Six philosophical essays upon several subjects ... by S.P. Gent. of Trinity Colledge in Oxford.

DE Cartesianâ DEI Ideâ EPISTOLA, Ad V. Cl. D. Antonium Le Grand, Quâ respondetur ad Cap. XIV um Apo∣logiae ejus pro Ren. Cartesio con∣tra S. Parkerum, Archidiaconum (tunc temporis) Cantuar.

Ornatissime Domine,

PErlectâ haud ità pridem Apologiâ tuâ Sermonis nitore pariter ac moderatio∣ne conditâ, imprimis studium quo in∣calueram Veritatis, exigere visum est, ut instituta tua, maxime verò quae de Cartesia∣nâ Dei Ideâ tradideras, pro virili refellerem; cum scilicet nihil praestet amicum aliquem male consultum Veritatis basin primitivam demoliri ut suam substerneret, quàm apertè ipsos adversarios ariete sua conquassare. Quinimò me tandem in certamen planè arsisse fateor cum causam Veritatis defendi non posse perspexerim quin desideratissimi Parentis memoriam manes∣que simul vindicarem, quos non vindicasse Ado∣lescentis

ignavi degenerisque sit. Itaque cum ad omnia tua respondere nondum vacet, accipe benigno quaesumus animo quae de capite Apolo∣giae tuae decimo quarto scribenda habuimus, quo Cartesium tuum Divinae Substantiae Ideam ob∣tinuisse contendis, quae aliunde profiscisci quàm ab illo cujus sit Idea nequiret. Priusquam ve∣ro ista discutiamus, paucis investigemus oportet quid per vocem Ideam nos intelligere debemus. Platonem in usum introduxisse constat, de quo D. Augustinus in Octaginta Quaestionum libro—

Ideas primò appellâsse Plato perhibetur, non tamen si hoc nomen antequam ipse institueret non erat ideò, vel res ipsae non erant quas Ide∣as vocavit, vel à nullo erant intellectae, sed a∣lio fortasse atque alio nomine ab aliis atque a∣liis nuncupatae sunt:

Quae quidem eminentis∣simi Viri conjectura verisimilior ab una parte vi∣detur, ab altera minús. Nam Philosophorum antiquissimas familias de rebus id intellexisse quòd varias suas formas seu species habeant, quarum unaquaeque genus certum aeternâ necessitate con∣stituat, nos neutiquàm dubitemus: num verò eo∣dem quo Platonici modo intellexerunt, nimi∣rum prout in Divinâ Intelligentiâ delitescunt, haud immeritò controvertamus. Neque tamen hinc ita inferendum puto quasi maxima pars ve∣terum Philosophorum omnesque ferè quos Grae∣cia Barbaros esse voluit, Magi, Gymnosophi∣stae, Druides, Deum aliquem extare inficiaren∣tur. Atqui tanta erat de Deò apud hos opini∣onum varietas & pugna, siquidem M. Tullium amimadvertisse memini Lib. 1. de Nat. Deorum,

Cui vero esse (Deos) dixerunt, tantà sunt in varietate ac dissensione constituti, ut eorum

molestum sit dinumerare sententias;

ut ejus∣modi species tanquam in Divinâ Intelligentiâ conversantes apprehendisse, cum notitia quam Attributorum Divinorum habuerunt adeò im∣perfecta ac dimidiata esset, non ita facilè cre∣dendum sit. Quomodocunque autem rem i∣stam se habuisse existimemus, Platonem Termi∣num ipsum adinvenisse liquet.

Mentem vo∣lebant Platonici rerum esse Judicem, (ait Ci∣cero Academ. Quaest. lib. 1.) solam cen∣sebant idoneam cui crederetur, quia sola cer∣neret id quod esset simplex, & uniusmodi & tale quale esset. Hanc illi Ideam appella∣bant jam à Platone ita nominatam, nos rectè speciem possumus dicere. Sensus autem om∣nes hebetes & tardos esse arbitrabantur, nec percipere ullo modo res eas quae subjectae sen∣sibus viderentur, quae essent aut ita parvae ut sub sensum cadere non possent, aut ita mo∣biles & concitatae ut nihil unquam unum es∣set constans, nec idem quidem, quia conti∣nentèr laberentur & fluerent omnia. Itaque hanc omnem partem rerum opinabilem ap∣pellabant; scientiam autem nusquam esse censebant nisi in animi motionibus atque rati∣onibus Qua de causa definitiones rerum probabant, & has ad omnia de quibus discep∣tabatur adhibebant.

In Oratore etiam in e∣andem sententiam haec idem;

Ut igitur in formis & figuris est aliquod perfectum & ex∣cellens, cujus ad excogitatam speciem imitan∣do referuntur ea quae sub oculos ipsa non ca∣dunt, sic perfectae Eloquentiae speciem animo videmus, effigiem auribus quaerimus. Has rerum formas appellat Ideas, ille non intelli∣gendi

solùm, sed etiam dicendi gravissimus au∣tor & magister Plato, easque gigni negat, & ait semper esse ac ratione & intelligentiâ con∣tineri.

Eademque prorsùs ab ipso alibi, quin & à Suidâ, Hesychio, Apuleio, Alexandro ab Alexandro, Ficino in Platonem, aliisque testi∣bus quàm plurimis accepimus. Atqui quamvis is sit hujusce Idearum disciplinae fructus, ut D. Augustinus neminem absque eâ Philosophum esse posse asseveraret; nihilominùs proximi à Platone Philosophiae Magistri illiusque ex parte institutorum haeredes, Aristoteles & Xeno∣crates, hic generales Ideas in genera ac species, ille in exemplarium disciplinam convertendo lae∣serunt, adeò ut mox plurimum nativae Authori∣tatis amitteret. Quid quòd Idearum ipse ve∣nerabilis autor de iis tam incertè & allegoricè differeret? 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, (inquit Laerti∣us) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ne∣que verò multò pòst, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (in∣tellige 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉): tantâ siquidem Ter∣minorum ambiguitate gestire videbatur ut inso∣mnium moribundi Platonis per quod in Cygnum migrâsse, Aucupesque ex arbore in arborem transvolitando defatigare sibi visus est, enarrans Olympiodorus Simmiae Socratici explicationem satis lepidam apposuerit, scilicet Interpretum turbam quam Aucupes referre judicavit nun∣quam aliquando deprehensuram, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ad haec nonnulli forsan istam Idearum naufragii causam subnexuri sunt, Aristotelem acerrimè seipsum opposuisse; non levi profectò injuriâ: etsi enim

Xenocraticis Ideis hostis insensissimus esset, at∣tamen, sive quòd honorem habere Magistro••vi∣deri voluerit cum praesertim contempsisse adeò exprobrârant illi Xenocratici, seu quòd suae Ge∣nerum & Specierum Doctrinae quam expolitius Idearum Doctrinae genus esse censebat aut in∣servire aut saltèm satis aptè convenire perspexe∣rit, longè humaniùs excepisse videtur: at quam∣vis hanc Aristotelis & Xenocraticorum litem multùm officere contigit, optimo tamen illius usu hominum recentiorum industriâ revocato & illustrato, penitùs delere nequivit. Idearum hanc definitionem D. Augustinus instituit, sunt principales formae quadam vel rationes rerum, sta∣biles atque incommutabiles, quae ipsae formatae non sunt, ac per hoc aeternae & semper eodem modo sese habentes, quo in Divinâ Intelligentiâ continentur. Cum quâ & aliorum consentiunt definitiones. Veruntamen id insuper adnotandum sit quòd Platonici de Divinâ ipsâ Essentiâ esse docuerint, cujus rei cum Alcinoum qui Ideam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 defiinerit, Themistiumque Ideam cum Dei naturâ confundentem; tum Plotinum in Libro de Pulchro, ubi de Deo disseruerit, quòd sit ipsa omnium Idea universalis; nec non Proclum, Jamblichumque autores recepimus: imò etiam ipse Plato in Timaeo & Parmenide istue disertè tueri videtur. Has autem Ideas, si D. Augustino credamus, anima negatur in∣tueri posse nisi rationali eâ sui parte qua excellit, id est, ipsâ mente atque ratione quasi qua∣dam facie vel oculo suo interiore atque intelli∣gibili.

Cum jam compendiariam hancce Idearum Hi∣storiam conscripsimus, deinde considerandum subit quid suas esse Ideas designavit Cartesius; quem etiamsi utpote virum definiendi peritissi∣mum, claram & dilucidam significationem tra∣dere expectandum esset, nihil tamen aliud ex illo quàm Platonicas allusiones ac descriptiones percipimus, eo scilicet viri acutissimi consilio, ut cum suum super iis Judicium obscurum & ambiguum reliquisset, exortis subinde Objecti∣onibus, ad sensum sibi commodissimum inter∣pretari liceret. Quam conjecturam ne injuriâ ac invidiosè proferri existimares, non abs re fo∣re videtur, si nonnullas ex illius Idearum defini∣tionibus colligemus, collectas inter se compara∣bimus. Tertia Meditatio haec habet, Nunc autem ordo videtur exigere ut priùs omnes meas cogitationes in certa genera distribuam, & in qui∣busnam ex illis Veritas aut Falsitàs propriè consi∣stat, inquiram. Quaedam ex his tanquam rerum imagines sunt, quibus solis propriè convenit Ideae nomen, ut cum Hominem, vel Chimaeram, vel Coelum, vel Angelum, vel Deum cogito: aliae verò alias quasdam praetereà formas habent, ut cum volo, cum timeo, cum affirmo, cum nego, sem∣per quidem aliquam rem ut subjectum meae cogita∣tionis apprehendo; sed aliquid etiam amplius quàm istius rei similitudinem cogitatione complector, & ex his aliae voluntates sive Affectus, alia autem Iudicia appellantur. Iam quod ad Ideas attinet, si solae in se spectentur, nec ad aliud quid illas re∣feram, falsae propriè esse non possunt; nam sive Ca∣pram, sive Chimaeram imaginor, non minùs ve∣rum est me unam imaginari quam alteram. At∣que paulo inferiùs isthaec; Quae omnia satis de∣monstrant

me non hactenùs ex certo judicio, sed tantùm ex caeco aliquo impulsu credidisse res quas∣dam à me diversas existere, quae Ideas sive imagi∣nes suas per organa sensuum vel quolibet alio pacto mihi immittant. Ecce Pictorem, & Imagines! quibus nec Angelos ipsumque Deum accensere dubitavit. Nonne enim (teipsum appello) tri∣partitam ille intellectualium operationum divi∣sionem instituit? nonne primo in divisione mem∣bro Ideas illas tanquam rerum imagines attri∣buit? nonne ipsum imaginationis opisicium pri∣masque simplicesque rerum repraesentationes ju∣dicium praecedentes, easdem esse decrevit? Nunc verò Pictorem factum tandem Philosophum au∣diamus. Ego passim ubique ac praecipuè hoc in loco ostendo me nomen Ideae sumere pro omni eo quod immediatè à mente percipitur, adeò ut cum volo & timeo, quia simùl percipio me velle & ti∣mere, ipsa Volitio & Timor inter Ideas à me nu∣merentur, ususque sum hoc nomine quia jam tritum erat à Philosophis, ad formas perceptionum Mentis Divinae significandas, quàmvis nullam in Deo Phan∣tasiam agnoscamus. Quaecun{que} nunc denuò nostrae apprehensiones simul in Ideas evaserunt, hac ipsa etiam de causa quòd nullus Phantasiae locus esse debeat, ad quam, ut Ideae propriè pertine∣rent, ab eximio Philosopho, dum Pictor esse voluit, sancitum est. Cum itaque haec omnia tam confuse & obscurè Philosophus, siquid Philosophi Defensor apertiùs & enodatiùs ellcu∣erit, videamus. Habes, Cartesi, (ne tantae tuae felicitati non gratularer) eruditissimum ac per∣spicacissimum Apologistam qui diligentiâ summà omnia Magistri sui defendat. Quomodo autem in hac re defensu••us, quomodo tantâ sua soler∣tiâ

illustraturus est? Per Ideam (ait) id omne intelligitur quod alicujus perceptionis est forma, a∣deò ut Idea aliud non sit quam mentis conceptus, sive res mente concepta & intellecta. Alibi vero idem ad hanc rationem, Quandoquidem Idea sit id ipsum quod ratione evincitur, ut & alia quae quolibet modo percipiantur. Eôdem itaque denuò relabimur, altera siquidem definitio quae quò formaretur Idea, non solùm ut res perciperetur, verùm etiam ut intelligeretur, requirit, quan∣quam nonnihil ab illa Magistri dissideat quâ i∣maginatio jus Idearum obtinuerat, clarior ta∣men & sibi convenientior erat, donec altera tan∣dem superveniens subitò supplantavit, quippe nunc Idea non amplius tantùm esse persistit, quic∣quid ratio evincat, sed & quaecuque praetereà volueris quae quolibet modo percipiantur. Spa∣tiosum sanè exercendi campum! Primùm quippe Idea fuisse perhibetur tanquam rerum imago, deinde fit res quaelibet quam ratione in∣tuearis & cognoscas, denique res quaevis, quo∣cunque modo istam percipias. Nullâne itaque de causa Theologum interrogâsse Magistrum putas, Nôsti quid sit Idea, quas Latini rerum formas, Graeci 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocant? vel si putas, an à vobis propulsare potestis quod ille mox obje∣ctavit, Et tamen quid sit Idea, saepius lacessitus, aut quae & quales suae (Cartesii) sunt, nunquam quâvis descriptione explicare vellet? Quid e∣nim faceret Theologus? num secundùm priscam vocis significationem, an secundùm novam ali∣quam vestram intelligeret? Atqui secundùm priscam vocis significationem intelligere certè non potuit, ni ••artesianam & Platonicam de I∣deis opinionem unam esse cognôsset? quam nec

esse abundè liquet, siquidem Platonicae solâ men∣tis attentione, vestrae & mentis attentione & quolibet alio modo percipiantur. Quinetiam Plato, ut existunt in Divinâ Intelligentiâ con∣templatus est; Vos autem, ut vobis à rebus immittuntur, quarum sunt Ideae. Quantò igi∣tur illo quam hoc nomine puriores sunt, tantò quidem, quantumvis à sensibus abhorreas, prae∣judiciorum quamvis tyrannidem planè extinxe∣ris Ideae Platonicae vestris justiores erunt ac sim∣pliciores. Theologo igitur juxta genuinum vo∣cabuli sensum interpretari ne licuit; qui verò res secùs interpretabuntur quàm alii solent interpre∣tari, pro iis, ut ipse submonuisti, nunquam pos∣sumus satis. Neque verò ille proptereà disquisiti∣onem istam intermitteret; nam quem novum sensum veteri Termino Magister imponeret, a∣pertissimâ ratione definiturum expectârat: quo∣circà cum in tantum definitionum allegoricarum ac incertarum cumulum offenderit, è quibus aliae aliis latiores, nec duae quaevis eâdem vi normâ∣que essent, aegriuseulè tulisse quid mirum? Nôsti ergo, inquit, quid sit Idea? Quoniam sae∣piùs iacessitus, quid sit Idea, nunquam dicere, aut quae & quales tuae sunt, nunquam quâvis de∣scriptione explicare velles.

Quî, tu respon∣des, explicaret? reverâ Ideae nomen adeò simplex est, omnibusque ita evidens, ut per alias voces magis perspicuas vix explicari pos∣se videatur.

Quî Ver insignissime, e∣venit, ut postquàm jam tres quatuorve vestras definitiones in medium eduximus, Idea tandem adeò simplex conceptus sit, ut definiri non ferat? quae res ne tibi cederet in opprobrium, aliqua∣lem saltem hanc definitionem exarâsti; Ideae

sunt formae uniuscujusque nostrarum cogitationum cujus immediatâ perceptione earundem cogitatio∣num cognitionem habemus. Ergo nonne Idea plusquàm nota recognitionis esse videtur? quip∣pe quòd Idearum munus sit naturam genusque rerum quarum sunt Ideae exhibere, ad unum omnes consentiunt; quin tu nudam tuarum co∣gitationum Identitatis notationem distinctam re∣rum, de quibus cogitas, naturae & affectionum delineationem esse contendes? Recognitio illa sanè indicio sit conceptus nostros esse tales qua∣les sunt; non verò esse Ideas rerum quarum esse concipiuntur. Quid enim? Si contemplan∣do animae Ideam, Ideam istam id esse quod de illi∣us essentiâ concepisti tecum recognoscas? Ni ta∣men vera sit animae Idea, archetypon suum ma∣lè exhibebit, ideóque Idea esse nequibit, cujus naturam Magister statuit, quòd sit imago rei. Atqui nihilominus Apologistam malè habent ista Theologi cum Philosopho expostulantis,

Tu igitur quâ formâ quâve specie sit immensa numinis Majestas, intelligis? Si intelligere te ais, cur figurâ quâdam non descripseris, aut fando explicaveris?

Enimverò quis Deum (tu reponis) sub aliquâ figurâ aut sibi aut aliis unquam repraesentare potest? Atque profectò te opinari quòd ita repraesentari non possit, mihi omninò arridet: quodsi Magister non minùs apertè sen∣tentiam suam exposuerat, Theologo in istam ulteriùs inquirere nihil opus esset. Cum verò Ideas suas tanquam imagines rerum descripserit, cum inter has tanquam imagines rerum, Homi∣nes, Chimaerae, Coeli, Angeli, etiam Numinis imaginem reposuerit, nos quaeso quâ praerogati∣va excipiemus? quâ de communi Picturarum

apparatu tollemus? At posteà contra quendam objectorem profitetur Renatus se per Ideam Dei nihil intelligere, nisi quam Divinorum attributo∣rum notitiam inter contemplandum assequa∣mur. Ergò quanta & cujusmodi sit ista-notitia, in sequentibus ostendemus. Intereà quaeramus quo obsecro consilio tam vehementèr Theolo∣gum id in Cartesio castigantem, quod tu in Theologo, redarguis: cui quemadmodum Car∣tesium omnium Idearum dignitatem exaequare, sic tibi Theologum puram intellectionem ab i∣maginatione non distinxisse minimè complacuit. Si verò in eundem, in quem tuus Cartesius, er∣rorem devenerit Theologus, vel te neutrum ho∣rum, vel non hunc magìs quàm illum corripere omninò decebat. En verò cujusmodi specimen quo differentiam Idearum Intellectùs & imagi∣nationis aperires, ipse adduxisti! Dum Trian∣gulum imaginor, non tantùm intelligo illam esse figuram tribus lineis comprehensam, sed simùl eti∣am istas tres lineas tanquam praesentes mentis acie intueor, & illud est, quod propriè imaginari ap∣pellamus. Si verò de Chiliogono cogitare velim, equidem bene intelligo illud figuram esse mille late∣ribus constantem ac intelligo Triangulum esse figu∣ram constantem, tribus; sed non eodem modo illa mille latera imaginor, sive tanquam praesentia con∣templor: quasi aliquis, quin Intellectûs & Ima∣ginationis Ideae longè inter se discrepent, quin illae quàm hae multò magis sint perspicuae, dubita∣ret: quid autem est, quòd Imaginationem tam parvi ducas, quasi minùs in isto actu eliciendo quàm in alio quocunque mens versaretur? quip∣pe cum mihi, inquis, siguram Trianguli propo∣nam, non modò intelligo Triangulum esse figu∣ram

tribus lineis comprehensam, sed & has tres lineas tanquàm praesentes intueor. Quòd si rem sic habere tueberis, vel actus intellectionis & intuitionis in unum confundes, cum tamen idem distinctos esse subinnuas, vel si sunt plures, ne∣cesse est hic post illum exeratur, quemadmodum etiam Chiliogonum seu Myriogonum apprehen∣di poterit, eo duntaxat apprehensionis discrimi∣ne, quòd alterum per imaginationem citiùs at∣que faciliùs quàm alterum effingamus; cum tres Trianguli lineae primo intuitu, anguli autem My∣riogoni gradatim perlustrentur. Quòd si cor∣pus animo conciperes, conceptique superficiei partem unam post aliam ita distribueres ut mille angulos prae se ferret, integram tunc ipsius My∣riogoni picturam per imaginationem tibi exhibu∣isti. Quid verò demùm absurdi foret, siquidem actum quo apprehendamus Triangulum esse figu∣ram tribus lineis contentam, & actum quo quasi tribus lineis constitutam intueamur, unum esse judicaremus? quàm primùm enim Triangulum talem figuram esse apprehendamus, nobismet ut talem imaginationis operâ repraesentemus. Sed de hac re plus satìs; ad summam j••m definiti∣onem deveniamus, quae, ni falleris, Ideae tantae tuae quanta sit summi ipsius Numinis, miraculum liquidò evincat; Dei nomine intelligo substantiam quandam infinitam independentem, summè intelli∣gentem, summè potentem, & à qua tum ego ipse, tum aliud omne si quid aliud extat, quodcun{que} extat, est creatum. Atque sanè omnia ista rectè intel∣ligis, attamen nos s••e deludimur, cum enim ef∣fulgentissima tam immensae Ideae repraesentatio∣ne beares, quid hoc, nisi Deum, ut verè est, rem non definiendam definire, & cujus propte∣reà,

si vobis fidem habebimus Ideam adipisci ne∣quimus? Nec certe est, quòd de Terminis ne∣gativis conqueratis, siquidem amplissima nostra positiva conceptio ad rem ipsam minimè qua∣dret. Animae, si placet, jam cunctas simul sa∣cultates exercebo; intellectum vehementissino ni∣su delassabo; voluntatem sensusque penitùs sub∣mittam: at infinitum aliquod amplexu meo sus∣cipere prorsùs negatur. Myriogoni quidem spe∣cies mihi tanquam ipsius repugnantiae. Idea suit, diuturnâ tamen attentâque dispectione ve∣rum & accuratum de illo conceptum elaboravi: cùm autem demens easdem rationes inirem quò cujusdam infiniti notionem nanciscerer, nullum planè initium, nullam reperiendi spem reperire possum; quinetiam reperiendi studio meipsum ferè tandem derelinquo. Nae certò certius esse cognovi quòd infinitum quoddam existit; cùm verò tantam naturam describere mihi sumam ig∣norantiam ipse meam in propatulo deridendam eloco: cum infinitam, independentem esse defi∣nio, non esse concipiendam, non comprehenden∣dam agnosco. Annon igitur Theologus istud Quandam summo jure reprehendit? Quid enim hoc est, quàm quae fuerit (ista substantia) te omninio nescire? At nisi obscurus esse vellet Car∣tesius omittere non licuit. Cur, quaeso, non licuit? quid enim? Deum esse substantiam quandam respectu generis, vel numericè voluit. Atqui istud tantam quidem viri imprudentiam argueret ut nobismet nullo pactò suspicari per∣mittamus; cùm tamen adeò supervacaneum fo∣ret si numeri notam esse designavit, ut Magi∣strum illum definitorum Coryphaeum in hanc definitionem ingessisse videns etiam oculis vix

mihi persuadeam. Enimvero si unitas necessa∣rio in infinitate seu infinitâ excellentiâ includa∣tur, adeò ut infinitum id quod tu definire audes non nisi unum esse possit, quid signis pluribus individualitatis opus est? Suffecerant isthaec, Dei nomine intelligo substantiam, infinitam, in∣dependentem, &c. Ergo tu videsis quò demùm absolutissima, quam jactâras, Idea recidit. At modo mihi tantum spatium temporis assignes quo maximam rerum officinam oculis pererrem, nec incertiora Autoris indicia me percepturum confido quàm si adesse operanti ipse potuissem. Itaque ne tu sodès imposterùm notae nescio qua∣lis operi impressae mentionem facias. Phidias aut Zeuxes imaginum solâ excellentiâ opificem indicari expectaret. Oculos animumque, vene∣rabilis Antagonista, circumvolve. Nil nisi ve∣nustas, ordo, utilitas ab omni parte salutant. Vulgare aliquid elige. En! terra succum gra∣mini largâ sui erogatione ministrat, gramina vice propriâ alimentum bovi, bos & se & operam su∣am villico, villicus de frugibus uberrimoque proventu sundi Domino, deinde uterque tantae felicitatis largitori Deo. Unaquaeque Mundi materialis profectò omnibus caeteris inservit A∣romus, quae nisi extaret, locumque suum tene∣ret, universa fortasse peritura esset oeconomia. Plurimae etiam istae commotiones & translatio∣nes quae rerum quotidiè cernuntur, nisi omni∣potenti intelligentissimáque providentia regeren∣tur, mille abhine saeculis rerum naturam in Chaos multò magis turbulentum ac soedum re∣solvissent quàm ex quo emerfisse perhibetur: te••uissima quippe materiae mica siquidem se mo∣vere

posset, nisi tamen ille motus artificio Di∣vino temperaretur, rebus anarchiam universa∣lem inferret, ut nullus sanè dubitem quin si una Oceani gutta quae consilio Dei in superficie esse debuit, in imo subsideret alveo, systema mundi nitidissimum penitùs interiturum sit. Imò ut pars quaeque toti, sic cuique parti reliquae omnes juvant. Haeccine ergo parùm sufficiunt indicia artificis artificisque infinitae excellentiae. Obli∣viscere aliquantisper innatarum Idearum; pro∣di ex Musaeo & Thecarum umbrâ, in hortis de∣ambulato, singulum florem sensibus mentique ità elocutione tacitâ praedicantem attende, Deus existit, etenim me produxit, qui idem sapientis∣simus est, optimus, omniscius, me etenim quàm suaveolentem, quàm formosum, quàm delectabilem effinxit! Filiola mea explicuit, co∣loribus depinxit, ordine disposuit, à primis us∣que incunabilis eduxit, teneriora stamina mitis∣simè fovit. Quid nunc mihi dicis, Antoni plurimùm colende? Annon ista floris plus va∣lent quàm vestra Idea? Nae Magister tuus à re suà longissimè aberravit, cum Clauderet oculos, aures obturaret, avocaret omnes sensus: quos qui∣dem multò potiùs omnes exercere debuisset; nec si duplò totidem haberet, eorum opem in tanto negotio menti invidere, unde multò felicius atque opportuniùs quam ex istâ Cerae liquefa∣factione (scomma procul absit à verbis) profice∣re licuisset.

Habes à me quid ego de vestrâ numinis Ideâ sentiam; quin & for sàn aliquando quid sentiam de reliquis Apologiae tuae Theorematibus habebis,

siquidem Veritatis atque Parentis Autoritas ani∣mos addiderit, sine quâ nec jam ulla mearum virium fiducia effecisset ut in D. Antonium Le Grand insurgere auderem, cujus & acuminis & eruditionis fama me multò faciliùs quàm Joannis Austriaci nomen infantes Belgicos deterruisset. Intereà autem, ne plus aequo lacessere nunc vide∣rer, vivere rectéque valere jubeo.

FINIS.