbyriensem de Pontificibus libro primo, Rex iste Henricus Monasterium de Hydâ extra muros Wyntoniae, quod priùs infra urbem fuerat. In quod Monasterium translati sunt Monachi Novi Monasterii anno Domini MCX. & anno regni Regis Henrici undecimo. Quo etiam anno Anselmus Cantuariae Archiepisco∣pus obiit. Municipia verò praeter turres & Castella viginti quinque Henricus Rex construxit opere sumptuoso, &c. Exin Rudburnus sepulturam Henrici Regis narrat ex Matthaeo Paris, obitum pariter & sepulturam ex Wilhelmi Histo∣riâ Novellâ à fol. 100. b. lin 25. ad fol. 101. à lin. 5. His succedunt elogia Ser∣lonis, Lanzonis & Godefridi ex ejusdem Historiâ Veteri, à fol. 96. b. lin. 46. ad fol. 97. b. lin. 42.

CAPITULUM IV. De tempore Regis Stephani.

ANno Dominicae Incarnationis MCXXXV. undecimo Kalendas Januarii, vicesimâ secundâ die post mortem avunculi sui Henrici, Londoniae Stephanus Comes Boloniae coronatus est in Regem Angliae à Wilhelmo Cantu∣ariensi Archiepiscopo, antequam corpus Henrici Regis sepulturae traderetur, & contra sacramentum fidelitatis, quod Matildi Imperatrici de regno Angliae nunquam sibi usurpando praecipuè jurâsset; diadema regni, Deum temptans, & fidem violans, temere invasit. Unde obtenebrans benivolae intentionis ocu∣los in Matildem Imperatricem per Hugonem Bygot Henrici Reg•••• senescal∣lum praestito juramento, sicque probante cavillosè coram Archiepiscopo Can∣tuariae, quòd Rex Henricus in extremis agens Imperatricem exhaeredavit, Stephanum sic successorem constituendo. Omnium serè Episcoporum, Co∣mitum & Baronum, qui per prius juraverunt Matildi de successione regni,

pervertit in Stephanum, virum quidem strenuum & audacem, sed contra ju∣ramentum suum Imperatrici factum. Die Sancti Stephani Londoniis coro∣natus est, qui prius sacramentum Imperatrici praestiterat. Qua propter idem Wilhelmus Archiepiscopus Cantuariae minimè per annum supervixit; & om∣nes Magnates regni, qui Stephano juramentum fecerant, miserum sortiti sunt finem. Fertur etiam, quòd hostia Christi die coronationis Regi Ste∣phano porrecta, subito disparuit. Coronatus Rex Stephanus juravit coram Proceribus apud Oxoniam, 1mo. quòd Praelaturas vacantes in manu suâ non teneret. 2do. Quòd neminem de sylvis propriis implacitaret. 3do. Quòd E∣lectionibus canonice celebratis consentiret, & electos continuo investiri per∣mitteret. 4to. Quod nullius Clerici sylvas in manu retineret, sicut Rex Hen∣ricus secerat. 5to. Vovit Danalwed, i. e. de qualibet Hydâ terrae duos soli∣dos, quod Antecessores ejus accipere consueverant pro sustinendâ gwerrâ con∣tra Danos, nec tempore pacis voluerunt remittere, ipse benignè in perpetuum condonaret. Haec autem specialiter & alia multa generaliter se juravit serva∣turum. Sed humani generis inimico procurante, fidem in omnibus enormi∣ter violans, nihil horum quae promiserat, observavit. Haec Matthaeus Parisi∣aconsis. Auctor verò in Flores Historiarum dicit, quòd ad praedictam Coro∣nationem Regis Stephani tres solummodo fuerunt Episcopi cum Archiepisco∣po Cantuariae Wilhelmo. Rex autem Stephanus statim coronatus thesau∣rum, quem avunculus suus Henricus congesserat, occupavit sc. centum mil∣lia librarum, exceptis vasis aureis & argenteis & gemmis impretiabilibus. Wilhelmus Malmesbiriensis in Novellâ Anglorum Historia de Coronatione Re∣gis Stephani ita scribit. Interea Stephanus Comes Moritonii & Bononiae, &c. Vide Willelmi locum, quem transcripsit Rudburnus à fol. 101. à lin. 5. ad lin. 23. & dein Chartam Stephani Regis de libertatibus ex eodem dedit, atque ista subno∣tavit.

Notandum hîc sicut & in praecedenti Capitulo, quòd antiquitus Reges Angliae enumerabant annos regni eorum, in quibus regnabant completè, & non quantitatem anni praecedentis, quam tenebant post mortem Praedecesso∣ris. Nam iste Rex Stephanus coronatus est anno Dominicae Incarnationis MCXXXV. quo anno Rex Henricus primus obiit; & tamen non scribit Ste∣phanus Rex hunc annum primum annum regni sui, quamvis in isto anno pri∣mitus & ipse regnabat, sed annum sequentem. Unde plurimi Historiogra∣phi falluntur quantum ad computationem annorum regni diversorum Regum; eò quòd non attendunt istam regni descriptionem. Coronatus est ergo Ste∣phanus, &c. Ad Wilhelmi verba redit fol. 101. à lin. 22. & persequitur usque ad lin. 30. Postremò reliqua hujusce anni gesta ex Matthaeo Paris & Florilego bre∣viter enarrat. Anni 1136. gesta referre exorsus, Willelmi Novellam Historiam describit à fol. 101. à lin. 39. ad 101. b. lin. 51. omissâ Stephani Regis Chartâ, quam suprà posuerat.

Eodem anno [viz. MCXXXVI.] obiit Wilhelmus Cantuariensis Archie∣piscopus. Et Henricus Episcopus Wyntoniae abstulit pollicem manûs Sancti Jacobi de Radyngo, & dedit Ecclesiae suae. Sequuntur gesta anni 1137. ex Florilego simul & Wilhelmo desumpta.

Hoc anno Henricus Wyntoniensis Episcopus incoepit facere domos de Wlve∣seye & alias in maneriis pertinentibus ad Episcopatum Wyntoniae, & simili∣ter Hospitale Sanctae Crucis juxta Wyntoniam. Sequuntur quaecunque habet Wilhelmus de gestis anni 1138. obsidio Bedfordensis & expeditio Davidis Scotiae Regis in Angliam ex Matthaeo Paris.

Circa haec tempora [viz. annum MCXXXVIII.] obiit magister Hugo de Sancto Victore juxta Parisiam, litteris & religione summus. De quo ferunt, quòd cum in extremâ infirmitate laboraret, & nullum cibum retinere posset, corpus tamen Dominicum sibi dari instanter postulavit. Fratres verò ejustur∣bationem

sedare volentes, simplicem oblatam non consecratam attulerunt hostiam. Quod ille in spiritu recognoscens, ait: Deus misereatur vestri fra∣tres; cur mihi illudere voluistis? Iste non est Deus meus. Mox illi Euka∣ristiam consecratam attulerunt. Quod ille videns sed retinere non valens, erectis manibus ait: Ascendat filius ad patrem & Spiritus ad Deum, qui crea∣vit illum; & statim expiravit. Volunt tamen alii, quòd iste Hugo propter ingentem vomitum non posset Eucharistiam retinere; & cùm hâc de causâ fratres ei verum sacramentum afferre noluissent, rogavit ut saltem super latus ejus Sacramentum poneretur. Quo facto, latus infirmi se aperuit & hostia corpori se immersit. Haec Wilhelmus Mimacensis Episcopus in Rationale Divinorum.

In sequentibus Author librum Wilhelmi Historiae Novellae secundum ab initio usque ad finem anni 1140. fol. 105. b. lin. 30. verbatim exscribit, additis in sine anni 1140. nonnullis ex Matthaeo Paris de Stephani Regis & Roberti Comitis captione & liberatione mutuâ. Post haec gesta anni 1141. ex Matthaeo Paris & Westmonasteriensi narrantur. Postremò ad Malmsburiensem reversus, Novellam ejus Historiam pergit exscribere à fol. 105. b. lin. 32. (ubi priùs desierat) ad 107. b. lin. 32. Et in his quidem deficit uterque Codex MS. magno Anglicanae Historiae dispendio. Quod unicum igitur restabat, sequentis Historiae Epitomen brevissimam ex eodem Codice MS. quem in fronte operis laudavi, descriptam subnexui; rem tamen paulò altiùs, à Normannorum sc. adventu, repetendo.

Inter Alwynum, qui annis XV. sedit, & Henricum Blesensem fuerunt Epis∣copi tres per spatium LXXX. annorum, viz.

Stigandus, qui magnam Crucem ex argento cum imaginibus argenteis in pulpito Ecclesiae contulit; sedit annis XXII. & jacet in sarcophago plumbeo ex australi parte altaris summi juxta Cathedram Episcopalem.

Walkelinus, natione Normannus, qui turrim in medio Chori cum quatuor columnis à fundamentis renovavit; seditque XXIX. annis; & in navi Eccle∣siae ante gradus pulpiti jacet humatus. Hujus Episcopi anno XXIV. dilectus Deo Godfridus, qui miraculis coruscat, factus est Prior Wyntoniae.

Willelmus Gyffarde, Domini Regis Cancellarius, non de genere Anglo∣rum; qui Monachus in Ecclesiâ suâ factus est; qui Pentecostalia huic Eccle∣siae contulit: Sedit annis XXVIII. sepultusque est in medio voltae in navi Ec∣clesiae ad gradus pulpiti ad caput Willelmi Episcopi. Hujus anno VII. obiit Godfridus Prior Wyntoniae; qui in Prioratu vixit XIII. annis. Qui humatus est in domo capitulari in sinistrâ parte versùs Orientem, miraculis coruscans. Cui successit Gaufridus.

Henricus Blesensis, frater Regis Stephani, ex Abbate Glastoniensi. Qui S. Thomam in Archiepiscopum consecravit Cantuariensem; & in omnibus ei fa∣vorabilis extitit, & consolator in tribulationibus suis mirificus. Iste benignissi∣mus Praesul Henricus in tantum dilexit suam Ecclesiam; quòd omnia quae ha∣buit minima forent. Pedem S. Agathae, magnam crucem cum imaginibus de auro purissimo ad majus Altare, & alia ornamenta plurima, quae lingua non potest enarrare, suae Ecclesiae contulit. Dedit etiam Manerium de Elme propter causas praenominatas & alias quamplurimas magis impugnantes, c••m de provinciâ Angliae actum sit. Huic Henrico Episcopo Lucius Papa pallium misit anno Domini MCXLII. volens apud Wyntoniam Archiepiscopum con∣stituere & secundum Angliae Primatem, & septem ei Episcopos, qui olim ad regnum Westsaxonum pertinebant, additâ natâ Legaciâ. Sed subortis multorum murmurantium indignantiumque nec non invidentium contra∣dictionibus, ad tempus dissimulavit Papa cum silentio propositum suum con∣summare; volens in posterum vitâ comite invitis murmuratoribus, sicut

justum fuerat, propositum suum confirmare. Sed Papa non diu superfuit: ut scribit Matthaeus Parisiensis in Historiâ Regis Stephani. Iste Henricus sedit annis XLIII. & sepultus est in Ecclesiâ suâ coram summo Altari. Cui suc∣cesserunt per ordinem.

Ricardus Toclyn, qui Manerium de Hamme redemit, & de Cuoel emit, & s••ae contulit Ecclesiae. Seditque annis XVII. & sepultus est ad aquilonarem partem summi Altaris Choro proximè.

Godefridus Lucy, ad altare B. Mariae ad finem cum aliis voltam, ubi extra Capellam B. Virginis humatus est; cùm sedit XVII. annis.

Petrus de Rupibus, qui Ecclesiae Wyntoniensi extitit in omnibus specialis pa∣ter & a••icus. Qui pedem S. Philippi suae Ecclesiae contulit cum plurimis ali∣is ornamentis. Sepultusque est in Ecclesiâ suâ; cùm sedit annis XXXIV.

Willelmus Rale, qui sedit annis X.

A••domarus, frater Henrici III. qui sedem occupavit annis XII. cujus cor∣pus ad aquilonarem plagam altaris reconditum est.

Johannes Gervays, annis VI.

Nicolaus Ely, hujus Ecclesiae specialis patronus, XII. annis.

Johannes de Pontissarâ, cujus assensu inter ipsum & successores suos & Prio∣rem & Conventum Ecclesiae suae facta est compositio; quòd de caetero Priores forent perpetui, cùm antea erant dativi. Sedit annis XXIV. & sepultus est ex aquilonari plagâ majoris Altaris.

Henricus Wodelok, ex Priore ejusdem Ecclesiae. Multa ornamenta huic Ec∣clesiae contulit; & sedit annis XIII. sepultusque est ad gradus Chori.

Johannes Sendale, sedit annis IV.

Rigaldus de Asserio annis III.

Johannes Stratford sedit X. annis; & postmodùm Archiepiscopus Cantuariae ordinatus est.

Adam Orleton XII. annis.

Willelmus de Edyngdone sedit XXI. annis. Hic multa ornamenta & jocalia suae Ecclesiae contulit; & sepultus est in eâdem Ecclesiâ in Capellâ propriâ.

Willelmus de Wykeham, qui navem Ecclesiae cum alis, prout nunc cernitur, renovari & voltari fecit; aliaque quamplurima beneficia suae Ecclesiae contu∣lit. Seditque annis XXXVII. & in Ecclesiâ suâ in opere quod fecit honorifi∣ce in Capellâ ad Australem plagam tumulatus est.

Henricus Beaufort, frater Henrici IV. & S. R. E. Presbyter Cardinalis, successit in Episcopatum.

THOMAE RUDBORNE PROLOGUS In Historiam suam Minorem.

MUlti nobiles ac pietatis studio maximè operam dantes viri extiterunt, qui prioribus saeculis Monasteria, Ecclesias, Xenodochias, in quibus ut à ministris in his degentibus devotè Deo vacaretur, quampluri∣mas fundavere. Quorum beneficia Deo placabilia sustentatis horum donis gra∣tuitis minimè recognoscere est maximam ingratitudinem incurrisse; per quam ut degeneres possent à paternâ possessione exhaeredari. Et quia nostris tempo∣ribus, qui nostris Fundatoribus super hanc ingratitudinem maximè sunt invi∣gilantes, & ad quaestiones ab ipsis motas de nominibus Fundatorum, de eorum donis & donatis, de eorum sepulturis, nos minimè propter ignorantiam eo∣rum petitionibus satisfacientes, efficimur illis omnibus exosi & despicabiles; poenitetque eos sic nos sufficienter suis donativis ditâsse & pavisse. Rogatus er∣go à fratribus Wintoniensis Ecclesiae Monachis, ut ego Commonachus & con∣frater ejusdem Ecclesiae Thomas Rudborne de penuriâ ac tenuitate meâ qua habundo, inspectione Chronicorum aliquod libellum compendiosum de Regi∣bus ac caeteris regni Magnatibus, qui essent fundatores & benefactores Ecclesiae Anglicanae, componerem. Cupiens igitur ipsis religiosis viris secundùm in∣genii mei exigentiam voluntati in aliquo parere, istud subsequens Breviarium Chronicorum de Regibus, Episcopis, Comitibus, Baronibus scribere disposui, excerptum de libris & dictis Sanctorum Bedae & Gildae, & de libris & scriptis venerabilium in Christo Patrum M. Thomae Rudborne Menevensis & M. Jo∣hannis Langdene Roffensis Episcoporum, & Archidiaconi Lincolinensis, Ar∣chidiaconi Oxenfordensis, Gaufridi Monumetensis, & Matthaei Parisiacensis, vi∣rorum honorabilium, ad complacentiam & utilitatem dictorum fratrum; ne locus detur otio, cùm otiositas inimica sit animae. Et secundùm Philosopho∣rum honestum delectabile magis delectat & animos hominum ab otiositatis vi∣tio repellit, quàm si fuerit honestum minimè delectans, puta obscura Docto∣rum scripta & difficilis sacrae paginae intelligentia; quae illos, qui non sunt pro∣fundioris scientiae, lectores efficiunt pigros & somnolentos, ne carpant viam, ut convallium legant lilia. Sed narrationes de Regibus, de Episcopis, de cae∣teris Magnatibus, & quae in eorum temporibus acciderunt audire vel legere, cùm sint quaedam honesta, maximè delectant & elucidant sensum audientis & legentis infirmiori scientiâ obvolutum. Ista propterea perspiciens, Britanno∣rum & Anglorum Regum, Episcoporum & Procerum medullam Cronicorum inserui. Et incipit haec Cronica ab adventu Bruti in Britanniam usque ad octa∣vum decimum annum Henrici Regis tertii. Et super quae hic leviter per∣transeo, in majori nostrâ Chronicâ opitulante Dei clementiâ supplebo. Et si quid nimis praesumptuosè in opere & indiscretè cancellavi; prudentiorum in hac facultate Doctorum correctioni me recommendo.

ANNALES Ecclesiae Wintoniensis, Ab anno DCXXXIII. ad annum MCCLXXVII.

Authore Monacho Wintoniensi.

ANno DCXXXIII. Kinegilsus filius Celrici Rex Wes•• saxoniae. Istum baptizavit S. Birinus Episcopus. Baptizatur ab eodem Birino filius Kinegilsi Kinewalchus; & om••e•• Saxones ejusdem regni credentes baptizati sunt. Iste dedit S. Birino civitatem Dorcacestram; ut se∣deret interim in eâ, donec conderet Ecclesiam tanto ••ace••dote dignam in re∣giâ civitate. In votis enim ejus erat in Wintoniâ aedificare templum praeci∣puum; & collectis jam plurimis ad opus aedificii, terram totam ambientem Wintoniam à centro Wintoniae usque ad circumferentiam ab omni parte lineâ exeunte septem leucas habentem aedificandae Ecclesiae in dotem dare disposuit. Quae quia letiferâ praeventus aegritudine per se complere non potuit; vicario usus est; vocatumque ad se filium suum Kinewalchum fecit ••urare coram S. Birino in animam suam, quòd ipse Ecclesiam sede Episcopali dignam construe∣ret in Wintoniâ, & terram quam circinaverat eidem Ecclesiae ad opus mi∣nisteriorum ejus ex parte suâ Deo offerret, & in jus perpetuum confirmaret.

Anno DCXXXIX. Kinewalchus filius Kinegilsi. Iste post vexationes quas pertulit à Pendâ Rege Merciorum propter repudium filiae suae, Ecclesiam pul∣cherrimam construxit in Wyntoniâ; & totam terram, quam Pater voverat Ecclesiae, contulit & confirmavit. Agilberto verò Episcopo Dorcacestriae suc∣cessore Birini diffugiente ad votum Regis sedem transferre Wyntoniam, Rex qui linguam Agilberti (quia Gallus erat) parum noverat, fecit sibi nactâ oc∣casione sac••ari in Episcopum novae Sedis quendam Saxonem nomine Wine; & divisa est una Diocesis in duas. Apposuit Kinewalchus Rex post oblationem patris factam de Chiltecumbâ, de suo proprio dono ditare Wintoniensem Ec∣clesiam; cui tria Maneria, sc. Duntun, Alresford & Wordiam contulit; & in illâ humatus est.

Anno DCLXX. Escuinus cognatus Kinegilsi Rex Westsaxonum: Iste hu∣matus est Wintoniae.

Anno DCLXXII. Centuinus Kinegilsi filius de acquisito Rex Westsaxo∣num, Wintoniae quiescit.

Anno DCLXXXIII. Ina Rex Westsaxonum, dedit iste Ecclesiae Wintoni∣ensi in Vectâ insulâ, quae nunc dicitur Wicth, in loco qui vocatur Ewerlande XXX. hidas terrae, & in Bresdingâ L. hidas.

Anno DCCXXI. Ethelardus Rex Westsaxonum. Hujus conjux Frithes∣witha Regina dedit Wintoniensi Ecclesiae Tantonam de suo patrimonio. Et ipse Ethelardus de suâ parte addidit ad praedictum Manerium ad opus ejusdem Ecclesiae VII. mansas.

Anno DCCXXXV. Cutredus cognatus Ethelardi Rex Westsaxonum. Hic dedit in Vectâ insulâ Wintoniensi Ecclesiae apud Muleburnam XL. hidas & a∣pud Banewadam XXV. hidas & apud Witthingebam XXII. hidas & terram quae vocatur Drucam, & Manerium quod vocatur Clera.

Anno DCCC. Egbertus Rex Westsaxonum. Hic totius insulae Monarchi∣am adeptus, non est oblitus pro collato sibi honore Deo gratias reddere; qui dedit Deo & Wintoniensi Ecclesiae in Vectâ insulâ apud Cawelburnam XXX. hidas, apud Scaldeblotam XLII. hidas & IV. villas, sc. Drokenesford, Wor∣diam, Aweltonam, & Beddintonam. Sepultus est tandem in Ecclesiâ Win∣toniae.

Anno DCCCXXXVII. Edulfus filius Egbirti Rex Angliae. Iste fuerat Subdiaconus in Ecclesiâ Wintoniensi; & quia Rex Egbirtus non habuit alium haeredem, dispensante summo Pontifice assumptus an dicam retractus fuit ad regnum de Clericatu. Iste totam terram de dominico suo decimavit, & deci∣mam quamque hidam contulit Conventualibus Ecclesiis per regionem. Et hinc factum est, ut totam ex integro terram de Chiltecumba nomine decimae pro unâ solâ hidâ Wintoniensi Ecclesiae restitueret, quam Kinegilsus & Kine∣walchus Reges priùs dederant, sed inter istius & illorum tempora alienata fu∣erat ab Ecclesiâ. Dedit etiam idem Rex Edulfus eidem Wintoniensi Ecclesiae ad augmentum Tantoniae CXLIII. hidas terrae, & II. Maneria, sc. Bricht∣wellam & Wembergam eidem contulit Ecclesiae, in qua & sepultus est.

Anno DCCCLXXII. Eluredus filius Edulfi Rex Angliae. Iste fecit in Win∣toniâ in coemiterio Episcopalis Ecclesiae novum Monasterium; quod multis di∣tatum possessionibus S. Grimbaldo dedit, ut sic illum retineret in Angliâ. Iste Regum Anglorum ante dies suos rude & incompositum, totum erudivit & informavit ad regulam. In proverbiis ita enituit, ut nemo post illum am∣plius. Rex Eluredus sepultus est in Novo Monasterio apud Wintoniam. Iste Eluredus dedit ad augmentum Tantoniae villam quae dicitur Rinctune, ad opus Wintoniensis Ecclesiae.

Anno DCCCCI. Edwardus filius Eluredi Rex Angliae. Hujus filia fuit S. Edburga, cujus sacrum corpus in Wintoniâ requiescit apud Nunnemenstre si∣ne fallaciâ; licet Monachi de Malverna se falsò jactite••t illud habere. Iste dedit Ecclesiae Wintoniensi IV. Maneria, sc. Husseburnam, Whitchurche, Owertonam & unam Stokam. Dedit & Novo Monasterio, quod pater suus erexit in Wintoniâ, praedia multa; in quo quiescit humatus.

Anno DCCCCXXIV. Edelstanus filius Edwardi Rex Angliae. Iste dedit Wintoniensi Ecclesiae caput S. Justi Martyris & tria Maneria, sc. Chilbeldi••∣tam, Enedford & Eismereswordam. Monasterio etia••▪ Malmesberiae multa contulit; in quo humatus fuit.

Anno DCCCCXLVI. Edredus frater Edmundi Rex Angliae. Corpus ejus in Wintoniâ sepultum est; cui adhuc vivens duo Maneria dudum amissa resti∣tuerat, sc. Duntonam & Hesseburnam.

Anno DCCCCLIX. Edgarus frater Edwii filius Edmundi Rex Angliae. Non fuit in Angliâ Monasterium sive Ecclesia, cujus non emendaret cultum vel aedificia. In Wintoniensi Ecclesiâ & Novo Monasterio, quod nunc ab eventu dicitur de Hida, Monachos posuit loco Clericorum; quia Clerici illi nomine tenus Canonici frequentationem chori, labores vigiliarum & ministe∣rium altaris Vicariis suis utcunque sustentatis relinquentes, & ab Ecclesiae con∣spectu ne dicam Dei plerunque absentes septennio, quicquid de Praebendis per∣cipiebant locis & modis sibi placitis absumebant. Nuda fuit Ecclesia intus &

extra; quia Vicarii non habebant unde eam vestirent & tegerent, nec Prae∣bendarii qui praedicebantur talibus poterant intendere: vix inveniretur unus & is sorte coactus, qui vel pauperem pallam aut calicem quinque solidorum conferret altari. Rex Edgarus ista considerans, & dolens tam divites eleemo∣sinas collatas Ecclesiae non in Ecclesiâ nec in ministris Ecclesiae nec in pauperi∣bus expendi, mandavit Trasonibus & saepe consuluit per Episcopum eorum Athelwoldum & per Dunstanum Archiepiscopum; ut bona Ecclesiae non sine causá percipientes in Ecclesiâ perpetuò facerent stationem. Canonicis manda∣ta Regis & monita surdâ aure transeuntibus, & nolentibus singulis pro annuo canone mille librarum auri vel per annum esse Claustralibus, Rex instans pro∣posito, & malens per Canonicos quàm per aliud genus arctioris religionis ad∣ministrari negotium, ablatas quibusdam eorum Praebendas contulit Vicariis, quos viderat in Ecclesiâ perstantes assiduò. Sed & illi promoti in Canonica∣tum, Vicarios sibi facientes, facti sunt similes vel vagaciores & saeculariores prioribus. Rex itaque circa correptionem Canonicorum nihil proficiens, postquam genuinum fregit in illis, de Ecclesiâ & de Novo Monasterio illos ejiciens, & Monachos in locis illorum constituens, illorum dispersionem isto∣rum aggregationem à Papâ Johanne XIII. ratam haberi meruit & confirmari. His ita factis, Rex Edgarus Novum Monasterium ampliavit possessionibus; & Wintoniensi Ecclesiae dedit Manerium quod dicitur Awintona, & apud Itinstokam X. hidas, & apud Madanlegam III. hidas, & apud Breoudunam XIII. hidas & apud Aderingefeldam II. hidas & apud Thucam VII. hidas. Rex Edgarus habuit duos filios, Edwardum ex legitimâ suâ Reginâ, & Ethel∣redum ex relictâ Ethelwoldi Comitis filiâ. Qui Ethelwoldus Wintoniensi Ec∣clesiae villam de Wilitha dederat; quem Rex pulchrae uxoris gratiâ in forestâ de Werewelle telo transjecerat.

Anno DCCCCLXXIX. Ethelredus frater Edwardi Martyris Rex Angliae. Iste dedit Wintoniensi Ecclesiae Hawntam & Sudtunam, & hidam & dimidi∣am in loco qui dicitur Celseshord, & duas piscaturas apud Brendefordam cum unâ virga••â terrae, & apud Ginnahetche cum terrâ adjacente; & Duntonam bis amissam restituit.

Anno MXXXV. Rex Canutus dedit Wintoniensi Ecclesiae terram trium hidarum quae vocatur Hille, & feretrum ad reliquias S. Birini magnum & magni, & candelabrum argenteum cum VI. brachiis, qualia modò in Ecclesiis videmus pretiosissima de aurichalco, & II. signa; & in eâdem Ecclesiâ sepul∣tus est.

Anno MXLII. Hardecanutus Rex oppetiit apud Lametham improvisâ morte praeventus; & sepultus est in Ecclesiâ Episcopali apud Wintoniam. Tempore Hardecanuti Regis Emma Regina morabatur Wintoniae, multùm familiaris Elwino Wentanae tunc civitatis Episcopo: Omnia in regno po∣tens, plurimis referta divitiis, solo contenta filio qui regnabat, & soli inten∣ta Pontifici quem colebat. Non deerant qui in Neustriam nunciarent Edwar∣do matris cum Episcopo suspectam familiaritatem; Episcopum esse in causâ praecipuum, quòd mater filiorum suorum alterum (a) non flere•• alterum non exhiberet. Emma Regina mater Hardecnuti pro animâ Hardecnuti Regis dedit Wintoniensi Ecclesiae plurima ornamenta in auro & argento, in gemmis & vestibus pretiosis, & duo Maneria, sc. Westwode & Periperminster. Ha∣bebat enim Regina illa multa Maneria, quae Ethelredus Rex illi in dotem de∣derat; & Cnutus & Hardecnutus Reges in jus haereditarium confirmaverant, quibuscunque vellent assignanda locis & conferenda personis.

Anno MXLIII. Edwardus filius Ethelredi Rex Angliae, post mortem Har∣decnuti venit Wintoniam incognitus plebeio amictus habitu; quandoque in curiâ matris quandoque in domo Episcopi comedens, sed ignotus, affectus eo∣rum sedulus explorabat. Demum agnitus, in Regem electus & consecratus

est Wintoniae. Iste instituit & cartâ confirmavit, ut quoties ipse vel aliquis successorum suorum Regum Angliae diadema portaret Wintoniae vel Wigorniae vel Westmonasterii, Praecentor loci recipiat de fisco ipsâ die dimidiam marcam & Conventus centum sumnellos & unum modium vini. Haec Carta est apud Westmonasterium. Iste accepit in conjugem Editham filiam Godwini, ab utroque perpetuâ virginitate servatâ. Godwinum ante omnes homines hono∣rabat; matrem suam nec colebat nec publicè confundebat. De Neustriâ ac∣cersivit quosdam, qui sibi benefecerant exulanti, inter quos & Robertum, quem prius Episcopum Londini, & postea fecit Archiepiscopum Cantuarien∣sem. Hujus Archiepiscopi crebras suggestiones Rex Edwardus mente revol∣vens, ad tantum acerbitatis perductus est vir mali nescius; ut Godwinum Comitem, qui illum Regem fecerat, & cujus filiam desponderat, de regno cum filiis suis expelleret: Matri suae Emmae Reginae quicquid in hoc mundo possederat usque ad pretium quadrantis auferret, & illam in Abbatiâ de Ware∣wellâ retrusam cum summâ parcitate saceret exhiberi; Alwinum Wentanum Episcopum, matris ut dicebatur amasium, omnibus patrimonii sui praediis spoli∣atum extra terminos civitatis Wentanae proferre pedem sub capitis periculo prohiberet. Godwinus cum filiis suis regnum egreditur. Alwino Episcopo sedes sua mutatur in carcerem. Regina apud Warewellam custodiae tradita, sed minùs arctam quàm filius dictaverat habens custodiam, permissa est scribe∣re omnibus Episcopis quos sibi fidos crediderat & dolores suos exponere. For∣ma scriptorum talis erat:

Se de Pontificis dedecore plùs torqueri & erubes∣cere quàm de proprio; paratam se Dei probare judicio Pontificem injustè diffamatum nunquam carnem suam tetigisse; nunquam se vel illum contra Regem aliquid egisse vel agere voluisse. Accederent ad Regem Episcopi, & intercederent pro Coepiscopo; inducerent modis omnibus illum, ut matris pro se & Episcopo purgationem reciperet. Bonam conscientiam publicè im∣petitam de crimine non debere nisi publicâ satisfactione purgari, placere sibi candentis ferri examen. Tantum apponant, ut Rex jubeat examen fieri in Ecclesiâ S. Swithuni Wintoniensis. Securam se esse de Sancti suffragio pro conscientiae testimonio. Si in exequendo negotio moram secerint, se mori∣turam, ne paupertas sua rideatur diutiùs: quia, Nil habet infoelix paupertas durius in se, Quàm quòd ridiculos homines facit. Regem filium suum, si plùs eligat nec convictam nec confessam matrem punire quàm purgationem ejus admittere, ab omnibus hominibus infamandum. Omne etenim vitium tantò conspectius in se Crimen habet, quantò qui peccat major habetur. Filius hodie ma∣trem persequitur, Rex Reginam, qui & manum misit in Christum Domini.

Singuli Episcoporum, ad quos Regina scripserat, rescriptis se invicem con∣suluerunt; & die condicto convenientes ad Regem, convenerunt eum super querelis suae matris & precibus. Rex Edwardus, ut erat mirae simplicitatis & innocentiae, qui nihil unquam egit perperam nisi ex alterius suggestione, alle∣gationibus Episcoporum se sustinuisset facillim•• superari, & quicquid in ma∣trem aut Episcopum falsâ seductus credulitate crudelitatis admiserat, non so∣lùm sine recipiendâ satisfactione purgatoriâ temperâsset, immo ipse veniam petiturus ad arbitrium Episcoporum de praesumptione satisfecisset; nisi Rober∣tus Archiepiscopus quem Rex adsciverat obstitisset. Tanti fuit homo ille in oculis Regis; ut si diceret nigram cornicem esse candidam, Rex citiùs ori il∣lius quàm oculis suis crederet. Consummatum fuisset ipsâ die negotium ad honorem matris & filii; nisi cùm assisterent filii Dei coram Domino, affuisset inter illos etiam ille Satan. Robertus Archiepiscopus non rogatus partis se sor∣tioris faciens advocatum, talibus Coepiscoporum industriam illudere conatus est, & avertere mentem Regis à matre.

Convenistis fratres Dominum me∣um Regem pro matre suâ ferâ non foeminâ: ut vobis parcam, non vestris sed illius verbis retorquetis crimen matris in filium. En scelus, ecce Jovem

placidum nimis, hanc nimis aulam! Quae sceleris tractat coram Jove de Jove causam. Ausa est impudentissima mulierum in Regem injurias diffamatio∣num evomere; & illum frequentatorem suum, qui scit simulare sanctita∣tem, qui de virtute locutus clunem agitat, illum Cujus ad essigiem non tantum meiere fas est; ut Regem reum sacrilegii faceret, ausa est Christum Domini nominare. Notate malitiam mulieris. Ad hoc tantùm Elwinum suum Christum Domini nominavit; ut Rex qui manum misit in illum, pro sacri∣legio plecteretur. Sed accedamus ad causam. Foemina vult purgare Ponti∣ficem. Et quis purgabit eam; quae dicitur consensisse in necem filii sui Eluredi, & procâsse venenum Edwardo? Sed esto: quòd authoritatem ha∣beat supra sexûs conditionem, quia Regina est. Si vultis ut consentiam in inauditam à saeculis purgationem; & vos consentietis, ut ego disponam ge∣nus examinis; quòd si penitus illaesa pertulerit, me in Deum & Regem reum condemnabitis honore privandum, & purgatis honores pristinos restituetis. Totam culpam Regis, quam nullam esse praesumo, in me recipio. Non vos suspendam diutiùs: foemina illa infamis pro seipsâ quatuor, pro Episcopo quinque, sc. novem continuos passus super novem ignitos vomeres fa∣ciat nudatis pedibus. Si titubaverit, si singulos vomeres pleno pede non presserit, si quantulumcunque laesa fuerit; sententia proferatur in maechum & fornicariam. Uterque religionis arctissimae perpetuò claustri recludatur in carcerem. Noveritis etiam, quòd plùs de indulgentiâ quàm de rigore pro∣cedit sententia; quae non dicam decernit sed sustinet pedali examine crimen capitale purgari.

Placere videbatur & Regi & Episcopis, quod Archiepisco∣pus decreverat; & die nominato statuitur convenire Wintoniam.

Ad Reginam refertur sententia; quae non minùs inde turbata est quàm si vocaretur ad nuptias. Reginam taliter examinandam praeconatur fama per regnum; tantusque populorum fit concursus ad civitatem Wentanam, quòd nunquam antea illic unâ die tot visi sint homines convenisse. Rex ipse S. Ed∣wardus venit Wintoniam; nec defuit unus ex omnibus regni Magnatibus praeter Robertum Archiepiscopum, qui apud Douram aegritudinem simulabat; ut si fortè aliter accideret quàm sperabat, posset sine impedimento profugere; & ita factum est.

Regina de mandato Regis reducta est Wintoniam de Warewellâ; & totâ nocte proximè praecedente diem agonis sui pervigilavit ad sepulchrum S. Swi∣thuni. Non est opus ut dicam, quòd toto corde oraverit, quòd parum nocte illâ dormierit, quòd vota fecerit, ut in tanto mereretur salvari discrimine. Et tamen dormire nolens dormitavit paululum; & vidit B. Swithunum sibi assistentem, & haec audivit dicentem sibi. Constans esto filia; ego sum Swi∣thunus quem invocas; ego tecum sum, ne paveas. Confundentur qui te persequuntur; quia cùm transieris per ignem, flamma non nocebit te. Tu autem remittes hanc noxam filio tuo. Die facto convenit ad Ecclesiam Cle∣tus & populus; & Rex ipse sedebat pro tribunali. Regina producitur ante filium; & an velit prosequi quod promiserat, convenitur. Quae

Respondere parat; meruitque silentia vultus. Postquam foemineo rediit mens mota stupore; Gratia verborum tenero distillat ab ore.

Domine, inquit, & fili. Ego illa Emma quae te genui, pro te de tuis impe∣tita de crimine in te & Eluredum filios meos, & de consensu turpitudinis & pro∣ditionis cum hujus sedis Episcopo, invoco bodie Deum testem in corpus me∣um, ut peream, si quid horum quae mihi imposita sunt vel mente commise∣rim. In pavimento Ecclesiae scopato novem vomeres igne candentes ponun∣tur in ordine. Quibus breviter benedictis, subtrahuntur Reginae calcei & ca∣ligae;

& posito peplo & rejecto flamine succincta à duobus hinc inde Episcopis ducebatur ad tormentum. Flebant qui eam ducebant Episcopi; & qui mul∣t•• plus timebant quàm illa, animabant illam ut non timeret. Fit per Eccle∣siam fletus intolerabilis; & fuit omnium vox una dicentium S. Swithune, S. Swithune, tu illam adjuva. Si interim reboâssent tonitrua, non audirentur à populo; tantis viribus tantis vocibus clamabatur in coelum, ut S. Swithu∣nus vel tunc vel nunquam festinanter accurreret. Deus vim patitur, & ser∣vus suus Swithunus extrahitur violenter de coelo. Regina sine clamore hanc ineundo faciebat orationem. Deus qui liberâsti Susannam de senibus iniquis, qui liberâsti tres pueros de camino ignis, tu de incendio mihi parato per merita S. Swithuni me liberare digneris. Videte miraculum. Episcopis pedes illius di∣rigentibus, super novem vomeres novem passus faciens, & singulos eorum to∣tius corporis pleno premens pondere, sic omnes supergressa vomeres, nec fer∣rum nudum nec sensit incendium. Unde & dixit Episcopis. Nunquid quod maximè petieram non obtinebo? Quare me ducitis extra Ecclesiam, quae in Ecclesiâ debueram examinari? Erat enim procedens ulteriùs, & nondum sci∣ebat quòd consummâsset examen. Ad quod Episcopi, sicut singultiendo po∣terant, responderunt. Domina nostra respice, jam fecisti; jam res acta est, quam faciendam existimas. Respexit, & aperti sunt oculi ejus; & tunc pri∣mò vidit ferrum, & intellexit miraculum. Ducite me, inquit, ad filium me∣um: ut videat pedes meos, & sciat quia nihil mali passa sum. Reversi Epis∣copi cum Reginâ, inveniunt illum operto capite prostratum in terrâ; jamque ei pro miseratione verba defecerant, quia erumpebant cum verbis lacrimae, & non poterat se continere. Qui c••m elevatus rem agnovisset ex integro; procidit ille Sanctissimus ad pedes matris dicens: Mater peccavi in coelum & in te; jam non sum dignus vocari filius tuus. Ad quem mater: Vocetur ad te Elwinus Episcopus; & cùm illi satisfeceris, de me citiùs veniam conseque∣ris. Vocato ad Regem Episcopo, qui non sederat in ordine Episcoporum, Rex veniam cum lacrimis postulat & meretur; & virgis caesus à singulis Epis∣coporum, per manum flentis matris tres ictus accepit. Et sic datis osculis & receptis, ••••ex illos in gratiam, & illi Regem in venerationem receperunt; & redditum est Reginae & Episcopo quicquid illis sublatum fuerat. Declamatus est jubente Rege in Ecclesiâ & in atrio exteriùs per plorantes populos modus & ordo miraculi; & conversus est tam subito fletus illorum in risum, quòd simul videres illos ridentes & flentes.

Regina Emma donata omnibus Maneriis dotis suae, quae illi priores Reges confirmaverant, non est oblita liberatoris sui; deditque ipsâ die S. Swithu∣no in oblationem pro IX. vomeribus IX. Maneria, quorum haec sunt nomi∣na: ......... Elwinus Episcopus de suo patrimonio dedit S. Swithuno alia IX. Maneria, quae sic nominantur: ......... Rex ipse Edwardus do∣nationes Reginae & Episcopi ratas habuit & confirmavit; & insuper de suo do∣minico dedit S. Swithuno duo Maneria, sc. Meones & Portlande, & terram V. hidarum, quae vocatur Wrockeshale. Regina & Episcopus certabant se invicem superare in ornamentis faciendis Ecclesiae S. Swithuni de thesauris suis. Sed ille superatus est; quia vel illa plùs potuit, vel plùs dilexit deco∣rum domûs Dei.

Anno MXLVII. Elwinus Episcopus mortuus est; & Stigandus illi succes∣sit; qui de donis Emmae Reginae condidit magnam crucem cum duabus ima∣ginibus, sc. Mariae & Johannis; & illas cum trabe vestitas auro & argento copiosè dedit Wintoniensi Ecclesiae.

Anno MLII. Emma Regina migravit à saeculo, & sepulta est in Ecclesiâ S. Swithuni Wintoniensis.

Anno MLIII. Godwinus Comes obiit. Githa uxor Godwini, foemina multas habens facultates, pro animâ ejus multis Ecclesiis in eleemosinâ multa

contulit; & Wintoniensi Ecclesiae dedit duo Maneria, sc. B••eodonam & E∣ramkumbam, & ornamenta diversi generis.

Anno MLXIX. Aldredus, qui de Monacho Wintoniensi Episcopus Here∣sordensis, & de hoc Archiepiscopus Eboracensis factus est, Regem publicè excommunicavit; quia contra jus Ecclesiasticum se habebat in regno; nec multò post de vitae hujus inquietudine ad quietem transivit.

Anno MLXX. Petrus & Johannes Cardinales ab Alexandro Papâ missi pervenerunt in Angliam; & coacto Concilio ad voluntatem Regis Stigandum Archiepiscopum & alios plures Episcopos & Abbates degradaverunt assensu & voluntate Willelmi Regis. Rex autem Archiepiscopatum Cantuariensem Lansranco Abbati Cadomensi, Thomae Eboracensem, Walkelino Episcopa∣tum Wintoniensem concessit. Eodem verò anno quicquid auri vel argenti in Ecclesiis fuerat, abstulit Rex. Stigandus Archiepiscopatum Cantuariensem, & Episcopatum Wintoniensem, & multas Abbatias antea solus possidebat; publi∣cas nundinas ex Episcopatibus & Abbatiis faciens; sacros honores Ecclesia∣rum hos sibi comparans pecuniâ, istos aliis linguâ venditans. Sed ego conji∣cio illum errore peccâsse, quòd homo illiteratus esset, & quòd nesciret quan∣tum delinqueret, rem Ecclesiasticorum negotiorum sicut publicorum actitari debere existimans. Nunquam verò à Româ Pallium meruit.

Anno MLXXII. Hoc anno Stigandus, qui dudum Archiepiscopus, jussu Regis captus & in Wintoniae oppido positus est; ubi e••si invitus luit quicquid in Archiepiscopatu deliquit. Graviùs enim memor am••ssorum torquebatur, quàm delectaretur habendo. Ibi demum mortuus, & i•• Ecclesiâ Wintonien∣si, cui aliquantulo praefuerat tempore, honorificè sepultus est. Dederat au∣tem idem Stigandus Ecclesiae Wintoniensi maximam crucem cum duabus ima∣ginibus auro & argento optimè compositis. Eodem anno Wlurico Novi Mo∣nasterii Abbate degradato, Rewalanus loco ejus substituitur.

Anno MLXXIII. Sciendum, quòd Rex Willelmus quolibet anno, dum quietus fuerat, ter coronari consueverat, Wigorniae ad Natale, Wintoniae ad Pascha, Londoniae ad Pentecosten.

Ab antiquo constitutum est, & in Concilio Lanfranci Archiepiscopi diffini∣tum; ut in Conciliis Archiepiscopus Eboracensis ad dextram Dorobernensis sedeat, Lundoniensis Episcopus ad sinistram, Wintoniensis Episcopus juxta Eboracensem. Si Eboracensis desit; Lundoniensis ad dextram, Wintonien∣sis ad sinistram: caeteri in ordine sicut fuerint ordinati.

Anno MLXXIX. Walkelinus Episcopus à fundamentis Wintoniensem cae∣pit reaedificare Ecclesiam.

Anno MLXXXII. Simeon, vir virtutis amator, frater Walkelini Episco∣pi, ex Praeposito Wintoniensi, quem nos Priorem vocamus, Abbas Eliensis factus est; & Godefridus ejusdem loci Monachus vir perfectae bonitatis & pie∣tatis loco ejus substituitur. Quantae autem discretionis & bonitatis & caritatis praedicti praepositi Simeon & Godefridus fuerint, testantur quae adhuc sunt in Wintoniensi Ecclesiâ illorum donaria. Dictus itaque Simeon frater fuerat Walkelini Episcopi & Monachus de S. Audoeno. Factus itaque Prior Win∣toniensis, cùm videret Monachos in Refectorio carnibus assiduè vesci, fecit ex∣quisita piscium parari cibaria & dari eis. Illi autem delectati in his, roga∣bant hujusmodi eis donari cibaria, & tunc velle abstinere à carnibus. Datae sunt autem eis pisces; & abstinuerunt à carnibus.

Anno MLXXXIV. obiit Hugo Episcopus Londinensis, & Arsastus Episco∣pus Nordfolchiensis. Wlunodus Abbas Certesiae dimisit morte praeventus Ab∣batiam Odoni. Alicia successit Beatrici in Abbatiá Monialium Wintoni∣ensium.

Anno MLXXXVI. Henricus Regis filius Miles factus est; & tres Capella∣ni Registres susceperunt Episcopatus, Mauricius Londoniensem, Willelmus

Nordfolchiensem, Robertus Cestriensem; & Geroldus Monachus Wintoni∣ensis Abbatiam de Cranebornâ, quam transtulit ad Teokesberiam. Cristina virgo Deo devota Regis filia Sanctimonialis facta est apud Rumesiam. Fer∣tur Regem concessisse Episcopo Walkelino ad perficiendam Ecclesiam quam inchoaverat Wintoniensem tantum lignorum de Hanepinges, quantum qua∣tuor diebus & noctibus per carpentarios acquirere poterat. Carpentariis igi∣tur innumerabilibus congregatis, totum nemus in praefixo termino solo de∣jectum est & ad Wintoniam deductum. Post haec venit Rex per Hanepin∣gam, & postquam respexit illuc, admirans quasi in extasi factus: Nunquid fascinatus sum? an amens effectus? ubi inquit sum? Nonne hîc juxta Win∣toniam nemus habui valde delectabile? Agnitâ denique re gestâ, in furorem versus est. Walkelinus itaque sumptâ circa se vetustâ capâ, impetravit ab osti∣ariis Regis ingressum usque in Regis cameram. Ad pedes autem ejus proci∣dit. Domine, inquit, novi quòd multos habeas Clericos & Capellanos pro∣movendos; & ob hoc contra me quaeris occasionem. Accipe ergo, si placet, quem mihi dedisti Episcopatum. Reservato mihi cum amicitiâ tuâ officium, quod dudum in Capellâ tuâ habui. Quid multa? Postremò Rex, certè, in∣quit, Walkeline ego nimis prodigus largitor, & tu nimis avidus extitisti ac∣ceptor. Pacificatur itaque Regi, cum amoris redintegratione ad Episcopa∣tum suum rediit.

Anno MLXXXVII. Londonia cum Ecclesiâ S. Pauli combusta est. Sti∣gandus Episcopus Cicestriae de hoc saeculo migravit.

Anno MLXXXVIII. Gila Wellensis Episcopus decessit; successitque ei Jo∣hannes Regis Capellanus & Medicus; qui datâ Regi multâ pecuniâ sedem E∣piscopalem Bathoniam transtulit. Godefridus Cicestrensis Episcopus obiit; & successit ei ........ Radulfo Abbate Wintoniensi defuncto, commisit Rex Abbatiam Radulfo Passeflabere Capellano suo.

Anno MLXXXIX. commisit Rex Radulfo Passeflabere Archiepiscopa∣tum Cantuariensis defuncto Lanfranco. Ipse autem Regi quicquid inde ali∣quo modo lucrari poterat, ut de ejus cogitaret promotione, donavit.

Anno MXC. Rex abstulit magnum thesaurum de Wintoniensi Ecclesiâ.

Anno MXCI. Radulfus Episcopatum Cicestriae suscepit, & Herebertus Abbas Ramesiae Episcopatum de Nordfolchiâ, & Willelmus Episcopatum Dunelmensem. Ecclesia Croilandiae combusta est.

Anno MXCII. commisit Rex Radulfo Passeflabere Episcopatum Lincol∣niensem & Abbatiam Certesiae. Odo enim Abbatiam Abbas dimisit, nolens eam de Rege more Saecularium tenere. Praedictus verò Radulfus, vir quo in malo nemo subtilior, Ecclesias sibi commissas expoliavit bonis omnibus; & di∣vites simul & pauperes ad tantam deduxit inopiam, ut mallent mori quàm sub ejus vivere dominatu.

Anno MXCIII. In praesentiâ omnium ferè Episcoporum atque Abbatum Angliae cum maximâ exultatione & gloriâ de veteri Monasterio Wintoniensi ad novum venerunt Monachi VI. Idus Aprilis. Ad Festum verò S. Swithu∣ni factâ processione de novo Monasterio ad vetus, tulerunt inde feretrum S. Swithuni, & in novo honorificè collocaverunt. Sequenti verò die Domini Walkelini Episcopi coeperunt homines primùm vetus frangere Monasterium; & fractum est totum in illo anno, excepto portico uno & magno altari.

Anno MXCIV. Fuit magna discordia inter Archiepiscopum Thomam & Robertum Electum Lincolniae, pro eo quòd Archiepiscopus Episcopatum Lincolniensem sibi dixit esse debere subjectum, & quia prohibuit ne ab Ansel∣mo consecraretur. Robertus denique tria millia marcarum Regi donavit; ut Episcopatum Lincolniensem de subjectione Archiepiscopatûs Eboracensis liberaret. Quod & factum est, datis Archiepiscopo duabus Abbatiis, sc. de Selebi & S. Oswaldi in Gloecestriâ. Inventae sunt Reliquiae S. Swithuni alio∣rumque

plurimorum Sanctorum sub altari Veteris Monasterii. Simeon Ab∣bas decessit.

Anno MXCVII. Transfretavit-Rex, & regnum Walkelino & Radulfo Passeflabere commisit. Radulfus XVI. Ecclesias carentes Pastoribus sub tute∣lâ suâ habebat Episcopatus & Abbatias, quas ad extremam paupertatem per∣duxit. Ecclesiae quibus Pastores praeerant, dabant singulis annis Regi CCC. vel CCCC. marcas, aliae plus, aliae verò minus. In tantâ erant tam ordinati miseriâ quàm Laici; quòd taedebat eo•• vi••ae corum.

Anno MXCVIII. Venerabilis & piae〈…〉〈…〉moriae Walkelinus Episcopus mi∣gravit ad Dominum, quem toto corde d••••••••rat. Mandaverat enim ei Rex die Natalis Domini post incaeptum Missa••um officium; ut absque omni dila∣tione CC. libras ei transmitteret. Ipse a••••••m intelligens, quòd absque rapinâ pauperum vel thesauri Ecclesiarum exsp••••iatione ad praesens hoc facere non poss••••, pro hujusmodi rebus atque similib•••• ••aedebat eum vitae suae; & factà ora∣tione p••tiit, ut eum de hac aerumnosâ vitâ ••riperet. Quod factum est X. die sequente. Erat itaque vir perfectae pietatis & sanctitatis, imm••nsaeque pru∣dentiae, & ••antae demum abstinentiae, ut nec carnes nec pisces comederet, nec cerevisiam vel vinum biber•••• nisi rarissim••, & tunc permodicum. Semper se cum Monachis habebat; & quoties celebrabat Missarum solennia in Capellâ suâ Wintoniensi, Diaconum & Subdiaconum Monachos habebat. Non enim minùs Conventum suum diligebat, quàm si omnes Dii essent. Ecclesiam Win∣toniensem in religione & numero Monachorum & in domorum aedificiis plu∣rimùm melioravit. Sed primùm quidem novus advena Monachos exosus fue∣rat; sed facilè correctus, umbraticum il••ud odium saepe deploravit. Dein∣ceps fovens eos ut filios, diligens ut fratres, honorans ut dominos, nonnun∣quam eis auxilium & familiaritatem exhibuit. Nullum conviciis incesserat, pronuntians quòd Episcopalis gravitas suam indignâ maculâ respergeret glori∣am, si in pauperiorum descenderet contumeliam. Unum est permaximè quod doluit; quòd ad CCC. libratas terrae Monachis auferens suis & successo∣rum usibus implicuit.

Anno MXCIX. Radulfus factus est Dunelmensis Episcopus. Osmundus Sarum Episcopus obiit. Ille idem Osmundus construi & consecrati fecit Sa∣rum Ecclesiam.

Anno MC. Rex à sagittâ perforatus est in Novâ Forestâ à Waltero Tirel, & sepultus in Ecclesiâ S. Swithuni Wintoniensi. Henricus autem frater ejus in Regem consecratus à Maurico Londoniensis Episcopo apud Londoniam. Dedit itaque Rex f Willelmo Cancellario suo Episcopatum Wintoniensem, sed ipse eam no••uit suscipere nisi de Anselmo Archiepiscopo. Odoni reddidit Abbatiam Certesiae. Roberto Episcopo Cestriae dedit Coventriam. Radul∣fus Passeflabere in carcerem trusus est. Hugo de Monacho Wintoniensi Ab∣bas Novi Monasterii factus est.

Anno MCI. Evasit de carcere Radulfus de Passeflabere, & profectus est ad Ducem Normanniae. Item coronatus est Rex apud Wintoniam ad Pascha; suscepitque Gifardus Episcopatum Wintoniensem assensu Anselmi. Dux Ro∣bertus venit in Angliam cum CC. navibus, & cum eo Radulfus Passeflabere. Post multa autem incommoda regno illata pacificati sunt fratres, s••. quòd Rex daret ei singulis annis MM. libras. Radulfo autem reddidit Episcopa∣tum suum.

Anno MCII. Londonia bis combusta est, Wintonia semel, & Gloecestria cum Abbatiâ. Rogerus Cancellarius Regis factus est Episcopus Sarum.

Anno MCIII. Willelmus Giffard Episcopatum Winton. amisit, quia noluit illum de Geroldo Archiepiscopo Eboracensi recipere; & Romam profectus est. Reversusque idem Episcopatum suum suscepit omnibus bonis intus exteriúsque exspoliatum.

Anno MCVI. Edulfus Monachus Wintoniensis suscepit Abbatiam de Mal∣mesberiâ.

Anno MCVII. Consecrati sunt Willelmus Giffard & Rogerus Sarum ab Anselmo Archiepiscopo. Ernulfus Prior Cantuariae suscepit Abbatiam de Burgo; Hugo Monachus Wintoniae Certesiae, Petrus Gloecestriae. Obiit Mauricius Londoniensis Episcopus. Godefridus Prior Wintoniensis venera∣bilis memoriae decessit; successitque ei Gaufridus Monachus loci ejusdem. Turris Ecclesiae ejusdem cecidit Nonis Octobris.

Anno MCVIII. Radulfus Episcopus Cicestrensem fecit dedicari Ecclesiam. Gundulfus Episcopus Rovecestriae obiit; deditque Archiepiscopus Anselmus Episcopatum Radulfo Abbati de Sais. Decessit Geroldus Archiepiscopus E∣boracensis, & successit ei quidam Clericus Regis Thomas nomine. Ricar∣dus etiam Clericus Comitis de Belesme Episcopatum Londoniensem sus∣cepit.

Anno MCIX. Geroldus Abbas Theokesbiriae Regis animum nolens nec valens satiare muneribus, Abbatiâ relictâ ad Ecclesiam Wintoniensem, cujus professus fuerat, reversus est.

Anno MCX. Fecit Rex transponere Monasterium S. Grimbaldi de atrio Episcopalis Ecclesiae in suburbium civitatis ad aquilonem cum Monachis & Reliquiis. Robertus Theokesbiriae Abbas factus est.

Anno MCXI. Willelmus Episcopus Gaufridum Priorem deposuit; & assen∣su Conventûs substitutus est Gaufridus, qui fuit Hordarius. Eodem anno de∣dit Episcopus Willelmus Regi, vellet vel non, DCCC. marcas. Illo anno combusta est Cantuaria & Tantonia & Oxonia, & multae aliae urbes. Ipso anno depositae sunt Reliquiae S. Adelwoldi de veteri feretro, & impositae in no∣vo. Interfuit autem Regina & tres Episcopi & quinque Abbates.

Anno MCXIII. Petrus Abbas Gloecestriae decessit; successitque ei Willel∣mus Monachus Ecclesiae ejusdem.

Anno MCXIV. Suscepit Episcopatum Wigorniensem Theobaldus. Eo∣dem anno migravit Archiepiscopus Eboracensis Thomas; successitque ei Tur∣stanus. Archiepiscopatum Cantuariensem suscepit Radulfus, qui fuerat Epis∣copus Rovecestriae. Ecclesia Cicestriae combusta est. Archiepiscopus Can∣tuariensis dedit Episcopatum Rovecestriae Ernulfo Abbati de Burgo, Abbati∣am de Burgo Johanni Monacho de Seis.

Anno MCXV. Reginaldus Episcopus Herefordensis decessit; successitque ei Gaufridus.

Anno MCXVI. Facta est discordia inter Archiepiscopos; quia Eboracen∣sis à Cantuariensi consecrari nolebat, gratis Archiepiscopatum dimisit. Eo∣dem anno quaesivit Papa à Rege quasdam consuetudines; quas nunquam praede∣cessores sui habuerant. Qua de re misit Rex ad eum Radulfum Archiepis∣copatum Cantuariensem, & Herebertum Episcopum Norvicensem, & Hu∣gonem

Abbatem de Certesie. Obiit Robertus Cestrensis Episcopus, & Her∣lewinus Abbas Glastoniensis.

Anno MCXVII. Reversi sunt à Romano Pontifice Turstanus Archiepisco∣pus Eboracensis, & Herebertus Norwicensis Episcopus, & Hugo Abbas Cer∣tesiae: Radulfus Cantuariensis Archiepiscopus remansit in Normanniâ cum Rege. Robertus primus Prior locum Meretonii accepit. Gilebertus Abbas Westmonasterii obiit.

Anno MCXVIII. Edulfus Abbatiam Malmesberiae sine causâ amisit.

Anno MCXIX. Gaufridus Herefordensis Episcopus obiit. Kalixtus Papa tenuit Concilium apud S. Remigium; & consecravit Turstanum Eboracensem Archiepiscopum. Gaufridus factus est Abbas S. Albani. Henricus Comes de Warewich obiit.

Anno MCXXI. Dedit Rex Ricardo Clerico suo Episcopatum Hereford. Roberto Episcopatum Cestrensem, Ewerardo Episcopatum Norwicensem, & Ab∣batiam Westmonasterii Hereberto Monacho ejusdem loci, & Abbatiam Ab∣bandoniae Vincentio, & Abbatiam Glastoniae Sefrido Monacho de Sais.

MCXXII. Fuit enormis & non tam narranda quàm tacenda discordia inter Episcopum Willelmum Wintoniensem & Monachos suos pro dilapidatione, & praecipue pro IX. Ecclesiis, quae de Maneriis Monachorum fuerant, quas eis abstulit. Nescientes igitur quid eis agendum esset, crucium pedes invertunt sursum & capita deorsùm; & processionem nudis pedibus contra Solis cur∣sum & morem Ecclesiasticum fecerunt; ut sicut Episcopus contra decreta ca∣nonica victûs eis necessaria in Ecclesiâ Deo deservientibus abstulit, sic ipsi Ec∣clesiae contra jus & decreta Ecclesiastica deservirent. Fovebant autem partem Monachorum Rex; Episcopi verò partem fovebant omnes ferè Capitanei Angliae. Gloecestria cum Ecclesiâ S. Petri combusta est.

Anno MCXXIII. Hoc anno defuncto Radulfo Cantuariensi Archiepiscopo successit Willelmus de Curbuil Prior S. Osithae; consecratusque est à Willel∣mo Giffard Wintoniensi Episcopo. Theobaldus Wigorniensis Episcopus de∣cessit.

Anno MCXXIV. Facta est concordia inter Willelmum Giffard & Mona∣chos mediante Rege. Jussu enim Regis venit Episcopus solus in Capitulum Monachorum. Monachi verò, ut eis mandaverat Rex, nudi pedes & corpo∣re ad pedes illius prociderunt, omnem pro delicto satisfactionem spondentes. Visâ itaque humilitate & compunctione eorum, procidit ipse ad pedes illo∣rum; ut erat vir pietatis perfectae & mitissimus hominum; reddiditque eis omnia interrogata; & cartâ suâ haec & alia multa sub anathematis vinculo confirmavit Conventui perpetuò possidenda.

Anno MCXXV. Mutilati sunt omnes monetarii totius Angliae, exceptis tribus apud Wintoniam. Johannes de Crema generale Concilium apud Lon∣donias tenuit. Radulfus ut fertur Passeflabere apud praedictum Johannem de incontinentiâ & multis aliis quae non decent sanctos accusatus est; sed degra∣dandus citatus multoties, multas excusationes opponens citationibus, non ap∣paruit judicio. Quocirca legatus venit Dunelmum, honorificéque susceptus est. Post vina cor bene bibentium laetificantia, captus est & accensus Legatus amore virginis mirae pulchritudinis neptis Pontificis. Convenit eam; con∣venta thalamum ejus thorumque moribus instituenda Romanis, ut ei ab Epis∣copo fuerat imperatum, ingressa est. Ingressâ illâ thorum, thalamum ingre∣ditur Episcopus cum Clericis & pueris, poculisque & luminaribus noctis tene∣bras claritate suâ radiantibus. Circumstantesque Legati lectum, clarâ voce clamabant: Benedicite, benedicite. Iste inde stupefactus, Quid, inquit, fa∣citis pro S. Petro? Domine, ait Episcopus, nostrae consuetudo est patriae, quòd quoties quis generosus nupserit, hic ei ab amicis debetur honor & reve∣rentia. Surge ergo, & bibe quod in hoc quem porto calice est. Quod si renu∣eris;

certè ecce jam bibiturus es calicem, post quem ultra non sities. Vellet denique vel nollet surrexit; & nudatus usque ad inguen, bibit ad novam nu∣ptam dimidium quod erat in Pontificis calice. Discessitque inde Pontifex, jam non sollicitus de Pontificatûs amissione. Legatus verò priusquam diesceret, cum concubinâ suâ & blando dedecore inde fugiens, quàm citò potuit Romam reversus est.

Anno MCXXVI. Gaufridus Prior obiit.

Anno MCXXVII. Randulfus Episcopus Dunelmensis obiit.

Anno MCXXVIII. † Willelmus Wintoniensis Ecclesiae Episcopus; com∣patientissimus & piissimus hominum, migravit ad Dominum. Hic vir vene∣rabilis & suavis memoriae post infestationes Monachis Wintoniensibus per pra∣vorum hominum suggestionem & instinctu nefario illatas, & post factam in∣ter eos concordiam, tanquam cor suum universos dilexit & singulos, in tan∣tum quòd quoties venit aliunde Wintoniam, ad Ecclesiae ostia descendit, & factâ oratione cum gemitu & quandoque cum lacrimis Conventum adiit, sive in Claustro sive in Refectorio esset, deditque super eos benedictionem suam. Quoties verò poterat, occasionem quaerebat esse cum illis; ita ut meridianam suam solitus esset facere cum illis in illorum Dormitorio, & in Refectorio cum eis reficere, etiam ad coenam quandoque, & tamen in novissimo loco cum No∣vitiis. Demum siquidem suscepto Monachatu in Infirmariâ Monachorum Deo spiritum reddidit.

Anno MCXXIX. ‖ Henricus nepos Regis Henrici ex sorore Adelâ, frater Stephani Comitis Moretonii & Boloniae, postea Regis, ex Abbate Glastoniae Episcopus Wintoniensis factus est.

Anno MCXXX. Robertus Episcopatum Herefordensem suscepit.

Anno MCXXXIV. Henricus Wintoniensis Episcopus Legationis officium gerebat in Angliâ.

Anno MCXXXVIII. fecit Henricus Episcopus aedificare domum quasi pa∣latium cum turri fortissimâ in Wintoniâ, castellum de Merdonâ & de Fern∣ham & de Wantham & de Duntonâ & de Tantonâ.

Anno MCXXXIX. Rogerus Episcopus Sarum obiit, & Archiepiscopus Eboracensis.

Anno MCXLI. Stephanus Rex à Roberto Comite Gloucestriae captus est. Imperatrix igitur a Domino Legato Henrico Wintoniensi Episcopo & omni∣bus ferè Capitaneis Angliae apud Wintoniam in Dominam suscepta est, susce∣pitque omnium homagium & fidelitates. Londonienses tamen non fecerunt fidelitatem, aut si fecerunt, hoc inviti. Licèt autem fecerint annon, semper ei insidiabantur; ita ut cùm fortè fuisset Londoniae, illam capere modis om∣nibus tentaverunt; sed praemunita relictis supellectilibus suis clanculò cum suis aufugit. Factâ demum inter Legatum & Imperatricem discordiâ, Impe∣ratrix cum suis Castellum tenuit regium & orientalem partem Wintoniae & Burgenses cum eâ, Legatus cum suis Castrum suum cum parte occidentali & Londoniensibus. Quid multa? Combusta est civitas & depopulata. Eccle∣sia Sanctimonialium combusta & Ecclesia de Hidâ; & excrustata est magna Crux, inventaeque sunt in illâ plusquam D. marcae argenti & auri XXX.

Anno MCXLIII. decessit Innocentius Papa, successitque Caelestinus. Hen∣ricus Episcopus tempore praedicti Innocentii Papae propter nimiam dilectio∣onem, quae fuit inter eos, Romam profectus est. Quo anno profectus fuerit,

non affirmo. Sed ipse exegit apud Papam, quòd de Episcopatu Wintoniensi Archiepiscopatum faceret, & de Abbatiâ de Hidâ Episcopatum, & quòd Epis∣copatum Cicestriae sibi subjiceret. Et hoc fecit propter crebram decertatio∣nem quae fuit inter Episcopum & Archiepiscopum Cantuariensem. Iste enim major videri voluit quia Archiepiscopus, ille quia Legatus.

Anno MCXLV. Gaufridus Abbas S. Albani obiit; & successit ei Radulfus.

Anno MCXLVI. obiit Robertus Comes Gloecestriae. Hic Robertus vir bonus atque fidelissimus Magnatum totius Angliae, cùm fautores Henrici Epis∣copi Wintoniensis Ecclesiam Sanctimonialium Wintoniae & de Werewellâ & Ecclesiam de Hidâ incenderent; pepercit Ecclesiae S. Swithuni, cùm eam fa∣cilè posset si vellet comburere.

Anno MCXLVII. exulatus est Archiepiscopus Eboracensis Willelmus ab Archiepiscopatu suo. Henricus autem Wintoniensis Episcopus propter san∣ctitatem ejus, & quia eum ordinaverat & consecraverat, honorifice eum in do∣mum suam suscepit cum suis, & necessaria sicut sibi & suis invenit. Ille au∣tem, quantum potuit, & quantum passus est Henricus Episcopus, cum Mo∣nachis Wintoniensibus fuit; & illorum sanctitatem tanquam Angelorum di∣lexit, comedens & bibens cum illis, & in Dormitorio illorum dormiens.

Anno MCXLVIII. decessit Robertus Episcopus Herefordensis; successit{que} ei Gilibertus Folioth Abbas Gloecestriae.

Anno MCXLIX. profecti sunt Romam Monachi plerique de Hidâ contra Hugonem de Lens Abbatem suum, appellato priùs Abbate ipso ab eisdem Monachis pro quibusdam controversiis quae vertebantur inter eos. Appella∣verant etiam iidem Monachi Henricum Episcopum de dilapidatione thesauri Ecclesiae suae, & maximè de excrustatione magnae crucis Ecclesiae suae & abla∣tione.

Anno MCL. translatae sunt Reliquiae sanctorum Confessorum Birini, Swi∣thuni, Aeddae, Birstani, Elfegi. Obiit Gaufridus Abbas S. Albani; cui suc∣cessit Robertus de Gorram.

Anno MCLI. Henricus Episcopus Wintoniensis Romam profectus est pur∣gare se coram Summo Pontifice de his quae imponebantur ei à Bernardo Abba∣te Clarewallensi & Monachis de Hidâ & multis aliis. Pacificatus Papae post multas cavillationes & multa munera ab Episcopo data, & multò plura pro∣missa, cum priori potestate suâ reversus est ad propria.

Anno MCLII. obiit Theobaldus Blesensis frater Henrici Episcopi, & Gi∣lebertus de Clarâ, & Radulfus de Perronâ.

Anno MCLIV. Willelmus Archiepiscopus Eboracensis pacificatus suis me∣diante Episcopo Henrico, cùm reversus esset de exilio, veneno extinctus est, ut fertur, ab Archidiacono suo misso veneno in calice suo.

Anno MCLV. Robertus Episcopus Exoniae, & Matildis Abbatissa Rume∣siae, & Robertus de Gorram Abbas S. Albani obierunt.

Anno MCLIX. obierunt Walterus Cestrensis Episcopus, & Ingulfus Ab∣bas Abendoniae, & Rogerus de Hevesham, & Willelmus Comes de Warennâ in regressu de obsidione Tolosae.

Anno MCLX. obierunt Robertus Episcopus Exoniae, & Aluredus Wi∣gorniae.

Anno MCLXI. Magister Bartholomaeus Episcopus Exoniensis factus est, & Ricardus Pecche Cestriensis. Londonia combusta est, & Wintonia, & Cantuaria, & Exonia.

Anno MCLXII. Thomas consecratus est in Archiepiscopum apud Cantua∣riam ab Henrico Wintoniensi Episcopo in praesentiâ XIV. Episcoporum in O∣ctavis Pentecostes, quinque annis Cancellariae functus officio, aetatis verò tae annum agens XLIV.

Anno MCLXIII. dimisit Gilbertus Folioth Episcopatum Hereford. & sus∣cepit

Episcopatum London. Rogerus verò Glauconiensis Comitis filius fa∣ctus est Episcopus Wigorn. & Robertus de Melundino Episcopus Hereford. consecratique sunt ab Archiepiscopo. Eodem anno dedicavit Archiepiscopus Thomas Monasterium de Radingâ, praesente Rege Henrico & multis Angliae Magnatibus. Henricus de Exsexâ victus est à Roberto de Munford, & factus est Monachus Radingae.

Anno MCLXIV. obierunt Willelmus frater Regis & Rogerus Abbas de Radingâ & Walkelinus Abbas Abendoniae.

Anno MCLXVI. obierunt Robertus Episcopus Bathoniensis & Robertus de Chenni Episcopus Lincolniensis & Robertus de Melun Episcopus Here∣fordensis, & Robertus de Gorram Abbas S. Albani, cui successit Simeon, & Gaufridus Comes de Mandewillâ.

Anno MCLXVII. magna Crux consecrata est ab Henrico Episcopo.

Anno MCLXVIII. obierunt Robertus Comes Leicestriae & Patricius b Episcopus Sarum.

Anno MCLXIX. obierunt Nigellus Episcopus Elyensis & Hilarius Cice∣strensis.

Anno MCLXX. obiit Symeon Abbas S. Albani.

Anno MCLXXI. Henricus Wintoniensis Episcopus, quo nemo unquam pudicitior vel prudentior, nemo misericordior, vel in rebus ecclesiasticis au∣gendis vel decorandis sollicitior, migravit ad Dominum, quem toto corde di∣lexerat, & cujus ministros Monachos sc. & alios quosque Religiosos tanquam ipsum Dominum honoraverat: Cujus anima in sinu Abrahae requiescat. Obi∣it Selidus Abbas.

Anno MCLXXII. coronatus est Henricus filius Regis Henrici cum Mar∣garetâ uxore suâ filiâ Regis Francorum Lodovici apud Wintoniam. Quidam Rogerus Sacerdos ictu fulminis periit in Ecclesiâ de Andivre nocte Natalis Domini.

Anno MCLXXIII. Ricardus Prior Cant. electus est in Archiepiscopum Cant. Ricardus † Archidiaconus Pictaviensis Kalendis Maii electus est in Episcopum Wintoniensem, Gaufridus Ridel in Elyensem, Robertus Foliot in Herefordensem, Johannes Decanus in Cicestrensem, Robertus Prior Win∣ton. in Abbatem Glastoniensem.

Anno MCLXXIV. Ricardus & caeteri Electi, de quibus suprà scriptum est, ordinati sunt & consecrati II. Non. Octobr.

Anno MCLXXV. Walterus Prior Winton. factus est Abbas Westmonaste∣rii, & Thomas Prior Montis-acuti Abbas de Hida, & Prior Bermundesiae Ab∣bas Abbendoniae.

Anno MCLXXVIII. combusta est & redacta in pulverem Ecclesia de Theokesberiâ. Eodem anno obiit Fromundus Abbas Theokesberiae. Wil∣lelmus Abbas Ramesiae Abbas Cluniacensis factus est.

Anno MCLXXX. obiit Rogerus Ebor. Archiepiscopus. Eodem anno Thomas Abbas de Hidâ renunciavit Abbatiae suae. Nocte Vigiliae S. Swithu∣ni accensa est monetaria in Wintoniâ; & egressus inde ignis consumit majo∣rem partem & meliorem Wintoniae.

Anno MCLXXXII. innotuit se primùm S. Barnabas apud Hidam per mi∣racula à Deo meritis ejus perpetrata; & tunc coepit renovari & meliorari ea∣dem Ecclesia.

Anno MCLXXXIV. obierunt Ricardus Cant. Archiepiscopus & Girardus Cestrensis Episcopus & Waleranus Roffensis. Glastonia tota combusta est.

Anno MCLXXXV. Venit Patriarcha Jerosolimitanus in Angliam; re∣ceptusque fuit honorificè apud Wintoniam ad processionem, praesente tunc Rege & omnibus ferè Episcopis & Abbatibus totius Angliae. Johannes Ab∣bas de Hidâ Romam profectus est propter pallium Baldewini Electi Cant. Gilebertus de Glanwilla Roffensis Episcopus factus est.

Anno MCLXXXVI. Bartholomaeus Exoniensis Episcopus obiit.

Anno MCLXXXVII. Robertus de Melun de Subpriore Wintoniensis Ec∣clesiae factus est Abbas Malmesberiae. Johannes Prior Wintoniensis Ecclesiae, vir bonae simplicitatis, migravit ad Dominum; cui successit Robertus filius Henrici.

Anno MCLXXXVIII. Introducti sunt in Ecclesiâ Wintoniensi viri armati; qui minimè metuentes mittere manus suas in Christos Domini, quosdam de mi∣nistris Dei extraxerunt nesario quorundam Magnatum instinctu atque impe∣rio. Eodem anno migravit ad Dominum Ricardus bonae memoriae Wintoni∣ensis Episcopus.

Anno MCLXXXIX. suscepit Episcopatum Wintoniensem Dominus ‖ Godefridus de Luci, & Ricardus Thesaurarius Episcopatum London. & Wil∣lemus Cancellarius Regis Episcopatum Elyensem. Obiit Gaufridus Ridel Episcopus Elyensis.

Anno MCXC. Ricardus Rex Angliae iter arripuit versùs Jerosolimam cum Baldewino Cant. Archiepiscopo & Huberto Walteri Episcopo Sarum & Radulfo de . . . . . . . . . .

Deest in Codice folium unum aut alterum.

. . . . . . . . . . . . Johannes de Custances, nepos Archiepiscopi Rothomagensis, Wigorniensis Episcopus factus est.

Anno MCXCVII. Willelmus de Longo-campo Elyensis Episcopus & Re∣gis Cancellarius viam ingressus est moriens, quam vivens promeruerat; & Pictaviis ubi decesserat sepultus est; homo quidem prudentiâ saeculi & gratiâ labiorum mirâ aestimatione insignis, & quo nemo unquam in integritate se∣mel conceptae dilectionis fidelior extitit; qui & meritò Pater Monachorum poterat appellari, nisi cùm olim utrumque teneret gladium auctoritate Apo∣stolicâ & Regiâ consiliis consensisset religioni adversantium, ut in magno Concilio suo apud Londonias ejectionem Monachorum de Coventre quantum in ipso fuerat confirmâsset. In Normanniâ obierunt Willelmus Comes Sa∣rum

& Willelmus de (c) Specioso-campo, viri quidem generositate naturae ac liberalis animi benignitate valde illustres; quorum mors immatura ingentem moestitiam parentibus suis intulit & amicis. Magister Martinus Monachus, olim Prior de Tudford, licèt non electus canonicè, Abbas tamen Certesiae factus est, cuicunque piguit vel cui non, vivente adhuc altero Abbate. In cujus susceptione quasi infaustum aliquod accidit prognosticon. Cùm enim ad processionem à Conventu de more susciperetur; serviens quidam depren∣dens pallia statim ut ingressus est Abbas Ecclesiam corruit; & tam cito mi∣nister introitûs sensit poenam, quàm citò ministraturus Abbas Abbatiae suscepit honorem. Ricardus frater H. Episcopi Sarum Decanus Sarum effectus est. Eustachius Cancellarius Regis, vir multae scientiae & discretionis, in Episco∣pum Eliensem electus est. Accessit ad Risum Regem Walliae Petrus Episco∣pus Menevensis, deprecans eum paterno affectu, ne pacem sanctae Dei Ecclesiae & Domini sui Regis Anglorum turbaret. Sed Episcopus super his nihil pro∣ficiens, conviciatus & plurimùm exacerbatus de curiâ recessit. Sequenti verò nocte à Rege missi filii infideles Episcopum staminiâ tantum femoralibusque indutum de stratu suo extraxerunt; donec per manus hominum Willelmi de Breus ereptus est. Manè verò facto citatis Episcopus Archidiaconibus suis & totius Episcopatûs Presbyteris, cum illis pariter Regem & Regis filios cum to∣tâ terrâ suâ anathemate perculit. Intravit igitur sicut aqua in interiora obsti∣nati Regis & sicut oleum in ossibus ejus Episcopi maledictio; & defunctus est sub anathematis vinculo non post multos hos dies. Grifinus autem paulo pa∣tre clementior cum fratribus suis & amicis ad Episcopum accessit, misericor∣diam cum lacrimis postulans, debitam omnem subjectionem & reverentiam Domino suo Regi Anglorum & sibi exhibiturum promittens. Episcopus igi∣tur sub hac conditione vapulato Regis defuncti corpore jam faetido, vapulatis & filiis, cum mortuo vivos eorumque terram absolvit assensu & auctoritate Domini Archiepiscopi Cantuariensis.

Anno MCXCVIII. Eustachius Cancellarius Regis consecratus est apud Londoniam ab Archiepiscopo Cant. in Episcopum Eliensem VIII. Idus Mar∣tii. Hugo de Nunante Episcopus Cestrensis in languorem decidit. Mona∣chi Coventrenses introducti sunt in Ecclesiam suam; & Prior de Wenloc Ma∣gister Jorbertus Prior eorum effectus est. Episcopus Sarum imperio Domini Regis de omnibus possessionibus suis disseisiatus transfretavit mense Februarii. Dominus Godefridus Episcopus Wintoniensis transfretavit X. Cal. Aprilis; reversus est in Angliam mense Junii; XVI. Cal. Augusti apud Pevenese ap∣plicuit. Gaufridus filius Petri, vir ingenuus & specialis amator Wintoniensis Ecclesiae, fecit transferri patrem suum, qui fuerat ejusdem loci Monachus conversus ad succurrendum, de caemiterio Monachorum in Ecclesiam & ibi honorificè recondi in praesentiâ Abbatis de Theokesberiâ & Abbatis de Hidâ & aliorum plurimorum virorum nobilium VIII. Idus Maii. Obiit Simon Ab∣bas de Persorâ apud Bermundeseiam IV. Idus Maii. Archiepiscopus Ebora∣censis pacificatus est Regi fratri suo, mediante Episcopo Wintoniensi Godefri∣do; susceptique eum Rex in osculo pacis. Hugo de Nunant Episcopus Ce∣strensis introductis Monachis de Coventre in Ecclesiam suam, de qua per eun∣dem Episcopum ejecti f••erant, post diutinum languorem & poenam intolerabi∣lem miseram vitam meritâ morte terminavit VI. Cal. Aprilis in Parasceve; & in Ecclesiâ Becci Herlewini sepultus est. Herbertus Pauper Episcopus Sa∣rum reversus de Normanniâ cum gratiâ Domini Regis, applicuit in Angliam VI. Idus Junii. Walterus Prior Bathoniensis, vir multae scientiae & religionis, apud Werewellam vitam in Christo finivit. Hic de Subpriore Hidensi pro bonâ sanctitatis suae famâ Prior Bathoniensis factus, postquam Monachos Mo∣nastico Ordini ad unguem informaverat, cogitans intra se quàm frivola gloria mundi, Quàm rerum fugitivus honor, quàm nomen inane Praelatus, malens

sibi tantùm prodesse quàm aliis praeesse, contulit se ad Cartusienses. Ubi cùm quidam Monachus Hidensis venisset causâ visendi eum, & vidisset eum circa ollas & olera valde intentum, qui multùm paulò antè intenderat circa salvandas animas, quasi cum irrisione ait. Domine pater, quod facis est Ke∣re, quod tractas Kerewiwere. Ille autem ad se reversus post non multos hos dies tam prece quàm praecepto magistrorum intelligens quòd sanctius est mul∣tas animas quàm solam salvare, ad Prioratum suum reversus est, & ibi se stre∣nuè usque ad obitum suum habuit; sepultusque est apud Bathoniam II. Cal. Junii. Lumbardus Judaeus commodavit conventui X. libras & unam mar∣cam in Vigiliâ S. Swithuni. Gaufridus de Muschampo, qui fuerat Archidi∣aconus de Clivelande, Episcopus Cestrensis factus est, & consecratus ab Ar∣chiepiscopo Huberto Walteri in Ecclesiâ Cant. XI. Cal. Julii. Petrus Me∣nevensis Episcopus, vir religionis eximiae, & tam vitae forma quàm informa∣tio morum, fracto fragilis luteo corporis vase migravit, ab eo stolâ immortali∣tatis vestiendus in coelis, pro quo in terris multas multoties mundi pressuras perpessus est. Magister Anselmus Monachus Radingae factus est Abbas de Persorâ. Eustachius Sacrista de Mideltonâ ejusdem Ecclesiae Abbas effectus est. Ricardus Nigelli quondam Eliensis Episcopi filius & Regis Henrici A∣potecarius & demum Londoniensis Episcopus, vir venerandae & piissimae re∣cordationis & scientiae, cujus singula verba singulis quibus loquebatur visa sunt stillare dulcedinem, Exiit è medio, corpusque reliquit inane, IV. Idus Septembris. Iste vir benignissimus & misericordissimus in tantum totius Angliae potentes & industrios viros praecelluit; quòd illius respectu omnes re∣putari poterant & reputabantur avari. Sciens itaque & memoriter recolens, quòd nil turpe magis, nil pejùs honores Inquinet excelsos quàm coena negata potentis; exactissimae liberalitatis & munificentiae vir ille, cujus est in coelesti benedictione memoria, omnes ad mensam suam admittebat, nisi quos propria malitia aut reproba vita repulerat. Mense Septembri obiit Johannes de Custances Wigorniensis Episcopus.

Anno MCXCIX. obierunt Andreas Abbas de Burgo, & Juliana Abbatissa Rumesiae mense Februario. Ricardus Rex apud oppidum Chaulew telo per∣fossus est VII. Cal. Aprilis, obiitque VIII. Idus ejusdem mensis, die videlicet Martis. Sepultumque est corpus ejus ad pedes patris sui Henrici Regis apud Fontem Everardi. Scitu quidem dignum est, quòd dictus Rex sepultus est cum eâdem coronâ & caeteris insignibus regalibus, quibus praecedenti quinto anno coronatus & infulatus fuerat apud Wintoniam. Magister Willelmus Pi∣ca electus est in Abbatem Glastoniae. Matildis patria soror Walteri Waleran∣di facta est Abbatissa Rumesiae III. Non. Junii. Hugo Abbas Radingae Clu∣niacensis Abbas factus est. Dedicata est Ecclesia Cicestriae à Sefrido ejusdem loci Episcopo II. Idus Septemb. Johannes Rex coronatus est apud Westmo∣nasterium die Ascensionis Domini, sc. VI. Kal. Junii.

Anno MCC. inchoata est & perfecta turris Wintoniensis Ecclesiae. mense Martio obiit Odo Abbas de Bello; cui successit Johannes de Duvrâ Monachus Cantuariensis. Eodem verò anno obiit Willelmus Simplex Abbas Ramesiae; & successit ei Yvo Prior de Burgo. Eodem etiam mense Prior S. Albani no∣mine Acharius factus est Abbas de Burgo. Obiit Willelmus Postard Abbas Westmonasterii. Radulphus de Arundel, qui fuerat Prior de Herlie, factus est Abbas Westmonasterii. Johannes de Grai, qui fuerat Archidiaconus Ox∣on. factus est Episcopus Norwicensis; & consecratus est apud Londoniam ab Archiepiscopo Huberto Walteri. Eodem anno consecratus est Gilda filius Willelmi de Breus Episcopus Herefordensis. Obiit piae & sanctae recordatio∣nis Hugo Episcopus Lincolniensis, qui fuerat Prior Cartusiae.

Anno MCCI. mediâ ferè horâ noctis Sanctorum septem Dormientium enor∣mis quaedam & nimis luctuosa evenit dissonantia inter duos pseudofratres de

Hidâ & geminos ejusdem loci Abbates. Unde perplures plurimam, quam non moruerant, poenam perpessi sunt & grave dispendium.

Anno MCCII. Dominus Wintoniensis Godefridus de Lucy constituit Con∣fratriam pro reparatione Ecclesiae Winton. duraturam usque ad quinque annos completos. Obierunt Gaufridus Comes de Pertico, & Alanus Abbas Theo∣kesberiae, qui fuerat Prior Cantuariensis. Hoc anno formata & confirmata est pax & concordia inter Dominum Cantuariensem & Monachos loci ejusdem per arbitros eis à Summo Pontifice datos super causâ quae vertebatur inter eos pro Ecclesiâ de Lameiâ; quam Dominus Cantuariensis fabricari fecerat in praejudicium, ut putabatur, Cantuariensis Ecclesiae. Forma haec est:

Eu∣stachius Eliensis Episcopus, Abbas S. Edmundi, Lincolniensis Decanus loco Domini H. Episcopi Lincoln. constitutus, electi arbitri à Domino Cantuarien∣si & Conventu juxta formam compromissi, pro bono pacis & tranquillitatis providimus & ordinavimus; ut si placet Domino Cantuariensi aedisicare Ec∣clesiam apud Lameiam, hoc modo fiat. Aedisicet ubi voluerit, dummodo non sit super fundamenta operis illius quod auctoritate Domini Papae diru∣tum est. Instituantur in Ecclesiâ illâ Canonici ordinis Praemonstratensis; ita quòd non sint plures quàm XX. nec pauciores quàm XIII. Hanc Eccle∣siam poterit dotare Dominus Archiepiscopus usque ad quantitatem C. li∣brarum annuarum de Ecclesiis ad ipsum pertinentibus, vel de aliis bonis quae possidet nomine Cant. Ecclesiae, exceptis Ecclesiis de Moncketon, de Estrie, de Hemesford & de Mepeham, & Ecclesiis quae sunt in maneriis Monacho∣rum, & exceptis aliis rebus quae coram nobis in quaestionem ductae sunt. Erit autem Ecclesia illa mediocris, juxta numerum personarum praefatum & praedictam dotem modificata; habito etiam respectu ad . . . . . . mediocrita∣tem aedificandi Ecclesiam, quibus utuntur Canonici ejusdem Ordinis. Sanè ad tollendam omnem materiam suspicionis & scandali, providimus, ne in Ecclesiâ illâ Archiepiscopi ordines aut concilia aut consecrationes Episcopo∣rum aut benedictiones Abbatum non celebrent aut crisma conficient. Nec facient Archiepiscopi congregationem Saecularium, & dotent de bonis Cant. Ecclesiae sine assensu Conventûs. Clerici verò habeant Ecclesias quas modò tenent, quoad vixerint, sub annuâ pensione. Post obitum verò singulo∣rum ad Ecclesiam Cant. revertentur.

Anno MCCIV. obiit Godefridus de Lucy Episcopus Wintoniensis III. Idus Septembris. Obiit Alianora Regina & Sefredus Episcopus Cicestriae.

Anno MCCV. obiit Hubertus Walteri Archiepiscopus Cant. VI. Idus Ju∣lii Petrus de Rupibus Romae à Papâ Innocentio III. consecratus est in Epis∣copum Wintoniensem Dominicâ proximâ ante Festum S. Michaelis.

Anno MCCVI. Petrus Wintoniensis Episcopus Româ reversus, apud Win∣toniam solenni processione receptus est, & intronizatus Dominicâ in Ramis Palmarum VII. Idus Aprilis.

Anno MCCVII. M. Stephanus de Langeton consecratus est in Archiepisco∣pum Cant. à Domino Papâ Innocentio apud Viterbium XV. Cal. Julii. Hoc anno natus apud Wintoniam Henricus filius Regis Johannis de Reginâ Isa∣bellâ Kalendis Octobris vocatur nomine avi sui Henrici.

Anno MCCIX. Regina Isabella peperit filium nomine Ricardum in die Epiphaniae.

Anno MCCXIII. Johannes Rex absolutus est à Pandulfo Domini Papae Le∣gato die S. Margaretae apud Wintoniam, durante tamen interdicto.

Anno MCCXVI. Lodovicus applicavit in Tanet Sabbato post Ascensionem. Johannes Rex terga dedit; licet facilè posset resistere. In Vigiliâ Pentecostes venit Johannes Wintoniam & Galas Legatus. In crastino Pentecostes sc. feriâ secundâ veniente Lodovico, Rex recessit cum Petro Wintoniensi Episcopo, qui die Pentecostes excommunicaverat Ludovicum & omnes suos fautores. Rex autem tradidit Castrum Wyntoniense Savarico de Maulyon ad custodien∣dum cum civitate; qui statim post discessum Regis Suburbium igne succendit, & recessit. Ludovicus obsedit Castrum; & post multos dies traditum est ei Castrum per consilium dicti Savarici; & postea in brevi coepit caetera Castella Hantescyrvae. Obiit Johannes Rex XIV. Cal. Novemb. apud Newerk; & corpus ejus humatum est Wygorniae. Et Henricus filius ejus annorum X. co∣ronatus in Regem est die Apostolorum Symonis & Judae apud Gloverniam à Legato Gales & multis aliis.

Anno MCCXVII. Ricardus Episcopus Cicestriae translatus est us{que} Sarum.

Anno MCCXXI. Petrus Episcopus Wintoniensis profectus est apud S. Ja∣cobum. Idem Episcopus suscepit crucem.

Anno MCCXXII. obiit Ranulfus Episcopus Cycestriae, cui successit Ra∣dulphus de Nova-villâ. Obiit Johannes de Hydâ; cui successit Walterus ejusdem Ecclesiae Monachus.

Anno MCCXXIV. Petrus Episcopus Wyntoniensis in plenâ Synodo ex∣communicavit molestatores & insurgentes contra jura Ecclesiae. Ecclesia de Montesfonte dedicata est.

Anno MCCXXVII. Petrus Episcopus Winton. & Willelmus Episcopus Exon. arripuerunt iter versùs Terram Sanctam.

Anno MCCXXVIII. obiit Stephanus Archiepiscopus Cant. Nonis Julii. Ricardus Episcopus Sarum factus est Episcopus Dunelmensis. Walterus Mo∣nachus Cant. electus est in Archiepiscopum.

Anno MCCXXIX. Robertus de Byngeham factus est Episcopus Sarum. Ricardus Cancellarius Lincolniensis factus est Archiepiscopus Cant.

Anno MCCXXX. Henricus Rex rediit in Angliam; post Festum Omni∣um Sanctorum in majori Ecclesiâ Wintoniensi cum solenni processione à Con∣ventu susceptus est, praesente Ricardo Archiepiscopo Cant. cum quibusdam Suffraganeis suis.

Anno MCCXXXI. obiit Rogerus Archidiaconus Wintoniensis peregrinus. Ecclesia S. Aegidii Wintoniae combusta est. Petrus Episcopus Wintoniensis reversus est à Terrâ Sanctâ, receptus in Ecclesiâ suâ die S. Petri ad Vincula; & optulit pedem S. Philippi.

Anno MCXXXII. Henricus Rex commisit Petro Episcopo Wintoniensi plurimos Comitatus & Castella in custodiâ & Petro de Rywalles & Thesaura∣riam suam. M. Johannes Blundus electus est in Archiepiscopum Cant. sed cassatus à Domino Papâ. Puer quidam nomine Stephanus cruciatus est & oc∣cisus à Judaeis Wintoniae XVI. Cal. Novembris.

Anno MCCXXXIII. Magister Eadmundus Thesaurarius Sarum electus est in Archiepiscopum Cant. & à Domino Papâ confirmatus.

Anno MCCXXXIV. consecratus est M. Eadmundus in Archiepiscopum Cantuariensem IV. Non. Aprilis. Orta est dissentio inter Regem Hen∣ricum & Petrum Episcopum Wintoniemsem & Petrum de Ryvallis. In∣hibita eorum transfretatio est apud Dovere; & in Vigiliâ Apostolorum Petri & Pauli venerunt apud Wintoniam. In Depositione S. Swythuni venit Ricardus Syward & multi alii, quaerentes Petrum de Ryvallis; quem

minim•• invenientes, equos Episcopi & Prioris violenter abduxerunt. Episcopus verò hujusmodi invasores excommunicavit; & interdicta est Eccle∣sia & tota civitas. Manè autem poenituerunt, & absoluti sunt. In crastino reconciliata est Ecclesia & civitas. Petrus Episcopus Wintoniensis in crastino Cinerum profectus est Romam, transfretavit IV. Non. Martii. Eodem mense pacisicati sunt idem Episcopus Petrus & Monachi S. Swithuni die S. Cuthberti per W. Officialem & Magistrum R. de Stamford.

Anno MCCXXXV. M. Robertus Grosseteste factus est Episcopus Lincol∣niensis XV. Cal. Julii.

Anno MCCXXXVI. Petrus Episcopus Wintoniensis à Româ rediens venit Wintoniam in die S. Andreae. Quaedam balaena capta fuit apud Molebrok mense Septembri; quae adjudicata fuit coram Rege Priori & Conventui.

Anno MCCXXXVIII. obiit Petrus Episcopus Wintoniensis V. Idus Julii. Eadmundus Archiepiscopus Cant. à Româ reversus venit in Angliam mense Februario.

Anno MCCXXXIX. Edwardus primogenitus Regis Henrici & Alianorae Reginae natus est Londoniae XIV. Cal. Julii. Item Willelmus de Ralye con∣secratur in Episcopum Norwicensem ab Eadmundo Archiepiscopo Londo∣niae. Otto Legatus interdixit Ecclesiam Wintoniensem; quia non poterit videre thesaurum.

Anno MCCXL. Postulatio † Willelmi de Raleye Episcopi Norwicensis in Episcopum Wintoniensem VI. Idus Junii. S. Eadmundus transfretavit; quia non potuit facere officium suum pro Rege & Ottone Legato; & obiit apud Punteny XI. Cal. Septemb. & sepultum fuit corpus ejus in Abbatiâ de Pontiniaco.

Anno MCCXLI. feretrum S. Swithuni fractum est flabello de turri cadente. Reliquiae ejusdem Sancti ostensae sunt XVI. Cal. Junii. M. Nicolaus de Franham consecratus est in Episcopum Dunelmensem V. Idus Junii. Obiit Gilbertus Marescallus V. Cal. Julii. Walterus frater ejus factus est Comes de Penbrok.

Anno MCCXLII. Henricus Rex & Alianora Regina venerunt Wintoniam V. Cal. Maii. Die Apostolorum Philippi & Jacobi venit Regina in Capitulo Wintoniensi receptura societatem. Die Translationis S. Nicolai Rex & Re∣gina, Ricardus Comes frater Regis & R. Marescallus miserunt se in mare a∣pud Portesmuthe versùs Wasconiam.

Anno MCCXLIII. Rex rediens de Wasconiâ applicuit apud Portesmuthe VII. Cal. Octob. & in Vigiliâ S. Michaelis venit Wintoniam. Die Aposto∣lorum Petri & Pauli Willelmus de Raleye translatus est in Episcopum Winto∣niensem & confirmatus; qui in Vigiliâ Natalis venit Wintoniam, sed intrare

non potuit. Et accessit nudis pedibus ad singulas portas civitatis, quae clausae fuerunt contra ipsum praecepto Regis. Hoc viso recessit; & in crastino S. Thomae Martyris venit ad portam de Kyngate, praedicans populo verbum Dei. Quâ praedicatione finitâ, interdixit matricem Ecclesiam & caeteras Ec∣clesias infra muros civitatis existentes; & excommunicavit Monachos & Cle∣ricos & Majores civitatis & omnes Ballivos ejus. Item transfretavit IX. Cal. Martii; quia quidam machinabantur ei malum. Bonifacius admissus est ad Sedem Cant. & à Domino Papâ confirmatus in Nativitate B. Mariae.

Anno MCCXLIV. Electus Cantuariensis venit in Angliam die S. Grego∣rii. Willelmus Episcopus Wintoniensis ad mandatum Regis reversus est in Angliam; & dedit ei Rex osculum pacis. Solutum est interdictum Wintoni∣ensis Ecclesiae die Decollationis S. Johannes Baptistae; & recepit idem Willel∣mus Episcopus possessionem Episcopatûs. Rogerus Praecentor Sarum conse∣cratus est in Episcopum Bathoniensem III. Idus Septembris à Willelmo Epis∣copo Wintoniensi; & Fulco Basset in Episcopum Londoniensem ab eodem Willelmo apud Londoniam. Alienora Regina peperit filium nomine Ead∣mundum XVII. Cal. Februarii.

Anno MCCXLV. Reversio Episcopi Willelmi Wintoniensis à Concilio Lugdunensi: venit Wintoniam X. Cal. Julii. Privilegium quoddam reddi∣tum est Monachis Wintoniensibus, quod dolosè per Willelmum Episcopum fuerat sublatum.

Anno MCCXLVI. dedicatio Ecclesiae Belli-loci Regis XV. Cal. Julii a Willelmo Episcopo Wintoniensi. Henricus Rex habuit apud Wintoniam grande Colloquium Idus Julii; ubi saisivit Comitissam de Warennâ de virgâ Marescalli.

Anno MCCXLVII. Walterus Prior Wintoniensis III. Non. April. de Pri∣oratu suo discessit; cui successit Johannes de Calceto. Willelmus de Ebor. consecratus est in Episcopum Sarum II. Idus Julii à Fulcone Episcopo Londo∣niensi. Rex fuit Wintoniae ad Natale. Obiit Rogerus Episcopus Batho∣niensis.

Anno MCCXLVIII. Nova moneta fabricata est apud Wintoniam post Octavas Epiphaniae. Obiit Walterus Abbas de Hidâ; successit Rogerus de S. Walerico. Item V. Cal. Junii, sc. die Ascensionis, cecidit flabellum de turri S. Swithuni, quando classicum vespertinum pulsabatur, & ferè contri∣vit J. Monachum. Justiciarii itinerantes in crastino S. Hilarii apud Winto∣niam, sc. Henricus de Bathoniâ, Rogerus de Cobham, Willelmus de Wilton & Rogerus de Cerne. Nicolaus Episcopus Dunelmensis renunciavit Episco∣patui suo ad Purificationem B. Mariae.

Anno MCCXLIX. Rex tenuit Pentecosten suam apud Wintoniam. Bo∣nifacius Archiepiscopus Cant. applicuit in Angliâ die S. Matthaei Apostoli; & eodem die convocatum fuit generale Capitulum apud Exoniam; sed pro∣longatum fuit usque ad Festum S. Kalixti Papae apud Londoniam, quia tunc omnes Praelati Exoniae non convenerant. Bonifacius Cantuariae intronizatus est in Festo Omnium Sanctorum. Item Rex tenuit Natale suum apud Win∣toniam; & Bonifacius Cant. Archiepiscopus celebravit Missam; ubi Rex ini∣micos suos de Wasconiâ fecit sibi tributarios. Johannes de Calceto Prior Win∣toniensis est electus in Abbatem de Burgo; cui successit Willelmus de Tan∣ton die S. Scolasticae Virginis. Transfretatio Willelmi Episcopi Wintoni∣ensis & Episcopi Lincolniensis & aliorum plurimorum post mediam Quadra∣gesimam.

Anno MCCL. Orta est gravis dissensio inter Bonifacium Cant. Archiepis∣copum & inter Fulconem Londoniensem & Canonicos S. Pauli pro visitatione faciendâ in ipsâ Ecclesiâ. Item obiit Willelmus Episcopus Wintoniensis Tu∣ronibus, & Kalendis Septembris ibidem sepultus est in Ecclesiâ S. Martini.

Electus est ‖ Adomarus frater Regis Angliae ad Episcopatum Wintoniensem II. Non. Novembr. & XIX. Cal. Februarii à Domino Papâ confirmatus est. Henricus Rex tenuit Natale suum apud Wintoniam.

Anno MCCLI. Henricus Rex fuit in die Pentecostes apud Wintoniam. Dominus Adomarus Electus Wintoniensis applicuit in Angliâ apud Doveram die Natalis S. Johannis Baptistae; qui in crastino Magdalenae venit Wintoni∣am, & cum magnâ processione susceptus est Domino Rege praesente & multis aliis. Dedicatio Ecclesiae de Heyles Comitis Ricardi Nonis Novembris.

Anno MCCLII. post Octavas Paschae data fuit diffinitiva sententia à Do∣mino Papâ pro Domino Bonifacio Cant. Archiepiscopo contra Episcopum & Canonicos Londonienses pro visitatione faciendâ in ipsâ Ecclesiâ & in cunctis Ecclesiis provinciae suae. Henricus Rex tenuit Natale suum apud Wintoni∣am. Obiit M. Ricardus de Wyce Episcopus Cicestriae VI. Idus Aprilis; cui successit Johannes cognomento Episcopus, Canonicus ejusdem Ecclesiae. Mag∣na discordia inter Bonifacium Cant. Archiepiscopum & Adomarum Electum Wintoniensem pro advocatione Hospitalis B. Thomae Martyris de Suthwerk. Tandem pacificati sunt.

Anno MCCLIII. In Festo S. Trinitatis, quod fuit XVII. Cal. Julii, Hen∣ricus Rex Angliae fuit apud Wintoniam; & inde perrexit apud Portesmuthe ad transfretandum in Wasconiam. Convocatio omnium Abbatum & Priorum Nigri Ordinis facta fuit apud Exoniam in crastino S. Matthaei Apostoli propter quoddam privilegium à Domino Papâ omnibus Episcopis Angliae transmis∣sum in gravamen Ordinis Monastici. Obiit Robertus Grosseteste Episcopus Lincolniensis IV. Non. Octobr. cui successit Henricus de Lexingtoun Cano∣nicus & Decanus ejusdem Ecclesiae per electionem XVI. Cal. Junii. Item obiit Hugo de Rupibus Archidiaconus Wintoniensis. Item orta est magna dissentio inter Monachos Wintonienses & Adomarum Electum Winton. quare Willelmus de Tanton Prior transfretavit ad Papam.

Anno MCCLIV. Regina in Vigiliâ Pentecostes venit Wintoniam; & sex∣tâ feriâ recessit versùs Portesmuthe ad transfretandum in Wasconiam cum Ed∣wardo primogenito suo ad Regem. Consecratus est Henricus de Lexing∣toun in Episcopum Lincolniensem Dominicâ post Ascensionem à Bonifacio Cant. Archiepiscopo apud Londoniam. Obiit Hugo Eliensis Episcopus, quon∣dam Abbas S. Eadmundi; cui successit M. Willelmus de Kylkenni Cancellari∣us Domini Regis. Willelmus Prior Wintoniensis venit Romam; cui Inno∣centius Papa ante obitum suum dederat de consensu fratrum annulum, mi∣tram, baculum & alias dignitates. Quare adiit Curiam Romanam fuit cau∣sa haec; quia Dominus Adomarus Electus ipsum privaverat Prioratu suo & cae∣teros Obedientiarios suis obedientiis, quòd renuerunt reddere compotum de bonis Ecclesiae apud Wlvensiam coram fidelibus Episcopi, sicut anteà facere consueverant.

Anno MCCLV. obiit Walterus de Gray Archiepiscopus Eboracensis. Do∣minus

Rex vo••uit pacificare Adomarum Electum & Monachos Wintonienses. Sed Conventus sperabat meliorem pacem consequi per Dominum Papam; & ideo renuit pacem, & non deceptus fuit.

Anno MCCLVI. Pacificati sunt Adomarus Electus & Monachi Wintoni∣enses. M. Egidius de Bridport electus est in Episcopum Sarum, & confir∣matus à Domino Papâ, & consecratus a Domino Bonifacio Cant. Archiepis∣copo V. Idus Marcii. Magister Sewallus Electus Eboracensis consecratus est X. Cal. Augusti in Ecclesiâ suá Eboracensi. Obiit Abbas de Middeltonâ; cui successit Willelmus de Tanton quondam Prior Wintoniensis, qui obliga∣verat Kavorcinis Ecclesiam Wintoniensem in VII. millibus marcarum pro∣pter placitum quod fuit inter Adomarum Electum & Monachos Wintonienses. Unde dictus Adomarus Electus solvit dictis Kavorcinis pro dictis Monachis IV. . . . . . marcas unà die apud Londoniam; pro quarum medietate Conven∣tus Wintoniensis communi consensu & voluntate concessit dicto Electo & suis successoribus in perpetuum insulam de Portlande cum membris de Waynnie, Wylarum, & Helewelle; & fuit confirmatum tam per Papam Alexandrum quàm Regem. Justiciarii itinerantes sederunt apud Wintoniam post Festum S. Hilarii, quorum R. Walerandus fuit capitalis. Adomarus Wintoniensis Electus transretavit in patriam suam die Conversionis S. Pauli; & rediit Do∣minicâ proximâ post Festum Exaltationis S. Crucis.

Anno MCCLVII. In octavis Assumptionis B. Mariae fuit Convocatio om∣nium Praelatorum apud Londoniam coram Bonifacio Cant. Archiepiscopo ad tractandum de statu Anglicanae Ecclesiae. Sed imperfectum fuit negotium propter gwerram Regis in Walliâ. Obiit Episcopus Exoniensis; cui succes∣sit Magister Walterus Archidiaconus Surreyae mense Februario.

Anno MCCLVIII. Rex tenuit Pentecosten suam apud Wintoniam; & inde recessit usque Wodestok. Convocatio Comitum & Baronum & omnium Magnatum Angliae apud Exoniam ad Parliamentum; & inde venientes Win∣toniam circa Festum depositionis S. Swithuni, commorabant ibidem usque post Translationem S. Benedicti. Ubi exulârunt Willelmus de Valentiâ, Galsridus & Gwydo fratres ejus; & Adomarus Electus frater eorum, saevitiâ & austeritate Baronum compulsus, eligere debuit aut carcerem subire cum uno de fratribus praedictis ad voluntatem Baronum, aut cum aliis fratribus suis terram exire tanquam exul. Auditis hujusmodi conditionibus, timens seditionem Baronum, elegit potiùs cum dictis transfretare. Fuit etiam tunc temporis discordia inter Dominum Regem & Edwardum filium suum; sed in Capitulo S. Swithuni Winton. sunt pacificati. Obiit Abbas Westmona∣sterii tunc temporis Wintoniae. Andraeas de Londoniâ, quem dictus Electus Priorem fecit Wintoniensem, Prioratum suum resignavit IV. Idus Julii; & eodem die per compromissionem electus est iterum in Priorem ratione mina∣rum Ricardi Comitis Gloucestriae & aliorum Magnatum. Dedicatio Eccle∣siae Sarum III. Calend. Octobris. Convocatio omnium Magnatum Angliae Londoniae ad Festum Translationis S. Edwardi. Dicto Adomaro Electo ad∣huc vivente & in Curiâ Romanâ pro jure suo existente, Monachi Wintonien∣ses elegerunt Henricum de Wengham V. Non. Januarii in Episcopum Winto∣niensem per formam compromissionis. Item in Octavis Purificationis B. Ma∣riae facta fuit Convocatio omnium Episcoporum & Abbatum Angliae apud Londoniam coram Archiepiscopo Cant. & Magnatibus Angliae; & duravit Parliamentum usque ad Quadragesimam.

Anno MCCLIX. Dominus Hugo Bigot, Gilbertus de Preston & Robertus Walerandus Justiciarii venerunt Wintoniam X. Cal. Junii; ubi Walterus de Scoteneye pro morte W. de Clare equis distractus, & pòst in patibulo suspen∣sus est. Henricus de Wengham electus est in Episcopum Londoniensem.

Anno MCCLX. Rex venit Wintoniam VIII. Cal. Septembr. & solenni processione susceptus. Johannes de Calceto Abbas Burgi factus est Thesau∣rarius Angliae. Praefatus Adomarus Wintoniensis Electus à Domino Papâ Alexandro consecratus in Episcopum Wintoniensem, obiit Parisiis in Vigiliâ S. Nicholai, sc. pridie Non. Decemb. Interdicta fuit Ecclesia S. Swithuni Winton. in Vigiliâ Epiphaniae per Albericum Domini Papae Notarium; sed solutum fuit interdictum in Vigiliâ Conversionis S. Pauli. In crastino Purifi∣cationis facta fuit Electio apud Wintoniam de Episcopo; ubi LIV. Monachi de Conventu & Oliverus de Tracy, qui se gerebat pro Archidiacono Surreyae, Magistro P. de S. Omario vero Archidiacono Surreyae in Curiâ Romanâ existen∣te pro jure suo qui expulsus fuerat per potestatem saecularem, elegerunt Wil∣lelmum de Taunton Abbatem de Middeltoun in Episcopum; & septem alii Monachi illius Conventûs elegerunt Andream de Londoniâ Priorem suum. Quam quidem electionem Dominus Papa postmodum cassavit: ut infrà.

Anno MCCLXI. Andreas Prior S. Swithuni per quandam submissionem co∣ram Bonifacio Archiepiscopo Cant. confectam Prioratu se privavit. Idem ad Dominum Papam pro illo facto & pro negotio electionis appellavit: & nunci∣os solennes cum exeniis pluribus Curiae destinavit: sed in vacuum laboravit. Obiit Johannes Episcopus Cicestriae; cui successit Magister Stephanus, caete∣ris Canonicis pauperior; qui per quorundam invidiam, ut dicitur, fuit electus. XIV. Cal. Aprilis delatum est cor Adomari quondam Episcopi Wintoniensis apud Wintoniam, & juxta magnum altare decenter humatum; ubi plurima coruscant miracula.

Anno MCCLXII. obiit Ricardus Comes Gloucestriae, apud Twekesbiri∣am sepultus. S. Ricardus Episcopus Cicestrensis canonizatus est. Cassatâ electi∣one Wintoniensi non vitio personae sed aliunde quaesitâ occasione, M. Johan∣nes Exoniensis, Cancellarius Eboracensis, stans in Curiâ Romanâ, in Epis∣copum Wintoniensem consecratus est. Obiit Egidius Episcopus Sarum; e∣lectus est Walterus de Wyle Subdecanus Ecclesiae Sarum, invidiâ ut dicitur mediante. Andreas Prior Wintoniensis per Johannem Episcopum cedens Pri∣oratui quamvis invitus, culpis suis exigentibus apud Hidam mittitur incarce∣randus. Unde exiens per cantelam & fraudem, talia adinvenit falsitatis commenta, quòd meritis B. Thomae Martyris sit à compedibus & carcere li∣beratus. In cujus signum ipsi compedum annuli apud Cantuariam, ipso eos cum superscriptione offerente, pro ludibrio, ne dicam pro miraculo, reservan∣tur. Obiit Johannes de Chauce Abbas de Burgo, Thesaurarius Angliae.

Anno MCCLXIII. post Pascha N. de Traci, W. Bonquer, Willelmus de Englesfeld & Adam de Granvile Justiciarii Itinerantes sederunt apud Wintoni∣am, sibi invicem dicentes, & non quae Regis sed quae sua sunt quaerentes. An∣dreas Prior Wintoniensis Curiam Romanam adiit. Obiit Rogerus de S. Wa∣lerico Abbas de Hidâ. Wintonienses in seipsos & suos vicinos insurgendo, tam intus quàm extra saecularium & Ecclesiasticarum personarum possessiones prae∣ripiebant, & ad contribuendum coegerunt, sub specie juris Regis malitiam palliantes.

Anno MCCLXIV. quarto Nonas Maii Wintonienses contra Priorem & Conventum S. Swithuni insurrexerunt, & portam Prioratûs & portam quae vocatur Kingate cum Ecclesiâ S. Swithuni supra & universis aedificiis & reddi∣tibus

Prioris & Conventûs prope murum combusserunt; & quosdam de Priora∣tu infra septa Monasterii nequiter interfecerunt. IV. Non. Septemb. obiit Magister . . . . . de Karvilla Thesaurarius Sarum.

Anno MCCLXV. obiit Radulphus Prior Wintoniensis▪ VIII. Idus Julii; cui successit Valentinus ejusdem Ecclesiae Monachus XII. Cal. Augusti. Item civitas Wintoniae capta fuit per Simonem de Monteforti juniorem XVII. Cal. Augusti. Item obiit Agnes Abbatissa B. Mariae Winton. III. Cal. Septemb. Item III. Idus Septemb. venit Henricus Rex Wintoniam; qua die electa est Eufemia Monacha illius Ecclesiae in Abbatissam, & recepta à Rege eâdem die. Interdicta est Ecclesia Wintoniensis in Vigiliâ S. Nicolai; & die quartâ se∣quenti relaxatum fuit illud interdictum. Item XVII. Cal. Januarii interdicta est civitas Wintoniae infra & extra propter ingressum Simonis de Monteforti junioris; & in Vigiliâ B. Thomae Apostoli relaxatum fuit illud interdictum.

Anno MCCLXVI. obierunt Walterus de Cantilupo Wigorniensis & Nor∣wicensis Episcopi. Eodem anno suspensi sunt ab officio & beneficio Londo∣niensis & Cicestrensis Episcopi per Dominum Ottobonum; qui post suas ap∣pellationes transfretavit. Similiter Dominus Johannes Episcopus Wintonien∣sis tunc temporis suspensus Romam profectus est. M. Nicolaus de Ely e∣lectus est in Episcopum Wigorniensem; & consecratus est Dominicâ proxi∣mâ ante Festum S. Michaelis. M. Walterus Giffard ab Episcopatu Batho∣niensi ad Archiepiscopatum Eboracensem postulatus, à Domino Papâ confir∣matus est.

Anno MCCLXVII. quarto Nonas Augusti venit Dominus Legatus Win∣toniam, & cum solenni processione receptus est; qui die S. Oswaldi Regis & Martyris Ecclesiam S. Swithuni visitavit; & VII. Idus Augusti Prioratum, quem Valentinus priùs resignaverat, ordinavit, & custodes in Prioratu consti∣tuit, & omnem curam concessit eisdem. Et inde profectus est dictus Lega∣tus versùs Walliam ad pacificandum Principem Walliae cum Rege. Item XIX. Cal. Augusti venit Dominus Edwardus apud Wintoniam; & inde ad insulam Vectam profectus, eam cepit & custodiae suorum mancipavit. Item III. Ca∣lend. Novemb. venit Dominus Rex Wintoniam, & cum solenni processione receptus est. Item V. Idus Decemb. venit Legatus Wintoniam, & ad Abba∣tiam de Hidâ declinavit; qui cùm unà cum Domino Rege Festum Natalis Domini celebrâsset ibidem; quinto die sc. in Festo B. Thomae Martyris manè recedens interdixit dictam Abbbatiam de Hida & Ecclesiam propter quandam pugnam factam inter homines ipsius Legati & homines Abbatis; & duravit illud interdictum per quatuor septimanas.

Anno MCCLXVIII. obiit Johannes Episcopus Wintoniensis in Curiâ Ro∣manâ Viterbii XIII. Cal. Februarii; cui successit † Nicholaus de Ely Epis∣copus Wigorniensis VI. Cal. Martii per ordinationem Domini Papae Clemen∣tis; qui in crastino Apostolorum Philippi & Jacobi à Domino Rege receptus, in die Pentecostes sc. VI. Cal. Junii apud Wintoniam cum solenni processione susceptus est & intronizatus, & Missam solenniter celebravit. Item XIX. Cal. Maii celebravit Dominus Legatus Concilium suum Londoniae in Eccesiâ S. Pauli; ubi varias constitutiones & statuta praecepit observari. Item ad in∣stantiam Domini Legati in crastino depositionis S. Swithuni Valentinus in Priorem Wintoniensem restitutus est, ordinatione tamen Legati illaesâ rema∣nente. Item M. Godefridus Giffard Cancellarius Domini Regis in Episco∣pum

Wigorniensem electus, à Domino Rege est susceptus & ab Archiepiscopo confirmatus. Item XVIII. Cal. Novemb. tenuit Dominus Rex Parlamen∣tum suum apud Wintoniam; in quo fecit Edwardum filium suum Senescal∣lum Angliae: & ibidem tenuit Rex suum Natale; ubi constituit dictum Ed∣wardum custodem Londoniae & omnium castellorum suorum in Angliâ.

Anno MCCLXIX. tertio Nonas Junii consecratus est Johannes Breton in Episcopum Heresord. apud Waverley à Domino Nicolao Episcopo Wintoni∣ensi. Item IX. Cal. Septemb. Dominus Ricardus Rex Alemanniae reversus applicuit, & venit Wintoniam. In crastino S. Michaelis venientes Justiciarii de Forestâ apud Wintoniam, sc. Dominus R. de Clifford & socii sui, ibidem sederunt usque ad Festum Omnium Sanctorum. Interim & alii Inquisitores ad inquirendum de feloniâ & proditione factis Domino Regi per Comitatum. Item translatum est corpus S. Edwardi Regis, &c. [Vide reliqua apud Anna∣les Wigornienses.]

Anno MCCLXX. Parlamentum omnium Magnatum Angliae in quin∣denâ Paschae ad tractandum de vicesimâ & de itinere Crucesignatorum sc. Domini Edwardi & aliorum Magnatum regni. Quod cùm diu tractatum esset; tandem compromiserunt omnes se posituros in ordinatione Domini Ri∣cardi Regis Alemanniae, ut quod ille pronuntiaret omnes tenerent. Cujus pronuntiationi non consentiebant Gilbertus Comes Gloverniae & multi alii. Unde prolongatum fuit illud negotium usque post octavas S. Jo∣hannis Baptistae. Post octavas S. Johannis convenerunt ferè omnes Magna∣tes apud Londoniam ad tractandum de praemissis. Interim orta est discordia inter J. Comitem de Warennâ & Alanum la Zuche coram Justiciariis de Bauco Londoniae; ubi dictus Alanus letaliter fuit vulneratus, unde postea obi∣it. Dictus etiam Comes de Warennâ die Dominicâ post Festum S. Petri ad Vincula apud Wintoniam juramento XXV. Militum praestito, quòd ex praeco∣gitatâ malitiâ non perpetravit dictum facinus nec in contemptu Domini Re∣gis, per MCC. marcas pacificatus est Domino Regi. Item Dominus Ed∣wardus, &c. [Reliqua dabunt Annales Wigornienses.] Item Dominus Rex Festum Natalis Domini celebravit in Castro Wintoniensi; & in crastino B. Thomae Martyris inde recessit versùs Londoniam.

Anno MCCLXXI. quinto Cal. Augusti sederunt apud Wintoniam Justicia∣rii ad deliberandum carcerem & ad inquirendum super aliis, sc. Dominus W. de Wyntershylle & alii. III. Non. Januarii obiit Walterus de la Wyle Epis∣copus Sarum, &c. [Vide Annales Wigornienses.]

Anno MCCLXXII. recessit Dominus Rex de Wintoniâ post Epiphaniam, &c. [prout apud Annales Wigornienses.]

Anno MCCLXXIII. post Festum S. Hilarii factâ Convocatione, &c. [Re∣liqua habes apud Annales Wigornienses.]

Anno MCCLXXIV. Andreas, qui quondam fuit Prior Wintoniensis, de Curiâ Romanâ reversus, &c. [Reliqua verbatim ferè exscripsit Author Anna∣lium Wigorn. praeter ea quae sequuntur.]

Eodem anno dictus Robertus Archiepiscopus Cant. causâ visitationis transi∣tum suum faciens per Episcopatum Wintoniensem, in crastino S. Katerinae venit Wintoniam; & ibi à Domino Episcopo loci ac Clero & populo hono∣rificè susceptus est cum processione. Qui feriâ III. & feriâ IV. sequentibus fe∣cit suam visitationem in Prioratu S. Swythuni, & feriâ V. in Abbatiâ Sancti∣monialium B. Mariae ibidem, & III. Non. Decemb. in Abbatiâ de Hidâ. In∣de progrediens per alia Monasteria ipsius Episcopatûs, celebravit Festum Na∣talis Domini apud Byterne manerium Episcopi Wintoniensis prope Suthamp∣toun.

Anno MCCLXXV. die XVIII. Cal. Aprilis peperit Alianora Regina Do∣mino Edwardo Regi Angliae apud Wyndesoram filiam, & vocavit eam Isabel∣lam.

Eodem anno, &c. [Caetera quaere apud Annales Wigornienses.]

Anno MCCLXXVI. cùm dissensio inter illos de civitate Wintoniensi orta annis pluribus elapsis usque ad haec tempora perdurâsset, & eorum discordia coram Domino Rege esset demonstrata; praecepit Dominus Rex & injunxit, ut pax inter eos haberetur, ne ampliùs inde clamorem audiret. Quâ quidem occasione iram sui remittens, concessit eis omnia quae ad villam pertinebant in pristino statu obtinenda; & abscessit versùs Lutegershalle & Marlebergam VII. Cal. Februarii. Sequenti quidem die convenientes quidam ex parte Domini Regis, pacem inter illos reformabant. Quo facto, Majorem suum elegerunt & Praepositos, ac Baillivos ut pro more antea erat substituerunt. Eodem anno ortâ contentione inter Monachos S. Swithuni Winton. & Nicho∣laum Episcopum ejusdem, eò quòd omnes ferè de Conventu parti Andreae quondam Prioris adhaerebant, nitentes ipsum habere in Prìorem; Valentinus, qui tunc Prior extitit, sinistro ductus consilio se sponte submisit & Prioratum resignavit. Unde dictus Episcopus maneria ipsius Prioratûs in manus suas cepit circa Festum S. Dunstani, ac tenuit usque ad gulam Augusti; & Alex∣andrum tunc Suppriorem à suo Supprioratu & quosdam alios à suis obedien∣tiis amovit, & Gilbertum de Froylle Monachum fecit Suppriorem. Tan∣dem ex parte Domini Regis venientes apud Wintoniam & Decanus Sarum & quidam Miles, ut pacem inter partes reformarent, dictus Episcopus de eorum consilio praedictum Valentinum in pristinum statum Prioratûs restituit die S. Petri ad Vincula apud Merdonam; & duos instituit de novo Obedientiarios, Infirmarium videlicet & Custodem Anniversariorum. Processu verò tempo∣ris dictus Dominus Episcopus volens uti potestate & consuetudine praedecesso∣rum suorum, praefatum Valentinum▪ Prioratu suo totaliter privavit, non ta∣men sine causâ ut dicitur; & Johannem de Durevillâ Monachum ejusdem Mo∣nasterii, natione Normannum, Priorem creavit, instituit, & installavit per Officialem suum III. Non. Decemb. anno eodem. Hoc anno III. Idus Janu∣arii, horâ vespertinâ venit Dominus Rex Edwardus, &c. [Reliqua exhibent Annales Wigornienses.]

Anno MCCLXXVII. quarto Idus Januarii, Lunâ videlicet secundâ, au∣dita sunt primò tonitrua apud Wintoniam, sc. mediâ nocte, cum inundatio∣ne pluviae subsequente, licèt clarum fuerit tempus in die. Item mense Febru∣arii & mense Martii inundatio pluviarum continua, &c. [Caetera habent An∣nales Wigornienses.]

SUCCESSIO Episcoporum Wintoniensium Ab anno MCCLXXVII. ad Reformationem.

JOHANNES DE PONTOYS.

DEfuncto Nicolao, Monachi Wintonienses Robertum Episcopum Ba∣thon. electione factâ Antistitem sibi asciverunt. Electum Johan∣nes Cant. Archiepiscopus ob crimen pluralitatis Beneficiorum olim commissum rejecit virtute canonis à Concilio Lugdunensi anno 1274. lati. Rejecto Bathoniensi, Monachi elegerunt Richardum de la More Archidia∣conum Winton. & Subdecanum Lincoln. 1280. 6. Novembr. Admissus is à Rege fuit, sed ab Archiepiscopo Ecclesiasticae disciplinae observantissimo ob idem pluralitatis crimen reprobatus. Romam igitur petiit, inito itinere 1281. 5. Cal. Martii; & pro confirmatione electionis suae obtinendâ multum desudavit. E contra Archiepiscopus missis ad Curiam procuratoribus nullum non lapidem movit, ut illum Episcopatu excluderet; tantâ usus instantiâ, ut nisi res pro voto cederet, Archiepiscopatum abdicare decreverit. Sic enim ad Procuratores suos scribit. Nec excidat à memoriâ vestrâ vel linguis cùm ex∣pedit; quòd presens Electus Wintoniensis primus est qui pro pluralitate beneficio∣rum extitit in Angliâ ab Episcopali repulsus honore. Quem si per gratiam vel quoquo modo confirmari contingat; confusum reputamus totius Angliae Cleri sta∣tum, nec nobis ex tunc forè honestum in Angliâ remanere. Insurgent enim filii Diaboli, detentores Beneficiorum sacrilegi, contra nos uno impetu; qui nunc sunt de honoribus desperati. Electio demum à Papâ cassatâ est anno 1282. haud ita tamen ob importunas Archiepiscopi preces, quàm quia Ricardus ne obolum quidem pro confirmatione habendâ Simoniae metu dare vellet. Ricardo exauthorato, Papa Episcopatum contulit M. Johanni de Pontissara Archidiacono Exoniensi, Juris civilis in urbe Mutinâ ante 12. annos Professo∣ri; & in Curiâ Romanâ consecrari fecit. Nunquam quidem electum fuisse Rotulus Cantuariensis Ecclesiae dicit: rite tamen electum fuisse 1282. 9. Junii sui-ipsius Registrum affirmat. Temporalia ipsi restituta sunt ex mandato Regis 1282. 11. Augusti. Iste anno 1284. finem dedit controver∣siae; quae inter Episcopos & Monachos Winton. circa custodiam temporalium Prioratûs vacantis frequenter exarsit. Factâ enim compositione mutuâ, Prior & Conventus Episcopo & successoribus suis in perpetuum habenda concessit maneria de Drokensford, Alrarestok cum Goseport & Harontre, cum tenen∣tibus eorum de Heling, & Hamelettam de Cnoel. Pro his autem Episcopus vicissim pro se & successoribus suis concessit & remisit totum jus quod habuit in temporalibus Prioratûs S. Swithuni durante quavis vacatione, & in omni∣bus maneriis & terris Prioratum spectantibus; salvâ duntaxat Episcopo & successoribus advocatione seu patronatu ejusdem: ita tamen, quòd potesta∣tem habeat ponendi unicum servum in Prioratu nomine recognitionis patro∣natûs sui, cui durante vacatione Capitulum necessaria subministrabit. Obiit

apud Wolesey 1304. 4. [juxta alios 3.] Decembr. in australi pariete chori Ecclesiae Wintoniensis sepultus.

HENRICUS WOODLOCK.

Henricus Woodlock, aliàs de Merewelle, à loco natali puto, dictus, Pri∣or Ecclesiae Wintoniensis, successit, electus à Monachis suis 1305. sub initio Februarii, confirmatus ab Archiepiscopo in principio Quadragesimae die 3. juridico post Festum S. Matthiae, temporalia obtinuit à Rege die 12. Martii, consecratus ab Archiepiscopo in Ecclesiâ Cant. 1305. 30. Maii, intronizatus die 10. Octobr. Exulante Roberto Archiepiscopo, Edwardum II. Regem coronavit, 1308. 24. Februarii. Plurima dona contulit Ecclesiae de Mere∣welle; in qua Henricus Blesensis Episcopus Collegium quatuor Sacerdotum olim fundaverat, à Petro Episcopo anno 1226. multis auctum. Obiit anno 1316. 29. [juxta alios 28.] Junii apud Farnham.

JOHANNES DE SANDALE.

Henrico subrogatus est Johannes de Sandale, Kendale Walsinghamo malè appellatus, Clericus Regis. Is Locumtenens Thesaurarii Regis constitutus fuerat 1312. 4. Octobr. anno sequenti Thesaurarius; Canonicus Ebor. ad∣missus 1314. 6. Maii, Cancellarius Angliae anno 1315. creatus: Episcopus Wintoniensis electus 1316. mense Augusto. Obiit anno 1319. die 2. [juxta alios 8.] Novembris apud Suthwerk, in Ecclesiâ S. Mariae ibidem sepultus.

RIGAUDUS DE ASSERIO.

Post Johannis obitum Monachi Wintonienses Adamum commonachum suum die 30. Novembr. elegerunt. Verùm antehac auditâ Johannis morte, Papa provisionem Episcopatûs Winton. sibi reservavit, eidemque invito Rege praefecit Rigaudum de Asserio, nuncium suum in Angliâ per plures annos, & Canonicum Aurelianensem. Consecratus is fuit ex mandato Papae ab Epis∣copis Londinensi, Eliensi, & Roffensi in Coenobio S. Albani 1320. 16. No∣vembr. & professionem obedientiae Waltero Archiepiscopo apud Cantuariam renovavit 1321. 16. Januarii. Obiit apud Avinionem in Curiâ Romanâ 1323. 12. April. Nuncius mortis ejus ad Archiepiscopum delatus est 1323. 25. April. Malè itaque Chronicon breve Winton. obitum ejus in diem 11. Martii retulit.

JOHANNES DE STRATFORD.

Post▪ Rigaudi obitum, Johannes de Stratford, Archidiaconus Lincoln. & Canonicus Eboracensis, in Curiâ tunc presens, ad Episcopatum Winton. à Papâ provisus est die 20. consecratus à Vitali Cardinali Albanensi die 26. Junii anno 1323. non autem 1322. quem Birchingtonus malè posuit. Rex Robertum de Baldok, Archidiaconum Midlesexiae, Cancellarium suum, Ri∣gaudo successorem designaverat; & Episcopatum à Johanne praereptum aegrè ferens, illi temporalia restituere diu recusavit. Anno demum sequenti Jo∣hannes sub finem mensis Junii Regis gratiam & temporalia Episcopatûs sui obtinuit; professionem Archiepiscopo fecit apud Mortelak 1324. 1. Dec. a∣pud Cantuariam renovavit 7. Decemb. Anno 1325. Willelmo de Melton Archiepiscopo Ebor. summo Scaccarii Thesaurario constituto die 30. Julii, iste Locumtenens Thesaurarii factus est 6. Nov. Anno 1331. Cancellarius Angliae renunciatus est in Parlamento die 28. Nov. Sigillum Roberto fra∣tri

custodiendum tradidit 1333. 23. Junii. Eodem anno electus ad Archiepis∣copatum Cant. 3. Nov. Cancellarius iterum constitutus est. 1335. 6. April▪ ••ato sibi Vicario Roberto fratre. Tertiò etiam Cancellariatûs munere dona∣tus est 1341. 28. April.

ADAM DE ORLETON.

Adamus Episcopus Wigorniensis, Legatione tunc fungens in aulâ Galliae Regis, redemptâ malis artibus Galli gratiâ, precibus ejus ad Sedem Winto∣niensem transferri à Papâ obtinuit, inconsulto Rege Angliae, qui Papae in al∣terius gratiam scripserat. Rex igitur jure merito iratus, temporalia illi re∣stituere distulit usque ad 1334. 16. Sept▪ quo die rogatus ab omnibus Epis∣copis in Parliamento London. coactis, temporalia reddi jussit. Translatus fu∣erat Adamus à Papâ 1333. 1. Dec. Obiit 1345. 18. Julii, multis annis an∣te obitum caecus.

WILLELMUS DE EDYNDON.

Willelmus Edyndon, summus Angliae Thesaurarius, quod muneris susce∣pit 1345. 10. April. Rege precibus intercedente provisus est à Papâ ad Se∣dem Wintoniensem eodem anno. Electus quidem fuerat à Monachis Win∣ton. è grege suo quidam Johannes Devenesche; cui in Willelmi gratiam re∣jecto Papa beneficium ecclesiasticum majoris pretii proximè vacaturum in Angliâ reservavit. Vacante igitur mox Abbatiâ S. Augustini, Abbas crea∣tus est. Willelmus Episcopus factus, pluribus adhuc annis Thesaurarii mu∣nus summâ laude gessit, ad Cancellariatum Angliae promotus 1357. 19. Febr. Post Simonis Islip mortem Archiepiscopus Cantuariensis electus 1366. 10. Maii, diem ultimum imminere praesentiens, oblatam dignitatem adire no∣luit. Eodem anno die 11. Sept. Testamento condito praecepit, ut de bonis su∣is expenderetur ad perfectionem navis Ecclesiae Cathedralis Winton. à se in∣choatae, & ad subsidium domûs sive Cantuariae de Edyngdon à se fundatae. Reliqua Domibus Religiosis quamplurimis & famulis suis legavit. Obiit 1366. 8. Octobr. juxta Registrum Langham, die 7. Octobr. juxta Obituari∣um Cant. rectiùs. Astipulatur enim Chronicon Anonymum insigne, addit∣que ipsum omnem ferè thesaurum suum seipso vivente pauperibus erogâsse, & apud Edyngdon sepultum esse in loco quem ipse fundaverat, & viris reli∣giosis, qui Bon-hommes vocantur, repleverat.

WILLELMUS WICKHAM.

Post Edindoni obitum Monachi Wintonienses sub ejusdem anni finem Wil∣lelmum Wickham, Privati Sigilli Regii Custodem, Rege sic volente, con∣corditer elegerunt. Natus is apud Wickham in agro Hantonensi, ex infimâ ••orte ad summam dignitatem mirâ industriâ & foelicitate emersit; favore & beneficiis ecclesiasticis ab Edwardo Rege, cui diutiùs fideliter inservierat, adeò cumulatus, ut anno 1366. mense Junio praeter Archidiaconatum Lin∣coln. valoris annui 350. librarum, 13. Praebendas è pinguioribus in variis Ecclesiis Cathedralibus, & Ecclesiam de Manyhynet in Diocesi Exon. tenu∣isse memoretur. Electionem ejus nescio quam ob causam Papa diu confirma∣re distulit; à Rege tamen interpellatus administrationem Episcopatûs eidem contulit 1366. 11. Dec. quo nomine spiritualia Sedis Winton. Willelmus ab Archiepiscopo Cant. accepit 1367. 22. Febr. Post integrum annum Urbanus Papa electione dissimulata Episcopatum illi provisionis titulo donavit 1367. 12. Julii. Consecratus est Londini in Ecclesiâ S. Pauli à Simone Archiepis∣copo

1367. 10. Octobr. Cancellarius Angliae circa eadem tempora die 17. Septembr. renunciatus. Anno 1376. Johannis Lancastriae Ducis insidiis fa∣vore Regio, quem hactenus illaesum expertus fuerat, excidit; & dignitate su•• pariter ac possessionibus spoliatus est. Causam Godwinus sibi notam datâ operâ reticere voluit. Scire autem volentibus Monachus Eveshamensis, qui Ranulphi Cestrensis Polychronicon continuavit, dabit. Refert is Willelmum de regiae prolis successione sollicitum, Edwardo Regi suggessisse,

quòd Phi∣lippa Regina quondam uxor ipsius dictum Ducem in utero suo nunquam portavit, sed supposuit eum pro filio; quod ob timorem Regis celavit, sed ante mortem suam, ut idem Episcopus asseruisse dicitur, ut debuit, sibi fa∣tebatur; & ei injunxit, ut hoc Domino suo, cum videret opportunum, mandaret. Propter quod idem Dux singens colorem eum persequendi, im∣posuit sibi, quòd falsus fuit patri suo diversis modis, quando ipsius extitit Cancellarius. Unde erat Regi in magnâ summâ pecuniae condemnatus. Pro quâ condemnatione in manus Regis omnia ejus Temporalia erant capta anno 1376. nec sibi ante mortem Regis (quae medio anno sequenti conti∣git) fuerant restituta. Et licèt totus Clerus & tota Communitas preces funderent pro eisdem, non tamen fuerant exauditi.

Post Johannis obitum rebus iterum gerendis admotus, Cancellarius Angliae constitutus est 1389. 4. Maii. Obiit anno 1404. 27. Septembris.

HENRICUS BEAUFORT.

Henricus Johannis Lancastriae Ducis ex Catharinâ Swinfordâ filius, Epis∣copus Lincolniensis, Henrici Regis fratris sui operâ Willelmo successor per Papalem provisionem datus, spiritualia Episcopatus Winton. accepit ab Archi∣episcopo Cant. in Palatio Episcopi Londinensis 1405. 18. Martii. Quater An∣gliae Cancellarius factus est; primùm anno 1404. dein anno 1414. exin anno 1417. 12. Octobr. munus deposuit 1418. 23. Julii. Anno denique 1424. 16. Julii magni Sigilli custodiam accepit. Anno 1426. Cardinalis Ecclesiae Romanae titulo S. Eusebii à Martino Papá die 23. Junii renunciatus, galerum accepit die 25. Martii sequentis. Obiit 1447. 11. April. annis non minùs quàm divitiis gravis. Testamento ante biduum condito, singulis ferè totius Angliae Ecclesiis Cathedralibus & Coenobiis vasa argentea gemmasque ingen∣tis pretii, & nominatim Ecclesiae Wellensi vasa argentea deaurata ponderis 283. unciarum, & summam 148. librarum, legavit.

WILLELMUS WAYNFLET.

Willelmus Waynflet, Canonicus Wellensis ab anno 1433. & Collegii re∣galis Etonensis Praepositus, à Nicolao Papâ ad Wintoniensem Sedem provisus 1447. 10. Maii; professionem obedientiae Archiepiscopo Cant. fecit in aedi∣bus Lambethanis 1447. 16. Junii, consecratus die 30. Julii sequentis. Can∣cellarius Angliae constitutus est 1457. Octob. 11. & in eo munere Georgium Nevil Episcopum Exon. successorem habuit 1460. 25. Julii. Erravit God∣winus, qui illum ab anno 1449, ad 1458. Cancellariatum tenuisse scribit. In illo siquidem temporis intervallo Cancellarii ordine fuerunt Johannes Staf∣ford Archiepiscopus Cant. Johannes Kemp Archiepiscopus Ebor. 1450. Ri∣cardus Comes Sarum 1454. & Thomas Bourchier Archiepiscopus Cant. cui successit Willelmus noster anno 1457. Obiit iste 1486. 11. Augusti.

PETRUS COURTNEY.

Post medii anni vacationem Petrus Courtney huc à Sede Exoniensi tran∣slatus

est bullâ Innocentii Papae datâ 1487. 29. Jan. mense Februario à Mo∣nachis provisionis Papalis insciis ritè electus. Obiit anno 1492. die 22. Sep∣tembris.

THOMAS LANGTON.

Thomas Episcopus Sarum Wintoniam translatus, Spiritualia quae vocant, seu jurisdictionem spiritualem Sedis Winton. ab Archiepiscopo Cant. sibi commissam accepit 1493. 24. Junii. Obiit anno 1500. paulò antè 10. Octob. quo die Spiritualia Episcopatûs Winton. à Monachis Ecclesiae Cant. Sede Archiepiscopali vacante, in manus suas accepta sunt. Paucis ante obitum di∣ebus ad Archiepiscopatum Cant. Johannis Morton morte nuperâ vacantem electus est, teste Chronico Londinensi; quod quidem obitum ejus mense Ja∣nuario contigisse refert, errore manifesto▪

RICARDUS FOX.

De Ricardo Foxo à Sede Dunelmensi ad Wintoniensem post Langtoni obi∣tum translato▪ rebusque ab illo Wintoniae gestis nil habeo quod adjiciam God∣vini dictis, nisi quòd anno 1528. 14. Sept. obierit.

THOMAS WOLSEY.

Wintoniensem Episcopatum per Foxii mortem vacantem Thomas Wolsei∣us Archiepiscopus Eboracensis, qui nil tunc non poterat, Rege annuente & Papa è contra hiscere non audente, arripuit & jure commendatorio tenuit, re∣licto Episcopatu Dunelmensi, quem priùs eodem jure tenuerat. Installatus est Wintoniae per procuratorem 1529. 11. April. Obiit anno 1530. 29. No∣vembr.

STEPHANUS GARDINER.

Post quatuor fermè annorum vacationem Wintonia Episcopum accepit Ste∣phanum Gardiner anno 1534. consecratum; qui Reformationi Ecclesiae se in∣vito & pro viribus adversante factae superfuit.

EPISTOLAE TRES DE MONACHIS ex Ecclesiâ Wintoniensi non ejiciendis.

[Ex Bibliothecâ Cottonianâ Vitellius E. 4.]

EPISTOLA Wintoniensis Ecclesiae ad Alexandrum II. Papam, Anno ab Incarnatione Domini nostri Iesu Chri∣sti MLXXI. Indictione IX.

DOmino sancto & in Christo semper venerabili, universali Papae Alex∣andro, humilis fratrum congregatio in Ecclesiâ Sanctorum Birini, Swithuni & Adelwoldi Deo deserviens in civitate Wentanâ fideles orationes cum aeterno famulatu per omnia saecula. Inter innumeras omnium contritorum Anglicae Ecclesiae querelas, ô omnium moerentium unica respira∣tio & periclitantium desiderabilis portus Domine Papa, extremae prolis ve∣strae paternâ aure incumbite querimoniae; & qui omnium vos invocantium gemitibus compati debetis ex officio pastoralitatis susceptae, singultibus quo{que} nostris & precibus quaesumus adestote pro Dei & B. Petri amore. Videatis nos humi prostratos coram majestate Apostolicae Sedis vestrae, supplicantes videlicet & obtestantes per viscera misericordiae Dei nostri & per pietatem B. Petri & hujus universalis matris Ecclesiarum, quae sinu praecellentissimae benignitatis ad se confugientes protegere consuevit; ne patiamini nos humi∣lem Christi gregem nativo professionis nostrae septo violenter ejectos irruen∣tibus lupis exponi; in quo sc. Ecclesiae septo ab ipsâ infantiâ plantati & radi∣cati, & vicissim bonis usi & mala perpessi, jam per multa annorum saecula inolevimus; ita videlicet ut ipsa antiquitas jam nobis pro auctoritate esse posset, etsi nullum auctorem haberemus. At inclitus & à Deo electus Rex Edgarus, pater B. Edwardi Regis & Martyris & sanctarum Virginum Edgi∣thae & Alfgivae, ipse quoque adhuc in humanâ vivens carne plurimâ declara∣tus sanctitate, cùm per matrices Ecclesias Clericos à foeminarum consortio non posset compescere, habito Synodali Concilio per S. Dunstanum Cantiae Archiepiscopum & S. Adelwoldum Wintoniae Praesulem cum aliis totius Bri∣tanniae Episcopis Coenobitis, instituit tres Anglorum Ecclesias, Metropolita∣nam sc. Cantiam & Wentoniam & a Wyrensem Ecclesiam, de eisdem Cle∣ricos castitatem profitentes ad Monasticam exhortatus vitam. Quorum san∣ctorum Episcoporum merita, ut omnino sanctitati vestrae non sint incognita, prior Cantianae Archipraesul Ecclesiae adhuc mortalis saepe Angelorum choris legitur interfuisse, eorumque harmoniam auditam retinuisse & discipulos su∣os docuisse. Alter quoque noster sc. patronus S. Adelwoldus in utero matris

Deo sanctificatus praegnanti genitrici demonstratur divinitus hoc modo. Vi∣det enim futurorum usa visione, sibi in ore crevisse quasi speciem excelsissimae arboris, ejusque universos ramos innumeris coopertos dependentibus cucullis. Demonstratâque cuidam Sancto visione, didicit se in utero ferre patrem & in∣structorem multorum Monachorum in diversis locis. Quod verum fuisse in eo etiam adhuc evidentissimè edocet gratia Dei omnipotentis. Qui post multa constructa Coenobia, cùm Praesul esset in nostrâ, cui adhuc sub B. Petro deservimus, Ecclesiâ jam tunc Canonicorum officiis Clericalibus deditâ; eum∣que exosum haberent, quòd ab eo pro suâ arguerentur incontinentiâ, ab eis veneno potatus, interiùs desaeviens virus orationis repressit antidoto, & mor∣tis caruit periculo. Ex eorum tempore defluxerunt plusquam centum anni; sibique invicem successerunt in sede beati Patroni quamplures Dei gratiâ sanctissimi Apostolici; & nullius tempore minitati sumus à loco nostro ex∣pelli. Quòd verò nunc vestro terremur tempore, precamur item itemque millies vestris paternis provoluti pedibus; ut malivosorum suggestione post∣habitâ, paternè agatis in nobis vos pro amore B. Benedicti & supradictorum terrae nostrae patronorum suppliciter exorantibus; ut nos & loco nostro rein∣seratis clementiùs, & Apostolicâ vestri auctoritate, ne denuo evelli possimus, per privilegii vestri gratuitum propugnaculum stabiliatis intentiùs. Nos verò quod pravâ consuetudine in nobis est declamatum, ex vestrae paternita∣tis institutione emendare conabimur per Dei gratiam & auxilium.

Epistola Alexandri Papae vel Rescriptio.

ALexander Episcopus, servus servorum Dei, congregationi Monasterii Wintoniae salutem & apostolicam benedictionem. Legati nostri, qui ad partes vestras missi Concilium ibi celebraverunt, sicut à plerisque majori∣bus & antiquioribus gentis vestrae se didicisse confessi sunt, Ecclesiam vestram à vetustâ constitutione in ordine & officio atque cultu Monachorum extitisse nobis indicaverunt. Sunt etiam nonnulli, qui asserunt ferè omnes majores Ecclesias ejus terrae consuetudinem Monastici Ordinis ex eo cepisse & tenuisse, quòd S. Augustinus Legatus beatissimi Papae Gregorii & ejus terrae praedicator, quos perceptâ fide ad obsequium divini ministerii & Ecclesiasticos ordines per∣ducere potuit, in hâc formâ religionis & cultu praecipuè constituit & ordina∣vit. Quibus quoniam longè nos impares esse cognoscimur, statuta mutare vel infringere indignum esse ducimus, praesertim cùm ea Catholicae fidei eru∣ditionibus obesse non invenimus. Unde per praesentiâ scripta statuimus & confirmamus; ut Ecclesia vestra in eo statu Monastici Ordinis, quo hactenus mansit, deinceps sine omni laesione & perturbatione consistat. Vos autem ut carissimos filios admonemus; quatinus propositum vestrae professionis eâ sin∣ceritate & studio de die in diem adjuvante Domino in melius proficiendo per∣agatis; ut ex interiori conscientiâ vestrâ servitus & devotio divino conspectui placeat, & exterioris forma conversationis nulli reprehendendi vos occasionem tribuat; sed omnibus exemplum sanctitatis & erga diligentiam vestrae religio∣nis amorem & desiderium confirmandae dilectionis praebeat. Caeterùm si quis audaci temeritate vel pravo studio hunc statum & ordinem Ecclesiae vestrae mutare vel confundere attemptaverit; proculdubio sciat se iracundiam A∣postolicae Sedis incurrere, & nisi cesset anathematis in se judicium provo∣care.

Epistola Alexandri Papae ad Landfrancum Doroberniae Archiepiscopum.

ALexander Episcopus, servus servorum Dei, in Christo fratri Lansranco Cantuariorum Archiepiscopo salutem & Apostolicam benedictionem. Pervenit ad aures nostras, quòd Monasterium Wintoniae multas persecutio∣nes & indignas oppressiones ab his sustineat, quorum immoderata pravitas ordinem & officium Monachorum inde ejicere ac prorsus expellere certat. Verùm quia nobis non leve videtur tam antiquas Constitutiones, & ut dicitur à B. Augustino praedicatore ejus terrae profectas & ductas, subitâ & inconsultâ permutatione diruere; nec eas Catholicae fidei eruditionibus obviare videmus: fraternitatem rogando monemus ut his qui talia conantur prudenti defensi∣one resis••at, & praefatum Monasterium à statu & ordine Monasticae congre∣gationis labefactari aut destitui quoad potest nullatenus patiatur neque per∣mittat. Praeterea de liberatione capti Episcopi, quod experientiae tuae com∣misimus, valde miramur, an hoc tua praetermiserit negligentia, an Regis poenam adjiciens contempserit inobedientia. Per praesentium etiam latorem dilectionem tuam interpellare curavimus; ut quae apud te impetrare deside∣rat, dummodo concedenda sint, tua sibi benignitas pro nostrâ caritate con∣cedat.

Lantfredi Epistola praemissa Historiae de Miraculis S. Swithuni Episcopi Wintoniensis.

DIlectissimis fratribus Wintoniae commorantibus in S. Petri Coenobio quod nuncupatur Vetustissimum, jugis concordia, salus ac perhennis gloria, gaudium inenarrabile, splendor sine fine, pax sempiterna, caritas continua, hîc & in coelo multiplicetur à Domino. Licèt carissimi ac affabiles adelphi per universam ferme Europam sint divulgata penitus Miracula, quae praepo∣tens auctor miraculorum dignatus est largiri gentibus Anglorum per S. Swi∣thuni meritum; tamen ne tanta Dei beneficia queant posteritatem latere suc∣cedentem, nequissimus cunctorum pravis actibus hominum, utpote nullâ di∣vinae praerogativâ scientiae, nullâ fultus bonitatis autoritate, verùm vestris obtemperans jussionibus, vestris confisus orationibus, tremens ad tantam pe∣lagi magnitudinem accessi; & quasi stillam de undis oceani, ita de plurimis Sancti miraculis perpauca decerpsi. Quapropter efflagito conditorem rerum; quatinus non meum respiciat meritum sed affectus jubentium. Vos etiam pro meis precor orare delictis; ne me seducat spiritus falsitatis. Nimirum animus terrenis inretitus curis nihil veritatis excogitare poterit; nisi priùs fallacis caligines erroris spiritus scientiae & pietatis expulerit. Et quoniam perparum scimus de signis mirabilibus, prodigiis ac virtutibus, quae Sanctus iste in suà gessit orationibus vitâ: nimirum ut inquit Priscianus auctor Gram∣maticae artis peritissimus, studiis literarum transeuntibus in negligentiam per scriptorum inopiam: veniamus ad ea quae post ejus obitum indubitanter sunt peracta ad viri Dei tumulum. Idcircoque accessimus maximè ad evolvenda hu∣jus Sancti miracula; quoniam ut beneficia Dei dignissimum est laudare, & justissimum ••um nescientibus praedicare; sic impiissimum est illa silendo ne∣gare, & nequissimum eadem ignorantibus non enarrare. Humanus animus istius est naturae; ut quotiescunque legendo didicerit vel audiendo sacros actus antiquorum vel mores patrum, relinquat cordis duritiam deseratque mentis contumaciam sectatricem vitiorum, & inclinetur ad misericordiam, sectetur∣que humilitatem magistram virtutum.

SUCCESSIO PRIORUM Ecclesiae Wintoniensis.

QUAE de Monachis Ecclesiam Winton. ab ipso anno 169. inhabitanti∣bus Rudburnus refert, merae sunt naeniae. Illam Canonicis Saecula∣ribus repletam puto, quando Kenwalchius Rex illuc Sedem Episco∣palem à Dorcestriâ anno circiter 663. transferri voluit. Multis quidem Rud∣burnus (supra pag. 217, &c.) probare nititur Monachos in Ecclesia Winton. primitùs institutos, Edwii Regis tyrannide brevi tempore locum Canonicis Saecularibus dedisse, eundemque Ethelwoldi Episcopi favore sub Edgaro Re∣ge recuperâsse. Incassum verò. Mihi enim tantùm non constat Canonicos Saeculares Ecclesiam Winton. à primâ fundatione insedisse, usquedum ab E∣thelwoldo Episcopo anno circiter 963. injuriâ expulsi essent. Ut alios enim sententiae meae testes mittam, Eadmerus in Vitâ Oswaldi Archiepiscopi Ebor. Canonicos tempore Odonis Archiepiscopi Ecclesiam tenuisse disertè tradit; idemque refert Johannes Tinmuthensis in Historiâ Aureâ. Prae aliis autem fidem meretur Monachus Ramesiensis, qui Vitam S. Oswaldi anno circiter millesimo (certè ante annum 1006.) conscripsit. Is Oswaldum Decanum Wintoniensem factum esse narrans, haec habet. In diebus illis non Monastici viri nec ipsius sanctae institutionis regulae erant in regione Anglorum. Sed erant religiosi & dignissimi Clerici; qui tamen thesauros suos non ad Ecclesiae honorem sed suis dare solebant uxoribus. Praeposito Canonicorum Decani titulus datus erat. Successio Decanorum nos penitus fugit; neque aliorum nomina occur∣runt praeter Oswaldum, quem Decanum curâ Odonis Archiepiscopi factum dignitate abdicatâ ad Monachos Floriacenses ante annum 938. recessisse Ead∣merus refert, & Swithuni, quem ex Praeposito Ecclesiae Winton. Episcopum esse factum anno 852. Rudburnus suprà affirmavit. Anno demum 963. cir∣citer Canonicis ab Ethelwoldo ejectis, Monachi de Abendoniâ introducti sunt, datusque ipsis Praepositus, quem Priorem vocant,

Brithnothus, Abbas Eliensis anno 970. ab Ethelwoldo factus, teste Histo∣riâ Eliensi & Rudburno suprà p. 202.

Brithwoldus, Hunc Brithnotho in Prioratu successisse, & ad annum usque 1006. tenuisse, levibus tantùm (ut verum fatear) conjecturis ductus suspi∣cor. Opinor tamen; eundemque illum fuisse Brithwoldum Praepositum, cui Elfricus Monachus Winton. librum S. Matthaei à se Saxonicè versum anno circiter 987. donavit, & ad Episcopatum Wiltoniensem anno 100••. evectum esse. Brithwoldum sanè Wiltoniensem isto anno consecratum esse infra osten∣demus, & Alfricum eodem circiter Prioratum Winton▪ obtinuisse suprà de∣monstravimus; ut Brithnotho Brithwoldum, Brithwoldo Alfricum suc∣cessisse non possim non suspicari.

Elfricus, ad Archiepiscopatum Ebor. anno 1023. evectus; de quo satis su∣perque in Dissertatione peculiari superiùs positâ. Ab hoc anno desideratur Successio Priorum usque ad annum 1070. nisi forsitan,

Wlssigius Praepositus, qui anno 1065. obiisse dicitur, Wintoniensis (quod mihi videtur) perhibeatur.

Simeon, Walkelini Episcopi frater, à Walkelino, ut videtur, Monachis Winton. praefectus, ejusdem operâ Abbas Eliensis factus est 1082▪

Godefridus, loci Monachus, ex urbe Cameraco ortus, successi•• anno 1082. à Walkelino Episcopo suffectus, religione & literaturâ insignis juxta Malms∣buriensem, qui librum Epistolarum, & Epigrammata satyrica, & versus de Angliae Primatum laudibus ab illo conscripta memorat. Extat adhuc liber Epigrammatum in Bibliothecâ Cottonianâ Vitellius A. 12. Obiit diuturno morbo confectus, anno 1107.

Gaufridus, loci ejusdem Monachus, Godefridum excepit 1107. depositus à Willelmo Episcopo anno 1111.

Gaufridus alius, Coenobii Hordarius, à Willelmo Episcopo substitutus an∣no 1111. Abbas Burtonensis factus est anno 1114. Obiit 1151. 2. Augusti. Scripsit ille Vitam S. Modwennae Virginis. Notari non indignum est pri∣mos 7. Abbates Burtonenses è Coenobio Wintoniensi delectos fuisse.

Eustachius, obiit anno 1120.

Hugo successit Eustachio anno 1120. Horum nomina atque successionem exhibent Annales vetusti Wintonienses inediti in Bibliothecâ Cotton. Vitel∣lius A. 17.

Gaufridus III. obiit anno 1126. juxta Annales Wintonienses suprà editos.

Robertus, Abbas Glastoniensis electus anno 1173. sin Glastoniensi Historiae magis credendum sit, 1171.

Walterus successit, ad Abbatiam Westmonasteriensem translatus anno 1175. juxta Annales Winton. 1176. ex mente Johannis Flete. Scripsit ille librum de gestis Willelmi & Henrici Episcoporum Winton. à Rudburno ali∣quoties citatum.

Johannes, obiit anno 1187.

Robertus filius Henrici successit eodem anno.

S. electus in Abbatem Burtonensem, confirmatus est à Rege 1214. 23. Jan. [Pat. 15. Johan. par. 1. m. 5. apud Prynn. vol. 2. p. 352.] Illum Historia Coenobii Burtonensis non agnoscit. Certè brevi admodum tempore praesedit. Rogerus enim Normannus Abbas factus est anno 1215.

Walterus, obiit anno 1239. Walterus quidam Prior Winton. obiisse die 10. Novembr. in Obituario Cantuariensi dicitur.

Andreas, natione Brito, successit à Rege invitis Monachis intrusus 1239. ut Willelmum Valentinum in Episcopum Winton. eligi per fas & nefas effi∣ceret. Obiit anno 1243.

Walterus, Prioratum resignavit 1247. 3. April. Illi Rex injuriâ Episcopo facta Prioratum anno 1243. contulerat. Eundem itaque omnesque complices suos Episcopus excommunicavit, & civitatem supposuit interdicto.

Johannes de Calceto, sive de Chauce, successit 1247. Abbas Petriburgensis electus 1249.

Willelmus de Tanton, subrogatus est Johanni 1249. 10. Febr. ad Abbatiam Middletonae translatus post medium annum 1256. Episcopus Wintoniensis à Monachis electus fuit 1261. 3. Febr. sed rejectus à Papâ, Episcopatu ex∣cidit.

Andreas de Londoniâ, ab Adomaro Episcopo Electo invitis Monachis suf∣fectus 1256. post sumptuosissimam litem adversùs alium Priorem à Monachis electum Romae agitatam, vi nummorum à Papâ confirmatus est. Postea ta∣men exulante patrono suo Adomaro, Prioratum resignavit 1258. 12. Jul. & eodem iterum die à Monachis vi minarum electus est, resignare denuo co∣actus à Bonifacio Archiepiscopo 1261.

Radulfus Russel successit, qui obiit 1265. 8. Julii.

Valentinus subrogatur 1265. 21. Julii, resignavit medio anno 1267. resti∣tutus 1268. mense Julio, in crastino depositionis S. Swithuni; resignavit ite∣rum anno 1276. ab Episcopo restitutus die 1. Augusti, & ab eodem privatus die 3. Decemb. ejusdem anni.

Johannes de Durevillâ, natione Normanus, ab Episcopo Conventu invito suffectus 1276. 3. Decemb. obiit anno 1278.

Adam de Farnham, Prior factus est anno 1279. Sede Winton. vacante post Nicolai Episcopi obitum, se visitationi Johannis Cant. Archiepiscopi sub∣jicere recusavit. Excommunicatus igitur ab Archiepiscopo ob inobedientiae crimen 1282. 10. Julii, sese cum Monachis suis Archiepiscopo submisit, & absolutus est 1282. 31. Aug. & visitationem pro more subiit. Obiit ante an∣num 1284.

Willelmus de Basynge, Prioratum resignavit anno 1284. obiit anno 1288. 3. April. teste Registro Prioratûs de Twinham.

Willelmus de Basynge II. electus à Monachis, confirmatus est ab Archie∣piscopo 1284. 25. Aug. Obiit 1295. mense Maio.

Henricus Wodelock, aliàs de Merewelle, electus 1295. die Lunae proximâ ante Festum S. Barnabae, viz. die 6. Junii, Episcopus Winton. electus est anno 1305.

Nicolaus de Tarente, confirmatus ab Henrico Episcopo 1305. 29. Julii, obiit anno 1309. mense Julio.

Ricardus de Enford, confirmatus ab eodem Episcopo 1309. 25. Aug. super∣suit anno 1325.

Alexander, Prior erat annis 1332, & 1346. quod ex Registro Coenobii de Hidâ Domitian A. 14. f. 214, 219. constat.

Hugo de Basyng. Hugoni cuidam Priori Winton. Willelmus Edyndon E∣piscopus 20. libras legavit anno 1366. ad orandum pro animâ ipsius; & Hu∣gonem de Basyng anno 1382. Prioratum tenuisse in Registro Collegii Wick∣hamici Wintoniensis comperio.

Robertus de Rodeburne, praefuit annis 1385, & 1393. quod ex eodem Re∣gistro liquet.

Thomas Nevyle, isto Prioratum tenente Ecclesia Winton. ab Archiepisco∣po Cant. jure Metropolitico visitata est 1404. 17. Octobr.

Willelmus Aulton, Coenobio Winton. praesedit annis 1444, & 1447. Wil∣lelmus quidam Prior Winton. die 10. Januarii obiisse in Obituario Cantuari∣ensi fertur.

Ricardus Marlborough, ex Hordario Prior factus, non longè post annum 1447. successit.

Henricus Berle, Prioratum gessit anno 1457.

Thomas Sylkestede, tempore ipsius, sede utraque Cant. & Winton. tunc va∣cante, Ecclesia Wintoniensis visitata est à Conventu Cantuariensi 1501. 27. Febr. Monachi tunc inerant Conventui Winton. 35. Valor annuus proventu∣um Coenobii mille librae.

Willelmus Basynge, Prioratum tenuit anno 1538. Idem, puto, Prior ultimus Coenobium suum 1539. 15. Nov. tradidit in potestatem Henrici Re∣gis, qui exauthoratis Monachis Canonicos Saeculares, quibus hodienum Ec∣clesia subest, postliminio reduxit.

Ne vacaret haec pagina, apposui elogium maximi Praesulis Willelmi Waynflete Episcopi Wintoniensis ex Epistolâ nuncupatoriâ Fr. Laurentii Gulielmi de Sa∣vonâ S. T. D. Ord. Minor. in Conventu Londinensi, libro suo, cui titulus est Triumphus amoris D. N. J. Christi, anno 1485. conscripto praemissâ.

OPerae praetium fore existimavi, Reverendissime Pater ac colendissime Do∣mine, librum hunc caritati vestrae dirigere, tradere ac consignare; ut res amore & caritate referta ad patrem misericordiae Dominumque clemen∣tissimum referatur; in cujus gremio blandè ac benignè suscepta foveatur, & pastorali auctoritate illustrata ac defensata, pleniùs rutilet, securiùs deguste∣tur, diutiúsque in suo robore conservetur. Ut quod mea tenuitas majestati atque praestantiae tantarum rerum conferre non potuit; pastoralis authoritas, veneranda canities, consummata prudentia, laudata praedicataque à multis sa∣pientia, multis verò in rebus probata per pietatis opera caritas, quae vestro in pectore conquiescunt, conferant & conservent. Optimo ergo jure, Reve∣rendissime Pater, hunc librum, quasi amoris divini fasciculum, in sinu gre∣mioque vestro fovendum conservandumque tradiderim; & tanto aequiùs atque congruentiùs, quanto major est benignitas, caritas atque misericordia, quae passim atque publicè ubique in populo de tanto Pontifice praedicatur. Quippe cùm nullus omnino existat, qui ad tanti Patris misericordiae sinum confuge∣rit, qui multâ cum clementiâ se susceptum fuisse non asserat. Addamus au∣tem id quod nullâ invidiâ obscurari, nullâ tergiversatione negari, nullâ deni∣que detractorum perfidiâ deleri potest. Quanta videlicet fuerit liberalitas, quanta charitas in pectore tanti Pontificis; quandoquidem Collegium tam magnificum, tam amplum & speciosum, tot sumptibus, tantâ cum sollicitu∣dine, construi omnino & ab ipsis fundamentis usque ad summum elevari com∣plerique fecit. In quo tot venerabiles Sacerdotes ad cultum Dei sanctissimum officiosissimè constituti, tot Baccalarii sacratissimae Theologiae, tot Magistri Artium, tot sacrarum literarum studentes, continuè foventur & sustentan∣tur; ut sacris literis honestissimisque bonarum artium disciplinis libero animo incumbant, hauriantque hujusmodi disciplinas, maxima ornamenta humanae vitae; & has postquam adepti fuerint, aliis utiliter ac sine invidiâ impertian∣tur. Addamus autem, quàm speciosum Templum, quàm magnificum, quàm solenne, cum suis ornamentis, libris, casulis, jocalibusque, divino cultui dignè peragendo deputatis, eodem in Collegio constructum sit; spati∣osumque Claustrum suis columnis sustentatum atque ornatum, pulcherrimis∣que deambulatoriis circumvallatum. Quàm splendida insuper Bibliotheca, cunctarum paenè facultatum diversorumque Doctorum voluminibus con∣structa atque munita. Quàm insuper aprico situ aquarumque circumfluenti∣um commoditate maximâ circumdata existat tantorum aedificiorum spatiosa moles. Ut non modò Sacerdotum atque Studentium apta, commodissima, atque delectabilis mansio sive Collegium nomen sortitum sit; quin & longè veriùs Paradisus quaedam deliciarum animi & corporis dici mereatur. Omit∣timus alia complura, quae multis in Ecclesiis variisque locis & splendidissimis aedibus, quotidianisque & piis operibus, erga pauperes jussu piissimi Pastoris distributa conspiciuntur quotidiéque elargiri videntur. Hoc solùm de Colle∣gio, quod gloriosae Apostolissae D. N. J. Christi Magdalenae dedicatum est, sufficiens utique speculum & exemplar esse dinoscitur contestans ac praedicans, quanta sit caritas in pectore tanti Pontificis constituta.

Notes

• †

  Annum conversae à Romanis Legatis Britanniae Beda loco citato non apposuit. Dicit solummodo conversam esse tempore Eleutherii Papae; quem anno demum 167. Papatum obtinuisse refert in Epitome, in eo tamen veritatem integro saltem qua∣driennio antevertens▪ Si quis autem diver∣sissimas Historicorum de Lucii Regis con∣versione & tempore sententias exploratas velit, consulat eruditissimum Jacobi Us∣serii Archiepiscopi Armachani Opus de Pri∣mordiis Ecclesiae Britannicae, cap. 2. Nobis tanti non sunt fabulae utcunque splendidae; ut earundem gratia in Cimmeriis tene∣bris luctemur. Historiam tamen Winto∣niensem evulganti praetermitti non debet, Annales breves Ecclesiae Wintoniensis (in Bibliotheca Cottoniana Domitian. A. 13.) Lucii conversionem ad annum Christi 177. referre.
• a

  Mirè caecutiunt Monachi nostrates in Chronologia vetustiori. Diocletianus reg∣nare incoepit anno Christi 283. Si à se∣cundo igitur illius anno annos 102. sub∣ducamus; Lucii Regis initia in annum 182. juxta Rudburni mentem incidisse depre∣hendentur. Ipsemet autem Lucium Re∣gem anno 164. ad fidem conversum esse superius tradidit. Parilis in sequentibus error later. Melius Rudburnus in Historia sua Minori MS. S. Albani martyrium in annum 296. conjecerat.
• Viderat Rudburnus Saxonicam Ver∣sionem Historiae Bedae ab Alfredo Rege elucubratam. Quam Alfredo deberi ne∣scius, ipsi Bedae inscripsit. Locus habetur in editione Cantabrigiensi pag. 32. nonni∣hil castigatior. Verba Rudburnus, seu fraudi id seu literarum Saxonicarum in∣scitiae tribuendum, pessimè convertit. Sic enim authentica Bedae, quae Alfredus Sax∣onicè reddidit, verba habent: Se S. Al∣banus pro hospite ac magistro suo ipsius habitu, id est caracallâ quâ vestiebatur, indutus militi∣bus exhibuit.
• ^a I. cuma••.
• CONSTANS.
• De Arthuri tempore inter Historicos non convenit. Regni initia posuit Vin∣centius Bellovacensis in anno 467. Flori∣legus & David Powelus in anno 516. Ra∣nulphus Cestrensis & Johannes Tinmu∣thensis in anno 528. Exitum plures rese∣runt in annum 542. Annales tamen Wa∣verleienses in annum 545.
• †

  Paulò aliter Chronologia Saxonica; juxta quam Cerdicus obiit anno 534. Cui successit Cynricus filius annos 26. Illi Ceau∣linus successit anno 560. è vivis sublatus anno 593. Ceolulphus seu Kenulphus reg∣nare incoepit anno 597. Kinegilsus anno 611.
• Birinum in West-Saxonia appulisse anno 634. Cinegilsum Regem baptizâsse anno 635. nos docet Chronologia Saxoni∣ca▪ quae cum ubivis alios post Bedam Hi∣storicos auctoritate superet, tum praecipue in rebus West-Saxonicis fidem meretur, ab incola illius regni haud dubio scripta. Birini adventum Rudburnus in Historia Minori in annum 628. conjecerat. Paulo in∣ferius autem in annum ab Augustini ad∣ventu 41. in hoc Malmsburiensem quàm proxime secutus.
• BIRINUS.
• †

  Addunt Annales breves Wintonien∣enses supra citati Birinum super Monachos Wintoniae positos constituisse Monachum quendam de Monte Cassino nomine Be∣nedictum, quem secum adduxerat.
• Uberius Annales breves Wintonien∣ses. Anno regni Kynewaldi VI. anno gratiae DCXLVIII. Ab adventu B. Birini concurrunt anni DCCCCXIX. Scripti siquidem erant hi Annales anno 1454. quod ex innumeris locis constat. Rudburnus Basilicam con∣secratam dicit anno 12. Apostolatus Birini, viz. juxta calculum ipsius anno 647. Is autem annis non convenit cum anno sexto Kyne∣walchi Regis, qui regnum auspicatus est anno 643. teste Chronologia Saxonica.
• Annus octavus Kynewaldi Regis componitur cum anno Christi 650. Atque illo quidem anno Birinum obiisse pro∣dunt Annales breves Wintonienses. Rem confirmat Chronologia Saxonica, Agil∣bertum Birino anno 650. substitutum esse perhibens. Addunt tamen iidem Annales Birinum sedisse annis duntaxat 14. qui quidem calculus anno 648. melius congruit; nisi forsan à sede Episcopali Birino per Kynegilsum data Pontificatus exordium ducamus.
• AGILBER∣TUS.
• †

  Annos duntaxat 29. agnoscit Chro∣nologia Saxonica; quae regnum ejus in an∣no 643. incoeptum in anno 672. terminat. Iste, ut Annalium brevium Winton. ver∣bis utar, post mortem Birini propria auctori∣tate ac regia Sedem Episcopalem totius provin∣ci•• Ge••iseorum statuit Wyntoni•• in Ecclesia qu•• modo Vetus nominatur Coenobium.
• Non expulsus à Rege Kynewalcho, seu injuria quadam sibi illata offensus A∣gilbertus Episcopatum deseruit. Rex enim fidei sacrament•• linguâ sibi notâ (quod ab Agilberto Gallo fieri non potuit) tradi cu∣piens, suae gentis hominem Wini in Gal∣lia ordinatum sibi adhibuit. atque illi se∣dem Episcopalem in Wintonia posuit, in∣consulto Agilberto, qui Dorcestriae tune Sedem habuit. Id aegrè ferens Agilbertus è Westsaxoniâ recessit. Ista constant ex Bedae Historiâ lib. 3. cap. 7. Factum id anno 660. Chronologia Saxonica testatur. Non tamen recta in Galliam, sed in Nor∣thanimbriam ad Alchfridum Regem, cui amicitiâ conjunctus erat, secessisse videtur. Anno enim 664. Colloquio Streaneschal∣chensi interfuit, authore Beda l. 3. c. 25, 26. Nollem quidem Chronologiae Saxoni∣cae fidem leviter abrogare. In id tamen propendet animus, rationibus non contem∣nendis ductus, ut Agilberti recessionem in annum 662. à Rudburno positum, vel potius in annum sequentem referam. Wini enim triennio Sedem Wintoniensem obti∣nuisse Chronologia Saxonica perhibet. Pulsum autem anno 666. fuisse & Floren∣tius Wigorniensis & Radulphus de Di∣ceto (Abbrev. Chron. p. 439.) produnt. Neque ipse Rudburnus refragatur; annos siquidem 15. Agilberti pontificatui datos ab anno 648. antea exorsus.
• †

  Anno 664. Episcopus Parisiensis jam factus Wilfridum Episcopum in Gallia consecravit, authore Stephano Heddio in Vitâ Wilfridi cap. 12.
• WINE.
• Contra Beda Hist. Eccl. lib. 3 cap. 7. Wini Londoniae civitatis Episcopum ad ter∣minum usque vitae suae mansisse refert. Tem∣pus vacationis Ecclesiae Winton▪ post ex∣pulsum Wini Rudburnus non malè posuit. Tempore non pauco vacasse Beda loco citato confirmat. Vacavit siquidem ab anno 666. ad 670. quo Lotharius sive Eleuthe∣rius à Theodoro Archiepiscopo Cant. con∣secratus Episcopatum Winton. accepit juxta Chronologiam Saxonicam & Floren∣tium.
• ELEUTHE∣RIUS.
• †

  Rectius anno secundo vel tertio. Obiit enim Kynewalchius anno 672. authore Chronologo Saxone; Anno 671. juxta Rudburnum in Historia Minori.
• Rectius Eleutherius anno 676 obiisse dicitur à Florentio Wigorniensi; cui suf∣fragatur Chronologia Saxonica, quae Hed∣dae successoris introitum eodem anno re∣posuit; & Willelmus Malmsburiensis, qui Episcopatum 7 annis ab Eleutherio gestum scribit. Interfuit. Eleutherius Synodo Herefordensi anno 673. Beda l. 4. c. 5.
• HEDDA.
• ••••. ad.
• †

  De translatione Sedis Episcopalis & reliquiarum S. Birini ad Wintoniam ista habent Annales breves Wintonienses. Sedes Episcoporum West-Saxonum in Ecclesiâ de Dorcestriâ mansit per spatium XLII, annorum usque ad tempora Heddae, qui quinto loco S. Bi∣rino in Episcopatum successit: qui Sedem tran∣stulit de Dorcestriâ unà cum corpore sanctissimi Patris nostri Birini in Ecclesiam summae Tri∣nitatis tunc, modo Apostolorum Petri & Pauli, Wintoniae anno gratiae DCLXXXIII. anno Pon∣tificatus sui X. anno vero Escuini Regis West-Saxonum III. A translatione Sedis Episcopa∣lis de Dorcestriâ ad Wintoniam sunt anni DCCLXXI.
• Veriùs Hedda Episcopatum sortitus est triennio post Kynewaldi Regis obitum, an∣no ultimo Escuini Regis, Christi verò 676. consecratus Londoniae à Theodoro Archi∣episcopo. Annum exhibet Chronologia Saxonica, locum Beda l. 4. c. 12. Sedit an∣nos 27. obiit Wintoniae anno 703. teste eadem Chronologiâ, cui fidem astruit Be∣da l. 5. c. 19.
• †

  Escuinus regnare coepit anno 674. vivere desiit anno 676. ex fide Chro∣nologiae Saxonicae. Triennio illum re∣gnâsse scripserat Rudburnus in Historiâ Mi∣nori. Sexburga unico anno clavum tenuit.
• a

  Kentwynus regnum adiit anno 676. Cedwallae tradidit anno 685. juxta Chro∣nologiam Saxonicam. Initium regni in an∣no 675. exitum 685. Rudburnus in Histo∣ria Minori reposuerat.
• b

  Cedwallae regnum in anno 689. ter∣minavit Chronologia Saxonica.
• c

  Ina Romam adivit anno 628. cui suc∣cessit Ethelhardus, regnumque annis 14. tenuit; obiit anno 741. Ita quidem Chro∣nologia Saxonica. Obitum ejus in annum 739. Rudburnus in Historiâ Minori retulit.
• Regnavit annis XII. obiit anno DCCLII. inquit Rudburnus in Historiâ Minori Ali∣ter Chronologia Saxonica. Anno DCCXLI. Cuthredus regnum capessit, tenuitque annos XVII. Sic quidem versio Latina. Saxoni∣ca autem XVI. duntaxat annos numerat; pro quibus XIV. certissimè substituendi sunt. Obitum enim in anno 754 posuit eadem Chronologia.
• d

  Concordat Chronologica Saxonica.
• DANIEL. HUMPRE∣DUS. KINEBAR∣DUS. ATHELAR∣DUS. ECBLADUS DUDDA. KINEBER∣TUS. ALMUND. WIGTHEN HERE∣FRITH. EDMUND.
• e

  Daniel sedem Wintoniensem adeptus post Heddae mortem anno 703. tenuit an∣nis 42. Anno 721. Romam addiit; anno 731. Tatwinum Archiepiscopum conse∣cravit; anno 744. Episcopatu cessit; an∣no 745. defunctus est. Ista tradit Chro∣nologia Saxonica; cui de cessione convenit Florentius, de obitu Huntindoniensis. Obi∣tum tamen in anno 746. Mailrosensis cum Florilego collocavit; & unum plus justo annum Malmsburiensis Pontificatui dedit.
• f

  Aliis Humfredus seu Hunferdus, Dani∣eli successit anno 744. juxta Chronologi∣am Saxonicam & Florentium. Concilio Cloveshoviensi intersuit anno 747. (Con-Angl. Tom. 1. p. 242.) Obiit anno 754. ex fide utriusque Authoris supra laudati, anno 756. juxta Westmonasteriensem.
• g

  Humfredo successit anno 754. authore Chronologo Saxonico.
• h

  Episcopatum Wintoniae post Humfre∣dum obtinuit anno 754. electus ad Archi∣episcopatum Cantuariensem anno 790. Id tradit Chronologia Saxonica cum multis aliis.
• i

  Egbaldum vocat Malmsburiensis. De eo nil aliud reperio praeter subscriptionem Chartae Offae Regis datae Coenobio Croilan∣densi anno 793. appositam apud Ingulphum Hist. fol. 486.
• k

  Dudd Malmsburiensi aliisque dicitur. In Codice tamen MS. Lichseldensi Historiae Malmsburiensis de gestis Pontificum Angl. Cineberd appellatur. In eo enim duo Cine∣berdi Egbaldo & Almundo interjiciuntur.
• l

  Romam adiit cum Ethelardo Archie∣piscopo Cant. anno 799. narrante Chrono∣logia Saxonica. Anno 806. Chartae Ke∣nulphi Merciorum Regis datae Crollanden∣sibus subscripsisse dicitur apud Ingulphum Hist. fol. 486. Lubricae autem sunt fidei Chartae Monasticae. Verius etenim Al∣mundo successori ante annum 803. locum dedit.
• m

  Anno 803. sedi Wintoniensi praefuit. Isto enim anno Concilio Cloveshoniensi adfuisse reperitur Concil. Angl. Tom. 1. p. 325. Dicitur etiam Synodo Becanceldensi anno 798. interfuisse ibid. p. 318. Verum si quis Acta utriusque Concilii conferat, unicum tantum fuisse idque Cloveshoviae habitum comperiet.
• n

  Aliis Wigthen & Wigthegnus appel∣latur. Interfuit Synodo Celcuthensi anno 816. Synodo Cloveshoviensi anno 824. Concil. Angl. Tom. 1. p. 328. 335. Obiit ante annum 829.
• o

  Seu Hereferthus. Ante Wilfredi Ar∣chiep. Cant. obitum anno 829. Episcopa∣tum sortitus est. lsti enim obtulit Profes∣sionem fidei & subjectionis, quae extat in Registro MS. Ecclesiae Christi Cant. Anno 833. in praelio Carrensi à Danis interfectus est, juxta Chronologiam Saxonicam & Mailrosense Chronicon. Malè Florilegus anno 834. interemptum scribit.
• p

  De eo nil invenio praeter professionem fidei & obedientiae prolixam Ceolnotho Archiepiscopo Cant. factam, in Registro MS. Ecclesiae Christi Cant.
• * Id in annum 784. retulit Chronologia Saxonica, in an∣num 783. Historia Minor Rud∣burni.
• Lege tricesimo septimo. Rudburnus enim in Historia Minori Egbertum obiisse dicit anno 837. postquam regnasset an∣nis 37. eundemque calculum in suppu∣tandis Athulphi Regis annis inferiùs se∣cutus est. Veriùs tamen Egbertum an∣no 836. obiisse Chronologia Saxonica, Florentius, aliique tradunt.
• HELIN∣STAN.
• †

  Herefridum anno 833. interiisse supra annotatum est. Successit ei Ead∣mundus, qui paucissimo tempore praese∣dit; siquidem fides adhibenda sit Char∣tae Witlafii Merciorum Regis datae Mo∣nasterio Croilandensi anno 833. cui sub∣scripsit inter alia▪ Helinstanus; apud In∣gulphum fol. 488. Certè ante Egberti Regis mortem, quae contigit anno 836. Episcopatum adeptus est. Obiisse anno 852. à Rudburno infra dicitur.
• Quarto apud ••lios legitur.
• Causa dubii Rudburno fuit, quòd more ipsius aetate recepto Wintoniensis Episcopus omnibus Provinciae Cantuariensis suffraganeis post Londoniensem praecedat. Ista autem con∣suetudo Swithuni tempore nondum inoleverat. Verè Alstani nomen Swythuno praeponitur; ideo quod Alstanus ante Swithunum Episcopa∣tum sortitus est.
• †

  Obitum ejus anno 857. contigisse Rud∣burnus in Historiâ Minori non malè scripsit. Chronologia enim Saxonica illum anno 854. Romam perrexisse, ibi mensibus duodecim moram traxisse, & post biennium à reditu de∣sunctum esse refert.
• ‖

  Huic calculo adversatur Ethelwlphi char∣ta superiùs posita, quam obtinuit à Rege Swy∣thunus Episcopus Wintoniensis, anno 844. Indictione 4. Indictio autem falsò posita (quae tunc nona suit) chartae, saltem annorum numero in chartâ adhibito, fidem abrogat. Scribit Hovedenus, Chartam hanc fuisse datam anno 19. regni Ethelwlphi, viz. anno Christi 855. Data est anno 855. indictione 4. inquit Florilegus. At{que} huic quidem anno Indictio∣nis numerus (de quo inter omnes convenit) adamussim convenit. Isto igitur chartam esse scriptam anno nullus dubito. Swythuni ita{que} introitum anno 852. rectè à Rudburno posi∣tum arbitror. Helinstanum quidem anno 837. defunctum Godwinus asserit, ex incuriâ lap∣sus. Florentius enim, qui solus de Helinstani obi∣tum mentionem facit, Ethelwlphi Regis initia anno 837. tradens, Helinstanum illo regnante vivis excessisse refert.
• SWITHUN.
• Vereor ne Swithunus senior, Wintonien∣sis etiam Episcopus, SS. Dubricii & Davidis familiaris, & literarum famâ celeberrimus, cum juniore malè permixtus fuerit. De illo vide Galfridum Monumetensem Hist. Britan l. 9. c. 12. & Giraldum Cambrensem in vitâ S. Da∣vidis. De antiquitate Academiae Cantabrigi∣ensis splendidè fabulatus erat Rudburnus in Historiâ Minori hisce verbis: Anno Domini 871. combusta est Universitas Cantabrigiensis; quae fuit adificata anno à mundi creatione 4815. à Cantabro duce, & frequentata à Philosophis ante Christi incarnationem per an∣nos 394.
• †

  Sic quidem Hovedenus, Mailrosensis, & plures alii. Verè autem obiit anno 862. 6. Non Julii, feriâ. 5. Quod ex Wigorniensi; & Westmonasteriensi constat. Sic & historiola Wintoniensis MS. quae Swithunum anno Christi 862. anno 3. Ethelberti Regis obiisse memorat. Crasse errant Annales breves Win∣ton. qui nativitatem Swithuni in annum 826. obitum in 872. protelant. Pontificatus tamen gesti annos rectè numerant.
• •• Luc. XIV. 11.
• ‖

  Rectius post triennium. Obiit enim an∣no 860. teste Chronologiâ Saxonicâ.
• Consonat Chronologia Saxonica, quae Ethelbertum quinquennio regnasse, & anno 866. Ethelredum fratrem successorem habu∣isse prodit.
• †

  Vide historiam commissae apud Escesdune pugna anno 871. apud Chronologiam Saxo∣nicam, pag 533.
• ‖

  Paulò aliter Annales breves Wintonienses, MSS. ex quorum sententiâ Dani Monachos Wintonienses trucidârunt anno 873. Canoni∣ci Saeculares intrârunt anno 875. & Ecclesiam Wintoniensem inhabitârunt annis 96. expulsi demum anno 969. Si conjecturis indulgendum esset; vellem potius stragem Wintoniensem anno 871. factam esse. Illo enim anno ex∣ercitus Danorum ex Merciâ & Northanimbriâ in Westsaxoniam venit, atque integro a••no ibi commoratus est; anno autem 873. per Ori∣entales Saxones transiens, Northanimbriam re∣petiit: teste Chronologiâ Saxonicâ.
• ALFRITH.
• Rectè: Obiit enim post Pascha ineunte anno 872. Chronol. Sax. die 9. Cal. Maii. Florilegus. Nec abludi•• Historia Minor Rud∣burni.
• †

  Successit ille Swithuno anno 862. de∣functo. Nullam meretur fidem charta Beornre∣di Regis Me••••iorum data Coenobio Croilan∣densi anno 860. cui subscripsisse dicitur, apud Ingulphum fol. 492. Eodem circiter tempore, quo Ethelredus Rex, obiisse videtur, viz. an∣no 871.
• ‖‖

  Dunbertum plerique vocant. Obiit is anno 879. authore Florentio Wigorniensi.
• TUNBERT.
• Anno 901. fundatum esse Novum Mo∣nasterium Wintoniae Rudburnus in Historiâ Minori scribit.
• †

  Obiit anno 901. die 28. Octobris, feriâ quarta; juxta Florentium & Westmonasteri∣ensem. Obitum biduo antevertit Chronolo∣gia Saxonica.
• b

  l. victus.
• ‖

  Denewlphum Subulcum Alfredo Regi apud Athelingiam latitanti familiarem factum, de∣mum Regis operâ literis institutum, ad Episco∣patum Wintoniensem evectum esse vulgata est apud Historicos nostros fabula. Fabulam enim esse & res suadet, & Chronologia subindicat. Alfredus nam{que} Aethelingiam insulam non seces∣sit ante annum 878. & anno sequenti Dene∣wlphus Episcopatum sortitus est. Theologiae autem Doctorem apud Oxoniam eundem cre∣atum esse inane est Rudburni commentum.
• DENEWLPH.
• ‖

  Successit Dunberto anno 879. authore Florentio. Hinc si ducas numerum ad annum 904. quo Frithestanus à multis consecratus perhibetur; anni 24. Pontificatûs à Denewl∣pho gesti consurgent. Nonullis autem Denewl∣phus sedem Wintoniensem eo usque non rexit, (quamvis post quinquennium demum anno, sc. 909. vitâ functus fuerit, juxta Florentium & Chronologiam Saxonicam.) Anno enim 904▪ sedes Wintoniensis integro septennio vacave∣rat, juxta Willelmum Malmsburiensem de Ge∣stis Regum, fol. 26. Circa annum itaque 897. Denewlfus sedem Wintoniensem, hostili inva∣sione fugatus, dereliquisse censeri potest, at{que} illi Frithestanus anno 905. in Concilio Panangli∣co subrogatus, unà cum sex aliis Episcopis à Plegmundo Archiepiscopo Cantuariensi conse∣cratus. Malmsburiensis quidem rem gestam ad annum 904. narrat, anno tamen sequenti contigisse non obscurè indicat. Et anno 905. factam esse septem Episcoporum consecratio∣nem testantur Acta Concilii in Archivis Ecclesi∣•• Christi Cantuariensis, ut de Florilego taceam. Inextricabilis quidem scrupulus manet de Epi∣stolâ Formosi Papae, qui ante novennium obi∣it, si quis ei fidem adhibendam censeret. Com∣mentitiam autem esse pluribus argumentis con∣stat. Nonnulla videre est apud Papebrochium in Chronologiâ Pontificum Romanorum. Ut quod sentio autem dicam; non solùm Formo∣si Epistolam, sed & integram de consecratione septem Episcoporum à Plegmundi factâ, & de septennali vacatione Episcopatuum, quam Malmsburiensis & Florilegus narrant, historiam commentitiam esse arbitror. Sedem enim Schir∣burnensem anno 903. plenam suisse ex inferiùs dicendis constabit: & Denewlphum rebus ge∣rendis toto illo septennio interfuisse liquet. An∣no etenim 897. Praetor provinciae Wintonien∣sis adversus invasiones Danorum ab Alfredo Rege constitutus est, authore Florilego, qui illum Berthulsum malè appellat. Anno 900. subscripsit chartae Alfredi, & anno 904. chartae Edwardi Regum datis Novo Monasterio Win∣toniensi, in Registro Hidensi MS. f. 72, 73. Neutiquam igitur ante obitum (qui anno 909. contigit) Denewlfus Episcopatûs sui curam de∣seruit; sed ne{que} Frithestanus ante annum 910. consecratus est. Ejusce enim initia Chronologia Saxonica & Florentius in annum 910. rejici∣unt. Idem & Rudburnus, sibi parùm con∣sonus; quod calculos in Historiâ suâ prox∣imè sequentes ad invicem conferenti facilè pa∣tebit. Hinc etiam anni 22. Pontificatui il∣lius cedere deprehenduntur. Anno enim 932. die 4. Cal. Junii Byrnstanum sibi successorem ordinavit, & anno sequenti obiit. Id Chro∣nologia Saxonica, Florentius, Chronicon, Mailrosense, & Radulphus de Diceto (in Ab∣brev. Chronic.) tradunt.
• ••Matth. IX. 37.
• FRITHE∣STAN.
• BRINSTAN.
• †

  Edwardum annis 23. regnâsse, anno 924 defunctum esse, Rudburnus in Historiâ Mino∣ri scripserat. Et argumenta sanè non contem∣nenda suadent Edwardum illo anno obiisse. Utrinque tamen subductis calculis in eam pro∣pendeo sententiam illum anno demum 927. vitam finivisse.
• BRINSTAN.
• ‖

  Brinstanum Episcopatum anno 932. iniisse Rudburnus in Historiâ Minori rectè tradit. Obiit autem anno 934. ad festum Omnium Sanctorum, juxta Chronologiam Saxonicam, Florentium, Hovedenum, aliosque; adeóque biennio & quinque mensibus tantum se dit.
• Cognomento Calvus, successit Brinstano anno 935. juxta Chronologiam Saxonicam, Florentium & Hovedenum.
• ELPHEGUS.
• †

  Coronatus anno 924. regnavit annis 16. obiit anno 940. Sic Rudburnus in Historiâ Minori. Veriùs regnavit annis 14. & heb∣domadibus 10. defunctus anno 941. 6. Cal. Novembris. Chronol. Sax. p. 557.
• ‖

  Interfectum esse anno 946. die festo S. Au∣gustini Rudburnus in historiâ Minori refert; cui suffragatur Chronologia Saxonica, p. 558.
• Minùs rectè Rudburnus in Historiâ Mi∣nori. Edredus regnavit annis novem & dimi∣dio; obiit anno 956. E vivis enim excessit anno 955. die festo S. Clementis; si Chrono∣logiae Saxonicae fides.
• †

  Obiit Elphegus anno 951. die festo S. Gregorii. Id Chronologia Saxonica, Floren∣tius, Mailrosensis & Hovedenus produnt.
• ALFSINUS.
• ‖

  Alfsinus successit Elphego seniori anno 951. Cantuariam translatus anno 958. in Al∣pibus interiit anno 959. Id produnt Floren∣tius, Mailrosensis, & Hovedenus. Illi in sede Wintoniensi Brithelmus successit anno 958. authore Mailrosensi; atque obiit anno 963. juxta Florentium & Hovedenum. Brithelmum suscepit Ethelwoldus anno 963. consecratus in Vigiliâ S. Andreae, die Solis, teste Chronolo∣giâ Saxonicâ, & Wolstano in vitâ Ethelwol∣di, inter Acta Benedictin. Saec. 5. p. 614.
• BRITHEL∣MUS.
• Edwius regni parte aquilonari mulctatus est anno 957. obiit autem anno 959. mense Maio exeunte. Sic Florentius, Dunelmensis, &c. Chronologia quidem Saxonica obitum e∣jus in annum 957. quo regni parte spoliatus est, retulit: Rudburnus in Historiâ Minori in annum 960.
• d

  ••. Wigor∣niensis.
• ETHELWOL∣DUS.
• ••Phil. III. 20.
• f

  Act. XI. 45.
• g

  Rom. XV. 25.
• h

  Act. IV. 32.
• †

  Obiit Ethelwoldus anno 984. Calendis Augusti. Sic Florentius, Mailrosensis, & Historia Glastoniensis (in Monastico Angl. Tom. I. p. 9.) Pridiè Calendas Augusti illum obiisse vult Hovedenus.
• ‖

  Is alio nomine Godwinus dictus, conse∣cratus est anno 984. die 14. Cal. Novemb. in∣tronizatus die SS. Simonis & Judae; authore Chronologiâ Saxonicâ p. 560. De translatio∣ne ipsius ad Cantuariam vide supra in Differta∣tione de verâ successione Archiepiscoporum Cantuariensium.
• ELPHEGUS.
• Obiit Edgarus anno 975. die 8. Julii, fe∣riâ 5. Sic Florentius cum aliis. Die 18. Julii obitum ponit Chronologia Saxonica. Recti∣ùs illi. Annum 976. Rudburnus in Historiâ Minori posuit, errore manifesto.
• †

  Edwardus regnavit annis 3. interiit anno 980. ex Rudburni mente in Historiâ Minori. Veriùs insidiis novercae sublatus est anno 978. die 18. Martii.
• ‖

  Sic quidem Florilegus ad annum 979. Rectiùs autem Florentius anno 978. die 18. Cal. Maii die Dominicâ Ethelredum corona∣tum scribit.
• Non Siricio sed Elfrico Elphegus in Ar∣chiepiscopatu Cantuariensi successit; quod in Dissertatione de verâ successione Archiepiscopo∣rum Cantuariensium, abundè probatum est. Rudburnus hîc Florilegum caecus sequitur; atque adeò erroribus ejus abripitur.
• ELPHEGUS.
• KENULPHUS.
• †

  Quae de trium istorum Praesulum suc∣cessione Rudburnus tradit, aliis Historiae suae membris adversantur. Superiùs enim dixe∣rat Elphegum anno 1006. ad thronum Can∣tuariensem translatum esse; & inferiùs dicit Alwinum sedi Wintoniensi anno 1033. prae∣fectum esse; intermediis autem Episcopis tri∣ginta simul annos hîc attribuit. Potior est igitur auctoritas Florentil, qui Kenulphum eodem quo ordinatus est anno, scil. 1006▪ decessisse tradit. Rem confirmat Osbernus in Ephegi vitâ, Kenulphum decessisse referens, dum Elphegus pallii obtinendi causâ Romae adhuc moram traheret.
• ‖

  Sex Ethelwoldi annos Rudburnus ex Florilego hausit. Iste enim illius obitum ad annum 1015. refert; adeò ut si Kenulphus tres annos sedisse cum Rudburno ponatur, sex Ethelwoldo restabunt. Non alius quod sciam praeter Florilegum Ethelwoldi obitum memoravit. Hunc itaque, donec certiora constent, sequi debemus; & Ethelwoldo pro∣inde novem Pontificatûs administrati annos dare.
• ETHELWOL∣DUS.
• Successit Ethelwoldo anno 1015. juxta Westmonasteriensem obiit autem anno 1032. juxta Hovedenum, Mailrosensem, & Dunel∣mensem. Sedit itaque annos circiter 17.
• AISINUS.
• †

  Verba sunt Florilegi, à Rudburno in far∣raginem suam descripta. Alsinum Ethelwol∣do successisse paulò superiùs etiam scripserat. Ipse tamen sui oblitus, infra ad annum 1033. Alwynum Ethelwoldo successisse ponit anno 19. Monachatûs sui, cujus habitum ab Ethel∣woldi manú primò acceperat. Idem autem sex duntaxat annos Ethelwoldo supra dederat. Alsinum Alwino praeivisse & anno 1032. de∣functum esse Mailrosensis, Hovedenus & Si∣meon Dunelmensis confirmant. Godwinus qui∣dem ab authore Antiqu Britan deceptus, Ead∣sium Ethelwoldo anno 1015. successisse, ab Haroldo, cui à sacris erat, praefectum; & anno 1038. ad sedem Cant. translatum Alwi∣no locum fecisse asserit. Eadsium Cantuari∣ensem sedi Wintoniensi priùs praesuisse unicus ex antiquis Gervasius prodit. Contra Flo∣rentius, Hovedenus, Dunelmensis, Mailrosen∣sis, Birchingtonus, & Radulphus de Diceto ex Haroldi Regis capellano ad thronum Cantua∣riensem evectum asserunt. Certè ab Haroldo Rege sedi Wintoniensi praefici non potuit. Il∣lam enim 20. annis ante Haroldi imperium a∣deptus est, siquidem anno 1015. adeptus fue∣rit; quod Godwinus ponit. Ut rem dicam; Ethelwoldo Alsinum, Alsino Alwynum anno circiter 1032. successisse, & Eadsium ex sim∣plici Presbytero Archiepiscopum Cantuariensem factum esse nullus dubito.
• ‖‖

  Rectè: Obiit enim Etheldredus anno 1016. 9. Cal. Maii, feriâ 2. ex fide Floren∣tii, Simeonis Dunelmensis, &c. Crassè er∣raverat Rudburnus in Historiâ Minori; ubi Ethelredus annis 37. regnasse, & anno 1017. die 4. Idus Martii obiisse dicitur.
• Paria habet Rudburnus in Historiâ Mi∣nori: Regnavit, inquit, mensibus IX. occisus pridie Cal. Novembris. Reliqui etiam Histo∣rici suffragantur.
• i

  l. Reddam celsiorem. ex Florilego.
• †

  Ethelwoldi nomen pro Alsino sive Elsio perperam irrepsit. Ethelwoldo enim Alsi∣num, Alsino Alwynum successisse ex pluribus Historicis supra observavimus; idque ipse Rudburnus ad annos 1012. & 1015. perhi∣buit.
• ALWYNUS.
• ‖

  Ab anno scilicet 1032 ad 1047. quo de∣mum obiit; prout Florilegus, Hovedenus, & alii produnt.
• Rectè: obiit enim 1035. pridiè Idus Novembris feriâ 4. Sic Florentius; ut West∣monasteriensem & alios mittam. Rudburnus in Historiâ Minori Canutum annis 18. reg∣nâsse, anno 1036. obiisse scripserat.
• †

  Regnavit annis tribus cum dimidio; obiit anno MXL. Sic Rudburnus in Historiâ Mino∣ri. Annis quatuor, mensibusque totidem; in∣quit Wilhelmus Malmsburiensis. Rectiùs iste▪
• ‖

  Regnavit annis II. minùs X. diebus. Rudburnus in Historiâ Minori, Obiit cer∣tè anno 1042. 6. Id. Junii, feriâ tertiâ.
• k

  ••. Saxoni∣bus.
• Vox Roffensis apud Florilegum neque in editis nec in manuscriptis exemplaribus occur∣rit. A'ddidit id Rudburnus ex Malmsburien∣••i. Istum autem hallucinatum esse, & Siwar∣dum Episcopum Roffensem longè alium fuisse à Siwardo Edsii vicario supra demonstravimus in Dissertatione de verâ successione ▪Archiepisco∣porum Cantuariensium, pag. 107.
• STIGANDUS.
• l

  1. Socer.
• †

  Edwardus Rex è vivis excessit anno 1065. exeunte in vigiliâ Epiphaniae Domini seriâ 5. postquam regnâsset annis 23. mensi∣bus 6. & diebus 27. Illi die postero com∣muni Procerum electione subrogatus est Harol∣dus; qui in praelio Hastingensi eodem anno 11. Cal. Novembris sabbato occubuit. Sic Florentius cum aliis.
• m

  Matth. XII. 25.
• ‖

  Nulla est inter Historicos repugnantia; modò dextrè intelligantur. Wilhelmum Londini coronatum esse die Natali victoriam Hastingensem immediatè sequenti ex unâ om∣nium voce constat. Cùm verò Historicorum nonnulli annum à Nativitate, alii à Circumcisi∣one Domini exordiantur, hinc fit, ut illi coro∣nationem Wilhelmi in annum 1067. isti in annum 1066. referant.
• STIGANDUS.
• Stigandus sedem Wintoniensem post Alf∣wynum adeptus est anno 1047. juxta Floren∣tium & Westmonasteriensem. Abrogati E∣piscopatûs tempus Rudburnus rectè assignavit.
• Error mani∣festus.
• n

  Rectiùs in fine. lib. 2.
• †

  Nominatus est à Rege anno 1070. die Pentecostes, tradente Hovedeno; consecratus Dominicâ sequenti ab Armenfrido Sedunensi Episcopo & Legato Apostolico, ex Florentii & Simeonis fide. Obiit anno 1098. incunte, 3. Non Januar. die Dominicâ, ex singulo∣rum concordi sententiâ.
• WALKELI∣NUS.
• o

  I. Octogin∣ta.
• p

  ••▪ Dunwal∣lo.
• WILHEL∣MUS GIF∣FARD.
• q

  Ex••at a∣pud Matthaeum Paris ad annum 1100.
• r

  Psalm. XXIII. 8.
• De his quae ac∣ciderunt anno tertio regni Re∣gis Henrici Beuclerk.
• De his quae ac∣ciderant anno sexto Regis Henrici primi.
• ••Matth. XXV. 40.
• De his quae ac∣ciderunt anno septimo regni Regis Henri∣ci I.
• De anno nono∣decimo regni Regis Henri∣ci I.
• ‖

  Obiit iste anno 1128. exeunte, 8. Cal. Februarii, seu anno 1129. ineunte, prout Flo∣rentii Continuator habet; postquam sedi Win∣toniensi annis 21. cum dimidio à consecratio∣ne praefuisset. Consecratum enim fuisse anno 1107. 3. Id Augusti Florentius, Eadmerus, Westmonasteriensis & Stubbius produnt. Ma∣lè Hovedenus illum anno 1••08. Malmsburien∣sis & Dicetensis die 4. Id Augusti consecratum scribunt. Immani errore Rudburnus in Histo∣riâ Minori Giffardum anno 1142. obiisse scripserat. Illi tamen praeivit Chronicon MS. Lambethanum in anno 1321. desinens.
• WILHEL∣MUS GIF∣FARD.
• De anno tri∣cesimo regni Regis Henri∣ci I.
• Electus est Henricus anno 1129. mense Octobri, consecratus Wintoniae à Willelmo Cantuariensi Archiepiscopo 15. Cal. Decem∣bris ejusdem anni, teste Continuatore Floren∣tii; adeò ut sedem antea Gurtonensem non tam Episcopali quàm commendatorio jure ad∣ministraverit. De obitu ipsius, pariter ac tem∣poribus sequentium Episcoporum Wintoniensi∣um consule Annales Wintonienses.
• HENRICUS.
• a

  Eluredum sc. à Godwino Comite insidiis sublatum.
• WALKELI∣NUS.
• WILLEL∣MUS GIF∣FARD.
• f

  Willelmus nominatus à Rege anno 1100. consecrationem à Girardo Archiepiscopo E∣bor. accipere noluit; ne injuriam Anselmo Cantuariensi facere••. Consecratus demum est ab Anselmo Cantuariae 1107. 3. Idus Au∣gusti. Canc••llarius erat trium Regum, Wil∣lelmi I. Willelm••ii. & Henrici I. abrogato il∣li plù▪ semel officio, atque iterum restituto. Primò ita{que} Cancellarius erat sub exitum Wil∣lelmi I. & initia Willelmi II. atque eo titulo infignitur in donatione Willelmi I. factâ Ec∣clesiae S. Petri de Scrobesbiri; quod constat ex Inspeximus Henrici III. Chart. 51. H. 3. m. 1. Cancellarium fuisse inter annos 1093. & 1100. constat ex Subscriptione ejus ad Chartam Wil∣lelmi II. Regis datam Ecclesiae Roffensi, cui subscribit etiam Robertus Lincolniensis Episco∣pus, in Textu Roffensi f. 181. Roberto igi∣tur & praeivit & successit in Cancellariatûs mu∣nere. Eundem Cancellarium fuisse inter an∣nos 1••00. & 1108. liquet ex. chartâ Henrici Regis datâ Gundulfo Episcopo Roffensi, ibid. f. 187. & ex aliâ ejusdem datâ Ecclesiae Rof∣fensi in Registro Roffensi cap. 6. Anno 1103. Waldricum quendam Cancellarium Regis fu∣isse comperio in Textu Roffensi f. 220.
• †

  Obiit anno 1129. ineunte, 8. Cal. Fe∣bruarii, juxta Continuatorem Florentii, die 10. Cal. Febr. juxta Calendarium vetus Win∣toniensis Ecclesiae Vitellius E 18.
• ‖

  Iste electus 1129. mense Octobri conse∣cratus est Wintoniae à Willelmo Cant. Archie∣piscopo eodem anno 15. Cal. Decembr. prout refert Continuator Florentii. Electum die 11. Octobris referunt Annales Winchelcum∣benses.
• HENRICUS BLESENSIS.
• b

  ••ege Comes
• Obiit mense Septembri proximè sequen∣te martyrium S. Thomae Cant. (viz. anno 1171.) inquit Giraldus de jure Menev. Eccle∣siae, Dist. 7. Obiit 1171. 6. Cal. Augusti, inquit Bartholomaeus Cotton in Annalibus Norvic. 6. Id. Augusti, Historia Glastoniensis, & Radulfus de Diceto de Praesul. cap. 6. die 5. Id. Augusti, Obituarium Cant. Sedes vacavit triennio.
• †

  Ricardus Toclivius, aliis Hokelin, aliis de Ivelcestriâ cognominatus, contra consue∣tudinem antea receptam intronizatus est 1173. 16. Cal. Junii, ante consecrationem. Confir∣matus anno sequenti à Ricardo Cant. Archie∣piscopo die 1. Octob. consecratus est ab eadem Cantuariae 6. Octobr. Sedit annis 14. septi∣manis 11. obiit 1188. 11. Cal. Januar. Ista Diceto in Imag. Hist. p. 568, 582, 641. De die obitûs conveniunt Gervasius, Florile∣gus, & Obituarium Cant. Soli Annales de Lanercost illum in Festo S. Thomae Apostoli decessisse volunt. Iste anno 1179. in magno Parliamento Windesorae habito constitutus est unus ex Justiciariis itinerantibus; postea ab Henrico Rege Archijusticiarius Angliae renun∣ciatus:
• RICARDUS.
• ‖

  Godefridus, filius Ricardi de Luci, An∣gliae Justiciarii, qui abdicato munere anno 1179. Canonicus Regularis factus est in Ab∣batiâ de Lesnes, quam in ••undo suo ipse fun∣daverat, ante susceptum Episcopatum Decanus erat S. Martini London. & Justiciarius itinerans anno 1179. Vid. Hoveden. f. 337. Ad Se∣dem Wintoniensem nominatus à Ricardo Re∣ge apud Pipewelle 1189. 15. Sept. consecratus est apud Westmonasterium die 22. Octobris sequentis. Malè Matthaeus Paris illum die 1. Nov. consecratum scribit. Anno 1197. Justici∣arius Angliae constitutus, obiit 1204. 12. Sept. juxta Waverleiensem Chronographum, 11. Sept. juxta Wintoniensem nostrum, cui suffra∣gatur Obituarium Abbatiae de Winteneiâ.
• GODEFRI∣DUS DE LUCI.
• c

  sc. Bello∣campo.
• Rectè Chronicon MS. Lambethanum consecratum Romae ab Innocentio Papâ 1205. 7. Cal. Octobris fuisse refert; malè Florilegus Cal. Octobris. Obiit anno 1238. 5. Id. Ju∣nii, authore Matthaeo Paris, 5. Id. Julii ex sen∣tentiâ Wintoniensis nostri. Justiciarius Regis factus est anno 1214. die. 1. Februar. Plura extant Johannis Regis rescripta apud Prynnii collect. vol. 2. p. 355. vol. 3. p. 22. de electi∣one Ricardi de Marisco ad Sedem Wintonien∣sem anno 1214. factâ. Verùm errore mani∣festo vox Winton. pro Dunelm. irrepsit seu scri∣bae seu editoris vitio. Illo enim tempore Pe∣trus summâ apud Regem gratiâ viguit, & 24. annis superfuit.
• PETRUS DE RUPIBUS.
• †

  Electus est à Monachis Winton. anno 1238. antequam ad Episcopatum Norwic. promoveretur: quamvis Monachi minis regiis territi, ab electione citò pòst recesserint. Rex etenim Willelmum Episcopum electum Va∣lentinum ad Sedem Winton. transferri voluit: quem Monachi constanter repulerunt; & loco e••us Radulphum de Nevil Episcopum Cice∣strensem eodem anno ••legerunt. Rex magis adhuc excandescens, electionem missis procu∣ratoribus in Curiâ Romanâ cassari obtinuit anno sequenti. Priorem etiam alienigenam, natione Britonem, Conventui violenter praefe∣cit; qui plures Monachos ad partes Regis trax∣it. Valentinus interim à Papâ impetraverat, ut ad Episcopatum Leodiensem eveheretur, & Wintoniensem simul teneret; quùm Viterbii veneno extinctus obiit 1239. 1. Nov. Vide Matthaeum Paris p. 473, 517. Anno 1240. Willelmus Raley iterum à Monachis invito & inscio Rege electus, confirmatus est à Papâ 1243. 13. Sept. & post multas repulsas ad∣missus à Rege 1244. mense Aprili, introniza∣tus 20. Novembris. Obiit anno 1250. circa Festum S. Matthaei juxta Matthaeum Paris; rectiùs circa Festum S. Egidii, quod vult Tho∣mas Wikes. Die 1. Septembris obitum con∣tigisse confirmat Obituarium de Winteneiâ.
• WILLEL∣MUS DE RA∣LEY.
• ‖

  Adomarus, frater Henrici Regis uteri∣nus, de Lezignan in rescriptis regiis ejusce tem∣poris cognominatus, juvenis 23. circiter an∣norum, adhuc existens Acolythus, enixis Henrici precibus intervenientibus, exeunte anno 1250. electus est, confirmatus à Papâ 1251. consecratus ab eodem 1260. medio mense Maio, invitis Angliae Baronibus, qui Henri∣cum de Wengham loco ipsius superstitis à Mo∣nachis eligi secerant sub initium anni 1259. Anglis ••••••im Adomarus ob turbatum regni statum & prava consilia Henrico Regi data maximè invisus fuit; ab eisdem Angliâ depul∣sus 1258. 18. Julii. Quin & anno sequenti Proceres & Communitas regniscriptâ ad Papam gravi epistolâ orabant; ut illum ab admini∣stratione Wintoniensis Ecclesiae amoveret; eò quòd regnum multis annis turbaverit & expi∣laverit, & Henricum Regem ac Edwardum Principem infatuaverit. Extat Epistola in Annalibus Theokesbiriae & in Registro Rame∣siensi.
• ADOMARUS DE LEZIG∣NAN.
• Johannes Exoniensis, Oxoniensis God∣wino perperam dictus, consecratus est in Cu∣riâ Romanâ 1262. paulò ante Festum S. Mi∣chaelis, ex fide Chronici Dovorensis. Re∣versus in Angliam, professionem obedientiae Bonifacio Archiepiscopo fecit apud Wengham. Obiit in Curiâ Romanâ 1268. 20. Januarii, juxta Annales Londinenses, Wintonienses, & Waverleienses, 19. Januarii juxta Wigorni∣enses.
• JOHANNES DE EXONIA.
• †

  Translationis & intronizationis tempora noster rectè assignavit. Obiit annno 1280. 12. Februarii, apud Waverleiam sepultus 16. Febr. Cor autem Wintoniam die tertio se∣quenti delatum, in Ecclesiâ Cathedrali tumu∣latum est. Annal. Waverl. & Tho. Wikes M••lè Annales Wigorn. 12. Jan. decessisse, &. Wintoniae sepultum esse produnt. Obituari∣um Winteneiense ob. tum die 13. Februarii r••∣ponit.
• NICOLAUS DE ELY.
• Registr. Peck∣ham f. 68.
• Annal. Wi∣gorn.
• Registr. Peck∣ham f. 143.
• Waverley.
• Registr. Gis∣fard Ebor.
• Rot. Profess. autogr. 5.
• Pat. 10. E. 1. m. 6.
• Registr. de Pontoys.
• Annal. Lon∣don. Chron. Winton. bre∣ve.
• Registra Win∣chelsey, Woodlock, Morton.
• Pat. 33. E. 1. m. 26.
• Registr. Cant.
• Registr. suum.
• Annal. London.
• Pat. 6. E. 2. pat. 1. Registr. Ebor. Registr. Cant. Registr. Mor∣ton. Chron. bre∣ve Winton. Registr. Prio∣ratus de Suthw.
• Registr. Prio∣rat. de Suth∣werk. Johannes Tri∣kelowe in An∣nal. Willelmus Dene in Hist. Registr. Cran∣born. Henr. Blanford in Contin. Jo. Trikelowe. Registr. Rey∣nold.
• Registr. Cant. Chron. breve Winton. Birchington.
• Will. Dene.
• Registr. Cant.
• Dugdal. Orig. Jurid.
• Adam Meri∣muth in Contin, Florilegi.
• Regist. Priorat▪ de Suthwerk.
• Thorn. Hist▪ col. 2082.
• Registr. Cant.
• Registr. Lang∣ham.
• Galba E. 7.
• Registr. Lang∣ham.
• Birchinton p. 47. Registr. Lang∣ham. & Morton.
• Registr. Arun∣dell.
• Registr. Arun∣dell.
• Dugdal. Orig. Juridic.
• Regist. Stafford
• Obituar. Cant.
• Registr. Well.
• Regist. Stafford
• Dugdal. Orig. Juridic.
• Registra Mor∣ton & Remp.
• Regist. Morton.
• Registr. Cant. Vitell. A. 16.
• Obit Cant.
• Liber niger Ar∣chidiaconi Cant. p. 63.
• Occasionem i∣starum Episto∣larum vide a∣pud Rudbur∣num pag. 245. & Eadmerum Hist. Nov. l. 1. p. 10.
• a

  viz. Wi∣gorniensem.
• Vol. 2. par. 2. p. 193.
• Suprà p. 133▪
• Chron. breve Winton. vetus.
• Annal. Winton.
• De gestis Pon∣tif. l. 2. f. 140.
• Annal. Winton.
• Annal. Burton Monastic. l. 272.
• Annal. Winton.
• Annal. Burton.
• Annal. Waver∣ley.
• Annal. Teokes∣ber. Hist. Roff.
• Annal. Winton.
• Annal. Teokes∣bir.
• Annal. Teokes∣bir.
• Annal. Winton.
• Annal. Winton.
• Ma••. Paris.
• Annal. Winton.
• Annal. Winton.
• Annal. Wi∣gorn. Annal. Winton. Annal. Wi∣gorn. Annal. Waver∣ley.
• Registr. Mor∣ton & Peck∣ham.
• Registr. de Pontoys.
• Id.
• Id. & Registra Woodlock & Morton.
• Registr. Wood∣lock.
• Id.
• Registr. Lang∣ham.
• Registr. Mor∣ton.
• Regist. Stafford
• Reg. Morton.
• Reg. Coll. Winton. Registr. Cant.
• Registr. Coll. Winton.