Ymadroddion bucheddol ynghylch marvvolaeth o waith Dr. Sherlock ; y gyfieithwyd yn Gymraeg gan Thomas Williams, A.M.

RHAN II.

Beth leied achos sydd ini gwyno fod oes dynol riw cyn fyrred.

PA achos bychan sy' ini gŵyno, fod oes dyn cyn fyrred, a bod angau yn rhy bryssur yn sengu ar ein gwartha: o herwydd 1. Yn gyntaf: nid ydyw byw yn hir ar y ddaiar, yn cyttuno ag ystâd bresennol y byd. Ag 2. Yn ail yr ŷm yn byw yn ddig∣on ei hŷd i bob defnydd llesol, a phwrpas doeth, er mwyn pa rai mae n dda byw, ag i gyflawni pob gwasanaeth i ba v̂n yr ordei∣niwyd bywyd.

I. Nid yw hiroes yn cyttuno ag ystâd neu gyflwr presennol y byd hwn. Beth oedd cyflwr y byd cyn y diluw, a pha fodd yr oedd y bobl yn y dyddiau hynny yn treulio eu hamser, nis gwyddom, o herwydd nid ydyw Moses yn rhoi cyfrif yn y byd o hyn: Ond os cymmerwch y byd fel y mae ef yn ein hamser ni ag fel yr ŷm ni yn ei gael ef. Cymmeraf i arnaf fodloni y cyfryw bobl pwy bynnag ydynt, yn cŵyno fod oes dyn yn ferr, na byddeu 'n ddedwyddwch gyffedinol i ddynol riw, pe bae 'n byw yn llawer hwy; Oblegid 1. fod y byd wedi ei rannu yn anghydran, hynny yw, mae rhai yn cael rhan helaeth o hono ef, ag nid yw eraill yn cael dim ond y maent yn ei ennill wrth chwŷs eu hwynebau a

mawr boen, a llafur; neu'r pethau y maent yn eu crefu allan o eraill er mŵyn Duw, neu yn dyfod o hyd iddynt drwy dwyll a lladrad neu'r cyfryw foddion anwireddus: yrowan er y bydde y cyfoethog a'r llwyd∣diannus yn abl bodlon i warrio rhyw gan∣toedd o flynyddoedd yn y byd ymma o her∣wydd eu bod yn byw yn esmwyth arnynt, ag yn cael eu byd wrth eu hewyllys, ag yn mwynhau ei bleferau ef y faint a fynnont, et∣to tebygwn fod dengmlynedd a deugain neu drugain mlynedd yn fwy na llawn ddigon i gaeth-weision; a cherdod ddynion; siŵr llawn ddigon ei hŷd hyn o oes ir sawl a fo byw mewn mynych newyn ag eisieu, mewn ca∣ethiwed a charchar. A phwy bynnag sy' yn y tostgyflwr hwn ag etto a ewyllysie fyw yn hwy na hyn, mae'n rhwymedig iawn i ddiolch i Dduw, ag i glodfori ei ddoethineb ai ddaioni ef am beidio bôd o'r un feddwl ag ef: Am hynny mae achos a rheswm da i'r rhan fwyaf o bobl y byd i fod yn gwbl fodlon o fod eu hoes cyn syrred, oblegid nid oes dim yn eu heiddo iw denu hwynt, iw chwennychu hi yn hwy.

II. Yn ail: Mae cyflwr presennol y byd hwn yn gofyn ir naill genhedlaeth ddyfod ar ol y llall yn gynt: o herwydd fod y byd yn abl llawn o bobl, ag wedi ei rannu yn barod rhwng ei drigolion presennol, ag nid oes ond rhy ychydig o honynt, fel y Dy∣wedais or blaen, mewn cyffelybrwydd ir

lleill, sydd ganddynt ran gyfrifol o hono: yr awron bwriwch y byddeu ein holl hena∣fiaid er cant neu ddeucant o flynyddoedd yn fyw hyd y dydd heddyw, ag yn perchen∣nogi fyth eu hên feddiannau au gorucha∣fiaeth, beth a ddaethe o'r genedl bresennol, sy' yrown wedi cymmeryd eu lle hwynt, ag sy'n gwneud cymmaint o drwst yn y byd a nhwythe? Ag os bwriwch olwg yn ol drychant, neu bedwar cant neu bum cant o flynyddoedd, mae 'r cyflwr felly dostach dostach, fe a fyddeu 'r byd ar y pâs hwn∣nw yn rhy lawn o drigolion, ag lle mae un dyn tlawd truan 'rwan, fe a fyddeu bum cant, neu fe a fyddeu 'r byd yn rhydd i bawb fel eu gilydd, ag yn ddihawl, neu i bob dyn hawl ar bob peth, ag ni chredaf i fyth y mynneu'r bobl gyfoethog, a dedwydd y rhai a ewyllysient hiroes i hynny mor bod. Fe a lŵyr ymdwye hyn yr aerod ieuainc, a∣fradlon os na byddeu iddynt mor gobaith o ddyfod iw tir, hyd ym mhen y trychant neu bedwar cant o flynyddoedd, y rhai yn gyffredin a gyfrifant oes eu tadan yn hir ag yn anhydyn. Fe anrheithie hyn eu harfer hwynt, o warrio eu tiroedd cyn eri∣oed eu bod yn feddiannol o honynt, ag a wnae iddynt fyw yn ddwl ag yn ddi-afrad∣lon heb ddiolch iddynt; ag mi wn nad yd∣yt yn gwneuthur ond y cyfrif lleiaf o fyw felly: am hynny gobeithiaf am danynt hwy yn enwedig, na wnânt hwy pa un bynnag

ddim defnydd o'r rheswm hwn yn erbyn rhagluniaeth Duw, sef o achos nad oedd eu tadau hwynt ond berr eu hoes ag o ychydig ddyddiau ar y ddaiar; ag etto o'r rhan fyn∣ychaf dymma'r gŵyr crâs tlysion sy'n hoffi eu gwan synwyr eu hunain, ag yn gwadu Duw, a phan drawo'r chwimp yn eu pen∣nau hwynt a ymrafaeliant hefyd a phob peth sy' yn eu ffôl feddwl hwynt yn gwrth∣wynebu ag yn gwanhychu ffydd yn Nuw, ag yn ei ragluniaeth ef, ag ymmysc pethau eraill beiant yn helaeth, o herwydd fyrred yw amser dyn; ond bychan yw'r achos id∣dynt wneud felly oblegid eu bod yn fynych yn byw yn hwy nag y bo ganddynt ddim iw cadw.

III. Yn drydydd: Maer byd hwn yn ddi∣gon drwg fel y mae yrowan yn sefyll, er byrred ein hamser i fyw ynddo, cyn waethed nas gŵyr pobl Dduwiol ond prin pa, fodd i dreulio ynddo ddeg a deugain neu drugain o flynyddoedd; ond ystyriwch waethed a fyddeu mewn pob tebygoliaeth, pe bae dyddiau dyn yn cyrraedd chwechant, seith∣gant, neu wythgant o flynyddoedd. Pan fo 'r byd nessaf ger llaw megis o fewn deu∣gain neu ddeg a deugain o flynyddoedd, a phan fo'm yn barod megis yn troedio ar ei ymmylau ef, oni ddichon ei fod cyn nessed attom, attal pobl oddiwrth wneuthur y dry∣gau mwyaf, a ŵyr neb pa faint o ddrygau a wnânt? os byddeu iddynt ond gobaith

o fyw dros drychant neu bedwar cant o flynyddoedd ymmhellach? os ydyw pobl yn gwneuthur cymmaint o ddrŵg mewn ugain mlynedd neu ddeg ar hugain, pa faint helaethach o'i drygioni a fyddent, pa faint mwy o ddrŵg â wnaent mewn cantoedd o flynyddoedd? ag erbyn hyn ond lle ded∣wydd i fyw ynddo fyddeu'r byd ymma. Nyni a welwn pan oedd amser dyn wedi ei ddirynnu cyhyd yn y cynfyd gynt, fod ei ddrygioni ef hefyd mor annoddefus, fel yr edifarhaodd ar Dduw o herwydd iddo grëu dyn; ag am hynny yr ordeiniodd ddestry∣wio 'r holl genedl hon heblaw Noah ai deu∣lu, ar cyfrif a'r rheswm goreu a ellir ei roddi o fod annuwioldeb wedi ymdanu tros wyneb yr holl ddaiar, ai thrigolion yn gwbl oll, yw hyn: sef o achos bod gŵyr annuwiol yn yr amseroedd hynny yn byw yn hîr, ag yn llwyddianus o dippin i dip∣pin, yn llygru eu gilydd o'r naill ir llall, hyd nad oedd ond ûn teulu cyfiawn yn eu mysg hwynt, na dim rhwymedi ond ei de∣strywio hwynt oll, trwy adel y teulu cyfi∣awn hwnnw yn unig, yn fyw i ail-genhedlu 'r byd newydd.

Ag ar ol i Dduw ordeinio ynddo ei hu∣nan, ag heblaw hynny addaw wrth Noah na ddestrywieu ef fyth mor byd drachefn trwy ddistryw mor gyffredinol ar diluw, hyd yn nydd y farn ddiweddaf; yr oedd yn rhaid o dippin i dippin fyrrhau enioes dyn,

a hon oedd y ffordd nessaf iw wneuthur yn fwy tringar a rheolus, trwy symmudo hefyd siamplau drŵg allan or byd. A hynny a rwystre i wenwyndra annuwioldeb ymda∣nu, ag a ail lanwe 'r byd â siamplau newydd o gyfiawnder a rhinwedd; O herwydd lle bo aml genhedlaethau yn dyfod ar ol eu gi∣lydd mewn ychydig amser, nid oes nemawr o oes nad yw yn cynnwys rhyw siamplau gwychion megis i adnewyddu 'r byd ag i helaethu doethineb a rhinwedd. Mi allwn ddywedyd llawer o bethau heblaw hyn, er mwyn bodloni a throi meddyliau y sawl sy'n cŵyno o achos bod eu hamser i fyw ar y ddaiar ond byr. Sef, nad ydyw beth iw ddymuno, os ystyriwn ein cyflwr presen∣nol yn y byd ymma, Bod ini fyw ynddo saith neu wyth gant o flynyddoedd; ond yr wyf yn meddwl fod a ddywedais yn barod yn gwasanaethu, os medraf wneud yn dda yr ail peth a addewais. Sef, fod ein hen∣ioes yn ddigon ei hŷd os gwnawn y goreu o honi i gyflawni pob doeth a daionus bwr∣pas a osododd Duw o'n blaen. Hynny yw, os byddwn byw yn y byd hwn fel y gwed∣dai i ddynion.

Yn awr ni ryfygaf addaw bodloni pôb dŷn ynghylch y peth hyn, o herwydd nid oes yn fyw y sawl a fodlona 'r sawl a fed∣dyliant mae'r unig ddefnydd a ddylent w∣neuthur o'i bywyd yw bwytta ag yfed a meddiannu pleserau aflan y cnawd, fod deng

mlynedd a' thrugain yn gystal ir pwrpas ymma ag wyth gant, neu naw cant o flyn∣yddoedd: oblegid po mwyaf y meddian∣nent y pleserau hyn, a pho mynychaf y cymmeront hwynt, maent felly wrth eu bôdd fwy-fwy; ond mae'n rhaid ir cyfryw bobl ddeall, nad er mwyn hyn yn bennaf y ganed dŷn, nad yw'r rhain ond moddion i gynnal eu bywyd hwynt, yr hwn fywyd a welodd Duw yn dda ei gynnal ai ddifyrru trwy drefnu iddo ef amryw fodlonrwydd priodol, yr hwn fodlonrwydd hefyd nis gallwn ni moi esceuluso heb fod yn y cy∣famser yn anesmwyth ag yn ofidus; ag o herwydd hyn nid eill neb ei anghofio a'i esceuluso ei hun; ond fe a grëwyd dŷn ar y cyntaf i bwrpas a defnydd uwch, ag fe a ddigwydd ini fod yn farwol trwy gamwedd Adda, nid ydym i fyw yn y byd ymma ond tra bom yn ymbarattoi i fyw mewn byd sy well.

Yr ydym yn dyfod ir byd hwn, nid i aros ynddo, ag i gymmeryd ein trigfa a'n hesmwythdra ymma, oblegid os felly y byddeu, goreu po hwyaf y byddem byw ar y ddaiar; nid yw'r byd ymma ddim am∣genach na lle in profi, ag megis yscol rhin∣wedd ydyw i buro ag i berffeithio ein med∣dyliau, ag iw gwneud hwynt yn barod ag yn gymmwys i feddiannu ysprydol dded∣wyddch y byd a ddaw; yr ŷm wedi dyfod i'r byd ymma nid iw feddiannu ond iw

orchfygu, ag i orfoleddu trosto, i ddibri∣sio ei weniaith, ag i ddiodde yn fodlongar ei erwindeb gwaetha, a phwy bynnag a fo bŷw yn ddigon ei hŷd i wneud fel hyn, mae'n llawn ddigon hîr ei oes, ag a ddyleu ddiolch i Dduw am ei fod wedi gwneud pen oi holl waith, ai lafur, ai brofedigaethau; o herwydd pa lafurwr na lawenhâ o sôd gwedi gorphen ei waith, er mwyn myned iw esmwythdra? Pa forriwr na lawenycha o herwydd fordwyo o hono yn ddiogel trwy fôr uchel temhestlog, ai gyfrwyddo iw borth dymunedig?

Mae dau beth yn angenrheidiol i well-hau 'n meddyliau: sef, gwybodaeth, a rhin∣wedd: ag fel y darfu i Dduw weled yn dda fyrrhau ar ein hoes, felly y byrrhaodd ef hefyd ar ein gorchwyl, ag a ddangosodd ini ffordd ferr rwydd i ddyfod o hŷd iddynt ill Deuoedd.

Gwîr yw, peth diddiben yw gwybodaeth; ag nid yw bossibl bodloni 'r awydd sydd iddi gan wŷr awchus, tra bo'm megis yn ymbalfalu am dani yn y bywyd tywyll an∣hyspysol hwn: Ond dymma 'n cyssur, hyn∣ny oll o wybodaeth ag sydd anghenrheidiol in dwyn ir nef, sydd yn hawdd iw deall, ag nid yw yu gofyn chwaith nemawr o flyn∣yddoedd ini i fod yn ddigon cydnabyddus a hi. A hyn yw'r bywyd tragwyddol, sef ini adnabod yr unig wir Dduw, ag Jesu Grist yr hwn a anfonodd ef. A hyn oll a

ddatcuddir ini yn yr Efengyl: ag ar ol ein myned unwaith ir Nef, ni byddwn ni dro yn deall yn rhwydd ag yn eglur y pethau sy' ddirgelaf yr awron ag anhawsaf iw deall, sef, cwrs a threfn yr holl greaduriaid, a rhagluniaeth Duw yn rheoli ag yn llywo∣draethu arnynt, mewn modd llawer amgen∣ach, nag y mae'r yscolheigion a'r Philo∣sophyddion goreu yn eu deall hwynt yr awron, ie, pe bae'nt fyw tan gan-mlwydd o oed.

Ag am rinwedd mae'r ffordd at honno hefyd yn rhwydd ag yn ferr, sef, trwy fod genym y gorchymynion perffeithiaf, ag hawsaf iw deall, y siamplau rhagorolaf, a'r addewidion mwyaf dewisedig, a'r peth sy' fwy na hyn ei gid, grymmus gymmorth, ymwared, a chynnorthwy yr yspryd glân in hadnewyddu a'n sancteiddio ni; a'r sawl na wellhâ ei feddwl drwy help y donniau ysprydol hyn mewn deugain mlynedd, neu ddêg a deugain, nid yw debyg o fod yn well oi plegid pe byddeu ef fyw hyd yn oes Methusalah.

Os am wueuthur daioni, gwir yw, mwy o ddaioni a wneiff gŵr da pa hwyaf y byd∣do ef byw, mae'r cyfryw ddyn yn gwneu∣thur mwyfwy o lês ir byd o ddydd bigilydd, ond mae Duw yn gofalu am hynny, a phan welo Duw yn dda alw am dano, mae'n ei escusodi ef oddiwrth wneud daioni yn y byd ymma yn hwy.

Hyn sy' bûr wîr nad eill dim fod mwy anghyfaddas nag i ddyn syw yn hir ar y ddaiar yn amser yr Efengyl, yn ol ewyllys dynion bydol; o herwydd fe a ddysgodd ein hiachawdwr Crist ini ddisgwil am erli∣diau a dioddefaint er mŵyn ei enw ef. A dymma ran gwir gristiannogion yn fynych, am hynny y dywedodd St. Paul, os yn y byd ymma yn unig y gobeithiwn ynghrist, tru∣anaf, o'r holl ddynion ydym ni. Diolch∣wn i Dduw nid felly mae'n bod yn wastad; os ê gormod o brofedigaeth fyddeu ir na∣turiaeth ddynol, fod yn byw tan erlidiau tros gantoedd o flynyddoedd, fel y dig∣wydde iddynt os hwy ai twysog erlidiol trahaus a barhânt i fyw cyhyd.

Je fe a wanhyche'r fath hîr fywyd a hwn addewidion a bygythion yr Efengyl, y rhain bethau sy'n absennol oll, ag allan o olwg iw disgwil yn y byd a ddaw, cymmhelled od∣diwrthym a deucant neu drychant o flynyd∣doedd neu ymmhellach ysgatfydd, ni roe y rhan fwyaf o'r byd fawr brîs nag ar ad∣dewidion nag ar fygythion yr Efengyl.

Ond deilio yn dôst a gŵyr Duwiol a fyd∣deu hyn, y sawl y mae'r Efengyl wedi eu dysgu i fyw uwchlaw'r byd hwn, ag i wneuthur cyfrif gwael o hono, ag i fod yn ddi-fatter am yr holl ddifyrrwch sydd ynddo, sef, os byddeu raid iddynt fyw ynddo amryw gantoedd o flynyddoedd; nid er mwyn ei feddiannu ef, eithr yn hytrach

i fod yn ddibris o hono, ag i ymryson ag ef. Ag nid mymrin llai eu cam au tôst gyflwr hwynt, sydd megis yn llewygu trwy fyn∣ych a' hôff obeithio a disgwil am fywyd sydd well, y sawl a fo ai calonnau ai hym∣marweddiad megis yn y Nef yn barod, meddaf, tôst a fyddeu gadw'r rhain allan cŷd: Bydde hyn yn brofedigaeth dôst oi dioddefgarwch hwynt. O herwydd nid oes dim mor anesmwyth ag yw gobaith wedi ei hoedi, ag er nad ydyw dynion yn arferol o hiraethu am eu marwolaeth, etto mae gŵyr duwiol yn hiraethu ag yn mer∣wino am fod yn y Nef. Ag a fedrant fod yn ddigon bodlon i ymroi i farw, er gwa∣etha taerni eu naturiaeth yn eu tueddu i chwennych byw, pan welo Dnw yn dda alw am danynt, er mŵyn cael myned ir Nef.

Ar fyrr eiriau: Mae'n hamser yn y byd hwn yn llawn ddigon ei hŷd ei yrfa, ei fil∣wriaeth, ei ymdaith. Mae'n llawn ddigon ei hŷd i ymdrechu a'r byd ymma, a'r holl brofedigaethau sydd ynddo; mae 'n llawn ddigon ei hŷd ini adnabod y byd ymma, ag i ddangos in'i ei wagedd ef, ag y dylem fyw y tû uchaf iddo; Trwy help a grâs Duw, mae'n llawn ddigon ei hŷd i lanhau ag i buro ein meddyliau ni, ag in darparu ni i fyw yn dragywydd yn bresennol gida Duw; a phan fo'm mewn mesur da wedi ein dar∣paru ein hunain i fyw gida Duw, ag yn hir∣aethu

am y Nef drwy fynych feddwl, a mynych ochneidio am dani, nyni a feddyl∣iwn y mynudyn lleiaf yn rheir i fod od∣diyno.