Anglia sacra, sive, Collectio historiarum partim antiquitus, partim recenter scriptarum, de archiepiscopis & episcopis Angliæ, a prima fidei Christianæ susceptione ad annum MDXL

HISTORIA COENOBII ABENDONIENSIS A primâ ejus Fundatione ad annum Domini MCXXXI. ex Ad∣ditamentis Chronici FLORENTII WIGORNIENSIS, authore Mona∣cho ABENDONIENSI.

[De qua in superioribus Dissertationibus saepiùs facta est mentio.]

INclyti Regis Edredi tempore vir Domini Aethelwoldus, qui in Mona∣sterio [Aera Mariani Scoti DCCCCLXX] [Aera Dionysii Exigui DCCCCXLVIII] Gleastoniensi in Monachico habitu sub Abbate Dunstano Domino Jesu Christo devotè serviebat, cupiens ampliori scripturarum scientiâ doceri, decrevit ultra marinas adire partes. Sed Regina Eadgifa ma∣ter Regis memorati praevenit ejus conanima, dans consilium Regi, ne ta∣lem virum sineret egredi de regno suo: insuper asserens tantam in eo fuisse Dei sapientiam, quae & sibi & aliis sufficere posset; quamvis ad alienae pa∣triae fines ob hanc causam minime tenderet. Quibus auditis delectatus Rex, magnam circa Dei famulum coepit habere dilectionem; placuitque ei sua∣dente matre sua a dare Sancto viro quendam locum vocabulo Abbandoniam; in quo modicum antiquitus Monasteriolum habebatur, sed erat tunc neg∣lectum ac destitutum, vilibus aedificiis consistens, & XL. tantum mansas possidens; reliquam verò praefati loci terram, quae centum cassatorum lustris hinc inde giratur, Regali dominio subjectam Rex ipse possidebat. Quis au∣tem antiquorum illius primum institutor fuerit, monimento veterum accepi∣mus; quod † Cissa Rex Heano cuidam religiosae vitae viro ac Abbati simulque sorori ejusdem Cissae nomine locum ad omnipotentis cultum con∣struendi coenobii dedit, quod Abbandun antiquitus appellatur, collatis ad hoc Regio munere plurimis beneficiis & possessionibus ob vitae necessarium inibi forte degentium. Verùm non multò pòst antequam insisteretur designato operi, Rex ••pse obiit. Rex autem Ina primò donationes supradictas irritas fieri decrevit; demum facti poenitens, de suis etiam easdem longè uberius auxit; adeò b ut CCL. Cassatorum descriptionem sub anno Incarnationis Dominicae DCXCIX. regali edicto sanciret, praedicto Abbate Heano regi∣men loci tenente. Horum posteriori tempore testamentum Principum Aethel∣baldus Rex suae quoque authoritatis collatione ratum esse constituit sub Da∣nielis antistitis & † Cumani ejusdem loci Abbatis attestatione.

Succedentibus nonnullis postea annis, Kenulfo Rege jus regium obtinente, Rethunus quidam officio Episcopali functus Abbatis locum in Abbandoniâ est adeptus. Qua tempestate idem Coenobium tam gravibus implicabatur Re∣gis officialiumque ejus exactionibus; ut maximum suarum rerum illic comman∣entibus fieret taedium. Siquidem Rex ipse [plus] solito convivia sibi requirere, & homines, quos solidarios dicimus, sibi subdiurnandos consueverat com∣mendare. Officialium autem venatorum & falconariorum Regis quisque pro posse possessiones Ecclesiae vexabant. Unde vir ille unum invenit remedi∣um, pretio cum precibus obvius ire. Centum itaque & XX. libras necnon & C. manentes ad Regalem villam, quae Suthun dicitur, eo tenore Regi obtulit; quatinus omni post tempore in Abbandoniâ & in universis ejus pos∣sessionibus libertas praedictarum inquietudinum fieret. Cujus voluntati Rex in omnibus assensum praebuit. a Quod decretum anno Regni sui XXV. ab incarnatione vero Dominicâ DCCCXXI. sancitum est. His itaque peractis, Antistes ille Romam adiit; Sanctum Papam Leonem Petri Apostoli vicem tunc agentem repperit; qui ejus itineris causam audiens, benigne ut requi∣rebat Abbendonensis loci libertatem Apostolicâ authoritate sancivit; Regique Kenulfo & caeteris in Anglia potentibus litteras dirigens, hortatus est eos ad reverentiam cultumque ejusdem loci. Quae postquam ille b patravit, in summâ quiete quoad vixit coenobium illud gubernavit. Post cujus discessum quid huic loci contigerit usque ad gloriosi Principis Aethelstani imperium, quia nusquam certi quicquam addiscere potui, suo meus stilus caruit officio. Rege Aethelstano regnante, & Abbendonensi coenobio praesidente Cinatho Abbate, villas quae ab incolis Swinford & Sanford vocantur & Dumeltun in Gloecestrae Comitatu sitam largitus est Anno ab Incarnatione Dominicâ DCCCCXXXI. Nec multò pòst Rex ipse obiit. Post obitum verò ejus ad tantam est solitudinem redactum; ut omnibus sibi adjacentibus possessi∣onibus regio subactis dominio, à Monachis omnino destitueretur. Cujus in∣fortunii malum quibus ex causis acciderit, nil veri ad meam pervenit noti∣tiam. Veruntamen testamentorum libri possessiones Ecclesiae continentium reservati sunt Dei providentiâ; à tempore autem Inae Regis, sub quo Coenobi∣um primò constructum est, ad hanc ejus desolationem CC. & XL. revolutio annorum fuisse reputatur.

Factumque est consentiente Dunstano Abbate secundùm Regis voluntatem, ut vir Dei Aethelwoldus praenotati loci † susciperet curam; quatinus in eo Monachos ordinaret regulariter Deo servientes. Venit ergo servus Dei ad lo∣cum sibi commissum; congregavitque sibi in brevi spatio gregem Monacho∣rum, quibus ipse Abbas jubente Rege ordinatus est. Dedit etiam Rex possessionem Regalem, quam in Abandonia possederat, hoc est, centum cas∣satos cum optimis aedificiis, Abbati & fratribus ad augmentum cotidiani vi∣ctûs; & de regio thesauro suo multùm eos in pecuniis juvit. Sed mater ejus largiùs solatia munerum eis direxit.

Venit ergo Rex quadam die ad Monasterium, ut aedificiorum structuram per seipsum ordinaret; mensusque est omnia fundamenta propriâ manu, quem∣admodum muros erigere decreverat: rogavitque eum Abbas in hospitio cum suis prandere. Annuit Rex ilico; & contigit adesse sibi non paucos Opti∣matum suorum venientes ex gente Northanhimbrorum, qui omnes cum Rege

adierunt convivium. Laetatusque est Rex, & jussit abunde propinare hospi∣tibus hydromellum. Quid multa? hauserunt ministri liquorem tota die ad omnem sufficientiam convivantibus; sed nequivit ipse liquor exhauriri de vase nisi ad mensuram palmi, gaudentibus Northanhimbris & vesperi cum laetitia recedentibus.

Operariorum providere alimenta Aelfstanus Monachus praecepto Abbatis curam acceperat. Accidit namque quadam die, dum Abbas more solito pe∣ragraret Monasterium; ut aspiceret illum fratrem stantem juxta fervens cal∣darium, in quo victualia praeparabat artificibus. Et intrans vidit omnia vasa mundissima ac pavimentum scopatum. Coxit enim carnes cotidie solus, & operariis ministrabat, focum accendens, & aquam apportans, & vasa denuo emundans. Dixitque ei Sanctus Aethelwoldus:

O mi frater, si talis miles Christi es, qualem te ostendis; mitte manum tuam in bullientem aquam, & unum frustum de imis mihi impiger attrahe.

Quod sine mora fecit, non sentiens calorem ferventis aquae. Quo viso Abbas jussit deponi frustum, & nemini hoc indicare viventi. Qui cùm postea ob vitae meritum Pontificatus culmen apud Wiltonam adeptus fuisset; adveniente sui ab hac vita evocatione Abbandoniam deportatus atque sepultus est anno ab incarnati∣one Christi DCCCCLXXX.

Erat & puer in eodem Monasterio purae innocentiae studii, nomine Aedme∣rus, quem Abbas ac fratres nimium diligebant. In tali itaque aetate & gra∣tiâ constitutus, infirmitate correptus pervenit ad vitae ultima. Cumque ex∣itûs horam praestolaretur; subito in ecstasi factus, coelesti se interesse curiae at∣que ibi matrem Dei Mariam residere conspicatur. Ante eam itaque hic ado∣lescens adducitur, atque ab eadem an cum assistentibus sibi amodo remanere, an in vitâ adhuc mortali degere velit, affabili ut semper est vultu sciscitatur. Ille nil tristitiae, nil indigentiae his, quos intendebat, adesse considerans, malle se illic dixit quam aliàs, si mereretur, jam associari. Cujus delectioni cum effectus fore promitteretur; inter visionis illius gaudia ad se reversus, Abbati suo quae viderat quaeque audierat pandit. Et ut vera esse quae narrarat pro∣barentur; spiritus ejus à corpore exiens mox illius, quam acceperat, promis∣sionis in Sanctorum coetu compos efficitur.

a Ut districtioris autem vitae tramitem cùm è diversis Angliae partibus viri Dei Aethelwoldi auditâ sanctitate plurimi differenti more legendi canen∣dique instituti ad eum convenirent atque reciperentur: volens eos in Eccle∣siâ consonâ Deo voce jubilare, ex Corbiensi Coenobio, quod in Francia situm est, Ecclesiasticâ eâ tempestate disciplina famosum, viros accersiit solertissi∣mos; ut illos in legendo psallendoque sui imitarentur.

Ad beati quoque Benedicti coenobium Floriacum de suis Monachis unum Osgarum nomine transmisit, normam vivendi, prout illic mos erat, discere ac in domum reversum socios horum quae didicerat participes efficere: Quibus rebus factum est; ut qui novitii in Ecclesiastico instituebantur disci∣pulatu, brevi aliis in Anglia perfectiores doctioresque praedicarentur. San∣ctus etiam Aethelwoldus trium Regum sibi invicem in Regno succedentium, dum regimen Abbatiae gereret, simul & Archiepiscoporum, Antistitum, Ab∣batum, Primatumque Regni confirmatione ac auctoritate tria privilegia de loci libertate acquisivit canonica ac regali descriptione roborata. Ea tem∣pestate non habebantur Monachi in gente Anglorum, nisi tantum qui in Glastonia morabantur & Abbandonia. Quanta verò ipsa fratrum collectio profecerit, Regnum Angliae quamdiu constiterit testabitur; in cujus multis regionibus à patre Aethelwoldo Coenobia fundata celeberrima, ac de ejus Mo∣nachorum numero Abbendoniae electi Abbates cum Monachis & illic sunt di∣recti. Quorum ista sunt vocabula, Heli, Burch, Torni. In quibus hujus hominis quanta fuerit probitas, a miranda est; cùm [quod] solus tot Ec∣clesias

in Anglia construxerit, tum quòd tales discipulos habuerit, ut quidam Archiepiscopi, nonnulli Episcopi, plures verò Abbates ac Monasteriorum fundatores fierent. Ante verò quam ipse vir Sanctus ad Episcopatum eligeretur; ditatus est locus, quem regebat, scilicet Abbendonensis, sexcen∣tis & eo ampliùs cassatis, insuper & aeternae libertatis suffultus privilegiis divina simul & Regia auctoritate conscriptis, quae laminis aureis sigillata inibi usque hodie conservantur. [ DCCCCLXXXV] [ DCCCCLXIII]

Sanctissimus Aethelwoldus venerabilis Abbas Abbendonensis Ecclesiae, à Beato Dunstano educatus, mortuo Brihthelmo Episcopatum Wintoniensis Ecclesiae suscepit; & eodem anno jussu Regis expulsis Clericis, Monachis Abbendoniensibus vetus Monasterium instituit. Hic namque Regem exi∣mium, cujus erat Consiliarius, ad hoc maximè provocavit; ut Clericos à Monasteriis expelleret, & Monachos Sanctimonialesque in eis collocari ju∣beret. Vice verò S. Aethelwoldi Abbendoniae Abbas constituitur Osgarus ejusdem Monasterii Monachus. Sed quia Ecclesiam Abbendonensem ante susceptum Episcopatum dedicandam reliquerat; post sui consecrationem & ipsam unâ cum B. Dunstano & aliis nonnullis Coepiscopis suis in honore Dei Genitricis Mariae consecravit V. Kalend. Januarii. [ DCCCCXCIX] [ DCCCCLXXVII]

Domnaniae Praesul Sidemannus obiit; cujus corpus Abbandoniam defer∣tur, & in porticu S. Pauli Apostoli illic decenter humatur. [ MVI] [ DCCCCLXXXIV]

† Sanctus Aethelwoldus Wintoniensis Episcopus, Indictione secundâ, Kalendis Augusti è saeculo migravit. Domnus etiam Osgarus Abbas Abben∣doniae per idem tempus diem clausit ultimum. [ MVII] [ DCCCCLXXXV]

Erat tunc Major domûs regiae Aelfricus quidam praepotens, fratrem habens Edwinum institutione Monachum. Hic apud Regem pretio exegit; ut fra∣ter ejus Abendoniae Abbas praeficeretur. Quod & factum est. [ MXII] [ DCCCCXC]

† Edwinus Abbas Abbendonensis obiit; cui successit vir venerabilis Wulgarus. [ MXXVIII] [ MVI]

Alfricus Dorobernensis Archiepiscopus obiit; & sepultus est Abbandoniae, unde Monachus extiterat: sed regnante Kanuto Rege ad sedem suam tran∣slatus

est. Cui Wintoniensis Episcopus Alfegus successit; & pro illo Kenul∣fus Episcopatum suscepit. [ MXXXIX] [ MXVII]

Pius Pastor Abbas Abbendoniae Wulgarus obiit anno XXVIII. ex quo illum divina pietas eidem Ecclesiae praefecit. Cujus Abbatis industriâ vigilante, nec∣non & Dei misericordiâ protegente, inter tam dissidentes in Angliâ motus Coenobium Abbendonense à Danorum devastatione permansit immune; cùm dextrâ laevâque hostium incursio passim loca universa subrueret; aut si bene∣volentior fieret, maximo sese pretio habitatores eorum redimere sineret. Cui in Pastoralitate Domnus Adelwinus successit. Quem Rex Kanutus pro lau∣dabilis vitae merito secretorum suorum conscium efficiens, à noxiis sese re∣trahere ac recta appetere ejus suasionibus studebat. Hinc & Coenobium Ab∣bendonense à Rege diligitur, & muneribus ejus cumulatur. Nam inter alia sua donaria capsam de argento & auro parari fecit; in qua S. Vincentii Le∣vitae & Martyris reliquiae collocarentur. [ MLII] [ MXXX]

Venerabilis Abbas Abbendoniae Adelwinus obiit. Cui ex hac vitâ dece∣denti Siwardus ex Glestoniensi Coenobio Monachus successit, tam saecularium quàm ecclesiasticarum vigore admodum fultus. [ MLXVI] [ MXLIV]

Hoc anno Cantuariensis Metropoleos Archiepiscopus Edsius accitum Siwar∣dum Abbatem Abbendoniae, quem prudentiâ plurimum vigere noverat, Re∣gis consensu & regni Primorum Pontificatûs decoravit apice, ac Patriarchatûs sui vice ipsum fungi instituit. Nam ipse privatis uti volebat; quia aegritu∣dine laborabat. Abbendoniensi autem Ecclesiae Aethelstanus ejusdem loci Sacrista Abbas constitutus est. [ MLXX] [ MXLVIII]

Vir Domini Aethelstanus Abbas Abbendoniae obiit; cui successit quidam de Monasterio S. Eadmundi Monachus, in auri argentique fabrificio operator mirificus, nomine Sperafoc. [ MLXXI] [ MXLIX]

Sed & Archiepiscopi vices moderans Siwardus, aegritudine correptus, Abbandoniam à Cantiâ aeger defertur; & duobus illic mensibus lecto deten∣tus, ab hac vitâ educitur; atque ibidem sepelitur. [ MLXXII] [ ML]

Sperafoc Abbas Abbendoniensis Londoniae Praesulatum suscepit; sed ante∣quam esset consecratus, à Rege Edwardo est ejectus. Venerat per hós dies ad Regem quidam de Norwegiâ gente Episcopus vocabulo Rodulfus, regi propinquus. Hic Abbendonensibus Abbatis jure praeficitur. [ MLXXIV] [ MLII]

Rodulfus Episcopus & Abbas Abbendonensis Ecclesiae obiit; cui successit Ordricus ejusdem Monasterii Monachus.

Abbas Abbendoniae Ordricus postquam Domum sibi commissam honorificè [ MLXXXVII] [ MLXV] gubernasset, & à memoriâ Principum Apostolorum ad sua remeâsset; diu∣tinâ coctus aegritudine, diem sortitur ultimum. Faldredus verò in eodem Monasterio Praepositurae officium exhibens, Abbatiae dominatum post illum adipiscitur. [ MXCIII] [ MLXXI]

Aldredus etiam Abbas Abbendoniae apud Castellum Walingafordense in captione ponitur. Sed aliquanto pòst tempore inde eductus, in manus Win∣toniensis Episcopi Walchelini servandus committitur; apud quem mansit quoad vixit. Cui in Abbatiam successit Athelelmus de Monasterio Gemme∣tico Monachus. [ MCVI] [ MLXXXIV]

Abbas Athelelmus Abbendonensis Ecclesiae obiit. Cui successit Rainoldus, & ipsè Monachus Gemmeticensis Ecclesiae. [ MCXIX] [ MXCVII]

Decessit etiam Domnus Rainaldus Abbas Abbendoniae [post cujus obitum Rex] Abbatiam Abbandoniae & alias plures in manu suâ [usque ad obi∣tum] tenuit. [ MCXXII] [ MC]

Quarto itaque mense regni illius [Henrici I. Angliae Regis] die omnium Sanctorum per manum Episcopi Lincolniensis Rotberti Domnum Faricium ex Malmesburiensi Coenobio Monachum Abbendoniam direxit; & ut debitam illi subjectionem deferrent, Monachis mandavit: utiliorem eis fore nusquam ut rebatur posse se providere Patronum contestans. Hic itaque genere Italicus, saeculari prudentiâ cautissimus, literarum adprimè scientiâ optime eruditus; medicinae peritiâ adeò exercitatus, ut ejus solius a antidotum confectioni∣bus Rex ipse se crederet saepe medendum. Erat & Romanae Ecclesiae notus; cum & in eâ tum multis & in aliis Ecclesiis per Ausonias oras diu deguerit. Quare tantae opinionis personam Archiepiscopo Anselmo ab hac vita migrato parasset Rex substituere; nisi normâ aequitatis ejus inflexibilis quibusdam majoris ordinis Ecclesiastici suspectâ, ipsorum factione id tum pertur∣baretur. [ MCXXXIX] [ MCXVII]

Vir etiam laudabilis Domnus Faricius Abbas Abbendonensis Ecclesia, cùm ejus industria opes illius Ecclesiae multiplicatae de die in diem augmentaren∣tur, decidit in aegritudinem: qua ex hac luce subtractus à laboribus suis beato fine quievit, XVII. videlicet regiminis sui anno, VII. Calend. Martii. [ MCXLIII] [ MCXXI]

Rex etiam Optimatum suorum consilio Abbendonensi Ecclesiae praefecit in Pastorem quendam bonae famae virum nomine Vincentium ex Gemmetidensi Ecclesia Monachum, cunctis qui aderant id laudantibus. Erat enim valde benignus, ac pietatis gratia plenus. Omnibus compatiebatur, omnes pro af∣fectu diligebat.

Vir non modicae prudentiae, duorum Episcoporum Wigornienslum, Sam∣sonis [ MCXLVII] [ MCXXV] videlicet & Teovulsi, Archidiaconus Hugo nomine XII. Calend. Apri∣lis obiit. [ MCLII] [ MCXXX]

Venerabilis Abbas Abbendonia Domnus Vincentius decimo anno sui regi∣minis IV. Calend. Aprilis ex hac vita decessit.—† Prior etiam Winto∣niensis Ecclesiae Ingulfus nomine apud Wudestoke Abbas electus Abbendo∣nensi Ecclesiae, à Rogero Selesberiensi Praesule VI. Idus Junii die Dominica consecratur Salesbiriae.

Notes

• a

  Reperitur Charta hujus donativa in Monastico Angl. Tom. 1. p. 101. data anno 955.
• †

  Regulus is fuit Comitatuum Wiltoni∣ensis & Bearacensis sub Kinwino West∣saxonum Rege. Sic Historia Abbendo∣niensis in Monastico Angl. Tom. 1. p. 97.
• Heano Cissae nepos fuit; Coenobium autem Abbendoniense construxit anno 675. si Historiae modò citatae fides.
• b

  Extat ea de re Charta Inae Regis, in Mo∣nastico Tom. 1. pag. 99. quae quidem CCLXXIII. cassatos nume∣rat.
• †

  Conanum vocat, & Heano immediatè successisse, Conano Rethuunm prodit Hi∣storia Abindon. ibid. p. 98.
• a

  Habetur privilegium istud in Mo∣nastico Tom. 1. p. 100.
• b

  •• impetra∣••it.
• †

  Ethelwoldus primus Abbas Abban∣doniae factus est anno 954. juxta Historiam Glastoniensem in Monastico Angl. Tom. 1. p. 16. Apud Ingulphum tamen subscrip∣sisse Chartae Edredi Regis datae Coenobio Croilandensi anno 948. reperitur.
• Diploma Edgari Regis hac de re ex∣tat in Monastico Tom. 1. p. 102.
• a

  l. Ad.
• a

  l. mirandum.
• De Ethelwoldi promotione paria ha∣bet Florentius vulgatus; de Osgari succes∣sione silet: quam tamen narrat Historia Abbendonensis in Monastico Tom. 1. pag. 105. & Wolstanus in Vita Ethelwoldi cap. 21.
• †

  Ethelwoldi obitum re••ert etiam Flo∣rentius vulgatus; de Osgarotacet. Praeter Florentium, Wolstanus etiam Ethelwol∣dum die dicto obiisse confirmat in Vita ejus, cap. 41. Elfricus tamen (in ejusdem Vita MS. citata à Mabillonio, Act. Be∣nedict. Saec. V. pag. 619.) obitum illius die 3. Calend. Augusti contigisse narrat.
• Eadwinum vocat Florentius vulgatus, qui successionem ejus perfunctoriè narrat.
• †

  Haud dissimilia Florentius vulgatus.
• Archiepiscopi Core∣piscopum vocat Florentius vulgatus, qui obitum ejus breviter perstringit.
• a

  l. antidoto∣rum.
• Ista quidem, quamvis ad Histo∣riam Abbendonensem parum facien∣tia, addere consultum duxi; ne quid nostri Codicis Additamentorum praeter∣mitteretur.
• †

  Ista habet & Continuator Florentii Wigorniensis.
• Privilegium Eugenii III. Papae illi datum invenitur in Historia Abindonensi in Monastico Tom. 1. p. 107.