V. cl. Johannis Pearsonii, S. T. P. Cestriensis nuper Episcopi, Opera posthuma chronologica, &c. viz., De serie et successione primorum Romæ episcoporum dissertationes duæ : quibus præfiguntur Annales Paulini et Lectiones in Acta Apostolorum : singula prælo tradidit edenda curavit & dissertationis novis additionibus auxit H. Dodwellus ... : cujus etiam accessit De eadem successione usque ad annales cl. Cestriensis Cyprianicos dissertation singularis.

DISSERTATIO POSTERIOR, DE Annis priorum Romae Episcoporum sigilla∣tim, ex vetustis Historiae Ecclesiasticae monu∣mentis, & receptâ Arabum Chronologiâ rectiùs disponendis.

CAP. I.

I. In Catalogo Successionis id imprimis curandum est, ne aut falsi inserantur, aut veri è Catalogo exclu∣dantur Episcopi. II. Cletus malè in Catalogum intrusus. Eum non agnovit Ignatius. III. Non agnovit Irenaeus, non Cqius, non Eusebius, &c. nec verè Epiphanius. IV. Sed nec in 〈◊〉〈◊〉 Latinâ Cyprianus, Optatus, Augustinus, Hiero∣nymus, aliique vetustissimi. V. Discrepant inter se qui Cletum intrudunt, quo tandem ordine fuerit inserendus. VI. Gesta Cleti & Anacleti invicem diversa pro arbitrio consicta. VII. Erroris occasio.

1. IN hac posteriori Dissertatione idem mihi propo∣situm est, quod vetustissimi Catalogi Autor sibi proposuit; ut scilicet ostendam per successionem quis Episcopus & quot annis praefuit, vel quo Im∣peratore. Hoc autem fieri non potest, nisi ha∣beamus definitum & cortum numerum Episcoporum qui

in antiquissimâ Successionis tabulâ repraesentabantur. Nam si aliqua persona admittatur, quae ab initio in eâ non continebatur, aut aliqua inde excludatur quae ab exordio admissa est, ut manifesta temporum perturbatio inde oriatur necesse erit. Quippe quotcunque anni Episcopo extra ordinem inserto tribuuntur, totidem Episcopus ille, qui ejus locum occupare debuit, ordine suo detrusus ad inferiora tempora deprimetur, successoresque suos loco suo dimovebit, ac in sequiora tempora pariter detrudet. Et 〈◊〉〈◊〉 modo quotcunque anni Episcopo è verâ Successio∣nis tabulâ excluso assignati fuerant, totidem sequens Epi∣scopus ad superiora tempora evehetur, successoresque suos seoum ad altiorem locum efferet. Quocirca praecipuè curandum est, ne Episcopi Romani in Successionis tabulâ rite ab initio positi suo loco dimoveantur, & aut per indebitam extranei cujuspiam intrusionem dcorsum pre∣mantur, aut per injustam veri Pontificis exclusionem sursum evehantur. Cujus observationis summa necessitas ab ipso initio statim apparebit.

II. Ac priores quidem quatuor hi passim numerantur, Linus, Cletus, Clemens, Anacletus; & eorum tempora ad An. Dom. CXI. à Baronio, ad CX. à Petavio & Labbéo extenduntur, gravi, opinor, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; utpote quae vetustis∣simorum temporum & sequentium rationes prorsùs contur baverit, & plurium errorum in Historiâ Ecclesiasticâ foecunda mater extiterit. Nam primò, quatuor hi Pontifices reverâ tres tantum sunt; Cletus & Anacletus ejusdem hominis nomen diversimodè prolatum. Rectè Valesius, Cletus ex mutilato Anencleti vocabulo fictus mihi videtur. Verum hoc esse multa sunt, quae persuadent: Et quidem si S. Ignatius idem docuisset, quod vult Halloixius, alio argumento non egeremus; sed quae ex Epistolâ ad Mariam Castabalitin ille adduxit, spuria esse certò cognoscuntur; nec omninò quicquam probant, cùm tam Graeca, quàm Latina nomina in illius Epistolae Codicibus MSS. variè

legantur. De qua lectionum varietate suo loco dice∣mus.

III. Nam cùm priores Romae Episcopos perspicuitatis gratiâ per tetradas considerandos esse duximus, in primo omnium quaternione hujus observationis utilitatem ma∣ximam perspeximus. Quippe quatuor Pontifices post S. Petrum & ante Euaristum vulgo commemorantur, & numerus ille non tantùm disertè & ex professo statuitur, sed etiam praefractè à Chronologis maximi nominis defen∣ditur. Primus omnium, quos nunc habemus, Successionis horum Episcoporum meminit rerum Ecclesiasticarum curio∣sissimus indagator Irenaeus, apud quem hoc numero & ordine collocantur, Linus, Anencletus, Clemens, lib. 3. cap. 3. & Clementi mox Euaristus successisse dicitur. Post Apo∣stolos igitur & ante Euaristum tres tantummodo Romae Pontifices agnovit Irenaeus, qui tantâ secundi Saeculi parte in Ecclesiâ Occidentali floruit, & tam frequens cum Epi∣scopis Romanis commercium habuit, & Hegesippo harum rerum maximè curioso suppar fuit; à quo denique Succes∣sionem Romanam, viri tum secundi, tum tertii Saeculi, tum sequentium temporum doctissimi tanquam certam & indubitatam tam in Occidente quàm in Oriente rece∣perunt. Irenaeo consonus est Anonymus, sive Caius, apud Eusebium lib. 5. cap: 28. ipsi suppar, & Romanae Ecclesiae Presbyter, qui adversus Artemonis haeresin sub Zephyrino scripsit. Ille enim Cletum & Anacletum non distinxit, qui dixit Victorem fuisse post Petrum XIII. cum affirmet haereticos ab Apostolis acceptam & conservatam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 tradidisse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hunc Anonymum vocat Blondellus, cùm constet eum Caium fuisse, eumque ut à Caio distinguat, quem sub Antonino filio Severi scripsisse dixit Hieronymus, sub Victore ea scripsisse affirmat, quod apertè falsum est. Nam verbis proximè sequentibus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

Idem autor eosdem haereticos tradit affirmasse à Zephyrino Victoris Successore adulteratam fuisse veritatem; quae verba scribi non potuerunt sub Victore, sed vel sub Zephyrino, vel Zephyrini Successore. Praeterea cum in primâ pericope ab Eusebio excerptâ, cùm meminisset Theodoti coriarii à Victore excommunicati, in secunda pericope discipulorum ejus meminit Asclepiodoti & alterius Theodoti, qui Vita∣lem Presbyterum suae Sectae Episcopum constituerant, qui rediens ad Ecclesiam ad pedes Zephyrini Episcopi sese abjecit; & rursus in tertia pericope, alios etiam duos con∣discipulos addit. Hermophilum & Apollonidem, hosque omnes prioris Theodoti discipulos edidisse tradit varia S. Scripturae exemplaria, & veritati & sibiipsis contraria. Haec igitur vel sub extremis Zephyrini temporibus vel paulo post scripta 〈◊〉〈◊〉. Et quin idem hic scriptor fuit qui sub Antonino Severi filio disputationem cum Proculo Montanista iniit, nempe Caius, dubitari non debet. Quam∣vis enim Eusebius nec nomen Autoris nec libri titulum ex quo excerpta verbatim transcripsit, commemoret, titulum tamen libri cognoscimus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fuisse. Nam nol tantum Nicephorus lib. 4. cap. 20. affirmat 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 redarguisse absurditatem Artemonis & Theodoti quem beatus Victor depugnavit: sed & Theo∣doretus Haereticarum Eabularum lib. 2. cap. 5. trium peri∣coparum apud Eusebium summam ex parvo Labyrintho deducit, de Theodoto agens. Parvum autem hunc Laby∣rinthum Photius Codice XLVIII. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 agnoscit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quod revera ille composuit qui & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 contra Proculum Montanistam edidit. Hunc Caium tum Eusebius tum Photius Romanae Ecclesiae Pres∣byterum fuisse asserunt. Habemus igitur Romanae Ecclesiae alumnum, qui asseruit Victorem Episcopum Romae deci∣mum tertium, adeoque Cletum ex numero Pontificum rejecit, fatente Blondello, quique longe antiquior fuit alio

quocunque Ecclesiae Romanae alumno qui duos nobis Cle∣tum & Anacletum protulit. Neque ille vestigiis Irenaei institisse dicendus est, qui cum vir esset doctissimus ut ex ipsius scriptis patet, & in Urbe ipsâ viveret Presbyteratûs ordine insignitus, Episcoporum Romanorum Successionem, eorumque verum numerum non minus quàm Irenaeus cog∣nitum & perspectum proculdubio habuit. Irenaeo etiam consentit Eusebius tum in Chronico tum in Historiâ; & Eusebium sequuntur Graeci omnes, Pseudo-Ignatius, qui Graecorum primus post Epiphanium in Epistolâ ad Tral∣lianos interpolatâ Episcoporum hujus Successionis nomi∣natim meminit, Georgius Syncellus, Indiculi Nicephoro Patriarchae tributi Autor, Photius, Nicephorus Callistus: nec quod ad hanc rem spectat, dissentit Epiphanius, qui tres tantùm hîc cum Irenaeo agnoscit, quamvis Anencletum, Cletum vocet: imò quem Cletum prius vocaverat, postea cùm Successionem enumerat, Anencletum vocasse videtur. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ubi non malè Cotelerius 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 redundare observavit; sed ego potius mendum esse puto, & pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legendum esse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ubi enim ea tradit Epiphanius, quae in Commentariis quibusdam viderat, Cletum appellat; cùm autem statim ad sententiam Eusebii redeat, sine dubio eodem nomine Anencletum appellare voluit.

IV. Inter Latinos eundem numerum servant in Africanâ Ecclesiâ S. Cyprianus, Optatus & Augustinus in Epistola ad Generosum, licèt in uno Codice Vaticano haec addantur, Lino Cletus, Cleto Clemens, ut testantur nuperi Editores, 〈◊〉〈◊〉 caeteri MSS. refragantur. Eundem in Gallia Prosper, in Romanâ Ecclesiâ S. Hieronymus, & ut diximus Caius; inter Arabas Eutychius; in Ecclesiâ Hispanicâ Pseudo∣Dexter. Et tametsi Veteris Catalogi Autor cum secundo Catalogo, sive Libro Pontisicum, & Pseudo-Tertulliano,

Cletum & Anacletum tanquam duos Pontifices nominet; Valesius tamen testatur se duos vetustissimos Indices sive Catalogos vidisse, in quibus nulla fit Anacleti mentio, sed solius Cleti. Quibus concordat ipse Canon Missae, qui Lini, Cleti & Clementis meminit, nullâ Anacleti mentione factâ. Nec non vetus Litania Ordinis Romani, S. Line, S. Clete, S. Clemens, Ora pro nobis. Et nuperrime Joannes Mabillon in egregio Opere, De re Diplomatica, specimen scripturae Saeculi VI. ex vetusto Catalogo Romanorum Pon∣tificum qui in Vigilio desinit, nobis exhibuit:

Petrus sedit annos XX. mens. II. dies III. Linus sedit an. XI. mens. III. d. XII. Clytus sedit an. XII. mens. I. d. II. Climens sedit an. IX. mens. X. d. I. Euaristus sedit an. VIII. mens. X. d. II.

Ubi nulla mentio Anacleti tanquam Pontificis à Cleto diversi. Idem etiam aliud specimen scripturae Saeculi VIII. ex Indice affert qui desinit in Joanne VI. & deest inquit in illo Indice Anacletus. Quod nunc omnibus apparet, post∣quam uterque Index inter Vetera Analecta ab eo editus est, quorum posterior sie incipit:

Linus sedit annos XII. menses V. dies XII. Cletus sedit an. VIII. mens. II. d. V. Clemens sedit an. VI. mens. I. d. XIV. Euaristus sedit an. XIV. mens. III. d. XII.

Viderint igitur qui in Breviariis repraesentant Cletum Romanum de Regione quintâ, Anacletum verò Athenien∣sem; & qui Martyrologium Romanum tantopere praedi∣cant, quod agir de Cleto Aprilis XXVI. de Anacleto Julii XII.

V. Praeterea primi illi Scriptores, qui quatuor Pontifices ex tribus fecêre, de ordine Successionis 〈◊〉〈◊〉 convenire potuerunt. In Catalogo Bucheriano hoc ordine quatuor recensentur, Linus, Clemens, Cletus, Anacletus; in Catalogo secundo & Libro Pontificum alio, Linus, Cletus, Clemens, Anacletus; apud Pseudo-Tertullianum rursus alio, Linus, Cletus, Anacletus, Clemens. Unde apud posteriores Graecos, qui de Martyrio Clementis scripsêre, nunc 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 scribitur, nunc 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut ob∣servat Cotelerius. Qui etiam triplicem lectionem notat in Clementinâ Epitome, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Et cautè satis Primasius Saeculi sexti scriptor, in Praefatione ad Commentarios meminit Clementis discipuli Apostolorum, & post eos Episcopi Romanae Ecclesiae ordinati. Nam haec incertitudo ordinis in Successione quarto Saeculo introducta, & quinto sextoque continuata, magnam confusionem peperit tum in Graecis Codicibus ex eo tempore descriptis, tum in eorum Versionibus postea factis. Cujus exemplum memorabile extat in Epistolâ Pseudo-Ignatii ad Mariam Castabalensem, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Nam pro hoc 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 non tantum in Augustano Codice legitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, in Leicestrensi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sed etiam in Me∣dicéo 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vel 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legitur. Vulgatus Interpres habet Anacletum, vel Anencletum, Vetus Cletum. Ita in uno loco triplex Clementis decessor habetur, Linus, Cletus, Anacletus, ex variâ scilicet sententiâ librariorum aut inter∣pretum. Quamvis igitur de Cleto ab Anacleto Pontifice distincto valdè soliciti sint Baronius & Blondellus, & nuperrimè 〈◊〉〈◊〉, his tamen diutiùs immorari mi∣nimè necesse est; cùm jam Viri doctissimi Halloixius,

Carolus à S. Paulo, H. Valesius, Cotelerius & Natalis Alexander per ista duo nomina unicum tantùm Pontificem intelligi debere doceant.

VI. Neque audiendus est hîc Onuphrius, qui nullo pacto audiendos esse vult autores tam Graecos quàm Latinos, qui Cletum cum Anacleto confundunt, quia Cletum ab Anacleto diversum nomine, Patre, patriâ, rebus gestis, mortis tempore & die referunt Damasus & traditio. Nam quae traduntur de Patre, patriâ & rebus gestis, non sunt à Damaso, sed ab Autore secundi Catalogi, sub Saeculo sexto confecti, nullâ historiae fide aut probabilitate sub∣nixa; & diversitas dierum obitûs à Martyrologis pro arbitrio excogitata est, nè Paparum ullum omitterent; illique cùm duos dies quasi duobus Martyribus assignassent Aprilis XXVI. & Julii XII. vel XIII. utroque die alii Cle∣tum, alii Anacletum celebrant: adeò apud eos omnia in∣certa & confusa. Quis enim putet patrem & patriam, & dies obitûs eorum Pontificum cuipiam post quadringentos & amplius annos innotuisse, de quibus nihil Veterum quisquam scripsisse cognoscitur? Magnum autem, inquit Heinschenius, nobis videtur pondus adferri ex antiquis Missalibus & Breviariis Romanis; sed ea mihi nullius pon∣deris sunt; quippe eorum Lectiones plerumque ex Libro Pontificali excerprae sunt, adeoque autoritatem omnem, si∣quam habent, ab illo mutuantur.

VII. Hoc tantùm addo, quòd origo hujus erroris Cle∣tum & Anacletum, tanquam duos Pontifices in Catalogo nominandi, haec mihi fuisse videatur. Cyprianus Irenaeum secutus dixerat Hyginum, qui in Urbe nonus fuit, in∣telligens Petrum fuisse Episcopum primum; illi Latini, qui Irenaeana nesciebant, & Linum primum Romae Episco∣pum numerare solebant, coacti sunt septem distinctos Pontifices inter Linum & Hyginum ponere. Quos cùm invenire non potuerunt, & Anencietum nomen inusitatum jam antè in Cletum converterant, Cleto Anacletum addi∣derunt, sicque se-numerum, quem Cyprianus exhibuerat,

optimè implêsse putaverunt. Petrum enim tantum Ca∣thedram posuisse & in eâ sedisse, Linum autem tanquam Episcopum primum in eâ sedisse docuerunt. Incertus Autor sub nomine Tertulliani, lib. 3.

Hac Cathedrâ Petrus quâ sederat ipse, locatum Maxima Roma Linum primum 〈◊〉〈◊〉 jussit: Post quem Cletus & ipse gregem suscepit ovilis.

Ex hoc autem ordine Cleto Anacletum adjungit, Alexan∣drum sextum, Hyginum denique nonum appellat, cùm antea Linum primum appellasset. Ubi obiter notanda est magna Baronii hallucinatio, qui cùm hanc Tertulliani simiam pro vero Septimio haberi voluit, ad hunc ejus locum statim subdit: Haec ille numerans Romanos Pon∣tifices ad Anicetum tantùm, quando opus illud ipse Tertul∣lianus scribebat, quo tempore Marcion Roman ad Anicetum: venit.

CAP. II.

I. Intruso Cleto, malè collocatur initium Lini. II. Linus, superstitibus etiamnum Apostolis, in sede collocatus, & ante illos etiam mortuus. III. Idem aliunde confirmatur.

I. JAm verò rempora trium horum Pontificum vulgo ultra limites suos deorsum extenduntur, non tan∣tùm, quia unius Pontificis anni, qui nunquam fuit, à qui∣busdam Latinis adduntur; sed etiam quia Lini initium cum Eusebio ponunt, ubi finis Pontificatûs ejus poni de∣buerat: quod temporis spatium primò malè positum, & mox supposititio Pontifici additum, immane Chronicon 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de quo diximus peperit. Lini Pontificatum à morte S. Petri incepisse volunt tum Eusebius & Syncellus, tum Theodoretus ad 2 Tim. c. 4. tum ex Latinis plerique recentiores, eique annos XI. aut XII. tribuunt, quem, vivo adhuc Petro, Romae sedisse, nec post ejus mortem in vivis fuisse potius credendum est; aut codem anno cum eo passum esse, ut vult Onuphrius, aut etiam priori, quod verisimilius est.

II. Nam primò ordinationem Lini ita disertè tradit Irenaeus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Vetus Interpres, Fundantes igitur & instruentes Beati 〈◊〉〈◊〉 Ecclesiam Lino Episcopatum administrandae Ecclesiae tradiderunt. Non meminit Irenaeus mortis Apostolorum, aut ut jam praeteritae, aut ut mox secuturae, cùm Linus ordinaretur: sed cùm SS. Petrus & Paulus fundarent Ec∣clesiam, Linum ei praefecerunt; dum ipsi scilicet in alias regiones transcurrerent. Ut S. Epiphanius Haeresi XX.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Veruntamen etiam sic potuerunt alii Episcopi constitui, adhuc superstitibus Petro & Paulo; eò quòd Apostoli 〈◊〉〈◊〉 in alias provincias profecti sint, ut Evangelium praedicarent, Roma autem non potuerit sine Episcopo esse. Eodem modo Irenaeum hîc interpretor, quo ipse alibi loquitur, lib. 3. cap. 1. ` 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vetus Interpres, Ita Matthaeus in Hebraeis ipsorum 〈◊〉〈◊〉 scripturam edidit Evangelii, cùm Petrus & Paulus Romae evangelizarent & fundarent Ecclesiam. Post verò horum discessum vel (ut in MS. Vossli legitur) excessum, Marcus discipulus & interpres Petri, & ipse quae à Petro annunciata erant, perscripta nobis tradidit. Unde vel oscitantia vel fraus Petavii manifesta est, qui lib. 5. c. 5. Rationarii Tem∣porum Petro à Nerone, inquit, interfecto Romanam Ecclesiam Linus regendam suscepit, ut antiqui scriptores asserunt; quibus suffragatur Vetus Indiculus Romanorum Pontisicum Liberii tempore contextus, quem penes nos habemus: Nam inter antiquos eos scriptores numerat Irenaeum, qui tamen non Petro à Nerone interfecto Romanam Ecclesiam 〈◊〉〈◊〉 suscepisse Linum, sed Petrum & Paulum Lino Episcopatum tradidisse scribit; & in hâc re non Eusebio, sed Irenaeo consentire veterem Indiculum certum est, qui Linum mortuum esse tradit Capitone & Rufo Coss. hoc est, An. Dom. LXVII. cùm Petrus & Paulus passi non sint ante

An. Dom. LXVIII. Coss. Italico & Turpiliano. Et reverâ qui, praeter Graecos, Linum mortuo Petro successisse volunt, Petrum ipsum passum esse simul tradunt secundo Neronis anno aut circiter, quod ad calculum Chronologicum per∣inde est; nec inde controversia rectà institui potest de Pontificatu Lini, sed de Passione Petri.

III. Secundò, Catalogus Bucherianus notat tempus, quo mortuus est Linus; Fuit, inquit, temporibus Neronis, à Consulatu Saturnini & Scipionis usque Capitone & Rufo: Capito autem & Rufus Coss. fuêre An. Dom. LXVII. quo passus esse S. Petrus putatur. Contra haec disputat Baro∣nius, non ut ex antiquissimo Catalogo referuntur, sed ut extant in Pontisicali, cujus Autor ordinem Catalogi per∣vertit; unde argumentum ejus non contra rem ipsam, sed tantùm contra perversionem ordinis in Catalogo valet, & Librum Pontificalem ferit, sententiam Eusebii minimè confirmat; quod est inprimis observandum. Tertiò Eu∣tychius, qui tradit S. Petrum à secundo Caii per XIX. annos sedisse, Linum autem post eum XII. si pro inchoatis non exactis accipiantur, in idem ferè tempus finem Pon∣tificatûs Lini conjicit: imò Eutychius primo Catalogo rectè congruit, dum primò ait, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Occisus est Petrus sub annum XXII. post Dominum nostrum Christum. Quippe XXII. annus Eutychii idem planè est cum XXV. Catalogi. Tertio enim ille post Consulatum Gemi∣norum anno obiisse Christum antè docuerat, quem passum esse putavit Autor Catalogi Geminis Coss. Secundo idem Eutychius, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

Erat verò post Petrum Linus Patriarcha Romae, quâ functus dignitate duodecim annos obiit. Jam si annos XII. addas annis XXII. Eutychii, sive annis XXV. Catalogi, per∣venies ad ultimum Neronis annum ineuntem, hoc est, ab An. Dom. LV. quo passum esse S. Petrum uterque credebat, ad An. Dom. LXVII. Capitone & Rufo Coss. Quem cal∣culum rectè pridem Onuphrius, & nuper Vendelinus, Blondellus & Heinschenius secuti sunt. Neque eum diu postea superstitem fuisse docet Sixtus Senensis, qui de Lino loquens, Moritur, inquit, Romae sub Galba Imperatore anno Christi septuagesimo post expletos Pontificatûs sui annos undecim, menses tres, dies duodecim. Qui cum esset Onuphrii coaetaneus, sine dubio eodem anno cum Apostolis sub Nerone obiisse Linum dixisset, nisi pravâ opinione imbutus fuisset, quòd nempe Linus libros duos de agone SS. Petri & Pauli scripserit. Et Chronicon Metense non malè, Nisi tempora Pontificatûs Lini atque Cleti sub spatio Praesulatûs B. Petri 〈◊〉〈◊〉, non sibi consonè respondebunt anni Pontificum Romanorum annis Imperatorum. Haec observatio de Lino peropportuna est, sed quod ad Cletum spectat, difficultas non aliter rectè solvitur, quàm ipsum è numero Pontificum eliminando, aut in ejus locum Anencletum, à quo malè distinguitur, substituendo.

CAP. III.

I. Vnde ortum habuerit opinio de pluribus Romae uno tempore sedentibus Episcopis. II. Ita sensere Rusinus & Beda. III. Plures simul Episcopos non agnoverunt vetustiores, Irenaeus, Cyprianus, Cornelius, Novatianus, Pacianus. IV. Nemo ante Rufinum, cui occasionem errandi dedit supposititia Clementis Epistola a se Latine versa.

I. HIC autem observatio quaedam ad haec rectè in∣telligenda, & ab aliorum assertionibus vindicanda prorsus necessaria est. Cùm enim tres priores Pontifices à morte Apostolorum successivè in Hieronymiano Chronico describerentur, in Catalogo autem Romano unus illis tri∣bus additus appareret, & ad breviora tempora quatuor reducerentur in Catalogo, quàm in Chronico, (ultimus enim eorum quatuor mortuus est An. Dom. XCV. juxta Catalogum, cùm trium ultimus vixerit ad annum C. juxta Hieronymum) aliquos ex his quatuor simul Ecclesiae prae∣sedisse nonnulli arbitrabantur; & suas sententias Gestis Pontificum inseruêre, ut ex MSS. Codd. Libri Pontificalis apparet: in quibus omnibus Cl. Vossius haec reperiri de Petro testatur: Hic ordinavit duos Episcopos Linum & Cletum, qui praesentialiter omne ministerium Sacerdotale in Urbe Româ populo supervenienti exhiberent; B. autem Pe∣trus ad Orationem & Praedicationem populum erudiens vacabat. Priora verba aliter ex MSS. refert Blondellus: Hic ordinavit tres Episcopos Linum, Cletum & Cle∣mentem, ex quibus Linus & Cletus praesentialiter, &c. Pag. 28. Imò Liber ipse Pontificalis, Clemens ex prae∣cepto B. Petri suscepit Ecclesiae Pontificatum gubernandum,

sicut ei fuerat à Domino Fesu Christo Cathedra tradita vel commissa: tamen in Epistolâ, quae ad facobum scripta est, qualiter ei commissa est à B. Petro Ecclesia, reperias: ideo Linus & Cletus ante cum conscribuntur, quia ab ipso Principe Apostolorum ad ministerium Sacerdotale exhibendum sunt Episcopi ordinati. Haec quidem in Libro Pontificali extant, sed in secundo Catalogo non apparent, ut constet non nisi serò addita fuisse.

II. Ille autem qui ista inseruit, occasionem nactus est à Russino in Praefatione ad Recognitiones Petri, ubi ait, Quidam regerunt, quomodo cùm Linus & Cletus in Urbe Româ ante Clementem suerint Episcopi, ipse Clemens ad Fa∣cobum scribens sibi dicat à Petro docendi Cathedram tradi∣tam? cujus rei hanc accepimus rationem, quòd Linus & Cletus fuerint quidem ante Clementem Episcopi in Urbe Româ, sed superstite Petro, ut illi Episcopatûs curam gere∣rent, ipse verò Apostclatûs impleret officium. Ex his Cata∣logo additis Venerabilis Beda in Vitâ Abbatum Weremu∣thensium, duorum Abbatum in codem Monasterio praesi∣dentiam hoc argumento approbat: Nam & Beatissimum Petrum Apostolum Romae Pontifices sub se duos per ordinem ad regendam Ecclesiam constituisse, causâ instante necessariâ, tradunt Historiae. Et idem Historiae Ecclesiasticae lib. 2. cap. 40. Successit autem Augustino in Episcopatum Laurentius, quem ipse idcirco adhuc vivens ordinaverat, ne se defuncto status Ecclesiae tam rudis vel ad horam pastore destitutus vacillare inciperet. In quo & exemplum sequebatur primi pastoris Ecclesiae, hoc est, beatissimi Apostolorum principis Petri, qui fundatâ Romae Ecclesiâ Christi, Clementem sibi ad∣jutorem evangelizandi, simul & successorem consecrâsse per∣hibetur.

III. Et haec quidem à posterioribus Latinis excogitata sunt; neque tale quicquam Irenaeo notum fuit, ut ex ejus Catalogo patet. Imò nec Cyprianus, nec Cornelius, nec Novatianus, duos simul Romae Episcopos ante sua tempora unquam sedisse putârunt. 〈◊〉〈◊〉 Cyprianus semper Uni∣tatem

à Petro petit, Unitatem autem intelligit Sacer dotalem, hoc est, Episcopalem, unius scilicet Episcopi in unâ Ec∣clesiâ praesidentiam. Cornelius Epistolâ ad Fabianum, de Novatiano, `〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, &c. Quod Maximus & reliqui Confessores ad Ecclesiam reduees nuper agnoverant his verbis: Nec enim ignoramus unum Deum esse, unum Christum esse Dominum, quem confessi sumus, unum Spiritum Sanctum, unum Episcopum in Catholicâ Ecclesiâ esse debere. Cyprianus de Unitate: Monet ipse in Evangelio suo & docet dicens, Et erit unus grex, & unus pastor; Et esse posse in uno loco aliquis existimat aut multos pastores, aut multos greges? Ep. 41. Agnoscant atque intel∣ligant, Episcopo semel facto & collegarum ac plebis testimonio ac judicio comprobato, alium constitui nullo modo posse. Ep. 44. ad Confessores: Cùm vos illic comperissem contra disposi∣tionem Dei, contra Evangelicam legem, contra institutionis Catholicae unitatem, alium Episcopum fieri consensisse, id est, quod nec fas est, nec licet fieri, Ecclesiam alteram constitui. Ep. 52. ab exemplis Cornelii & Novatiani plenè hanc rem explicat: Nisi si Episcopus tibi videtur, qui Episcopo in Ecclesiâ à sedecim Caepiscopis facto, adulter atque extraneus Episcopus fieri à desertoribus per ambitum nititur; & cùm sit à Christo una Ecclesia per totum mundum in multa membra divisa, item Episcopatus unus Episcoporum multorum concordi numerositate diffusus; ille post Dei traditionem, post con∣nexam & ubique conjunctam Catholicae Ecclesiae unitatem, humanam conetur Ecclesiam facere. Inde Pacianus diligens Cypriani Lector unum hunc Episcopatum Sacer dotium singulare vocavit, & Novatiano tanquam principale crimen objecit, quòd sedente jam Romae Episcopo adversus fas Sa∣cerdotii singularis alterius Episcopi sibi nomen assumserit.

IV. Ita postea cùm 〈◊〉〈◊〉 tum Felicem, tum Li∣berium simul Romae Episcopos sedere voluit, populus exclamavit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Theodoret.

lib. 2. cap. 17. Ita Optatus contra Parmenianum lib. 1. In Aphricâ sicut & in caeteris provinciis, una erat Ecclesia, antequam divideretur ab ordinatoribus Majorini; cujus tu haereditariam Cathedram sedes: Vidondum est, quis in radice cum toto 〈◊〉〈◊〉 manserit; quis foràs exierit; quis Cathedram sederit alteram, quae ante non fuerat; quis altare contra altare erexerit; quis ordinationem fecerit, 〈◊〉〈◊〉 altero ordinato. Novum igitur erat hae commentum de duobus aut tribus Episcopis simul Romae praesidentibus, nec Veterum cuiquam cognitum; antequam Ruffinus 〈◊〉〈◊〉 Epistolâ supposititiâ Clementis, quam uti genuinam verterat, & Romano Orbi intulerat, hoc 〈◊〉〈◊〉 excogitavit, ut merces suas vendi∣biles faceret. Certè si Linus & Cletus duo Episcopi ab initio Romae simul sedissent, Novatianus nunquam illud argumentum omisisset: nam eâdem ratione probare potu∣erat duos simul Episcopos in eadem Urbe admitti posse, quâ Beda duos Abbates in eodem Monasterio; si eo tempore idem tradidissent historiae. Sed haec nescivit vera antiquitas. Certè Cl. 〈◊〉〈◊〉 in Apparatu, p. 51. Ne hunc quidem Clementem liquet fuisse specialem Romae Episcopum, ut tota 〈◊〉〈◊〉 credidit. Quòd si tota antiquitas Cle∣mentem specialem Romae 〈◊〉〈◊〉 fuisse credidit, idem etiam de Lino & 〈◊〉〈◊〉 reliquisque sentiendum est: neque enim quisquam inter antiquos aliter de Clemente quàm de reliquis opinatus est. Et nimis jam serum est in rebus Ecclesiae 〈◊〉〈◊〉 à totâ Antiquitate discedere.

CAP. IV.

I. Praedictam de pluribus eandem sedem possidentibus Episcopis sententiam ut in usus suos detorqueant Episcopalis Regiminis Adversarii. II. Commenta Blondelli. III. Aliter de Successione sensit Clemens ipse Episcopus Romanus. IV. Hausit è Libro Pontificali Paradoxa sua Blondellus, quem nec ipse tamen bonae fidei testem agnovit; nec, si agnosceret, causae fuae favere 〈◊〉〈◊〉. V. Commenta Salmasii ex eodem Libro Ponti∣ficali. VI. Mirum est Librum Pontificalem tanti, 〈◊〉〈◊〉 in causâ, fecisse utrumque, tam Blondellum quàm Salmasium.

I. QUamvis haec de duobus vel tribus Episcopis simul Romae 〈◊〉〈◊〉 tam infirma sint, & nullo ve∣terum testimonio suffulta; multa tamen hinc commini∣scuntur Viri doctissimi, D. Blondellus & Cl. Salmasius, ad convellendam ordinis Episcopalis antiquitatem, quae hoc loco opportunè ad examen revocanda esse duxi. Ac primò quidem Blondellus in Apologiae 〈◊〉〈◊〉 sententiam suam novam atque singularem de Presbyteris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui reliquis ex ordine & jure praesidebant, tueri & illustrare conatur. Ab initio ferè Ecclesiae antiquioribus in Christo regimen plebis commissum est. Ex illis senioribus, quibus regimen fuerat commissum, ille qui caeteris prior vocatus est, reliquis sui ordinis praesuit quasi Presbyterorum prae∣positus, aut capituli Decanus. Penes hunc seniorem Pres∣byterum primae in Presbyteriis Cathedrae ac potestatis jus orbe toto fuit. Hanc ille hypothesin ex obscuris quibus∣dam

incerti scriptoris Ambrosiastri verbis, iisque à mente Autoris alienâ expositione detortis expiscatus est. Et 〈◊〉〈◊〉 ille, Autori qui Ecclesiae Tabulas ordinavit primus, hoc unum propositum fuisse putat, ut doceret tres primùm à Petro qui Romae unà Episcopatu fungerentur, urbicique Cleri Collegium constituerent ordinatos fuisse; hâc tamen lege, ut Linum seniorem, ac exinde Clementem proximè adlectum, Presbyterii primatus contingeret.

II. Haec de primi Catalogi uno proposito mirè philoso∣phatus est, cùm Illius Autor Linum post obitum Petri sedisse tradiderit. Vult enim Petrum passum esse Nerone & Vetere Coss. Anno aerae vulgaris LV. Linum sedisse à Consulatu Saturnini & Scipionis Anno LVI. Hoc tamen uno proposito à mente Autoris Libri illius Pontificalis prorsus alieno animatus Blondellus tandem hanc nobis fabulam proponit. Primo Linus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, eoque inter collegas senior sedit. Proximè ex iis, qui à S. Petro ordi∣nati sunt, adlectus 〈◊〉〈◊〉. Clementi Chersonam deportato successit Cletus à Petro tertio loco ordinatus. Cleto mortuo Anacletus antiquitate proximus successit, pòst Cletum à Petro ordinatus. Anacleto mortuo, Clemente Chersonae adhuc haerere jusso, Euaristus aetate proximus ad collegarum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 suo loco & ordine evectus est. Euaristi Martyrio coronati locum Alexander, Sixtus, Teles∣phorus, Hyginus ordine tenuerunt. Haec Blondellus ex Tabulis Ecclesiae Romanae hausisse se profitetur, quarum nulla ullam talis praerogativae prioris ordinationis mentio∣nem facit, aut ullo modo innuit. Cùm nemo Veterum Linum inter collegas seniorem tradiderit, nemo Clementem aut Cletum aut Anacletum, nemo denique Euaristum suo ordine evectum fuisse dixerit. Putidam illam fabulam de. Clemente Chersonae Martyrium passo non tantùm 〈◊〉〈◊〉, sed & amplificat. Vult enim eum An. LXXVI. Chersonam deportatum esse, & An. XCV. Chersonae adhuc haerere jussum, ac denique An. Dom. C. Chersonae passum,

atque ita per XXIV. annos in exilio fuisse, quod nemo unquam aut dixit aut cogitavit. Post Clementem reliquos suo ordine promotos esse sine ullo teste, sine ulla veri∣similitudine tradit.

III. Hanc quidem ille, sed aliam nobis rationem Suc∣cessionis tradit Clemens Romanus, qui ignorare non po∣tuit quomodo ipse ad Episcopatum promotus est, aut quâ ratione alii post eum jure successuri erant. Sic enim ille p. 57. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (MS. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, &c. Et Apostoli nostri per Jesum Christum Dominum nostrum cognoverunt, contentionem de nomine Episco∣patûs oborituram; ob hanc igitur causam cùm perfectâ praesci∣entiâ praediti essent, constituerunt praedictos, & deinceps prae∣ceperunt, ut cùm illi obdormiverint, in eorum munus succederent alii probati viri. Constitutos itaque ab illis, vel deinceps ab aliis viris celebribus, cum consensu totius Ecclesiae, &c. Ex his Clementis Romani verbis, non diu post obitum Petri & Pauli, & diu ante mortem Joannis Apostoli scriptis, liquidò constat ipsos Apostolos praescientiâ futuri Ecclesiarum statûs, & controversiae de nomine Episcopatûs oriturae praeditos, non tantùm Episcopos constituisse pro vitae cujusque spatio Ecclesiae praefuturos, sed insuper in man∣datis dedisse, ut quoties ex iis aliquis è vitâ migraret, alius ei succederet à viris praestantissimis electus, & à tota Ec∣clesiâ cui praefuturus erat comprobatus. Nihil hîc de Successoris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nihil de ordine & succedendi jure; de probatione personae idoneae & consensu Ecclesiae tan∣tùm agitur.

IV. Anacletum post Linum, Clementem, & Cletum à Petro ordinatum esse credit, ex aperto Libri Pontificalis testimonio. Cùm nec illius Libri testimonium ad fidem in re adeò antiquâ satis valeat, nec sit per se satis apertum. Quòd non satis valeat illius Libri testimonium, habeo mihi ipsum Blondellum consentientem. Cujus haec verba sunt Apologiae pag. 221. Extant sanè de Euaristo haec in libello Pontificali verba, Hic titulos in Urbe Româ divisit Presbyteris. Nemo autem nescit longè post Damasi, cui vulgo adscribitur, tempora, anno circiter DC. ab Euaristi passione ferè D. farraginem illam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, serò natum de re anti∣quissimà testem, congestam fuisse. Neque verò illius serò nati testis satis apertum est testimonium. Certè locus ille tum in Catalogo secundo, tum in Pontificali adeò obscu∣rus est, ut nullum videatur sensum fundere. Scriptor uterque id voluit docere, Anacletum memoriam Petri construxisse; caetera vix intelligas. Primus ita de Ana∣cleto: Hic memoriam B. Petri construxit & composuit, dum Presbyter factus fuisset B. Petro, ubi Episcopi reconderentur. Rectè Editores docuerunt, legendum esse factus certior. Quod ad praesens negotium spectat, unicum illud de quo nunc ago, satis omnes ejus rationes convellit. Graecos omnes, inquit, ut & ex Latinis veteribus multos Cleti & Anacleti nominum affinitas & Episcopatuum continuatio eò compulêre, ut ex duobus unum Urbis Papam conflarent. Siccine veró? An nominum affinitas S. Irenaeum & Euse∣bium compulit, ut ex duobus unum Papam conflarent? Quis aetate Irenaei, aut etiam Eusebii audivit nomen Cleti tanquam Episcopi Romani? Nemo sané. Ex Graecis nemo ante Epiphanium Cletum nominavit, nec post eum Grae∣corum quispiam. Et fortasse apud ipsum Epiphanium 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 corruptè legitur, ubi Catalogum sic recitat, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Expungendum enim esse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Corelerius censet; sed fortasse

pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legendum est '〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut apud Ire∣naeum & Eusebium, quos Epiphanius sequi solet, scribitur. An continuatio Episcopatuum compulit quenquam aut Graecum aut Latinum, ut Cletum & Anacletum pro uno Pontifice haberet, cùm qui ita senserunt, Eusebium & Hieronymum ejus interpretem sequuti sint? Imò Cleti & Anacleti nominum diversitas sensim introducta compulit Latinorum aliquos ut ex uno duos Episcopos facerent, contra vetustissimam Successionis tabulam, quam, ut puto, Hegesippus, certè Irenaeus habuit. Nec igitur vera sunt, quae de his quatuor Pontificibus tradidit Blondellus; neque si vera essent, novitiam illam de praesidentiâ & cathedrâ Presbyterorum conjecturam stabilire possent.

V. Ex his primis Romae Pontificibus Cl. Salmasius com∣mentum suum de duobus generibus Episcoporum, sive Presbyterorum tuetur. Duûm generum, inquit ille de Tra∣pezitico Foenore pag. 407. sub Apostolis Presbyteri, iidemque Episcopi, fuêre. Haec duo genera ita distinguit, ut aliqui∣essent Episcopi sive Presbyteri, quorum munus erat orationi & praedicationi vacare; alii, qui Sacramenta administra∣bant, & exhibebant plebi. Hanc distinctionem, omnibus inauditam, autoritate Damasi, cujus inter Episcopos Ro∣manos magnum, nec immeritò, nomen fuit, tueri conatur. Sic enim ait, Damasus in Vitâ Clementis tradit Petrum, cùm eum Episcopum consecrâsset, eique Cathedram & Ecclesiam disponendam committeret, dixisse, Sicut mihi gubernanti tradita est à D. Jesu Christo potestas ligandi solvendique, ita & ego tibi committo, ut ordines dispositores diversa∣rum causarum, per quos actus Ecclesiasticus profligetur, & tu minimè in curis Saeculi deditus reperiaris; sed solum∣modo ad orationem & praedicationem populi vacare stude. Sed quis nescit Damasum nihil horum scripsisse, quae tanto viro prorsus indigna jam ab omnibus judicantur? Haec omnia desunt, inquit Salmasius, in Editione à Sociis Mogun∣tinis procuratâ, sed leguntur in omnibus scriptis Codicibus.

Fortasse; in Codicibus Anastasii, non Damasi. Et nunc quidem in editione Anastasii à Fabroto adornatâ inter varias Lectiones ex MSS. depromptas eadem verba de Clemente extant. Reliqua de Lino & Cleto in Libro Pon∣tificali semper extabant: ut haec annotatio nihili sit, quam∣vis à Salmasio saepe inculcata, ut in Apparatu ad libros de Primatu. Sed & verba ipsa, cujuscunque sunt, neque sensum, quem illis tribuit Salmasius, neque ullum sanum fundunt. An enim potestas ligandi & solvendi ullam similitudinem habet cum potestate ordinandi dispositores diversarum causarum? An unquam memorati sunt dispositores per quos actus Ecclesiasticus profligetur? An qui administrabant Sa∣cramenta & exhibebant plebi, in curis Saeculi reperti sunt? Adeò haec à Salmasii Damaso tradita ab omni ratione remota sunt, ut plura dicere pudeat.

VI. Quae post argumentum tam infirmum, tam nullum, ex duobus S. Pauli locis, quasi lucem aliquam ab his tene∣bris accipientibus, affert, ad hoc institutum non pertinent, nisi quia si vera essent, aliquam occasionem sive praetextum inde quispiam formare posset profitendi similem expositio∣nem Damasi. Nihil enim hîc ago, nisi ut ostendam, quàm immeritò Clementem & Linum & Cletum simul Romae sedisse dicunt Blondellus & Salmasius, & quàm prodi∣giosas inde conclusiones futiliter eruant. Et sanè mirum mihi semper videbatur, quòd Blondellus & Salmasius, statim postquam contra Episcopos scribere decreverant, in admirationem Damasi prorumperent, & Solis radios in Libro Pontificali repente perspicerent, & fundamentum Sententiae suae in illo mustaceo collocarent.

CAP. V.

I. Ad Annos trium primorum Episcoporum acceditur. II. Sedem tenuit Linus ab An. Dom. LV. ad LXVII. III. Corrupta sunt è Platinâ, hoc in loco, Romana Breviaria recentiùs edita. IV. Linum ante Apostolos decessisse credidit Autor Constitutionum Apostolicarum. V. Anencletus ab An. LXVII. ad LXIX. VI. Non longè inde discedit Hen∣schenius. VII. Clemens ab An. LXIX. ad LXXXIII. quo anno Euaristi ingressum ponit Eutychius, cujus inde vestigia premit Autor. Tertius Trajani Annus fatalis Veterum erroribus. * * Additio.

I. HIs praelibatis, & tum Presbyterorum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cathedrâ dejectâ, tum duplici Presbyterorum genere exploso, tum recto Successionis ordine & Successo∣rum numero stabilito, anni primorum trium Episcoporum, Lini, Anencleti, & Clementis, ex sententiâ Graecorum Eu∣sebio vetustiorum, & Latinorum etiam sic rectè mihi dige∣rendi videntur.

II. Cùm Petrus & Paulus fundarent Ecclesiam, hoc est, Apostolis illis adhuc superstitibus, Linus Romae Episcopus constitutus est, ut docet Irenaeus: sedit autem usque ad annum Domini LXVII. jam vergentem, Imperii Neroniani XIV. ineuntem, Coss. Capitone & Rufo, ut tradit Cata∣logus Bucherianus; cui consonant Catalogus secundus, Liber Pontificalis, Anastasius & Breviaria vetera, in quibus haec verba de Lino conservata erant. Fuit temporibus Neronis, à Consulatu Saturnini & Scipionis usque Capitone & Ruso. Unde Florus Lugdunensis asseruit, S. Linum tem∣pore Neronis Martyrio coronatum. Observanda etiam hic

sunt quae Nicephori Chronicon habet ad hanc rem spectantia, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Petrus Apostolus, annos 2. Linus, annos 12. Cùm enim biennium S. Petro, Lino annos 12. tribuit, manifestè respexit Imperii Nero∣nis annos 14. & traditionem illam, quae statuebat Petrum primò Romam venisse circa initium Imperii Neronis, ibique sedisse usque ad secundum Neronis annum, Coss. Nerone & Vetere. Observandum porrò Chronologiam Eutychii primo Catalogo exactè congruere, dum primò ait, Occisus est Petrus sub annum XXII. post Dominum nostrum Christum. Quippe XXII. annus Eutychii idem planè est cum XXV. Catalogi. Tertio enim ille post Consulatum Geminorum anno obiisse Christum antè docuerat, quem passum esse putavit Auctor Catalogi Geminis Coss. Secundò idem Eutychius, Erat verò post Petrum Linus Patriarcha Romae, quâ functus dignitate duodecim annos obiit. Jam si annos XII. addas annis XXII. Eutychii, sive annis XXV. Cata∣logi, pervenies ad ultimum Neronis annum ineuntem, hoc est, ab An. Dom. LV. quo passum esse S. Petrum uterque credebat, ad An. Dom. LXVII. Capitone & Rufo Coss. Quare non immeritò statui potest, Linum An. Dom. LXVII. exeunte decessisse, anno Neronis XIV ineunte, quo tempore Consules ordinarii erant L. Fonteius Capito & C. Julius Rufus.

III. Cùm verò verba illa, quae modò recitata sunt, in Breviariis Romanae Ecclesiae antiquis, tam excusis quàm manuscriptis legerentur, autoritate Sixti V. & Gregorii XIII. extrita sunt, fabulis quibusdam ex Platina, & quidem nominato, eorum loco, repositis: cujus nomen proximâ correctione authenticâ pariter extritum est, & quidem prudenter. Nam reverâ in his Platina toto coelo erravit, dum ait, Linus Natione Tuscus patre Herculàneo, ab ultimo Neronis anno usque ad Vespasiani tempora pervenit, à Con∣sulatu Saturnini & Scipionis usque ad Capitonem & Rufum Coss. Duo enim hi Consulatus sub uno Imperio Neronis gesti sunt. Quomodo igitur idem Pontifex ab ultimo

Neronis anno, & à Consulatu Saturnini & Scipionis, qui partim secundo partim tertio Neronis anno Consules fuerant, 〈◊〉〈◊〉, quomodo idem ad Vespasiani tempora, & ad Captio∣nem & Rusum, qui ejusdem Neronis partim decimo tertio, partim 〈◊〉〈◊〉 quarto anno Consules erant, pervenire potuit? Haec sunt ab omni ratione prorsus aliena.

IV. Nimis acerbè Labbéus ad A. C. LXVII. ubi de SS. Petri & Pauli Martyrio agit, Successit S. Linus, ut quidem doctiores quique Chronologi sentiunt, hoc certè tempore. Nam Novatores non moror, qui ut in coeteris, sic in 〈◊〉〈◊〉 Romanorum Pontificum omnia perturbant. Novatores enim non sunt nec minus docti, qui veteres tabulas consulunt, & successionem Episcoporum caeteraque ad vetustissimorum Patrum scripta & ad antiquissimae historiae monumenta disponere, simulque errores receptos detegere, & legitimis argumentis refutare conentur. Certè ante Apostolos Pe∣trum & Paulum complures, ante Neronem mortuum fuisse Linum omnes pene crediderunt. Constit. Apostol. lib. 7. c. 46. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Romanorum Ecclefiae primus quidem Linus Claudiae filius à Paulo, secundus autem à me Petro post mor∣tem Lini ordinatus fuit Clemens. Qui dixerunt post mor∣tem Lini à Petro Clementem ordinatum esse, putabant Linum ante Apostolorum excessum obiisse.

V. Lino successit Anencletus, ut ostendimus, seditque annos duos. Ita certè Eutychius de Vespasiani Imperio agens, Porro anno Imperii ejus tertio Patriarcha Romae constitutus est Dacletius (ita Anencletum sive Anacletum nominat) & cùm biennio sedisset mortuus est. De biennio rectè eum scripsisse non dubito; duos enim testes habeo, qui ei in annorum numero disertè consentiunt. Quippe idem tradit vetus auctor Indiculi Nicephoro Patriarchae attributi, quem ita repraesentat prima Editio Scaligeri, & secunda Editio Parisiensis, ' 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Anencletus,

annos duos; & utrique editioni consentiunt MSS. Codices duo, Oxoniensis & Londinensis. Huic adjungendum 〈◊〉〈◊〉 Georgii Syncelli testimonium, cujus haec verba sunt, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hoc est, interprete Goaro, Ro∣manae Ecclesiae post Petrum coryphoeum fuit Episcopus Ana∣cletus annis duobus. Haec cùm sint ab Eusebianis tantopere diversa atque dissonantia, unde ea habuerit Syncellus nescio, nisi fortè ex Africano, cujus brevis Historia à Christo ad sua tempora penitus deperdita est. Cujus nuspiam meminit Eusebius nisi sub Imperio Macrini, his verbis in Chronico, Abgarus vir sanctus regnavit Edessae, ut vult Africanus. Unde justa suspicio est fuisse eam brevem A∣fricani Historiam ab Eusebianâ valde diversam. Sive au∣tem Africanum, sive Anonymum, qui paulo post Africa∣num scripsit, sive alium aliquem, quem viderunt Autor Indiculi & Eutychius, sequebatur Georgius, eum habemus pro sententiâ nostrâ testem locupletem. Quare cùm Linus obierit, ut dictum est, An. Dom. LXVII. Capitone & Rufo Coss. quod 〈◊〉〈◊〉 Henschenius, sequitur Anencletum mor∣tuum esse An. Dom. LXIX. exeunte, Vespasiani primo, Coss. Galba & Rufino.

VI. Mira haec fortasse videbuntur, iis 〈◊〉〈◊〉 qui Cletum & Anacletum duos Pontifices faciunt, & Ana∣cletum non statim post Linum, sed 〈◊〉〈◊〉 post Clemen∣tem & Cletum sedisse putant. Sed qui Cletum & Ana∣cletum unum Pontificem fuisse arbitrantur, & ordinem ab Irenaeo positum amplecti volunt, ut certè debent, mirari confestim desinent. Benè Henschenius, Si aliqui arbitrentur Cletum praeponendum esse Clementi, nolumus funem eâ de re contentiosum ducere. Ponatur igitur Cletus, (qui idem est 〈◊〉〈◊〉, ut probavimus) post Linum & ante Clemen∣tem; cùm ipse Henschenius fateatur Linum obiisse An. Dom. LXVII. & Cleto, (quem concedit à S. Petro 〈◊〉〈◊〉 ordinatum) anni tantummodo sex in antiquissimo Cata∣logo

tribuuntur; sequetur Cletum sive Anacletum An. Dom. LXXIII. obiisse, Vespasiani quinto, solius quadrien nii Metachronismo.

VII. Anacleto successit Clemens An. Dom. LXIX. exeunte vel LXX. ineunte, seditque ad An. Dom. LXXXIII. Do∣mitiani secundum, Domitiano IX. & Rufo II. Coss. Eo certè anno ordinatum esse Euaristum tradit Eutychius, quem jam sequor. Certè Baronii Chronologiâ hoc maximè confirmatur, quòd, ut inquit, Eusebius ac coeteri omnes tam Graeci quàm Latini Autores testentur Clementem subiisse Martyrium tertio anno Trajani Imperatoris, idque S. Hie∣ronymus firmiter asseveret, imò & ipse Liber de Romanis Pontificibus apertè doceat. Sed neque Eusebius neque Hie∣ronymus Martyrii Clementis meminit; & illa apud Nice∣phorum Callistum & Martyrologium Bedae attributum putida fabula est. Autor Libri Pontificum secutus est Hieronymum, Hieronymus Eusebium, Eusebius si fortè Catalogum aliquem, certissimè vitiosum, unde ex solâ supputatione tradit Clementem tertio Trajani anno obiisse. Et quidem tertius hic Trajani annus Chronologis quasi fatalis fuit; unde errores in Historiam varii redundârunt. Scaliger asserit vitam Josephi ab ipso scriptam esse sub Imperio, non Domitiani, sed Trajani: Nam, inquit, in ea Agrippae Regis mentio fit, ut de eo qui adhuc in vivis non esset. Decessit autem Agrippa anno tertio Trajani. Certè post mortem Agrippae vitam suam scripsit Josephus, sed ante mortem Epaphroditi, cui extremis illius libri verbis Antiquitates suas dedicavit. Occisus est autem Epaphro∣ditus à Domitiano An. Dom. XCV. C. Valente & C. An∣tistio Coss. ut accuratè notat Dio. Ante igitut eum annum Agrippa mortuus est. Eusebius ad postremum Domitiani annum in Chronico notavit, eum omnes ex genere David interfici praecepisse, ut nullus Judaeorum regni reliquus foret. Ad quae verba rursus Scaliger, Atqui reliquus erat ejus regni Rex Agrippa, quamvis non ex stirpe David, regnavitque usque ad annum tertium Trajani.

H. D.

1. Vidit hoc in loco Vir Eruditissimus è Photio natam Sca∣ligero erroris 〈◊〉〈◊〉, cujus proinde verba repetenda duximus atque expendenda. Sic autem ille de Originibus Judaicis à Josephi oemulo Justo Tiberiensi descriptis: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Justo itaque Autore tertio Trajani Anno Agrippae mortem assignavit Scaliger. Nec vidit Criticus alioqui perspicacissimus lectionem illam quae in Photio hodierno obtinet, à mente Justi esse alienissi∣mam. Quorsum enim attinet tantus ille saltus à Vespasiano ad Trajanum, praetermissis tot intermediis annis atque Prin∣cipibus? Quasi verò si ad Trajanum usque superstes fuisset Agrippa, nullam habuisset in tantâ fortunâ, seu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, seu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, hic utique commemorandam. Credidit itaque Do∣ctissimus Pater pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, reponendum esse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 〈◊〉〈◊〉 tertio nimirum ejusdem, cujus antea meminerat Justus, Vespasiani Anno decesserit Agrippa. Id quod erit sane ve∣rissimum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. annos Regni Agrippae assignemus cum Syn∣cello. Herodem Regem Chalcidis VIII. Claudii Anno de∣functum constat è Josepho, sub finem Anni, ut videtur, Aerae vulgaris XLVIII. vel initium XLIX. In illius locum suffecit Claudius Agrippam, cujus proinde Anni ab An. Dom. XLIX. numerandi sunt. Ita inciderit Bellum Judaicum, mense Maio & Neronis Anno XII. Christi proinde LXVI. caeptum, in Annum Agrippae XVII. ut incidisse idem testis est Jose∣phus. Vnde discimus post Maii initium Regem factum à Claudio esse Agrippam. Quin & Excidium Hierosolymita∣num

mense Septembri, Vespasiani An. II. à Junio nimirum 〈◊〉〈◊〉, Christi LXX. cum anno Agrippae XXI. conjungunt nummi. Id si verum est, non ante Anni XLIX. mensem Sep∣tembrem, Rex fuerit à Claudio constitutus. Idem tamen ante finem Januarii, aut initium Februarii Anni L. Rex suerit necesse est. Anno 〈◊〉〈◊〉 Claudii XII. idem, Chalcide sublatâ, novis ditionibus donatus est, cùm tribus quatuorve annis esset Chalcide potitus. Anno itaque Claudii XII. tres annos in Chalcidis Regno expleverat Agrippa, quartum inchoa∣verat. Vt proinde à Septembri Anni XLIX. non longe po∣tuerit abesse initium Agrippae. Sic itaque ut annum XXIII. attigerit, & tamen III. Vespasiani anno defunctus fuerit, ante Julii initium An. LXXII. obierit necesse est. Ita duobus fere annis Excidio Hierosolymitano superstes fuerit, quo tempore scripsisse Historiam suam potuerit Justus, quamvis non edi∣derit, & ad Josephum, LXII. Epistolas dare, quas memorat Josephus, Rex ipse potuerit Agrippa. Nec 〈◊〉〈◊〉 diu post excisam urbem Hierosolymitanam scribere potuit Justus, cum jam annis XX. scripsisse illum historiam dicat Josephus antequam ediderit, & tamen Editio illa ipsa praecesserit vitam Josephi à seipso conscriptam sub finem Anni XCIII. aut initium XCIV. Et verò numero illi Syncelli nullam subesse mendam, summa ipsa generalis ostendit, annorum Herodi posterisque ejus Regibus attributorum: ostendunt illi qui ex eodem, unde ille, Autore descripserunt. Nec verò aliura illum, quàm Justum, Autorem fuisse verisimile est. Scripsit ille de Regibus per stemmata. Et stemma Regum ab Herode M. prognatorum universum consignatum hîc habemus. Fateor esse Antiquarios qui Nummos proferant in quibus annus Agrippae XXVI. & XXVII. memorentur, & quidem KZ. cum vultu Domitiani. Sed Inscriptio Graeca, non Romana, ostendit non à Domitiano ipso cusos illos nummos, sed ab Agrippâ in honorem Domitiani. Et Caesarem Domitianum, non Augustum, appellant ipsi nummi. Et vultus ipse juve∣nilis est, quique Domitianum repraesentet sub Vespasiani potiùs initium, quàm cum ipse esset Imperium adeptus.

Et quamcunque demum supputandi rationem inierint, nun∣quam profectò id efficient ut Annus Agrippae XXVII. incide∣rit in Imperium Domitiani. Ego, siqua Nummis illis fides, à morte senioris Agrippae annos illos XXVII, numerandos esse censerem. Sic enim coincidet annus à morte majoris Agrippae XXVII. cum anno Regni Chalcidensis XXII. Sic etiam postea Imperator factus Domitianus Consulatus illos suffectos numeravit, quos Patre imperante, & Fratre, nume∣rare permissus non est. Pro eodem exemplo, Agrippa ipse, aut captandae Agrippae gratiae libera fortassis aliqua Graeca civitas, inde Regni ejus annos numerârit, unde duxerit fuisse de jure numerandos. Exhibet praeterea & alium 〈◊〉〈◊〉 Agrippae nummum, in quo habetur annus ejus 〈◊〉〈◊〉, sed cum Vespasiani vultu, non Domitiani, conjunctum. Annus ille, si quidem ab initio Regni Chalcidici numeretur, in an. incidet Aer. Vulg. LXXVIII. & in Vespasiani tempora, recté. Tan∣tum abest ut deducat Agrippam ad Imperium usque Trajani. Si verò à morte senioris Agrippae repetatur, exibit annus ejus XXVIII. initio Ann. LXXII. Sic itaque spatium illud quod mortem Agrippae senioris & Kal. Julias intercessit, tam anno junioris Agrippae XXIX. rectè imputari poterat quàm etiam tertio Vespasiani. Sed verò ut fuisset aliqua, ob ra∣tiones quas nescimus, inter Veteres, in Annis Agrippae nume∣randis discrepantia, Justi tamen sententiae explicandae ratio∣nes illae potissimùm subservient, quas ipsi Justo placuisse, & ob oculos fuisse, possit ostendi. Tales illas quas modò dedimus, fuisse probavimus. Nulla interim est ratio quae suadeat A∣grippam ad tertium Trajani annum pervenisse.

2. Sed verò Librariis hunc errorem potiùs quàm Photio, nedum Justo, tribuendum esse verisimile est. Sunt & alia tamen quae idem, quod voluit Autor, doceant, Exempla, quàm fuerint proni Veteres ut quae sub Trajano contigisse didi∣cerant, ea solis ducti conjecturis, tertio ejusdem anno audacter assignarent. S. Joannem Domini Discipulum apud Ephesios ad Trajani tempora permanisse prodiderat Irenaeus. Quem verò annum ejus attigerit omninò non prodidit, nec verò

alius quispiam ab Eusebio in Historiâ memoratus, cum tamen soleat in Historiâ ea omnia diligenter excerpere quae ad tempora stabilienda spectarent. Et tamen tertio Trajani anno mortem S. Joannis tribuunt exemplaria Chronici Euse∣biani hodierna, non primo, quò solet ille incerti temporis gesta referre, quoties de Principe quidem quo fuerint Impe∣rante gesta constat, non item de certo Principis anno. Nec verò recentium Librariorum erroribus illam tribuendam esse distributionem, ex ipso illo qui Chronicon quale hodie habe∣mus, Latinè vertit, Hieronymo colligitur. Bis enim ille LXVIII. à Christi Passione anno S. Joannem obiisse testatur, in Libris de Scriptoribus Ecclesiasticis, & adversus Jovini∣anum. Pro rationibus Eusebianis ascendit Christus tertio anno à XV. Tiberii duorum Geminorum Consulatu insigni, Tiberii nimirum ejusdem XVIII. Aerae vulg XXXII. Addantur anni LXVIII. Sic anno Aerae vulg. C. defunctus fuerit Joan∣nes, quo tertius Trajani exierit, si ab eo initio anni ejus numerantur quo fuit à Nerva in Imperium allectus. Nec verò aliter in Graeco Chronico lectum quàm posuit Hiero∣nymus, Argumento sunt Autores illi Graeci qui eodem modo annos LXVIII. ab Ascensione Christi numerant ad excessum S. Joannis, ut numeravit Hieronymus. Ita Chronicon Ale∣xandrinum, Nicephorus Callistus, alii, quamvis quarto Trajani anno locum ille habeat excessus in Chronico Alexan∣drino. Sed verò rectiùs numeravit Chronici illius Autor quàm numeravit Eusebius, non ab anno Tiberii XVIII. sed XIX. Christi XXXIII. quanquam notam illam ipsam anno Tiberii XVIII. apponant Codices hodierni. Idem Chronicon, pro aliorum sententiâ, eundem obitum tribuit anno Trajani VII. Atque hinc pendet, ni fallor, occasio erroris universi quo tot alia gesta, nullo prorsus Autore teste, in eundem illum Trajani annum conjecerint.

3. *Cum enim S. Joannem Martyrem obiisse, praeterquam voluntate, nulla traderent Ecclesiae monumenta; proinde Persecutionem Trajani, non ante ejus obitum, contigisse crediderant. Iidem tamen eodem obitûs anno Persecutionem

inchoandam censuerant, pro illâ nimirum Regulâ quam in Tem∣poribus pro conjecturâ assignandis observârunt illius Seculi Chronologi, quâ res gestas temporis incerti cum re gestâ aliquâ cujus tempus constaret, jungendas censuere. Ita quia morte S. Joannis recentiorem credebant Trajani Persecutionem, nec interim constaret quo tandem intervallo annorum Persecutio mortem fuisset consecuta; proinde eodem tempore quo mor∣tem Joannis & memorant, & Persecutionem censuerunt esse memorandam. Ita in Historiis. Ita etiam in Tabulis istorum Temporum Chronologicis. Sic certè cum Justi Tiberiensis Hi∣storiâ Persecutionem Plinii nectit Syncellus, & utramque Trajani initiis assignat, & ante Bellum Dacicum. Vnde obiter intelligimus lectionem illam de Justi Historiâ tertio Trajani anno conscriptâ Syncello ipso fuisse vetustiorem, & tertio illi, quem dixi, Trajani anno, quo scriptam credidit Syncellus Justi Historiam, Persecutionem illam Plinianam fuisse similiter, pro Syncelli mente, reponendam. Nec modò Plinianam illam, sed & alias quascunque sub Trajano Per∣secutiones, & Martyrum sub Trajano passorum obitus, eodem illo anno quo obierit Joannes, plerunque collocant. Eodem: illo anno quo obierit S. Joannes, Persecutionem locat Chroni∣con Alexandrinum, eodemque anno passum tradit Simeonem Cleopae, S. Marcum Evangelistam, Crescentem, ipsumque 〈◊〉〈◊〉, de quo agimus, Clementem Romanum. Eosdem memorat, eâdemque occasione Nicephorus Callistus, Simeo∣nem Cleopae, Persecutionem Plinianam, passionem Cle∣mentis & Ignatii, & quidem sub initiis Trajani. Sic itaque intelligimus cur tot Christianorum obitus uni eidemque Tra∣jani anno Veteres assignârint. Haec illi nimirum de Mar∣tyribus, vel de illis saltem quos ipsi pro Martyribus habe∣rent. Illos consentaneum existimabant ad Persecutionis 〈◊〉〈◊〉 referre, quam nec aliam sub Trajano quàm unicam credebant, nec plusquam unius Anni, ab Edicto Trajani ex∣citatam, statimque Plinii Rescripto sedatam. Et verò Per∣secutionem confestim à S. Joannis obitu consecutam, & cum 〈◊〉〈◊〉 in unum eundemque Annum conferendam. Intelligimus

praetereà quàm aptè in tertium Trajani annum referenda fuerit mors Clementis. Cùm enim Martyrio coronatum crederent, & verò mors S. Joannis, pro Eusebii sen∣tentiâ & Hieronymi, atque adeo Martyria, in tertium Trajani annum inciderent; proinde rectè, pro eorundem mente, mors Clementis eodem erat Trajani anno tertio statuenda.

4. Vidimus itaque Veterum adeo diversas de Persecutionis anno sententias à diversis eorundem de S. Joannis obitu sen∣tentiis fuisse oriundas. Venio itaque praeterea ut ostendam, quibus illi nixi Ratiociniis tam diversas invicem sententias invenerint. Dixi antea ex Irenaei Testimonio collegisse Veteres S. Joannem superstitem fuisse sub Trajano, nec alium testem adduxisse ipsos illos Veteres qui certo Trajani anno mortem illam 〈◊〉〈◊〉, quam tamen certo anno ipse non assixerit Irenaeus. Ait Irenaeus de S. Joanne, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quae verba ita intellexerunt Veteres quasi attigisset S. Joannes duntaxat initia Trajani. Sic certè Hieronymus, dum primorum ante Eusebium sententiam nar∣rat, usque ad Trajanum, in Libro de Viris Illustribus. Et verò adversùs Jovinianum adhuc manifestius: Mani∣festissimè docent (inquit) Ecclesiasticae Historiae, quòd usque ad Trajani vixerit Imperium, id est, post Passionem Do∣mini sexagesimo octavo anno dormierit. E quibus verbis intelligimus, à Passione Domini usque ad Trajanum, id est, initium Trajani LXVIII. annos numerâsse Ecclesiasticos Autores Eusebio vetustiores. Quae sane supputatio erat, pro eorum dogmatibus, omnino verissima. Passum enim Do∣minum duobus Geminis Coss. credebant Veteres plerique Eusebio antiquiores, anno 〈◊〉〈◊〉 Aer. vulg. XXIX. Ad∣dantur anni LXVIII. fient XCVII. quo certe anno exeunte Trajanum Nerva adoptavit, sociumque fecit in Imperio. Eam Veterum Chronologiam correxit Eusebius, additis nimirum, pro tribus Festis Paschalibus, quorum meminit (post XV. Tiberii illis Coss. signatum) S. Joannes: atque ita Passionem Domini tribus praeterea Annis in anteriora

promovit. Sic tamen numerum illum annorum LXVIII. quasi Historico aliquo testimonio traditum, Hypothesi suae adapta∣vit, & à primo ad tertium Trajani annum S. Joannis obitum, Persecutionemque protraxit, annum nimirum Do∣mini C. Alii rursùs Eusebio recentiores, ut ille Veteres, sic & ipsum illi Eusebium correxerunt, seu fortè illi quar∣tum Festum in eodem S. Joannis Evangelio memoratum, pro Paschali accepissent, seu fortè potiùs quòd Eclipsim illam Phlegontis ab ipso Eusebio huc traductum, quarto Olympia∣dis CCII. anno cum XIX. Tiberii, non cum XVIII. ut Euse∣bius, nectendam observâssent. Id vidit certè Philoponus Scriptor de hac Eclipsi accuratissimus. Ita IV. Trajani anno, Domini CI. S. Joannes ad superos evolârit, ut in Chronico Alexandrino. Nondum tamen penitùs rejecta est alia illa Chronologia, de Christo Geminorum Consulatu crucifixo, tot nimirum tantorumque nominum Autoritate venerabilis, & in Cyclis Paschalibus, Fastisque Consularibus in Cyclorum usum aptatis, etiam in vulgari usu conservata. Fuisse enim adhuc in eâ opinione etiam Eusebio recentiores, Fasti Victorii Prosperique confirmant. Hi ergo cum S. Joannis obitum quarto Trajani anno contigisse è priorum conjecturis didi∣cissent, proinde LXXII. annis à Geminorum Consulatu, atque adeo à Domini Passione removendum collegerunt. Inde nata alia illa est opinio cujus meminit Chronicon Alexandri∣num, S. Joannis obitum à Christi Passione LXXII. annis semoventium. Inde rursus natae aliae opiniones, alia Per∣secutionem VII. Trajani anno, alia VIII. statuentium. Erant nimirum rursus illis recentiores qui LXXII. annos ab An. XXXII., erant qui ab An. XXXIII. numerarent, utrique etiam Chronico Alexandrino antiquiores. Sic illi invicem alternis illudebant, dum vetustiorum conjecturas invicem pro Testi∣moniis Historicis acciperent. Nobis itaque cavendum ne & ipsi vetustiorum conjecturis similiter illudamur. Constat interim multa Veteres de certo, quo fuerit Trajanus persecu∣tus, anno temere pronunciâsse, nec ullo fretos Historico Testi∣monio, quaeque adeo non sint Historicis Testimoniis opponenda.

CAP. VI.

I. Ad Clementis tempora ab Eutychio designata propugnanda propius acceditur. II. Tria in con∣trarium Argumenta 〈◊〉〈◊〉. * * Ad∣ditio.

I. SED cùm haec de fine Pontificatûs Clementis & initio Euaristi à nobis ex Eutychio tradita aliisque testimoniis ad decessores ejus pertinentibus aliquo modo confirmata, non nisi difficillimè fidem apud viros doctos inventura praevideam; cúmque ea non tantùm Chrono∣logiae omni hactenus receptae adversentur, sed & Histo∣riam Ecclesiasticam (quam ego sartam tectam hâc totâ dissertatione conservari maximè cupio) perturbare & con∣vellere haud paucis videantur: paulo latiùs hîc disseren∣dum esse duxi tum de obitu, tum de ordinatione Cle∣mentis, tum de iis quae historicè ad ejus Pontificatum re∣feruntur, ut vel sic maximum sententiae nostrae praejudicium tollatur.

II. Tria praecipuè sunt quae ad historiam pertinent, & plerosque si non omnes in eam sententiam deduxerunt, quae Eutychianae sive nostrae apertè contradicit. Primum est de Domitilla cui velamen virginitatis sub extremis Domitiani Clemens dedisse fertur. Secundum de Mar∣tyrio Clementis quod Chersonae anno Trajani tertio susti∣nuisse dicitur. Tertium de Persecutione Domitiani, qua saeviente Epistolam ad Corinthios eum scripsisse volunt.

H. D.

1. QUAE, hoc in loco, afferuntur in contrarium Argu∣menta, ea recentiorum nituntur seu Fabulatorum inventis, seu Doctiorum etiam duntaxat conjecturis, nullâ certè fide Veterum Historicâ, quaeque adeo sufficiat con∣vellendae horum Pontificum Chronologiae ab Eutychio sta∣bilitae. Flaviam illam imprimis Domitillam aliam volunt Fabulatores à verâ Domitilla Clementis uxore. Hanc enim ejusdem Clementis è sorore neptem, nec in Pandatariam Insulam, ut illa, sed in Pontiam, statuunt fuisse relegatam. Eam itaque Virginem existimant, & proinde, pro more recentiorum, quibus vixerint Fabulatores, temporum, velo à Pontifice solenniter induendam. Tempus autem, quo fuerit Virginitatem professa, colligunt è tempore Persecu∣tionis Domitianeae, quae cùm in Annum ejus penultimum, teste Brutio & Dione, inciderit, Christi nimirum XCV. eam propterea eo ipso Anno putant fuisse velatam. Et verò cum Romae suerit, non ab alio proinde velatam quàm à Pontifice, quicunque fuerit, Romano. Atqui alium Romae, hoc tempore, Pontificem quàm Clementem agnoscere non potuit Fabulator, seu Librum Pontificalem consuluerit, seu Eusebium. Uterque enim tertio Trajani Anno obitum ejus assignat.

2. Sic illi Argumentati sunt, ut sibi quidem videban∣tur, argutè, pro illis quae habebant monumentis. Quae tamen si pro veris obtrudantur Historiis, multa obstant quo minùs assentiamur. Id habemus in bonae fidei mo∣numentis consignatum, fuisse Domitillam quandam Domi∣tiani 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quae Atheismi nomine fuerit relegata, quod quidem Atheismi crimen 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 intentatum tradit Dio. Christianitatis causâ exulâsse, id

licet Dio non fuerit expressè testatus, est tamen fateor omnino verisimile. Atheismi nomine atque Judaismi accu∣satos fuisse Christianos è Christianorum constat Apologiis. Et quod non dixit Dio, dixit tamen Autor Dione fortasse antiquior Bruttius Praesens, Christi illam fuisse causam quam Atheismo tribuerat atque Judaismo Dion. Haec ex Historiâ, reliqua omnia ex ingenio commenti sunt. Unam memorant Historici Domitillam, & quidem illam Fabii Clementis Consulis uxorem. Aliam illam quae Virgo fuerit, primi invenere Fabulatores, qui etiam Martyrem fecerunt, cum, pro recentiorum Martyrologiorum formis, foeminae nullae essent in Martyrologiis commemorandae quae non Vir∣gines fuissent aut Martyres; & Virgines omnes antiquiores foeminas existimarent recentiores Martyrologiorum Collecto∣res, de quibus nihil constaret in contrarium. Unicum memorant etiam exilii locum Historici Insulam Pandata∣riam; Pontiam recentiores, sed & illi antiquiores Hiero∣nymo. Haec nos alibi observavimus, fontemque etiam erroris ostendimus. Quae si vera comperiantur, jam nullus usus erit Clementis nostri Pontificis in Historiâ quae contigerit sub finem Domitiani. Si enim nulla fuerit apud Veteres Domitilla Christiana Virgo, nulla erat utique quae à Cle∣mente velaretur. Matronam enim uxoremque Consulis à Clemente velatam ne quidem ipsi vellent Fabulato∣res.

3. Sed fac demum esse Domitillam Virginem. Nec tamen∣ita obtinebunt fuisse ab illorum temporum Episcopo, nedum à Clemente, velandam. Foeminas omnes, etiam nuptas, sed praefertim Virgines, pro illorum temporum Disciplinâ, in∣cessisse velatas, probavit eruditè Baronius. Nuptarum ta∣men velum nemo dixerit ab Episcopo fuisse imponendum. Sed nec Virginum, nisi si quae fortè votum emisissent Virginitatis perpetuò conservandae, quaeque adeo Deo Virginitatem suam consecrâssent. In illis enim dun∣taxat consecrationibus Dei vicem repraesentabat. Episcopus, 〈◊〉〈◊〉 solenniter Dei vice illud quod Deo esset ex

voto consecrandum. Sic Vestales velabat Pontifex Maximus, sub cujus etiam Disciplinâ essent deinde victurae. Ergo ubi nulla erant Virginitatis vota, ibi consentaneum erat nullam fore etiam solennem Virginum Consecrationem; nullam fore, sub manu Episcopi, solennem Virginum professionem; nul∣lam Episcopi benedictionem, nec proinde opus fore, qui velum indueret, Episcopo. Nec vero ulla fuisse illis tempori∣bus Virginitatis vota, breviter, &, pro hujus loci modulo, ostendam. Constat imprimis apud Judaeos adeo non fuisse in laude perpetuam Virginitatem, ut contrà potiùs opprobrio daretur siqua nullos sustulisset liberos. Ita Gen. XXX. 23. Isai. IV. 1. Sed & sub primis Novi etiam Testa∣menti temporibus eadem illa invaluit opinio. S. Luc. I. 25. Nec modò apud Judaeos, verumetiam apud Romanos, sum∣mo in honore erat conjugium, & legitima liberorum pro∣creatio. Gravissimam habemus in Dione, hâc de causâ, Augusti Orationem, qui tantis conjuges parentesque orna∣vit in Rep. privilegiis, ut jura illa ambirent qui liberos nullos creâssent, si tamen conjuges fuissent, & infoelix sortiti fuissent, nullâ suâ tamen culpâ, Matrimonium. Sed & apud Graecos, ne quidem ullum legimus Philosophum, aut insignis exempli virum, qui, virtutis excelsioris causâ, à matrimonio temperârit. Uxores habuere Pythagoras, Socrates, & reliqui plerique ab illis oriundi Philosophi. Uxores etiam Judaeorum Esseni 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & Indorum Gym∣nosophistae. Nec alii inter utrosvis conjugium aversati, nisi si qui forte vitam Anachoreticam sequerentur, omnique adeo hominum consortio sibi interdixissent. Et tamen de vitâ illa Anachoreticâ semper disputatum, fueritne in laude ponenda, an Sapienti potiùs esset capescenda Respublica? Disputârunt eâ de causâ Plutarchus, Seneca, & Maximus Tyrius. Plerique vitam illam pro tempore duntaxat am∣plexi sunt; nullus sese voto ad eam obstrinxit, idque in perpetuum: nullus docuit laudandum, siquis ita 〈◊〉〈◊〉 ob∣strinxisset. Egit in Eremo aliquot annos Josephus, egit Justinus Martyr, egit Lilybaei Porphyrius. Sed Porphyrium

revocavit Philosophus ipse Plotinus. Josephus etiam vitam egit Politicam uxorem que duxit. Deseruit eremum Justinus Martyr, atque etiam Chrysostomus, nullo utique voto ob∣stricti omnes ad vitam solitariam. Philosophiam etiam pri∣mis Christianismi temporibus professi sunt Antonini Impe∣ratores, professus est privatus Euphrates, uxorati tamen omnes. Uxorem ipse non quidem duxit Epictetus, idem tamen Demonacti Autor ut duceret. Adeo vitam conjuga∣tam ne Philosopho quidem credidit indignam. Sic etiam ante Christum viri apud Romanos Philosophiae deditissimi, uterque Cato & Brutus, ductis tamen omnes uxoribus. Nec sane inter dogmata Philosophorum, quae certè admo∣dum aliena & Paradoxa docuerunt qui novorum dogma∣tum, atque 〈◊〉〈◊〉 ambitu vellent inclarescere; ullum tamen reperio qui docuerit Sapienti suo non esse ineundum Matrimonium. Unum reperit Baronius Naumachium, nec tamen Philosophum illum, sed obscuri nominis Poetam, qui vitam coelibem laudârit. Sed alio tamen nomine laudavit ille quàm Baronius; non Virtutis, nedum Religionis, sed quòd immunis esset à molestiis aliisque Saeculi incom∣modis, quibus obnoxia est vita Soecularis atque conju∣gata.

4. Sic in Philosophis. Nec aliter in Sacerdotibus sanctis∣simis illis Religionum antistitibus. Cum in illis tamen vita illa coelebs videri posset utilior, propter 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illam, seu castimoniam, & tori etiam conjugalis abstinentiam, quae, pro illorum temporum receptis moribus, erat Sacrificaturis observanda. Ita illam sanctè observatam constat, ut cùm per somnium cum uxore rem habuisse visus esset Matthias; duxerit, pro eâ vice a Sacrificiis esse abstinendum. Docent itaque Rabbini perpetuum fuisse Summi Pontificis vica∣rium, quem Segenem appellant, qui ejus vicem in Sacrificiis ob̄iret, siquando id genus somniis ipse fuisset incestatus. Sed multa istiusmodi de majorum moribus commenti sunt recentiores Rabbini. Et fictitium illum esse Segenem possem è Veteribus ostendere, si id impraesentiarùm agerem. Illud

tamen certum, in omni Veterum, etiam Judaeorum, Sacerdo∣tio locum habuisse illam, quam dixi, Sanctimoniam. Etiam apud Christianos in usu fuisse innuit Apostolus 1 Cor. VII. 5. nec modò celebrantes Sacerdotes, sed participes Sacrificiorum Christianos etiam Laicos, cum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 attenderent. Nec enim aliam hoc in loco 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 intelligi consentaneum est, quàm quae esset Sacrificiis in Templo publicis adjuncta, vel saltem in Ecclesiâ Eucha∣risticis. Sic etiam Christianos memorat Origenes qui à commercio Venereo abstinerent 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sed multa erant in ipsâ illâ castimoniâ laudanda quidem si observarentur pro tempore quo sacra illa essent obeunda, eadem tamen rursus vituperanda si observaren∣tur in perpetuum. Sacra illa incestabat dolor quacunque ille de causâ conceptus. Ut proinde in laude esset siquis etiam propinquorum funeribus non indoluisset, vel saltem nulla edidisset doloris externa testimonia dum Sacris obe∣undis esset occupatus. Laudatum id in Xenophonte So∣cratico, & M. Horatio Pulvillo. Propterea Judaeorum Pon∣tificibus luctûs modum constituit ipse Deus, & lugentium vestitu, externisque plerisque luctûs indiciis interdixit. Et tamen pium erat, & humanitatis officiis conjunctissi∣mum charorum mortes accepisse cum luctu, quin & luctûs externis indiciis testatum facere quanti mortuos fecissent, cùm nullâ id Religionis munerum{que} publicorum fraude constaret. Sacra eadem incestabat contactus ipse morticiniorum, adeo ut non Sacrificiis, non precibus solennibus liceret illis inter∣esse, non Templis, ne quidem domibus, quas, pro receptis illorum temporum moribus, consecrare solebant, qui etiam piis de causis mortuos contigissent. De Judaeorum moribus testis est idoneus Autor Apocryphus Tobit. Illum enim legimus ne quidem domum propriam intrare ausum cùm fuisset piâ mortui sepulturâ pollutus. Nec tamen se cul∣pam admisisse ex eâdem illâ colligitur Historiâ. Volens enim, & cum ingenti vitae periculo, piaculum contraxit,

non id proculdubio facturus si Deo credidisset ingratum, si non ingenti etiam mercede ab eodem munerandum. Sic nimirum aliis officiis implicita ipsa illa piacula laude digna habebantur, & proinde necessariò incurrenda. Ad semper autem Officia illa Praeceptorum Affirmativorum ob∣ligare ipsi existimant Scholastici, licèt non pro semper. Nunquam certè penitùs ejuranda, quod tamen illos fecisse oportebat, pro illorum quoque temporum receptis opinio∣nibus, qui perpetuò se observaturos vovissent ipsam illam sanctimoniam.

5. Et verò in hâc ipsâ causâ Praxis ipsa Veterum often∣dit quàm nihil illi legitimis Matrimoniis imminutum cre∣derent honorem illum ipsum Sacerdotii. Multi Sacerdotia haereditaria possidebant, & ad ipsam Sacerdotii sanctimo∣niam spectare arbitrabantur, si illud ne quis aliud, quùm de sancto etiam semine prognatus attingeret, & vicissim in∣cestari si quis illud arripuisset alienigena. Ita Sacerdotia pleraque Asiana. Ita Judaeorum illud omnium sanctisfimum, quodque maximè ob oculos Primaevi videntur habuisse Christiani. Et verò illa Judaeorum de seminis è sanctis pa∣rentibus oriundi sanctimoniâ apud Christianos fuisse recepta constat è 1 Cor. VII. 14. De Corporis illum sanctimoniâ lo∣qui certissimum est, quae è Corporum sanctorum conjun∣ctione deducitur. Et quidem ratio eadem procedit si de Sacerdotali sanctimoniâ eadem urgeantur quae de Baptis∣mali vera esse ipse ibidem concedit Apostolus. Si enim contracta illa à Parente in Baptismo sanctimonia ad filium ita transire intelligatur, non quidem ut esset sine Baptismo sanctus filius, sed ut propter Parentis sanctimoniam jus habeat filius ad similem sanctimoniam in Baptismo conse∣quendam; Quidni etiam sequetur filium è Sacerdote ori∣undum, non quidem nasci sine consecratione Sacerdotem, sed inter Sacerdotii Candidatos illum, modò reliqua re∣spondeant, vel ipso illo Natalium jure esse praeponendum? Si enim sanctior Baptizati infans reliquis omnibus habea∣tur Infidelium infantibus; cur non etiam Sacerdotis infans

sanctior reliquis etiam Baptizatorum infantibus? Haec certè Ratiocinia cum fuerint in Judaeorum Peculio, seu Segullâ, probata, ea certè à Christianis improbata supponendum non est, ni id manifestis possit probari in contrarium Testi∣moniis. Ea nulla hic proferunt Adversarii, nos verò ea produximus quae pro receptis Judaeorum dogmatibus Argu∣mentari videantur. Dedimusque alibi exempla quae haere∣ditaria id genus Sacerdotia ne quidem Christianis ipsis displicuisse confirment. Primarium primis illis temporibus ostendimus Episcopum Hierosolymitanum. Eum verò pro∣bavimus, quamdiu duravit Familia Davidica, unde Domi∣nus noster erat oriundus, Domini nostri Familiae fuisse haereditarium, ejusque etiam reliquos cognatos haereditario quodam jure Episcopo Hierosolymitano fuisse à consiliis, reliquisque adeo omnibus per orbem Ecclesiis praefuisse. Idem etiam ostendimus in Ecclesiâ Ephesinâ, octavum illi ejusdem familiae praefuisse Polycratem. Sed & aliis in locis ubi Sacerdotia non essent haereditaria, sic tamen Sacerdo∣tibus permissa sunt conjugia ut nullâ prorsus honoris Sacer∣dotalis imminutione id fieri intelligeretur. Virginibus Vestalibus post XXX. annos in Sacerdotio peractos (sep∣tennes autem eligebantur) nubere concessum est. Uxores∣que ducebant Romani Pontifices, liberas nimirum Virgi∣nesque. Quae etiam Disciplina valuit in Judaeorum Ponti∣ficibus. Et rari admodum fuere Sacerdotes quibus penitus negata legimus fuisse Matrimonia. Et illi etiam omnium contemptissimi, ne ad honorem illorum hanc intelligamus pertinuisse castimoniam. Cybeles Gallos, non excelsioris Disciplinae causâ, sed in memoriam Agdestis Cybeles amasii, qui sese execuerit, exectos fuisse constat, & nullo pretio apud ipsos etiam fuisse Gentiles. Sic & hierophantas quos tradit Tertullianus epotâ cicutâ virilitatem sibi ademisse. Nullos certè memini qui, integrâ virilitate, ad castimoniam perpetuam Sacerdotes constringerentur. Et verò Eunuchi quanto fuerint in contemptu apud Veteres, testantur Luci∣anus & Claudianus. 〈◊〉〈◊〉 uno verbo dicam, erant in

laude Matrimonia singula, laudatosque multos eo nomine legimus tam in Libris quàm etiam in Inscriptionibus, locum∣que adeo habuere 〈◊〉〈◊〉 in Disciplinâ Sacerdotali Gentilium quàm etiam Christianorum. Laudatum in illius temporis Scriptoribus neminem observavi quòd in Virginitate con∣senuisset. Quanquam haec fateor ad causam Domitillae pa∣rum esse necessaria. Nec enim ad foeminas attinebat causa illa seu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, seu etiam Sacerdotii apud Christianos, ut utrovis nomine Virginitatem crederet sibi esse exco∣lendam.

6. Ita constat non è receptis illorum temporum opinio∣nibus, tantam illam, quae postea invaluit, Virginitatis aestimationem haurire potuisse Christianos. Non itaque è generali illo Canone haustam fuisse oportuit, quo 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, pro receptis nimirum Judaeorum Gentiumve opinionibus, ea Christianis Apostolus observanda commendavit. Alia itaque ejus origo quaerenda est. Credunt Pontificii è ver∣bis illis Domini natam quibus monet, esse Eunuchos 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. S. Matth. XIX. 12. Quae illi sic intelligunt ut Eunuchi illi, de quibus loquitur illo in loco Dominus, tam sibi, vinculis sponte accersitis, aditus ad conjugia obstruxissent, quàm mutilatis corpore Eunuchis fuissent obstructi. Sed verò verba illa 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, non novam aliquam de Eunuchis opinionem introducere videntur, sed ad receptam potiùs alludere, talesque planè designare qui jam essent in Judaeo∣rum, quorum erat Regnum coelorum, moribus notissimi. Nec tamen ullos legimus Judaeorum, ne quidem ipsos 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Essenos, qui aut corpus mutilandum censuissent, aut saltem Virginitatem suam voto perpetuo consecrandam. Ad Pharisoeos autem haec disputavit Dominus, notisque adeo ab illis concessisque Principiis. Nec verò illis fuisse difficilia, exinde facilè colligimus, quòd nec offensos lega∣mus

rantâ illâ sermonis duritie Pharisaeos, quod tamen alibi, ubi sententiam Domini minus assequerentur, saepe contigisse legimus; nec ad novam explicationem quaeren∣dam excitatos ipsos etiam Discipulos. Id voluit omnino Dominus quòd alibi cùm manus praecipit amputandas, ocu∣losque eruendos, quoties scandalo esset unum è membris illis omnium charissimis, i. e. quoties ad peccatum solicitaret. Nec tamen quenquam legimus è Christianis qui propterea, aut manus sibi amputârit, aut oculos eruerit: Sed nec unquam legimus qui proinde sibi omni manuum oculo∣rumque usu interdixerit. Prophetarum Dialecto constat usum esse Dominum., non utique ad literam, sed Mysticè duntaxat intelligendum. Eâ autem Dialecto qui manibus oculisque praeditus, sic tamen sibi temperârit quoties ma∣nuum oculorumque subsidiis ad cupiditates illicitas solici∣taretur, quasi caecus mancusque fuisset, ei membra illa periisse, stylo illo, quem dixi Prophetico, censuit Dominus, S. Matth. V. 29, 30. 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, S. Matth. XVIII. 8, 9. S. Marc. IX. 43, 45, 47. Plane his in locis idem valent, mancum fieri mutilumque propter vitam, quod in illo de quo agimus, Eunuchum fieri propter Regnum Coelo∣rum; nec magis usum membrorum genitalium legitimum ille excludit Eunuchismus, quàm usus manuum, pedum ocu∣lorumque legitimos excludunt illae mutilationes. Nec aliò certè quàm ad concupiscentiarum illicitarum coercionem spectant horum sermonum occasiones. Qui mulierem vi∣derat quidem, non tamen 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, S. Matth. V. 28. is oculum eruisse censetur, v. 29. Et qui duros illos de divortiis non propter 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 faciendis sermo∣nes S. Matth. XIX. 3, 9, 10. cepisset tamen, v. 11. & in vitae officiis explevisset, is ille est Eunuchus quem ait Dominus ob Regnum Coelorum sese castravisse, v. 12. Eodem sermonis idiotismo dixit apud Minucium Felicem Octavius, Nos uxoribus nostris solummodò Viri nascimur. Et Tertullianus, Christianus uxori suae soli Masculus nascitur. Si solis uxo∣ribus

Viri, & Masculi, ergo apud reliquas Eunuchi, 〈◊〉〈◊〉 quibus nullum erat sexûs Virilitatisque commercium. Nec modò in sermone Prophetico, sed in alio quoque eundem vocis Eunuchi usum probat Athenagoras. Jungit ille 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quasi idem esset in viris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quod in Foeminis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Rursus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 invicem opponit, ut plane coelibatum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nomine intelligat. Nec enim de eviratis fuerat apud Imperatores praesertim gloriaturus, quorum legibus habe∣bantur infames. Prohibuerat enim Domitianus illum Eunu∣chismum, prohibuerat genitalium mutilationem Hadrianus, ut etiam Circumcisionem illo mutilationis nomine comple∣cteretur. Permisit quidem Pius Judaeis Circumcisionem, sic tamen ut in reliquis omnibus Decessorum decreta con∣firmârit. Eodemque retulerim quòd Melitonem Sardensem Eunuchi titulo quasi quodam encomio legamus exornatum. Quòd si omni conjugio abstinentes rectè possimus Eunuchos appellare; Quidni & illos qui ita sibi in legitimo conjugii usu temperant quasi omnem sibi penitùs interdixissent? qui ita habent uxores ut sint tanquam non habentes, 1 Cor. VII. 29.?

7. Novam itaque de honorandâ Virginitate opinionem nullam introduxit ipse Dominus. Nisi fortè Dominum ita locutum arbitremur ut posteris novae opinionis occasionem praebuerit, rectiùs illum, quàm fecissent coaevi Auditores, deinde intellecturis. Fuisle causas de quibus hoc appositè rectéque dici possit, existimo. Hanc verò illis accenseri posse non arbitror. Verbis disertissimis Apostolus, quo loco Virginitatem commendandam censuit, De Virginibus autem, praeceptum (inquit) Domini non habeo. Nec itaque praedi∣ctum de Eunuchismo, nec alium aliquem Domini sermonem in illam, quam volunt Adversarii, sententiam intellexit Apostolus. Idem enim 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pronunciat. Asserentis enim potiùs quàm Praecipientis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 verba, ostendit particula Adversativa 〈◊〉〈◊〉 in sequentibus.

Quasi diceret propter illam Matrimonii 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 duriorem experturos à Deo ipso poenam tori conjugalis violatores, quasi quodam piaculo constrictos. Quod honorabile con∣nubium dicit, in eo alludit, ni fallor, ad leges Romanas, honoresque conjugibus à legibus Augusti decretos, quos quidem honores, dum ipse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 agnoscit, proinde jure meritoque necesse est agnoverit fuisse decretos. Cùm verò Deum violati Matrimonii vindicem minatur, jam non honorem Matrimonii duntaxat apud homines, sed apud Deum asserit ejusdem sanctimoniam. Nec enim alibi quàm in flagitiis piacularibus poenas illas 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 minabantur metuebantque Veteres. Ergo 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Apostolo 〈◊〉〈◊〉 violatores. Nec modò ob foederis conjugalis tacitam saltem execrationem, cujus sequestrem Deum conjuges vicissim interposuerant, verumetiam ob corporum Christo sanctoque ejus Spiritui dicatorum ipsius{que} vinculi Matrimonialis sancti∣tatem, Sacrificiis plerunque, Sacerdotumque benedictione, accersitam. Et verò apud Christianos propria quaedam erat Matrimonii sanctitas, quòd cum vinculo illo Christi & Ecclesiae omnium sanctissimo habere quandam crederetur affinitatem. Sic enim illa invicem contendit Apostolus, quasi Typi Antitypique rationibus vicissim responderent, Eph. V. Et sic Viri caput Christum statuit, sic Christi caput Deum ut Virum caput mulieris, 1 Cor. XI. 3. Eph. V. 23. Et ab Officiis Christi erga Ecclesiam virorum erga conjuges officia collegit, Eph. V. 24, 25, 26, 27. Quin & in sacris Ecclesiae Officiis virilis sexûs honorem ex ipso illo Capitis munere collegit, 1 Cor. XI. 3, 4, &c. ne prorsus civilia jura illa, nihilque sacri in fe continere, suspicaremur. Nec verò mirum Christiana Mysteria ad conjugia adumbranda re∣tulisse Dominum, cùm eadem foedissimis Symbolis adum∣brârint recepta etiam Mysteria Ethnicorum. Is usus Phal∣lorum & Ithyphallorum in Bacchicis, in Isiacis, in Eleusiniis, in Sacris Veneris Matrisque Dindymenis. Idque illâ ipsâ adumbratione consequebatur Matrimonium ut in coeleste

illud conjugium redundare crederentur illius violationes, nec proinde possit sine piaculo, & quodam quasi sacrilegio temerari. Is enim erat usus sacrorum Symbolorum, non modò ut repraesentarent, sed ut unà significarent quo modo ho∣mines Symbola tractâssent, eo etiam fore ut & res per Symbola repraesentatas tractâsse apud Deum aestimarentur: & ad Typi contumeliam referendam fore Symboli contume∣liam, & viceversâ honorem Symboli ad honorem Typi spe∣ctare. Quae certè faciunt ad summum Matrimonii hono∣rem. Quod verò ad Virginitatem attinet, censetur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pro receptis illorum temporum opinionibus, siquis Virginem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 non dedisset in Matrimonium, 1 Cor. VII. 36. Qui ita sentiebant 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ratione Virginitati anteponebant Matrimonium.

8. Nec sane ad honoris diminutionem spectâsse Matrimo∣nium ipsum illud ostendit, quòd viri in Ecclesiâ omnium honoratissimi fuerint conjugati. De SS. Petro & Philippo Apostolis tradit è Veterum Traditionibus Clemens Alexan∣drinus, additque Philippum filias suas viris elocâsse. Idem etiam de S. Paulo. Sic enim 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Phil. IV. 3. in∣tellexere veteres, quae certè foeminis in eo ipso loco accen∣setur. De illo tamen fuerit id minùs fortasse certum, non tamen pugnat locus 1 Cor. VII. 7. Locutus enim fuerat de conjugatis, quos ne quidem Orationis causâ voluit invicem fraudare, ne quidem è consensu, praeterquam ad tempus, ne tentaret illos Satanas propter incontinentiam suam. Hoc ait se non secundùm imperium, sed secundùm indulgentiam dixisse, malle enim omnes esse sicut seipsum. Quibus verbis id potiùs innuit, sibi quoque fuisse conjugem, à cujus tamen commercio abstinuerit, licèt abstinentiam illam nollet aliis maritis injungere. Quod verò ait Clemens de S. Petro, non esse sine causâ dictum ex ipso constat Evangelio S. Marc. 1. 30. Nec porro de S. Philippo Evangelistâ & Diacono, sed Apostolo, verum fuisse quod tradit Clemens,

exinde constat, quòd Diaconi filiae in Virginitate consenu∣erint, hujus Philippi filiae omnes fuerint viris elocatae. Errorem enim Valesii alibi refutavi, unam saltem Philippi Diaconi filiam uxorem existimantis, de quâ credidit intel∣ligendum esse Clementem. Malè enim Philippum Aposto∣lum putat cum Diacono confudisse Clementem. Neque verò rectè quis Clementi opposuerit in re Historicâ, re∣centiores Clemente testes Tertullianum atque Hieronymum: Cùm tamen sit Tertullianus à seipso varius. Negat ille uxores habuisse Apostolos in Opere de Monogamiâ, jam Montanista. Concesserat tamen licuisse Apostolis nubere & uxores circumducere in Exhortatione Castitatis, jam antea, ut existimo, Catholicus. Et quod ait de S. Philippo Clemens, id è folâ veterum potuit haurire Traditione. Tertullia∣nus omnia ejusque excriptor Hieronymus è loco Apostoli 1 Cor. IX. 5. in cujus loci vero sensu indagando nullum illis fuit à vetustate praesidium. Constat denique in Matrimo∣nium iniquiores fuisse utrumque tam Tertullianum quàm etiam Hieronymum, quàm fuerint coaevae illis Ecclesiae. Ut proinde non sit de Antiquae Ecclesiae, in hâc praesertim causâ, seu dogmatibus, seu etiam Traditionibus, ex eorum Testimonio statuendum.

9. Fateor interim, si Clementem audiamus, nullam fuisse uxoratis Apostolis, cùm Apostolatum suscepissent, conjugale commercium. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (inquit) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Eodem nimirum in Evangelio disseminando functas putat officio Apostolorum uxores quo & Apostolicorum Temporum coaevae Diaconissae. Illarum nempe ministerio in 〈◊〉〈◊〉, etiam in Parthenonas, quò erat Viris aditus, pro illius aevi moribus, sane difficillimus, penetrâsse Christi: Domini

Disciplinam. Id quod sanè concedimus fuisse verisimilli∣mum. Quod verò ait Clemens non ut uxores illas, sed ut sorores, ab Apostolis fuisse circumductas, id nec potuit è Textu colligere, nec verò, ut in reliquis solet, vel ipse se è Traditione didicisse profitetur. Et verò causam, quàm tunc agebat Clemens, vel maximè laesisset, si ab Apostolici mune∣ris dignitate alienam censuisset conjugalis etiam tori con∣suetudinem. Id enim Encratitae & reliqui Nuptiarum hostes Haeretici rapturi erant avidissimè, inque ipsum Clementem, &, quam tuebatur, Ecclesiam, conversuri. In eo certè con∣stabat vis Argumenti, quòd uxoratos Dominus fuisset Apo∣stolatûs munere dignatus, cùm posset alioqui coelibes in ordinem illum omnium celsissimum eligere. Nec ita tamen illos admiserit, ut admisit Publicanum Matthaeum, Per∣secutorem blasphematoremque S. Paulum, peccatorum primum, 1 Tim. I. 15. ut Apostolos plerosque 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, teste Barnabâ. Sic enim illos ad Apostolatum vocavit, ut vocati deinceps mores pristinos exuerint, ni exuissent proculdubiò nequaquam admissurus. Sic tamen uxoratos admisit, ut liberum illis reliquerit conjugii usum, etiam post Apostolatum, si minùs abstinendum censuissent, summo tamen illo honore nequaquam depellendis. Aliter foret, nulla esset prorsus adversùs Haereticos conjugio in∣fensos Argumentatio. Nec ipsis modò, verumetiam uxori∣bus eorum concessit Deus ut intercederent quo minùs etiam conjugii usum, sine earum consensu, abdicarent. Ut enim in privatorum precibus, corporis sui potestatem non habuit vir sine consensu mulieris, 1 Cor. VII. 4 ita nec Sacerdotibus concessit, nolentibus uxoribus, potestatem corporis sui Jus idem Matrimonii. Utque castimoniam Orationi, pro receptis illorum temporum moribus, necessariam non impedire tamen censebatur conjugii usus à conjuge, pro jure, postu∣latus; ita nec precum Sacerdotalium castimoniam violare potuit idem conjugii commercium à conjuge nolente abstinere postulatum. Ita censuit etiam Theano Pythagorica. Rogata

enim, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; Respondit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Nec verò necesse est ut moneam quantùm valuerint apud Essenos dogmata Pythagorae, quantumque rursùs apud Christianos mores Essenorum. Observavitque idem Clemens nullam fuisse Christianis ad preces euntibus à coitu legitimo lustrationem, supplente nimirum Baptismo Christianorum universas Judaeorum Gentiliumque lustrati∣ones.

10. Ut ergo munere suscepto abstinuerint ab usu Matri∣monii nonnulli, cùm tamen nullo necessario officio cogente abstinuerint, abstinuisse omnes parum certè verisimile est. S. quidem Petri uxorem, adepto jam Apostolatum marito, Martyrio coronatam testatur idem Clemens, è Seniorum nem∣pè Traditione quos ille diligentissimè consuluerat. Uxorem ab eo in Evangelio praedicando circumductam constat ex Apostolo, 1 Cor. IX. 5. Toro fuisse dissociatam, nec è S. Paulo, nec è Veterum expressâ Traditione colligitur, sed è con∣jecturis parum certis. Contrarium potius innuit S. Paulus. Qui enim abstinuit, non circumduxit uxorem. Proinde consentaneum erat ut qui circumduxerint, illi ne quidem abstinuerint. Addit S. Paulus Apostolis uxores circum∣ducentibus Fratres Domini. De Judâ certè constat, fratre S. Jacobi quem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellant, nepotes ejus (〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Eusebio) sub Domitiano Christum esse confessos, & sub Trajano mortuos, sub finem, ut existimo, Trajani, cùm pateretur Simeon Cleopae, stirpemque Davidis univer∣sam Trajanus penitus extingueret. Sic etiam secunda post Judam generatio filios procreârit, ne dubitemus conversos jam Christianosque procreâsse. Cùm autem Apostolis ma∣ritis Fratres hosce Domini & Cepham accenset, eâdem, ni fallor, sermonis formâ usus est quâ Homerus cum Trojanis Hectorem, quâ SS. etiam literae cum inimicis David 〈◊〉〈◊〉 annumerat. Id vult igitur, Apostolos, & quidem notae inter

Apostolos primariae, Fratres Domini & Cepham uxores circumduxisse. Quanquam etiàm alibi ostendimus in sede Hierosolymitanâ omnium celsissimâ cognatos Domini prae∣cipuum quendam post Apostolos locum tenuisse, eo etiam nomine Apostolis ipsis superiorem, quòd haereditarius fuerit cognatis illis, quousque superessent, Episcopatus Hierosoly∣mitanus. Cum enim Cleri Hierosolymitani praecipuum fuerit Collegium Apostolorum, Clero tamen universo, ip∣sisque adeò Apostolis praefectus est Episcopus Hierosolymi∣tanus, ex Apostolis quidem, donec superessent Apostoli, eligendus, non aliis tamen illis quàm qui Dominum ipsum cognatione contigerant. Unde illud quoque sequitur, cel∣sissimis etiam Ecclesiae Apostolicae locis fuisse conjugatos, nec à conjugali etiam commercio alienos. Cùm enim haere∣ditaria illis esset Urbis Hierosolymitanae Praefectura, tam longè aberat abeo ut illos dedeceret tori conjugalis usus, ut fuerit etiam semini sancto propagando plane necessarius. Sic nimirum in Urbe Hierosolymitanâ. Nec aliter in Clero Apostolicorum temporum Romano. Jubetur Hermas duo Revelationum exemplaria describere, Clementi alterum ad exteras Civitates transmittendum, alterum Graptae viduis legendum orphanisque sub viduarum curâ institutis, suum ipse tertium lecturus exemplar Ecclesiae Presbyteris. Vide∣mus ut similes delegerit qui Revelationes illas curaret com∣municandas sui quisque ordinis collegis. Clementem itaque Episcopum transmittere oportebat reliquis exterarum Eccle∣siarum Episcopis; Grapten viduam legere collegis viduis. Ipsum itaque qui renunciaturus erat Ecclesiae Presbyteris, Presbyterum fuisse erat sane consentaneum. Uxorem ta∣men liberosque memorat aliquoties. Talem inquam uxo∣rem quae nondum esset, futura tamen SOROR. Fieri qui∣dem potest ut sororis 〈◊〉〈◊〉 Christianam intelligamus. Est tamen magis consentaneum ut dissociata à tori usu uxor sororis nomine appellata fuerit, quae ita soror sit ut non ampliùs uxoris munere fungatur. Sic sane recentio∣rum Saeculorum Scriptores usurpant plerique quoties 〈◊〉〈◊〉

nomina sororisque invicem opponunt. Sic illis Hermae 〈◊〉〈◊〉 propinquior Clemens 〈◊〉〈◊〉 Alexandrinus. Sic etiam ad ipsum Hermam Virgines illae visionariae in turris aedificatione occupatae, Nobiscum (inquiunt) dormies ut Frater, non ut Maritus. Vidit haec scripsitque Hermas posito jam in Romanae sedis Pontificatu Clemente ante Annum Dom. LXXXIII. post An. LXIX. si Cestriensem, post LXXIV. si Eutychium potiùs audiendum existimemus. Habemus itaque temporum illorum Apostolicorum tam Presbyterum quàm Prophetam, qui tamen à Prophetae Pres∣byterique honore usum quoque ipsum conjugii non censuerit alienum.

11. Ut minùs tamen Honestatis, Utilitatis saltem no∣mine multos concedo, etiam Saeculo illo Apostolico, Con∣jugio Coelibatum anteposuisse. Ipsum imprimis Gentium Apostolum, non Dei tamen praecipientis, sed sui duntaxat consulentis, nomine. Utilitatem certè potissimùm respici∣unt pleraeque ejus rationes. Utilitatem illa, Existimo hoc bonum esse propter instantem necessitatem, 1 Cor. VII. 26. Nempe faciliorem arbitratus est in Persecutione constantiam Coelibi quàm Conjugato. Quae certè ratio nec absolutè docet, nec semper, Conjugio Coelibatum esse anteferendum. Non absolutè, sed propter nostram duntaxat infirmitatem qui libentiùs nosmetipsos Deo Providentiaeque permittimus quàm si etiam affectus charissimi unà devovendi sint. Nec semper etiam, sed urgente Persecutione. Eódem spectat & illa, Tribulationem tamen carnis habebunt hujusmodi. Ego autem vobis parco, v. 28. Nec enim ad Virtutis laudem spectat quòd vellet illos tribulationes non tam vincere quàm potiùs effugere. Utilitatem rursùs illa, Volo autem vos sine solicitudine esse, v. 32. Denique illa verbis disertissi∣mis, Porro hoc ad UTILITATEM vestram dico, non ut laqueum vobis injiciam, v. 35. Utque abstinentiam Utilita∣tis nomine commendat, sic viceversâ deprimit eodem In∣utilitatis nomine Matrimonium. Imprimis propter mole∣stias curarum Saecularium, Qui (inquit) cum Vxore est,

solicitus est, quomodo placeat 〈◊〉〈◊〉, & divisus est, v. 33. Sic enim legit vulgatus Interpres. Praecipuè verò propter opinionem illis temporibus receptam de imminente Saeculi universi fine. Hoc itaque dico, Fratres, Tempus breve est. Reliquum 〈◊〉〈◊〉 ut & qui habent uxores tanquam non habentes sint, & qui flent tanquam non flentes, & qui gaudent tan∣quam non gaudentes, & qui emunt tanquam non possidentes, & qui utuntur hoc Mundo tanquam non utentes. Praeterit enim figura hujus Mundi, v. 29, 30, 31, 32. Cùm non prae∣ceptum Domini, sed suum dat confilium., disputare potiùs, quàm Revelare ipse forte censendus est Apostolus. Ut∣cunque tamen, seu ipse in humanis Ratiociniis errârit, seu alii plerique illius oetatis homines, non rectè ejus Ratiocinia intellexerint: Id tamen certum, & invaluisse primis illis temporibus illam, quam dixi, opinionem; & ita opinantes plus quàm oportuit coelibatui, minus quàm oportuit legi∣timo tributuros Matrimonio. Minuerit oportet opinio illa 〈◊〉〈◊〉 fruitionem ipsius Matrimonii, quàm generis etiam humani propagandi obligationem. Minuebat ipsius Matri∣monii fruitionem. Quodnam enim, quaeso, poterant è Matrimonio pereipere solatium, cùm & perpetuo Mundi protinus collapsuri terrore solicitarentur; nec possent in∣terim spe prolis sese oblectare nunquam adulturoe? Ita factum ut qui haberent uxores tanquam non habentes essent, solutis Matrimonio ne quidem hujus vitae deliciis superiores. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 generis humani propagandi obligationem. Quorsumenim attinebat genus humanum propagare statim interiturum? Quorsum liberos suscipere nec ullis hujus Saeculi voluptatibus fruituros, & spe virtutis incertâ fu∣turo in perpetuum fortasse cruciandos? Cùm tamen er∣roneam hanc fuisse constat Argumentationem, mirum est urgere illam postea potuisse, non Tertullianum modò, verumetiam Hieronymum. Haec itaque ad Utilitatem Coeli∣batûs referenda erant. Erant fateor & alia ejusdem Apo∣stoli Ratiocinia quae ad potiorem Coelibatûs referri poterunt Honestatem. Eò illud, Qui sine uxore est, solicitus est quae

Domini sunt, quomodo placeat Deo, v. 32. Et, Virgo cogitat quae Domini sunt, ut 〈◊〉〈◊〉 sancta corpore & spiritu, v. 34. In pari itaque Corpor is utrobique sanctimoniâ, Spiritu tamen illos 〈◊〉〈◊〉 existimavit qui sola illa cogitarent quae Domini essent. Quod proculdubio verissimum est ni mo∣lestiae illae mundanae, bono animarum publico compensen∣tur, & ad plures redundaturo. Fieri enim alioqui potest ut inferior boni honesti gradus qui ad plures pertinear, superiori qui sit 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉, sit etiam honestate ante∣ferendus. Sed 〈◊〉〈◊〉 illos vitae conjugalis impediebant temporum circumstantiae quibus scripsit Apostolus. Sed verò Corporis majorem sanctimoniam in coelibe quàm in conjugato agnoscit Apostolus, cùm pro receptis illorum temporum dogmatibus necessariam supponit Orationi casti∣moniam illam quae in tori conjugalis abstinentiâ constituta est; dum rationem etiam illam adjungit cur vellet illos, peractâ oratione, ad consueta conjugii officia redire, ne tentet vos (inquit) Satanas, propter incontinentiam vestram, v. 5. ne quidem reditum illum suasurus ni metueret illorum incontinentiam in gravius aliquod flagitium, si prohiberetur, erupturam; dum proinde continenti, qui statuit in corde suo firmus, non habenti necessitatem, potestatem autem habenti suae voluntatis, suadet potiùs omnimodam castimoniam, v. 37. dum hoc à se observatum dicit, seque adeo conjugatis pro∣ponit in exemplum ne quidem redeundi ad officia con∣jugalia, v. 7. De conjugibus enim suprà fuerat illi ser∣mo.

12. His itaque Ratiociniis persuasus ipse suasit etiam aliis 〈◊〉〈◊〉 nominis Apostolus negandum fuisse potius quàm in∣dulgendum, illis praesertim Persecutionis temporibus, tori conjugalis usum. Neque verò est quòd dubitemus quin magna fuerit illius, non Praecipientis modò, verumetiam consulentis atque Ratiocinantis Autoritas. Praecipuè verò illud faciebat ad majorem Coelibatûs honestatem, quòd omnium fere gentium moribus receptum esset 〈◊〉〈◊〉 saltem Sacerdotes tantisper dum Sacerdotii muneribus fun∣gerentur.

Sic enim ad Sacerdotii perfectionem spectare credebatur, si perpetuò abstinerent. Erant autem Christiani Sacerdotium sanctum, 1 S. Pet. II. 5. Regale Sacerdotium, v. 9. Sic autem opponi solebat Dispensatio Legalis Dispensationi Evangelicae, quòd non posset Lex juxta conscientiam per∣fectum facere servientem, Hebr. IX. 9. nec accedentes per∣fectos facere, Cap. X. 1. Quod itaque Legi negatum propter 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Rom. VIII. 3. id Evangelio concedi videbatur, ut perfectos faceret illâ nimirum, quae cadit in hanc vitam, perfectione. Proinde perpetuò continentes morem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 observare docet Origenes. Accedebant adeo propensis ad magnificas de Abstinentiâ opiniones, verba illa Domini de Eunuchismo propter Regnum Coelorum, quae, non rectè quidem illi, receptis tamen opinionibus imbuti Veteres eò facilè traxerunt. Eò certè traxerunt verba illa non recen∣tiores modò Patres verumetiam Haereticus antiquissimus Basilides. Accedebant praeterea Apostolicorum temporum Haeretici qui erant plerique Nuptiis iniquiores, 1 Tim. IV. 3. Non equidem puto Haereticos Orthodoxis novarum opinio∣num Autores esse potuisse, apertè professos. Subdolè tamen atque ex insidiis agentes poterant, si praesertim alioqui ab illis opinionibus non admodum abhorrerent. Et verò ex insidiis egisse omnia illorum temporum Haereticos alibi probavimus. Poterant etiam confictis Apostolorum nomine libris, novisque Evangeliis. Et verò hodieque habemus id genus antiquissima Fragmenta Operum vix dum fortasse defunctis Apostolis confictorum Matrimoniis minùs pro∣pitia. 'Fuit apud Haereticos Liber sub nomine S. Matthiae Apostoli, cui titulus Traditiones. In eo scriptum erat ita docuisse S. Matthiam, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hunc locum proferebant Basilidiani, deque S. Matthiâ dogmatum Autore gloriati sunt. Orti nimirum illi sub initium Saeculi secundi, ut

proinde, ni ipsi confinxerint, extare illum librum primo 〈◊〉〈◊〉 Saeculo oportuerit, ut Catholicis possit sub S. Mat∣thiae nomine obtrudi. Iidem etiam Testimonia proferebant è commentitio quidem illo, antiquissimo tamen, Evangelio secundùm Aegyptios. Finxerat Autor ille, Salome Respon∣disse Dominum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Item, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Et rursus respondisse Salomen, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Certè haec ad literam accepta Matrimonio videbantur ad∣versa, quamvis scio id conari Clementem, ut Mysticâ inter∣pretatione eludat, ostendatque aliter illa intellexisse Haere∣ticos quàm voluit Autor Pseud-Evangelista. Antiquitatem autem summam, nec ipsis Apostolis inferiorem huic Evan∣gelio astrueret secunda illa, quam Romano Clementi tribu∣unt, Epistola, si quidem verè esset Clementis, & si priùs à Clemente scripta quàm prima, ut putat Wendelinus. Id tamen certò ex ipso S. Lucâ constat fuisse, etiam tempo∣ribus Apostolicis, suspectae fidei Evangelia, S. Luc. I. 1. Illud etiam è S. Paulo 2 Thess. II. 2. fuisse-etiam illis tempo∣ribus Impostores qui Traditiones Apostolorum nomine, tam verbo quàm etiam Scriptis, obtenderent. Ut proinde curàrit Apostolus notam deinceps genuinis Scriptis appo∣nendam, salutationem nimirum propriâ, non Amanuensis, manu consignandam, ib. Cap. III. 17. Erat autem eò facilius primis illis temporibus ut Scripta nominibus adeo vene∣randis ascripta fucum facerent etiam Orthodoxis, quòd nondum genuina Evangelia ab Apocryphis decreto publico Ecclesiae secernerentur, & proinde frequentiora ex Apo∣cryphis Testimonia quàm è genuinis Evangeliis in Ortho∣doxis etiam primi Saeculi Scriptoribus advocentur, ut alibi observavimus. Sic itaque fontes, ni fallor, indicavimus unde opiniones illae de Virginitate adeo magnificae possent in Ecclesiam etiam Apostolicam emanare, praesertim adeo propensis ad dura quaeque suscipienda eorum animis, & quae viderentur Saeculo atque voluptatibus adversa.

13. Illud sane constat, undecunque ortum habuerit, caepisse tamen illis etiam temporibus in laude haberi Vir∣ginitatem. Meminit Clemens Romanus Schismaticorum qui 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nomine sese venditarent: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (inquit) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quos etiam saepe in illâ Epistolâ eodem illo nomine perstringit. Nec enim aliò retulerim illa, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 39. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 45. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 63. Quamvis hoc postremo loco 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legatur apud Clementem Alexandri∣num. Denique in fine quòd optet illis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 57. Erat itaque jam illis quoque temporibus tanto in honore illa 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & quidem apud Ecclesi∣asticos, ut Schismaticis etiam Autoritatem in Schismate con∣slando conciliârit. Eundem Clementem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, tradit Epiphanius, Omnem pene sermonem suum de Virgini∣tatis puritate contexuisse, obtendit Hieronymus. Sed mihi fateor illa esse suspecta, ne forte ex Apocryphis Clementis nomen mentientibus deprompta fuerint, qualia multa fuisse certum est aetate Epiphanii atque Hieronymi. Ut ita suspicer ipse facit Hieronymas. Eunuchis ille inscriptas illas Epistolas testatur, quales nullas habemus hodie, seu ge∣nuinas, seu etiam adulterinas. Et verò longe abest, ut in Epistola ad Corinthios primâ omnem pene sermonem con∣texuerit de Virginitate S. Clemens, cùm & pauca duntaxat, idque obiter, de carnis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, memorârit, Virginitatis nullâ 〈◊〉〈◊〉 mentione. Sed nec unum in Clemente ver∣bum unde colligi possit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illa fueritne Virginum, an potiùs Viduarum. Nec verò illa quae sub finem desi∣derantur adeo multa sunt ut, si omnia Virginitatem extu∣lissent, dici tamen potuerit proinde Clemens omnem pene

in hâc Epistolâ sermonem de Virginitatis puritate contexuisse. Accedit praeterea quòd, ut laudandam Clemens Virginita∣tem censuisset, alienum tamen fuerit ab illius in hâc Epistolâ consilio. Laus enim illa nimia Schismaticorum studiis favebat, ut proinde non fuerit, hoc saltem in loco, nimium efferenda. Sed de secundâ, quae fertur Clementis Epistolâ intelligenda haec putat Wendelinus. Sed nec E∣pistolae formam servat secunda haec, quae dicitur Epistola; nec Eunuchis inscribitur; nec certò constat in eâ ullum fuisse de Virginitate sermonem. Et verò recentiorem illam esse Clemente, & pro ejus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 potiùs habendam, alibi ostendimus. Sed verò Virginitatem, illis quoque tempo∣ribus, in pretio haberi caeptam docent illius Saeculi exem∣pla. Virginitatem spernebant recentiores Ebionoei, in pretio habebant antiquiores, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, reste Epiphanio. Virgo itaque illis ipse Jacobus frater Do∣mini & in summo Episcopatûs Hierosolymitani loco positus. Convenit certè cum durissimâ illius disciplinâ quam ex Hegesippo retulit Eusebius. Erant autem hâc in causâ fide digniores Ebionoei, quòd haec tradiderint illius. Sectae 〈◊〉〈◊〉 antiquissimi Apostolis coaevi, & quidem adversùs placita recentiorum, quos utique Traditionem illam esse commentos parum certè verisimile est. Eódem spectat quòd Nuptiis fuerint infensi antiquissimi quique Haeretici, quòd illam causam favorabilem, 〈◊〉〈◊〉 videtur, existimarent propter nimiam illam Saeculi ad Virginitatem propensionem. Eódem ut videtur quòd S. Paulus ab 〈◊〉〈◊〉 etiam abstinuerit. Vx∣oratis enim, non 〈◊〉〈◊〉 abstinentiam suam proponit in 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 duntaxat illa erat abstinentia, verumetiam Mulierum. Philippi 〈◊〉〈◊〉 Prophetissas in Vir∣ginitate consenuisse testatur 〈◊〉〈◊〉 secundi Scriptor Poly∣crates, & paulo illo recentior Caius, quos quidem ipsos è Papiâ hausisse verisimile est, qui unam earum vidit, estque 〈◊〉〈◊〉, ne 〈◊〉〈◊〉 forte 〈◊〉〈◊〉 illâ Traditione er∣rorem suspicemur. Idem de Nicolai Diaconi filiabus

tradit Clemens Alexandrinus, & ex illo etiam Eusebi∣us.

14. Fuerit igitur in honore Virginitas; 〈◊〉〈◊〉 etiam Clementis aetate Virgines quae in Virginitate consenuerint: Non tamen inde sequitur fuisse Virgines à Clemente velandas. Crede∣batur enim Virginitas, ut res pulchra, sic ardua pariter atque difficilis. Utque professioni respondere gloriosum erat, sic viceversâ ignominiosum & infame si quis excidisset; imò verò tantò ignominiosius hec quo illud honorificentius. Utque Ecclesiae honori erat qui professus publicè in sus∣ceptâ professione perseverâsset, sic etiam in Ecclesiam redun∣dabat si quis majora viribus ausus magnis ausis turpiter excidisset. Habemus in Ephesinâ Matronâ exemplum cujus meminit Petronius. Longè enim illa atrocioribus convitiis affecta est cum fidem falleret quàm si nunquam suscepisset. Sic itaque prudentissimus Apostolus laudavit illam, de qua loquimur, Abstinentiam, ut neminem tamen hortaretur il∣lam profiteri cujus essent aut vires, aut fides ipsa, suspecta. Neminem itaque ille hortatus est, nisi qui Dono esset in∣structus, 1 Cor. VII. 7. noluit laqueum injicere, v. 35. nec alios voluit profiteri quàm illos qui in corde suo firmi essent, non habentes necessitatem, potestatem autem habentes 〈◊〉〈◊〉 voluntatis, qui hoc judicassent in corde suo servare Virginem suam, v. 37. Et verò juniores omnes ab hac professione censuit arcendas, qualem suam fingunt Fabulatores fuisse Domitillam. Nec enim illas ad viduitatis professionem ad∣mittere voluit, tantum abest ut Virginitatis professionem illis permiserit. Sic enim ille Timotheo, Adolescentiores autem viduas devita, 1 Tim. V. II. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quâ voce indi∣cavit à viduitatis publicâ saltem professione esse rejiciendas. Sic itaque statuit de junioribus illis in universum: Volo ergo juniores nubere, filios procreare, matresfamiliâs esse, nullam occasionem dare Adversario malèdicti gratiâ, v. 14. Non potuit itaque pro hujus Canonis normâ, juniorem illam, quam Consulis Clementis neptem volunt, Domitillam velare

Clemens. Ea enim verba quanquam ita non intelligenda esse censeam ac si juniores foeminas obligârit ad Matrimo∣nium; sic tamen intelligenda omnino existimo ut liberta∣tem illis Matrimonii integram permittendam judicârit, ne quidem ullâ vel minimâ infamiae, si nupsissent, labe incur∣rendâ. Sed junioritatem illam quâ tandem (inquies) men∣surâ circumscribes? Certè infra aetatem sexagenariam circumscripsit Apostolus, v. 9. quam sanè aetatem nolent suam illam attigisse Domitillam. Et sanè huic Apostoli normae respondisse verisimile est primi illius, quo vixit Clemens, Saeculi disciplinam. Quanquàm enim jam videri∣mus fuisse foeminas quae à nuptiis abstinuerint & in Virgini∣tatis proposito consenuerint, nullas tamen legimus quae sibi viam, & quidem Ecclesiâ probante, ad nuptias praecluse∣rint vel professione aliquâ omnibus notoriâ, nedum promis∣sione aut voto, quod solebant recentiores. Certè locum in Ecclesiâ publicum, qualem postea habebant honoratissimum, nullum illo Saeculo habebant Virgines. Viduas memorat, deque illis praecipit, ut vidimus, Apostolus, quae pro vidua∣rum 〈◊〉〈◊〉 exemplo in precibus jejuniisque tempus omne in Ecclesiâ consumpserint. Virgines nullas istius∣modi habebant 〈◊〉〈◊〉, nec à 〈◊〉〈◊〉 poterant accipere Christiani, quas proinde nullas uspiam memorat Apostolus. Ad eundem modum conjugatas memorat cum laude Clemens ipse Romanus, non utique praetermissurus in laude illâ Vir∣gines, si publicae ullae extitissent. Scripsit tamen haec fateor Clemens statim ab Apostolorum morte, cum nondum esset adeptus Episcopatum. Nec tamen memorat praeterea qui paulo post Clementem excidiumque Hierosolymitanum scrip∣sit Barnabas. Non meminit Hermas qui Clemente scripsit Episcopo, cùm tamen viduarum meminerit verbis disertissi∣mis. Idem tamen Hermas viduis orphanos adjungit, sub earum, ut dixi, curâ instituendos. Nullas viduis accenset Virgines, ut ne quidem viduarum Collegio adhuc videantur ascriptae. Sub finem denique primi Saeculi scripsit S. 〈◊〉〈◊〉 Apostolus, qui cùm Patres, filios, & juvenes seorsim

alloquatur, nullas tamen alloquitur Virgines, imprimis utique memorandas si fuissent quae spreto saeculo, se totas Divino cultui emancipassent.

15. Nullae itaque fuerunt, Clemente Pontifice, Virgini∣tatem publicè professae Virgines. Medio tandem Trajani Imperio paulatim irrepsere, ita tamen pauce ut Viduis duntaxat accenserentur, non ut proprium constituerent per se ipsae Collegium. Inde magno erant in honore, nec fere unquam in illorum temporum Epistolis omissae. Proinde ortos hoc tandem tempore recentiores illos in Asiâ Ebionoeos Presbyteris Epistolas Virginibusque inscrip∣sisse testatur Epiphanius. Sed verò nullum illis proprium fuisse Collegium ex Ignatianâ illâ salutatione colligimus. Salutat ille 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Cur enim viduarum nomine censerentur etiam Virgines ni fuissent ipsae Novitiae in Viduarum Collegium jam antea notissimum, ascriptae? Cujus moris vestigia è Tertulliano observavit Maximus Vossius. Refert enim ille Virginem in Viduatu fuisse collocatam, & quidem ab Episcopo. Quod tamen monstri portentique loco habuit ipse Tertullianus, cujus tempore aliud à Viduis, & satis per se numerosum Vir∣gines Collegium constituerent. Confirmantur illa porro quae diximus etiam è Polycarpo qui eodem sere tempore scripsit quo scripsit Ignatius. Memorat ille Viduas 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quas etiam monet re∣cordarentur se esse Dei 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ne dubitemus illum de sacris Viduis esse intelligendum. Virgines ibidem nullas memorat, non aliâ, ut videtur, ratione quàm quòd illas, quae sacrae essent, communi fuisset Viduarum nomine com∣plexus. Monet quidem postea Virgines 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sed verò Laicae erant, non sacrae illae Virgines, nec Viduis oppositae, fed Juveni∣bus.

16. Quae autem Virgines ita fuissent in Viduarum ordi∣nem allectae, illas verisimile est iisdem quibus Viduae Legi∣bus fuisse constringendas. Imprimis Annali illâ quam statuisse diximus de Viduis Apostolum, quam, suo quoque etiamnum tempore, receptam in Viduis observatamque docet, ubi suprà, Tertullianus, illudque habuit pro monstro quòd Vicennariâ minorem Virginem Episcopus Viduis 〈◊〉〈◊〉. Erat enim Virginitatis gloria quàm Viduitatis illustrior, lapsusque adeo perniciosior & majori cum dede∣core. Et verò legem illam in Virginibus etiam fuisse ob∣servatam docet S. Justinus, qui post annum a S. Polycarpo scripsit circiter XXX. Sic enim ille de Christianis Virginibus: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Nullas hae in loco agnoscit Virgines sexagenariis minores quae fuerint Virginitatem professae. Sic & Athenagoras circiter annum 〈◊〉〈◊〉 à Justino XXX. Christianis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fuisse tradit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Seniores solos Virginitatis nomine illustres celebrat Athenagoras, Senectutis modum è Justino didicimus. Neque porro veri∣simile est publicas etiam illas Viduas promissione aliquâ verbis conceptâ, nedum voto, ad illam, quam profiteban∣tur, Abstinentiam fuisse constrictas; sed vitae duntaxat durioris professione & à voluptatibus alienae, pietatique deinde insumendae.

17. Voti certè nullam legimus in Judithâ mentionem, sed nec in Annâ Prophetissâ, quae Viduitatem, pro receptis Judaeorum moribus, profitebantur. Eo potiùs nomine lau∣datas legimus, 〈◊〉〈◊〉 tot annis primo Matrimonio super∣stites, & quidem in aetatis flore constitutae, secundum tamen Matrimonium nullum unquam admisissent. Quae certè laus eò erat illustrior quo votis illae promissisque 〈◊〉〈◊〉 solutiores. Idem secutas exemplum consentaneum est receptas, ex earum exemplo, Christianorum quoque

viduas. Verba sunt Apostoli de nubentibus viduis, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 1 Tim. V. 12. Quae scio aliter interpretari solere Romanenses. Fidem e∣nim illam de perpetuae deinde Abstinentiae voto, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 verò de oeternâ ad inferos damnatione intelligunt propter voti violati sacrilegium simul atque perjurium. Longe ta∣men illi aliter quàm senserit Apostolus. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illa 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de primâ illâ erat intelligenda fide quam primis nuptiis & primis etiam maritis, obstrinxerant. Sic enim verba illa 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Gen. II. 24. coaevi primis Chri∣stianis Judaei, eorumque exemplo primi etiam Christiani, quasi duorum duntaxat, unius nempe viri uniusque 〈◊〉〈◊〉, pro primâ ejus à Deo institutione, oporteret esse Matri∣monium. Vocem enim illam 〈◊〉〈◊〉 inserendam docent, non LXXII. duntaxat Interpretes, sed, & Codex Samaritanus, sed & Novi Testamenti, & coaevi illis quotquot habemus, Scriptores qui locum illum è Veteri Testamento proferunt. Duos praeterea ita intelligebant quasi duo Viri Uxoresve, etiam invicem succedentes, cum primario illo, à Deo insti∣tuto Matrimonii exemplo pugnarent. Non quidem ita ut secunda Matrimonia prorsùs illicita existimarent, sed aliena duntaxat à primâ Matrimonii institutione Divinóque in eadem Institutione consilio, nec proinde à generosis seu Vi∣ris seu Foeminis, magnorumque exemplorum aemulatori∣bus observanda. Ad eundem plane modum quo & Di∣vortia Divino consilio contraria ex iisdem verbis collegit Dominus, cùm tamen idem interim agnosceret à Lege Mosaicâ permitti ipsa illa divortia Deo adeo ingrata. Sic itaque secunda quoque Matrimonia à Lege permissa ipse censuit Apostolus, Rom. VII. 1, 2, 3 Nec proinde prohibet, 1 Cor. VII. licèt dissuadeat. Si ergo Deus unicos viros uxoresque etiam esse voluit unicas, ad fidem primo marito uxorive datam violandam spectabant secunda Matrimonia. Ita argumentatur saepe Tertullianus. Non tamen, uti 〈◊〉〈◊〉

creditur, pro suorum duntaxat Montanistarum sententiâ. Ita etiam, pro sententiâ Judaeorum Christo coaevorum, Argumentatus est Alexander Herodis M. è Mariamne filius. Glaphyram ille conjugem, post mortem Alexandri, è quo liberos susceperat, duplicibus deinde nuptiis irretitam re∣prehendit, primis Jubae Regis Mauritaniae, secundis fratris è Patre Archelai, & tanquam suam in somnio asseruit, ex∣probratâ illi fidei sibi datae violatione. Quo viso somnio paucis inde diebus Glaphyra è vivis excessit. Eâdem etiam de causâ Christo recentior Athenagoras secundas Nuptias 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellat, propterea quòd primi conjugii fidem in secundo violatam crederet. Scripsit ille quidem post ortum Montani, sed antequam dissidia Ecclesiam, Montani nomine, turbâssent. Nec sane 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fornicatio∣nem illam potuit appellare pro sententiâ Montani qui damnavit Secundas Nuptias quasi prorsus illicitas. Vox ipsa 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 satis indicat licitas quidem fuisse, pro sententiâ Athenagorae, eorumque quorum obibat Legationem Chri∣stianorum, secundas quoque Nuptias. Caeterùm credide∣runt pro Dei in Matrimonio instituendo consilio, primi Matrimonii fidem, etiam decedente primo conjuge oportere constare. Unde sequebatur, pro illâ foederis conjugalis interpretatione, primi conjugii uxorem in secundo non tam∣nuptam esse quàm adulteram. Quae tamen interpretatio non magis efficiebat ut poenam Adulterii, per Legem etiam Divinam, secundò nuptae incurrerent oeternae damnationis, quàm efficiebat similis illa alia Domini Interpretatio eorun∣dem Mosis, in Matrimonii institutione, verborum, ut & divortia fuerint oeternâ damnatione, in Mosaicâ Dispensa∣tione, punienda. Sic enim collegit Dominus, Qui dimiserit 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 fornicationis causâ, facit eam maechari; & qui dimissam duxerit, adulterat, S. Matth. V. 32. S. Marc. X. II. Idem valet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illa apud Dominum, quod 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 apud Athenagoram. Utque propter 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Judaeo∣rum

indulta potiùs quàm probata esse dicit Dominus, in Lege Mosaicâ, divortia; sic & indulta potiùs quàm com∣probata, propter similem in Evangelio 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, credebant primi Christiani secunda etiam esse Matrimonia. Sicut itaque in Lege Mosaica, egregii erat exempli siquis sibi, etiam in indultis, alienis tamen à mente Domini, divortiis temperandum censuisset; sic etiam in Evangelio 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 habebatur, siquis abstinuisset à secundis Matri∣moniis. Sic certè habuit S. Apostolus dum non alios quàm unius Matrimonii tam viros quàm foeminas ad Episcopatûs Diaconissatúsve gradum censuit admittendos. Sic certè primoevi Christiani plerique dum receptam illam docent apud Christianos consuetudinem ut unica agno∣scerent plerique aut nulla Matrimonia. Quae saepe legimus apud Patres à Montani placitis alienissimos. Frustra autem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illud ad oeternae damnationis sententiam referunt Romanenses. Adeò non necessariò denotat vox illa abso∣lutè sumpta Judicium Divinum, aeternamve damnationem, ut saepe aliis vocibus adjectis ad eam significationem re∣strinxerit Apostolus. Nonnunquam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nonnun∣quam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellat. Probra duntaxat & contu∣melias hominum quibus afficiendae erant deficientes à laudabili proposito viduae, earumque fortassis occasione Religio quoque ipsa Christiana, denotavit Apostolus. Dedit enim operam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 1 Tim. V. 7. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ver. 14. Sic enim ludibrium dedit Ephesina Matrona apud Petro∣nium.

18. Fidem itaque conjugii primi, quae verè prima erat, cùm solam memoret Apostolus, proinde consentaneum est, ut non aliam ab illis datam, nec aliam ab illis in secundo Matrimonio laesam existimemus. Aliter sane foret, ut ne quidem junioribus Viduis, jam Viduitatem professis, licuerit nubere, quod tamen suadet, uti vidimus, Apostolus. Cùm

enim praecipit junioribus nubere, & nullam occasionem dare Adversario maledicti gratiâ, v. 14. constat utique non de aliis illum, quàm de junioribus viduis, hoc in consilio esse praecipuè intelligendum. Nec enim aliarum quàm profes∣sarum Viduarum nuptiae Adversariis occasionem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 erant ministraturae. Tam ergo cavet ne denuo juniores ad Viduitatis professionem admitterentur, quàm etiam ne in Viduitatis professione perseverarent, publicâ nimirum illâ, etiam jam antea professae. Exigebat enim causa, quam agebat, ipsa ut professas verbis disertissimis exciperet, si quidem ipse voluisset exceptas, indefinitâ illâ, nec limitem babente, praeceptione alioqui includendas. Atqui votum Abstinentiae professas ne quidem devitandi Adversariorum opprobrii causâ, patiuntur ad nuptias redire nostri, in hâc causâ, Adversarii. Quin potius nuptiarum credunt ignomi∣niosius esse illis opprobrium quàm fornicationum etiam ali∣quoties repetitarum. Idem itaque senserit necesse est, si cum illis utique sensisset, Apostolus. Nec aliam fuisse Vir∣ginum, illis nempe temporibus, causam discimus è Cypriano, illis nimirum pariter licitas fuisse Nuptias si non possent celso illi Virginitatis consilio, pro dignitate respondere. Si autem perseverare (inquit) nolunt, aut non possunt, melius est NUBANT quàm in ignem debictis suis cadant. Idem tamen Christo illas sese dedicâsse testatur n. 1. Christo esse dicatas n. 2. nec mariti illas, sed Christi fuisse adulterds. Nullum itaque suisse in illâ dedicatione votum colligit Ri∣galtius. Sed nec de velatis, quarum votum erat solenne, intelligi posse concedit Romanensium partibus multò quàm fuerit Rigaltius addictior Pamelius. Quod ille etiam ex aliis harum Virginum notis colligit, tum in hâc Ep. LXII. tum praesertim in Libro de Diseiplinâ & 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 memoratis. Talis illa, quòd se dicâsse dieantur, quum velatae (inquit) ab Episcopis 〈◊〉〈◊〉 soleant, non à soipsis tantùm Deo dicari. Tales & aliae illae, quòd Virgines de quibus loquitur Cyprianus cum Masculis habitarent; quòd

balneas promiscuas, quòd nuptias adire illis liberum erat; quòd quaedam earum divites erant; quòd certo habitu non uterentur, usque adeo ut ornatum earum superfluum taxare oportuerit Cyprianum. Quae omnia in Virgines velatas non competunt, inquit Pamelius. Doceat itaque Pamelius, do∣ceat Romanensium alius quispiam, fuisse illis temporibus Virgines alias arctiori Disciplinâ custoditas ad illud usque Saeculum quo scripsit Cyprianus, cùm jam proprium Vir∣gines, & à Viduis diversum constituerent per se ipsae Col∣legium.

19. Nulla itaque erat, quam volunt à Clemente velatam, secunda illa Domitilla. Nulla illis Clementis temporibus, Virginum, per velum ab Episcopo induendum solennis con∣secratio. Nullae primis Christianismi temporibus quae Vir∣ginitatem fuerint vel professae. Nullae sub Clemente ad pro∣fessionem ejus publicam admissae. Nullae etiam recentio∣ribus Clemente temporibus, praeterquam in Collegio Vidua∣rum, & iisdem quibus Viduae proinde legibus astrictae. Nullae minores sexagenariis; Nullae promissionibus, nedum Votis aut Juramentis, aliisve ullis vinculis, praeterquam ipsâ Facti professione, ad Abstinentiam obligatae. Nullae denique postea, cùm jam aliud à Viduis collegium solae constituerent, seu velo imponendo, seu alio aliquo solenni ritu, ab Episcopo consecratae, ne quidem sesqui-Saeculo à Clementis obitu elapso, cum scriberet Cyprianus. Tantum abest ut verum esse potuerit recentiorum illud de velatâ à Clemente Domitillâ commentum, nedum ut potuerit testibus side dignioribus, melioribusque monumentis op∣poni. Nec verò Bedâ aliquem antiquiorem fuisse existimo qui vel meminerit, nullum scilicet qui infra annum floru∣erit à Clementis morte sexcentesimum. Ne dicam multa esse Eruditis suspecta, an Bedae fuerint, in Bedae illo, quod habemus, Martyrologio, à Floro nimirum, aliisque Floro fortasse recentioribus interpolata.

20. Venio jam ad secundum Argumentum de Martyrio Clementis quod Chersonae tertio Trajani Anno sustinuisse dicitur. Sed quo tandem idoneo Testimonio constat Mar∣tyrem fuisle Clementem? Non dixit Martyrem in Pontifi∣cum Catalogo Irenaeus, qui tamen de Telesphoro observavit illum gloriosissimè Martyrium secisse, idem proculdubio de reliquis Telesphori in Romano Pontificatu collegis observa∣turus si quos verè Martyres cognovisset. Nuspiam Mar∣tyrem dixere qui ejus Testimonia adduxerant antiquiores Eusebio, qui tamen aliis illum encomiis ornant libentis∣simé. Apostolum illum appellat Clemens Alexandrinus, nisi potiùs 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legendum sit, eo enim nomine so∣lent Veteres illos saepe compellare qui fuissent Doctrinae Apostolicae primarii Traditores. Apostolorum, & praesertim S. Petri Discipulum Origenes. Ne dicam alia Veterum elogia Eusebio recentiorum. Iidem tamen quoties Martyrem testem advocant, id solent notare plerunque diligentissimé. Sic enim Tertullianus, sic Polycrates, sic & alii Eusebio re∣centiores. Pro ingenti enim, quo fuerunt illorum tempo∣rum Martyres, honore ad Testimonium ipsum commen∣dandum plurimum faciebat siquis Martyr testis adduci posset. Quid ergo (inquit Tertullianus) si Episcopus, si Diaconus, si Vidua, si Virgo, si Doctor, 〈◊〉〈◊〉 etiam MARTYR lapsus à Regulâ fuerit, ideo Haereses veritatem videbuntur obtinere? Sed nec Martyrem agnovit vetus illa Martyrum Depositio Bucheriana. Habet illa quidem Martyrem Cle∣mentem, sed alium, ut videtur, illum à nostro Clemente Pontifice. Deerant enim illi Collectori primorum Pontifi∣cum monumenta, ut probavit noster Cl. Cestriensis. De∣fuisse Martyres vel illud Argumento est, quòd Telesphorum Martyrem ignoraverit, quem tamen Martyrem fuisse testatur Irenaeus. Est etiam dies alius ab illo quo nostrum volunt passum esse Clementem. Nov. enim IX. ponitur Bucheria∣nus ille Clemens, cum tamen Clementem Pontisicem Nov. XXIII. statuant Martyrologi. Alii etiam Socii Claudius,

Nicostratus, & Sempronianus. Nisi potius fortasse legen∣dum Symphorianus. Symphorianum enim Claudio & Nico∣strato socium in Martyrio adjungunt Martyrologi, & qui∣dem Imperante Diocletiano. Diem passionis assignant Nov. VI. qui propiùs Clementi Bucheriano, quàm Pontifici, respondet. Accedit denique & locus festi 〈◊〉〈◊〉 om∣nino alius. Ecclesiam titulo S. Clementis 〈◊〉〈◊〉 Buche∣rianae Depositionis Autori, qui sub Liberio scripsit, coaevus memorat Hieronymus. Proinde Natalem Clementis Pon∣tificis, siquis illis temporibus celebratus fuisset, non alibi celebrandum fuisse verisimile est. Sed verò alteri illi Clementi in Comitatum sacra facta tradit Autor Bucheria∣nus.

21. Sed 〈◊〉〈◊〉 verbis illum disertis Martyrem appellat Eusebius. Sic enim in Historiâ: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Verba mollissima, nec mortem violentam propriè exprimentia. Idem tamen Eu∣sebius Telesphorum Martyrem observavit ex Irenaeo. Idem de Clemente proculdubiò observaturus si quem testem illius quoque Martyrii fide dignum adhibere potuisset. Nec duriora habet ex Eusebio Hieronymus: Obiit (inquit) tertio Trajani anno. Primi, ut existimo, disertis verbis Martyrem agnovere Rufinus & Gregorius Turonensis Autores fabulo∣sissimi, & Veteris praesertim Historiae Ecclesiasticae imperi∣tissimi. Et tamen puto Martyrem credidisse aut haberi voluisse Eusebium, propriis nimirum ductum conjecturis, non disertis Veterum Testimoniis. Facit ut ita suspicer annus ille 〈◊〉〈◊〉 tertius quo Clementem decessisse credidit, nimirum fatalis ille, uti observavit capite superiori Cestri∣ensis, Veterumque erroribus quamplurimis insignis, in quem illi mortem S. Joannis Apostoli, Persecutionem Tra∣jani, & incerta adeo sub Trajano Martyria omnia confe∣rebant, quibus ducti conjecturis Nos in ejusdem Capitis Additionibus ostendimus. Quòd ergo illo Anno desun∣ctum statuat Eusebius, non aliunde illum collegisse veri∣simile

est quàm quòd Martyrem crediderit, & quidem sub Trajano. Sic enim erat in Annum Persecutionis, qùem & unicum illos agnovisse ibidem ostendimus, necessariò confe∣rendus. Atque ita mortem Clementis, Persecutionem Tra∣jani, & Apostoli mortem unis eisdemque COSS. assignat Autor Chronici Alexandrini. Nec enim certè solet Eusebius, quoties haberet fide dignos, quos sequeretur, Autores, eo∣rum nomina praetermittere. Signavit ille diligentissimè annum ipsum ex Aristone Pellaeo quo debellatus est Barco∣chebas. Signavit etiam è Bruttio Chronographo annum quo Persecutus est Domitianus. Nec praetermisit etiam Procon∣sules, quibus passus est Sagaris ortusque Montanus, nec Legatum Syriae Consularem sub quo passus est Simeon Cleopae. Et cùm annum certum, quo excesserit, designare non posset, id tamen annotandum censuit, sub Trajano saltem mortuum esse Apostolum, atque Irenaei Testimonio confirmandum Clementisque Alexandrini. Nulla itaque est ratio cur credamus si vel Mariyrium Clementis certo aliquo Autoris fide digni Testimonio posset astruere, non fore utique, quod tamen in Telesphori causâ fecerat, ad∣ducturum; nedum si ipsum etiam annum ex Autore de∣signare. Quod cum non fecerit, proinde consentaneum est ut credamus illum, haec è suis potiùs collegisse conjectu∣ris quàm certis Veterum Testimoniis.

22. Sed unde (inquies) in errorem illum poterant in∣cidere, ut qui verè Martyr non fuerit, habuerint tamen illi pro Martyre Clementem? Inde, ut opinor, quòd Cle∣mentem Consulem (cujus mentionem fecerat cum Domitillâ Bruttius) cum Pontifice Clemente confuderint. Verè autem Martyrem fuisse Clementem Consulem constat ex Dione. Cur ita sentiam, facit quòd cognatum Caesaris nostrum faciant Clementem Eucherius recentioresque Fabulatores. Verè enim Flavius Clemens Consul erat Domitiani Caesaris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sive consobrinus, teste etiam eodem Dione. Fuisse enim in Gente Flaviâ agnomen Clementis non modò ex hoc uno

discimus exemplo, verumetiam è Clemente Alexandrino Scri∣ptore Christiano celeberrimo. Titum enim Flavium Cle∣mentem illum quoque appellabant Codices antiquissimi. Inde obiter intelligimus de Anni potius XCV. quàm XCIV. Consule Clemente Arricino intelligendum esse Dionem; & cùm duplex sit in loco Bruttii lectio, veriorem esse illam quae Persecutionem anno Domitiani XV. assignet quàm quae XIV. Intelligimus praeterea quâ fide dignus sit Autor A∣nonymus Fragmenti de Peregrinationibus Petri & Pauli à Patricio Junio in suis ad Clementem Notis editi. Ait. Fabu∣lator iste captum cum S. Petro sub Nerone Clementem di∣missum à militibus quia esset Caesaris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, oblitus ni∣mirum, non Gentis Domitiae, sed Flaviae agnomen fuisse Clementem, nec Neronis adeo, sed Domitiani, affinem fuisse, quicunque demum is fuerit, Martyrem Clementem, Nec tamen è Dione, sed potius Bruttio, deductam puto illius erroris occasionem. Dionem enim si consuluissent, jam con∣stitisset eodem tempore quo Domitilla relegata est, etiam unà interfectum maritum ejus Consulem suisse Clementem, & ad Domitiani Persecutionem Martyrium ejus proinde fuisse referendum. Quod sane verisimile est è Dione ipso hausisse recentiores, qui ita Fastos Pontificales digesserant, ut sub Domitiano Clementem obiisse crediderint. Sed verò Eusebianus ille Bruttius ita Domitillam, Clementis, ut pu∣tavit Eusebius, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, relegatam esse scribit, ut nihil in∣terim significet quid factum fuerit de ipso Clemente, caedis illius nullâ prorsùs factâ mentione. Inde factum existimo ut Martyrium ejus sub Trajano potiùs quàm Domitiano collocârint. Quòd enim Martyrem crederent, ipsa ejus cum Domitillâ, quam primò Confessorem, dein Martyrem existimabant, conjunctio, satis verisimilem praebebat occa∣sionem. Sic enim illi omnes, quicunque in Martyrum Hi∣storiâ, quâcunque tandem occasione, commemorarentur, nullo prorsùs adhibito judicio, ipsos pro Martyribus habu∣erunt. Sic in Historiâ Martyrum Lugdunensium & Vien∣nensium

Zacharias S. Joannis Baptistae Pater obiter duntaxat commemoratus occasionem dedit Fabulatoribus Zachariam Episcopum Martyremque confingendi. Sic in Martyrum Epistolâ ad Eleutherum commendatus Irenaeus, laudatusque eo nomine quòd eorum particeps fuisset, deinde Martyr habitus est & in eâdem illâ Lugdunensium Viennensiumque Persecutione credebatur esse sublatus. Sed verò nullâ etiam oblatâ occasione erant Veteres ad id satis per se proclives ut Apostolos Virosque Apostolicos pro Martyribus haberent. Quid illis S. Lucae verbis simplicius colloquium Domini cum Cleopâ alioque Discipulo commemorantis, Emmaun∣tem proficiscentibus? Quàm illa à Martyrii mentione ali∣ena? Et tamen hinc Cleopam illum Martyrem, & quidem Emmaunte, extuderunt Impostores. Adeo nulla illis tam sterilis est occasio quin possit, illis fingere volentibus, novos Martyres procudere. Nimius essem si vellem, hoc in loco, exempla congerere.

23. Nec solus ab Eusebio discessit Eutychius in eo quòd mortem Clementis non ad illum quem dixi, Trajani annum produxerit. Discrepant etiam rationes Pontificalis quo∣cunque tandem modo illae versentur. Tantum abest ut ad Trajanum vixerit secundùm Autorem Pontificalis, ut ne quidem Vespasiano fuerit superstes. Sed & hîc apparent vestigia Veritatis. Qui enim turbavit rationes Pontificalis omnes insititius iste Cletus, in eundem desinit annum LXXXIII. Aer. vulg. in quem desiisse Clementem testatur Eutychius. Proinde satis verisimile est, siqua habuerit Autor Pontificalis Testimonia, quae sequeretur, Historica de COSS. quibus singulorum Pontificum initia exitusque designat, nec plane illa omnia seu ipse confinxit, seu ab aliis conficta, suis tamen rationibus aptanda censuit (loquor enim de primo Catalogi Pontificalis Autore Bucheriano) est (inquam) veri∣simile fuisse Pontificem qui verè in illum desierit annum in quem ille Cletum fictitium intruserat. Scio quidem legi ibidem hodie, Obiit Martyr tertio Trajani, de Clemente. Sed in Bucheriano Catalogo omnium antiquissimo ea nulla

comparent, & primus illa ex Hieronymo interpolavit secundi Catalogi Autor, qui sexto tandem Saeculo sub Justiniano floruit, securus interim quàm illa suis Hypothesibus mi∣nimè inservirent. Nobis satis est primo Catalogi Autori, qui eodem, quo Eusebius, quo etiam Hieronymus, Saeculo floruerit, alios fuisse tamen, quàm Eusebio fuerint, Autores (Latinos fortassis illos cum fuerit ipse Latinus) & ad Eutychianas nostras rationes propiùs quàm ad Eusebianas accedentes. Sic enim constabit, ne quidem fide Historicâ certum esse quod tradit Eusebius, Clementem tertio Tra∣jani anno è vivis esse sublatum. Uni enim Eusebio duos opponimus, tam Eutychium quàm primum Catalogi Pon∣tificalis Autorem, & antiquiores illos etiam Eusebio Autores quos illi fuerint secuti. Commendat praeterea Eutychii in primis hisce Pontificibus fidem tanta illa rationum ejus tam invicem inter se, quàm cum Imperatorum annis cum quibus conferuntur, concordia, praesertim in Autore pa∣rum alioqui per se accurato, parum etiam consequentia∣rum perspicaci. Alibi certè, cum suspectiores sequeretur Autores, sub Saeculi secundi finem, & tertii praesertim initium, non adeo invicem respondent Imperatorum annis anni Pontificum. Sed verò ad Errorem illum de recentiore Clementis morte fovendum, praeter Eusebium, etiam sup∣posititiam Ignatii ad Mariam Cassobolitam Epistolam con∣tulisse verisimile est, quam tamen nihili esse, jam facilè concedunt Eruditi. Contulit praeterea quòd ab Apostolo∣rum morte Pontificum Annos numerandos plerique Veterum censuerint.

24. Sequitur tertium Argumentum de Persecutione Do∣mitiani, quâ soeviente scriptam volunt nonnulli illam quam habemus Clementis ad Corinthios Epistolam. Sed nullo Veterum Testimonio confirmant ita sentientes recentiores, qui saltem illis in illâ sententiâ praeiverit. Non ita dixit Hegesippus, non Dionysius Corinthius, non Irenaeus, non Clemens Alexandrinus, non Origenes, sed ne quidem Eu∣sebius, ex quo tamen pleraque quae quidem fide digna

tradunt, hausere recentiores; sed ne quidem recentiores aliqui ante editam à Junio illam Epistolam. Quare è Cle∣mentis Epistolâ ipsa repetendum erit, siquod habeant sententiae suae fundamentum. Agnoscit quidem Clemens 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quae Ecclesiam Romanam aliquandiu à scribendo impedierint. Sed verò illas nuspiam innuit à Domitiano fuisse, nedum à Trajano. Nec debent illi haec Clementi, sed suis duntaxat, sine reste, sine fundamento, conjecturis. Tantum abest ut ita scripserit senseritve Cle∣mens, ut plane alias 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 designet, antiquioresque Do∣mitiano. Sic enim ille praefatur, Apostolorum SS. Petri & Pauli Martyria commemoraturus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (inquit) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ecquis est quin videat verba haec ad prae∣dictas 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 esse referenda? Aliter foret ne 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 haberentur Apostoli, si recentiores alios novissima illa Persecutio sustulisset. Neronis itaque Persecutionem ab eo designari constat quae praedictos sustulerit Apostolos. Sequitur de Apostolis, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quòd ait passos in ea Persecutione Chri∣stianos exemplar optimum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 fuisse, Romae passos satis manifestò innuit, ut proinde & Apostolos Romae passos significet quibus aggregatos ait illos fuisse Martyres. Ait praeterea fuisse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Et multitudinem eorum in∣gentem tradit Tacitus qui in eâ Persecutione perierint. Quae cum Romae perierit, proinde turbis duntaxat popu∣laribus, atque Imperatoris injussu, contigisse, quod saepe tamen in Provinciis contigit, parum certè verisimile est. Sed nulli memorantur illis temporibus Imperatores, qui Christianos fuerint persecuti praeter Neronem atque Domi∣tianum.

Et quidem sub Domitiano multitudinem, quae per∣ierit, nullam fuisse alibi probavimus. Porro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 memorat Clemens. Nempe 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 intelligit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quibus nimirum non tam puniretur scelus admissum, quàm potiùs in causam sceleris & conscios inquireretur, & rei, pro moribus Romanorum, ad confessionem adigerentur. Sic enim ait Tacitus de incendio, correptos primùm qui fate∣rentur, deinde indicio eorum multitudinem ingentem fuisse convictam. Id enim operam dedit Nero, ut in incendiarios quaereretur, utque aversam à se incendii infamiam in Christianos ipse converteret. Sunt & alia in eâdem Epistolâ multa quae de aliis quàm primis illis proximisque Aposto∣lorum Martyrio temporibus intelligi certe vix possint. Sic enim ille de Templi Judaici officiis loquitur quasi adhuc illa in usu essent, quasi etiamnum à Christianis ipsis probata observata. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (Inquit) 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rursùs: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 PETAI, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Verba omnia videmus Praesentis esse temporis. Quod verò ultimo loco addit mortis supplicio luisse si quis aliquid admisisset quod Divinae voluntati minùs esset consenta∣neum, pacatam certè supponit urbem Hierosolymitanam, nec primis Belli initiis agitatam. Aliter, ut verum fuisset, nondum Sacra ab illis fuisse violata (quod tamen primis Sicariorum Seditionibus, constat esse falsissimum) non ta∣men

potuit è tanto intervallo Clemens, hoc verum esse praesumere, & pro Argumento in Adversarios intorquere. Scripsit itaque ante Neronis annum XII. quo Bellum illud primùm erupit. Conveniunt porro Schismatis illius, cujus occasione scripsit S. Clemens, occasiones cum illis quas supremis illorum Apostolorum temporibus è Scriptis eo∣rundem extitisse discimus. Ut plane illas brevi tempore sopitas jam denuò excitatas esse consentaneum sit. Supe∣rioris sub S. Paulo Schismatis Corinthiaci duae erant prae∣cipuè causae, alia Spiritualium de donis suis superbientium elatio atque ostentatio; alia dubitantium de Resurrectione mortuorum, quae etiam eaedem secundos quoque illos ex∣citabant sub Clemente eorundem Corinthiorum Schisma∣ticos. Erant sub S. Petro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 2 Pet. III. 3. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 qui de Christo dicerent, Ubi est promissio, aut adventus ejus? Ex quo enim Patres dormierunt, omnia sic perseve∣rant ab initio creaturae, v. 4. Erant etiam sub Clemente qui dicerent, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui etiam Orthodoxos 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 solerent & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 51. ut sole∣bant 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illi Petrini. Postremis illa S. Petrum scrip∣sisse temporibus è Cap. I. 14. colligimus. Nec diu certè ab eorum ortu potuit illis ita respondere Clemens, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Certè diutiùs 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 distulit qui sub Clementis Pontificatu scripsit Hermas, cùm jam diutinâ expectatione fatigarentur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illi, quorum idem meminit Infideles. Sed & in Ecclesiae Corinthiacae Regimine plures innuit etiamnum fuisse super∣stites, qui locum ab ipsis accepissent Apostolis, p. 57. quan∣quam etiam nonnullos decessisse concedat, p. 58. aliosque in eorum locum à viris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 subrogatos, p. 57. Fortunati meminit nominatim, qui cum Legatis Romanis Claudio Ephebo & Valerio Vitone Epistolam illam detulerit ad Co∣rinthios.

Ejusdem meminit ad eosdem Corinthios etiam Apo∣stolus, 1 Cor. XVI. Venerat fortasse è Corintho ad Apostolum Schismatis nuncius Fortunatus ipse Corinthius, & sublato per Martyrium Apostolo, & Lino seu fugato seu in custodiam tradito (in Lini enim Pontificatum incidit haec Epistola, secundùm rationes Eutychianas, Anno LXIV. scripta) ita Clero Romano data fuerit occasio rescribendi, & è suis Le∣gatos duos unà cum Fortunato remittendi.

25. Sed 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (inquiunt) appellat Clemens Corinthio∣rum Ecclesiam, antiquam reddit Junius, quae tamen ante decennium, & quod excurrit, fundata, antiqua, ut existi∣mant, sub Nerone appellari non potuerit. Sed Mnasonem legimus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Act. XXI. 16. superstitibus etiam∣num Apostolis, nec magno certè à conversione Corinthiorum intervallo, primam enim eorum conversionem habemus Act. XVIII. Errârunt itaque Viri Eruditi à vera vocis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 significatione. Ab Evangelii enim 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicta est Corinthiorum Ecclesia 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quippe quae fuisset primâ illâ Evangelii 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ad fidem Christi conversa. Proinde 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, primordialis potiùs quàm antiqua fuerat appellanda. Nempe in Ecclesiâ illâ Apostolicâ ut summo erant in honore ho∣mines etiam privati, qui primi fidem Christi in Ecclesiâ fuissent amplexi, prae aliis ejusdem Ecclesiae membris; sic erant etiam inter Ecclesias illae quoque honoratiores Eccle∣siae quae conditae ante alias fuissent Ecclesias, illae 〈◊〉〈◊〉 honoratissimae quae in ipsâ Evangelii 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 credidissent. Nec verò 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illam intelligebant 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 omniumque verissimam, quam à Christi Baptismo inchoare 〈◊〉〈◊〉 E∣vangelistae, quae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 erat Evangelii universalis, sed loca∣lem aliam atque particularem, quâ primò Evangelium in suam appulisset Ecclesiae cujusque Provinciam. Sic enim Ecclesiae Thessalonicensi gratulatur Apostolus quòd illos elegisset 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 2 Thess. II. 13. quòd prima nimi∣rum Evangelio credidisset Ecclesiarum Macedonicarum, ut

ibidem ostendimus. De câdem quoque singularum Ec∣clesiarum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 intelligenda etiam S. Joannis Apostoli illa, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 1 S. Joan. II. 7. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ib. & v. 24. & III. 11. & Ep secundâ, v. 5, 6. de Traditionibus nimirum à primâ 〈◊〉〈◊〉 Evangelii susceptione susceptis. Sed verò in hâc etiam, de quâ agimus, Ecclesiâ Corinthiorum fuisse suam quoque 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, eundem, de quo agimus, habemus testem, ipsum nempe Clementem. Sic enim ille de priori S. Pauli ad illos Epistolâ; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉; Non aliam intellexit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quàm quâ primùm Achaiae insonuit Evangelium. Solebant enim Apostoli praedicare per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, inquit Clemens, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Per 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 hîc non suburbicanas Regiones intelligo cum Blondello, sed laxiori significatione ipsas potiùs Provincias. Ergo Provinciarum conversionem ab urbibus testatur caepisse Clemens, atque ibi posita 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 prima fuisse fundamenta. Achaiae autem Provinciae Proconsularis Civi∣tatem primariam constat fuisse Corinthum; & quidem inde Provinciae illius conversionem caepisse constat, illam sibi sedem delegisse Apostolum, totoque tempore quo in illâ fuit Provinciâ, non alibi fuisse quàm Corinthi. Act. XVIII. Sic itaque rectè illa Ecclesia in 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 conversa est, & cùm aliae quoque ejusdem Provinciae Ecclesiae ad fidem accede∣rent, rectè tamen illa quasi proprio quoque encomio 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 potuit, primis quoque illis Evangelii temporibus, appellari. Quanquam etiam si Antiquitatem eâ voce de∣signari concederemus, non absolutè tamen illa, sed duntaxat comparatè, fuerit intelligenda. Absolutè Ecclesia nulla anti∣qua appellari potuit aetate Clementis. Sed cum recentes essent omnes, alia tamen aliâ dici potuit antiquior, atque adeo anti∣qua, si vox ea aliarum Ecclesiarum respectu intelligeretur. Sic autem ostendimus Corinthiam Ecclesiam Achaicarum omni∣um fuisse antiquissimam.

CAP. VII.

I. Euaristus sedit ab An. Dom. LXXXIII. ad An Dom. XCI. II. Alexander ab An. Dom. XCI. ad An. Dom CI. III. Acta Alexandri non sunt sincera; IV. Neque antiqua: V. Sed potius nova, nec ante VII. Saeculum scripta. VI. Xystus sedit ab An. Dom. CI. ad An. Dom. CXI. VII. Qui post obitum S. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 Pascha 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in∣stituisse videtur. VIII. Telesphorus sedit ab An. Dom. CXI. ad An. Dom. CXXII. quando gloriose Martyrio coronatus est.

I. SEquitur secunda Episcoporum Tetras, & quidem in∣tegra; Euaristus, Alexander, Sixtus, Telesphorus, de quorum numero aut ordine nulla lis. Apud Optatum deest quidem Alexander; sed vitio, ut opinor, Librarii; Augustinus enim, qui Optatum sequitur, eum non omittit. Horum tempora eo modo disponenda sentio, quo apud Eu∣tychium digesta reperiuntur. Ille autem de Imperio Domiti∣ani agens, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Anno, inquit, Imperii ipsius secundo constitutus est Euaristus Patriarcha Romae; ubi cùm octo annos sedisset, 〈◊〉〈◊〉 est. Haec Eutychius, qui de numero annorum, quibus sedit, à Graeco Catalogo non dissentit. Sedit igitur Euaristus ab An. Dom. LXXXIII. Coss. Domitiano IX. & Rufo II. usque ad An. Dom. XCI. Coss. Trajano & Glabrione; hoc est, ad Domitiani annum decimum. Unde obiter observan∣dum,

quanta sides Martyrologio Romano Baronii adhi∣benda sit, in quo ad XXVI. Octobris scriptum est, Romae S. Euaristi Papae & Martyris, qui Dei Ecclesiam sub Ha∣driano Imperatore suo sanguine purpuravit. Cùm Liber Pontificum XI. Trajani, Eusebius XII. Catalogus tertius Trajani III. eum decessisse tradat: neque Veterum quis∣quam ad Hadriani tempora pervenisse doceat. Imò Bre∣viaria antiqua, & illud etiam à Sixto V. editum, Euaristus Graecus, ex 〈◊〉〈◊〉 patre, Domitiano, Nerva, & Trajano Imperatoribus pontificatum gessit. Sed ex recognitione Clementis VIII. & Urbani VIII. post editos Baronii An∣nales, Domitiani & Nervae nomina expunguntur; nomen Trajani remanet, Hadriani non adhibetur. Cautè satis! quia proximus Papa Alexander in Breviario, sub Trajano Ecclesiam gubernâsse, etiam post Decretum Concilii 〈◊〉〈◊〉, dicebatur. Et Pseudo-Isidorus, qui duas spurias Epistolas Euaristo tribuit, primam datam vult Valente & Vetere Cosshoc est, A. D. XCVI. ante mortem Domitiani; alteram, Gallo & Bradua 〈◊〉〈◊〉 est, A. D. CVIII. Trajani∣undecimo. Illum scilicet Euaristi primum, hunc ultimum ex Tabulis Romanis hausit, & Epistolis, ut solet, tanquam pri∣mum, & postremum Pontificatûs annum affixit. Quae autem nostrum calculum ex Eutychii Annalibus-conscriptum pro∣priè confirmant, ad finem 〈◊〉〈◊〉 tetradis referuntur; ubi ea argumenta ex historiae monumentis afferentur, quae alio∣rum errores circa horum quatuor Pontificum tempora 〈◊〉〈◊〉 & abunde refellent.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

II. Anno Imperii Domitiani decimo Patriarcha 〈◊〉〈◊〉 fa∣ctus est Alexander, qui ibi decem annos sedit, dein mortuus est, inquit Eutychius. Sedit igitur Alexander ab An. Dom. XCI. Trajano & Glabrione Coss. usque ad An. Dom. CI.

Trajano IV. & Paeto Coss. Et quidem Martyrologium Romanum tradit Alexandrum Papam Maii tertio sub Tra∣jano passum esse; sed pro Trajano Hadrianum substituit Baronius, cùm tamen ipse Liber Pontificum sub Trajano eum decessisse tradat, cum Breviario & Martyrologiis, quae Veterem Catalogum sequuntur; & Catalogus tertius Tra∣jani XIV. In antiquis omnibus MSS. & Editionibus Ro∣mani Breviarii, teste Heinschenio, & in Editione ex decreto Concilii Tridentini & Pii V. jussu factâ Anno Domini MDLXXXIV. Alexander sub Trajano gubernâsse dicitur. Sed postea ex arbitrio Baronii pro Trajano Hadrianus sub∣stitutus est, & nunc ex autoritate Clementis VIII. & Ur∣bani VIII. error ille manifestissimus, etiam à viris Romanae Ecclesiae eruditis agnitus & reprehensus, retinetur. Dicit quidem Baronius ibidem se Alexandri Martyrium sub Ha∣driano contigisse in Annalibus pluribus demonstrasse; sed nè unum quidem argumentum illic affert; & Acta quae id ipsum profiteri ait, contrarium planè profitentur, Alexan∣drum enim sub Trajano passum esse tradunt: eaque in Annalibus nimiâ antiquitate mendosa esse fatetur; unde eum castigat Heinschenius, qui errore alio, nec minori ea∣dem Alexandri Acta depraedicat, tanquam illustria & ob suam antiquitatem veneranda, & planè sincerissima & integerrima: unde & ex iis Chronotaxin decessorum & successorum Pontificum stabilire conatur. Neque dubi∣tandum est, quin Acta vetustis Catalogis consentiant; non tamen 〈◊〉〈◊〉 cum Heinschenio ea sincera esse, quia isti Cata∣logi veri non sunt, & ad eorum normam conformata sunt Acta.

III. Priusquam igitur de tempore Pontificatûs Xysti quicquam statui rectè poterit, de sinceritate, & antiquitate horum Actorum disserendum: praecipuè cum tantopere iis confidat Heinschenius. Quod ad sinceritatem attinet, an ea Acta sincerissima dici debeant, quae tradunt Episcopum Romanum sub Imperio Trajani Senatorum maximam par∣tem convertisse ad Dominum? Nonne hoc tam apertè

falsum est, ut qui hoc asserit, fidem mereri in aliis non potuerit? An illa Acta pro sincerissimis haberi debent, quae sub Trajano nobis repraesentant Praefectum Urbi, nescioquem, Hermen vel Hermetem cum servis suis MCCL. cum uxoribus & filiis eorum ad fidem conversum, servosque omnes confestim libertate donatos, imò ingenuos esse factos? An illa Acta adeò sincera sunt, quae Euentium quendam Presbyterum proponunt, qui cùm esset viginti annorum Presbyter ordinatus est (ipsis Apostolicis temporibus, se∣cundo vel tertio Neronis anno) & Alexandrum passum esse dicunt, cùm esset annorum XXX. adeoque Cathedram Petri occupasse cùm fuisset annorum XXII. Quis enim feret, ut Blondellus rectè observavit, Venerabili Ecclesiae toto orbe celeberrimae Presbyterio juvenculum circa annum XXII. praeditum caput tunc datum fuisse? An illa Acta pro sin∣cerissimis habenda sunt, quae docent Xystum Alexandri successorem ipso statim initio Imperii Hadriani, in via Numentana in praedio Severinae ordinasse Episcopum, qui omni die quae sunt sancta Martyribus celebraret? An cre∣dibile est Trajanum utriusque militiae Comitem (si quis eâ dignitate praeditus ipsi adfuisset) in Occidentem mittere voluisse ad interfectionem omnium Christianorum, eo ipso tempore quo omnia in Oriente retro relapsa sunt, exercitus fusi, duces occisi, aut à Judaeis ubique pressi? Non haec vera, non sincera, sed potiùs ficta & falsa omnia, nec tam mendosa quàm mendacia esse videantur. Idque nos decet profiteri, qui apud antiquissimos legimus, quid paulo ante ad Plinium, quid paulo post ad relationem Tiberiani re∣scripserit, feceritque.

IV. Ad antiquitatem horum Actorum quod spectat, quam volunt esse venerandam; certè quicunque Antiqui∣tatem ipsam venerandam esse putant, nunquam aut haec aut his similia antiqua esse largientur. Laudem primaevae antiquitatis ipse Actorum autor respuit, indicatque ea omnia quae tum gesta esse narraverat, diu postea à se scripta fuisse: quamdiu postea, non immeritò quaeritur.

Heinschenius ea proponit ob suam antiquitatem veneranda utpote ante persecutionem Decianam Saeculo tertio conscripta. Sed quo argumento tanta antiquitas iis vindicatur? Nempe quia legitur in Actis, Ideoque locus ipse habet proprium Sacerdotem usque ad hodiernum diem. Nimirum primò sup∣ponit Sacerdotem hoc loco significare Episcopum, secundò eum fuisse Episcopum Nomenti; sed utrumque improbabile est. Primò quia Sacerdos qui ad eum remansit, opponitur Episcopo, qui primò ordinatus est; nec potuit esse Epi∣scopus Nomenti, erat enim tantummodò proprius Sacerdos illius loci, hoc est praedii Severinae. Ratio utcunque sic procedit; Quandoquidem non est verisimile, quod sub S. Syl∣vestro habuerit locus ille Episcopum, verisimile fit, haec Acta esse scripta Saeculo tertio in ea Ecclesiae pace quae Decii persecutionem praecessit. Nihil hîc nisi verisimile praefertur, & hoc verisimile tantummodo ex alio non verisimili dedu∣ctum. Idque tandem desinit vel in Decianâ vel Diocle∣tianeâ persecutione. In confesso igitur est, quicquid Ale∣xandro Episcopo contigit, id omne centum & viginti aut septuaginta annis factum, antequam haec Acta scriberentur; unde magna pars venerationis verae antiquitati debitae deteritur.

V. Mihi autem alia argumenta suppetunt quibus rectè probari puto, Acta haec non ante Decianam, vel ante Dio∣cletianeam persecutionem esse conscripta. Quirinum tri∣bunum, ut Acta referunt, Christiani in via Appia sepelie∣runt in coemeterio Praetextati. At haec Actorum autor scri∣bere non potuit ante obitum Praetextati. Ille autem non ante Diocletianeam persecutionem, sed in ipsa sub Maxi∣miano passus est. Nominant Acta Aurelianum Comitem utriusque militiae; quisquis autem ille fuit, eo titulo describi non potuit, antequam talis titulus inventus est, hoc est antequam magna formae Reip. Romanae mutatio per Con∣stantinum facta est, post quem tandem Comitatûs rei mi∣litaris mentio saepe fit. Hanc Comitatûs dignitatem durasse notat Heinschenius ad tempora Arcadii & Honorii, quod

nemo negat. Sed ad suam sententiam propugnandam osten∣dere debuerat, summam illam dignitatem sub Imperio Tra∣jani, aut saltem ante Persecutionem Decianam in usu fuisse. Denique non tantum post primum Catalogum & primae∣vum Martyrologium Romanum, in quibus nulla harum rerum memoria est; sed & post Catalogum secundum, nec ante septimum Saeculum scripta haec Acta fuisse puto. Scripsit ad Gregorium Magnum VI. Saeculo exeunte Eulo∣gius Patriarcha Alexandrinus, petiitque ut sanctorum Mar∣tyrum Gesta ab Eusebio collecta ad se transmitteret. Re∣spondit Gregorius lib. 7. Ep. 29. se adhuc nescivisse, an ea ab Eusebio collecta fuerint. Praeter illa enim, inquit, quae in ejusdem Eusebii libris de gestis sanctorum Martyrum con∣tinentur, nulla in Archivis hujus nostrae Ecclesiae, vel in Ro∣manae urbis Bibliothecis esse cognovi, nisi pauca quaedam in unius Codicis volumine collecta. Hoc igitur tempore nullum Martyrologium vel sub Eusebii, vel sub Hieronymi nomine Romae extabat. Interim quale fuerit quo Romani uteban∣tur, sic describit; Nos autem pene omnium Martyrum distinctis per dies singulos Passionibus collecta in uno Codice habemus nomina, atque quotidianis diebus in eorum veneratione missa∣rum solennia agimus. Non tamen in eodem volumine, quis qualiter fit passus indicatur, sed tantummodo nomen, & locus, & dies passionis ponitur. Cum jam Gregorius Codicem Romanum tam disertè explicuisset, in caeteris Ecclesiis Occidentalibus ad eam amussim conformata sunt Martyro∣logia, & plerumque sub Eusebii vel Hieronymi nomine edita. In his Martyrologiis, die tertio Maii haec legebantur; Alexandri, Euentii, & Theodoli; vel, SS. Alexandri, Eu∣entii, & Theodoli; vel, Romae natalis Ebenti, Alexandri, Theodoli. Haec secundi Catalogi Autor sub initio septimi Saeculi statim arripuit, & ad Alexandrum primum Romae Episcopum retulit. Unde secundus Catalogus in Gestis Alexandri Papae haec habet, Martyrio coronatus cum eo Euentius Presbyter & Theodolus Diaconus. Quae cum brevissimè scripta essent, in secundo Catalogo, 〈◊〉〈◊〉

eodem septimo Saeculo, ex zelo pietatis isti aetati convenientis in Acta haec omnibus circumstantiis & loci, & temporis, & personarum vestita prodierunt.

Hanc ego legitimam horum Actorum antiquitatem fuisse sentio, si modò antiquitas potiùs quàm novitas dicenda sit, qua Autor ignotus mira quaedam & planè incredibilia de Alexandro, ante quingentos annos denato tradidit; & simul etiam largior Martyrologiorum confectores ex his Actis sua hausisse, sive Bedam Saeculo octavo, sive Raba∣num & Adonem Saeculo nono, aut etiam Notkerum. Cùm enim constet eorum Actorum exemplaria per Occi∣dentem ubique fuisse dispersa, ex illis omnino excerpta fuisse par est credere, quae hi Martyrologi breviter tradi∣derunt; praesertim cum ea talia sint, qualia aliunde habere nullo modo potuisse videntur. Nec igitur Actorum ho∣rum exemplaria ante sexcentos annos scripta, nec Marty∣rologia ante octingentos aut nongentos forte annos ex antiquioribus exemplaribus desumpta probant horum Au∣torem ante septimum Saeculum vixisse. Et quamvis Eu∣tychius post eum scripsit, ea tamen Chronologiae suae non intexuit quae sunt ab omni ratione aliena. Sub eodem qui∣dem Imperatore Alexandrum obiisse narrat, sed multo matu∣riùs, adeoque veriùs, quod proximo capite demonstrabitur.

Interim omittenda non sunt quae nuperrimè scripsit in Nova sua Collectione Conciliorum eruditissimus Baluzius, qui ut Operi suo 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 apponeret, sic incipit,

CONCILIUM SICULUM habitum circa-annum Christi CXXV.

Hoc Concilium celebratum fuisse vult, & An. Dom. CXXV. & sub Pontificatu Alexandri. Quae si vera sint, nostra Chronologia admitti nullo modo posset, quae docet Ale∣xandrum XXIV. annis antea obiisse. Sed haec aut vera esse aut verisimilia nemo concedet, qui noverit quàm in∣idoneus Autor sit ille, à quo haec Baluzius hausit, ad sidem de tam antiquo Concilio Siculo, cujus nulla apud Veteres

memoria extat, faciendam; & simul reputaverit, quantum res ipsa ab illo tradita ab omni antiquitate discrepet atque dissentiat. Nam primò unicus hujus inauditi aliàs Con∣cilii conditor & inventor est Anonymus nescio quis Libri Categorici de Haeresibus autor, Hyginus perperam Hincmaro dictus, quòd ex Hygino nescio quo multa descripsit, (quem forte Hyginum Papam credi voluit) ab aliis Primasius ex inani conjectura cognominatus; qui cùm Praedestinatorum haeresin publicare institueret, omnium haereticorum in unum librum sectas collegit, ut scirent Praedestinati ipsum cunctis haeresibus adversari. Secundò, historia ipsa quam narrat planè incredibilis est. Post Ptolemaeum, Marcum & Colarbasum Augustini methodo usus Heracleonem nominat decimae sextae haereseos patrem, eumque sub Alexandro Episcopo Romano virus suum sparsisse in Sicilia scribit. At post Alexandrum in Romanâ Cathedrâ sedit Sixtus, post Sixtum Hyginus, post Hyginum Pius, ante cujus Pon∣tificatum non apparuit haeresis Heracleonis, praesertim in Occidente. Praeterea nominat Episcopos Siculos Eusta∣chium Lilybaeorum & Panormenorum Theodorum, qui omnium per Siciliam Episcoporum Synodum exorabant, quorum nulla mentio est apud Veteres. Neque mirum videri debet haec ab eo tradita fuisse, qui docere veritus non est Marcum decimae quartae haereseos patrem ante Alexandrum & Euaristum à Clemente Apostolorum dis∣cipulo, fuisse coram omni plebe in Ecclesia detectum & aeternâ damnatione punitum. De anno quidem CXXV. nihil habet Anonymus ipse, ideoque de eo aliunde judican∣dum.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

VI. Anno Imperii Trajani quarto Xystus Patriarcha Ro∣mae constitutus annos decem sedit, dein moritur, inquit Eu∣tychius.

Sedit igitur Xystus ab An. Dom. CI. Trajano IV. & Paeto Coss. usque ad An. Dom. CXI. Pisone & Rustico Coss. Hunc obiisse volunt Baronius, Petavius & Labbéus sub Antonino Pio An. Dom. CXXXIX. immani Meta∣chronismo. Quem Eusebius & Martyrologia omnia obiisse tradunt sub Hadriano, & quidem secundum vetustissimi Catalogi autorem Vero & Ambiguo Coss. An. Dom. CXXVI. Baronius Martyrologium suum hic manifestè interpolavit, in hunc modum, Romae natalis B. Sixti Papae & Mariyris, qui temporibus Hadriani Imperatoris [regens Ecclesiam, demum sub Antonino Pio] ut sibi Christum lucrifaceret, libenter mortem sustinuit temporalem. Illa enim verba quae unculis inclusa sunt, Baronius ipse inseruit, ut suam Chro∣nologiam omnibus dissentaneam, autoritate Martyrologii Romani, hoc est suâ, stabiliret. Ego Xystum primum Romae Episcopum, nec Antonini, nec Hadriani tempora vidisse sentio; & Eutychio nostro prorsus adhaereo, qui eundem numerum annorum cum Graecis & Latinis, de∣cem scilicet, Pontificatui ejus assignat. Et Heinschenius cùm appendiculam mensium & dierum addit, nihil aliud obtinet, quàm ut diligentius & accuratius errare videa∣tur. Ex illis enim cum diebus obitûs Alexandri & Xysti collatis, statuit Xystum superstite adhuc Alexandro, fuisse Episcopum, circa XIII. diem aut proxime sequentes mensis Decembris anni CVI. consecratum, & vicarium egisse S. A∣lexandri. Immemor sanè hic fuit Actorum Alexandri, quae hunc Vicariatum prorsus respuunt. Xystus enim, cum Alexander erat in carcere & cum passus est, Romae non fuit, si illis Actis fides habenda sit, sed in Oriente. Nam Severina uxor Aureliani, quae sepelivit Alexandrum, cum 〈◊〉〈◊〉, vestivit se cilicio & tam diu jacuit ante limina Sanctorum quos ipsa sepeliverat, donec venisset ex 〈◊〉〈◊〉, sanctus Sixtus Episcopus. Recte fecit Heinschenius quòd obitum Alexandri ad tempora Trajani retulerit, & initium Pontificatûs Xysti sub ejusdem Imperio posuerit; sed in anno assignando multum ab Eutychio & veritate dis∣sentit,

dum Xystum Pontificatum iniisse vult anno vel ultimo, vel penultimo Trajani, quem sedisse diximus ab anno Trajani quarto, An. Dom. CI.

VII. Haec de Xysto vera esse videntur, quia paulo post mortem S. Joannis eum sedisse verisimile est. Idque inde colligi posse puto, quòd eum Irenaeus inter Episcopos Ro∣manos primum ponit, qui Festum Paschatis aliter, quàm Asiani, observabant. Illi enim suum observandi modum à S. Joanne recepisse se dicebant; Xystus autem & qui eum sequuti sunt, eum morem non observabant, neque Romanis eo uti permittebant. Xystus igitur primus post S. Joannis ob∣itum Romae Episcopus constitutus Romanae Ecclesiae morem stabilivit: quod ante S. Joannis mortem nemo facere ausus est. Haec ego observanda duxi ex Epistolâ Irenaei ad Victorem, in quâ ostendit Anicetum Polycarpo persuadere non potuisse, ut non observaret diem Paschatis Judaici, quem acceperat à Joanne aliis{que} Apostolis, quibuscum versatus est, ne{que} Poly∣carpum Aniceto persuadere potuisse, ut eum diem observaret, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, dicenti se morem praedecessorum debere retinere. Nullam ab Apostolis in eâ re traditionem asserebat Ani∣cetus, sed tantummodo morem apud Praedecessores 〈◊〉〈◊〉 obtinentem. Quinam autem illi, & quot Praedecessores Aniceti fuerint, apud quos mos iste obtinuit, Irenaeus ipse etiam ostendit his verbis, Victorem alloquens, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Presbyteri ante Soterem qui Ecclesiae, cui tu jam praees, praeficiebantur, Anicetum dico, Pium, Hyginum, Telesphorum, Sixtum, licet neque ipsi hoc festum eo die quo Episcopi Asiae, observarent, neque aliis post se ita observare permitterent. Sic ego interpretor illa Anatolii verba, quae in Canone ejus Paschali Latine tantùm extant; Non acquiescentes auctori∣tati quorundam, id est, Petri & Pauli Successorum, qui omnes

Ecclesias, in quibus spiritalia Evangelia solennitatem 〈◊〉〈◊〉 Domini in die tantùm Dominicâ posse celebrari docuerunt. Clarè enim morem Pascha celebrandi die Do∣minico non esse ipsis Apostolis Petro & Paulo, sed quibus∣dam 〈◊〉〈◊〉 Successoribus tribuendum.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

VIII. Anno Imperii Trajani decimo quarto Romae Patri∣archa factus est Telesphorus, qui cum annos undecim sedisset, diem obiit, inquit Eutychius. Sedit igitur Telesphorus ab An. Dom. CXI. Pisone & Rustico Coss. usque ad An. Dom. CXXII. Aviola & Pansa Coss. Atque hic est, quem pri∣mum inter Episcopos Romanos Martyrium gloriosè subiisse apud Veteres legimus: & quidem, ut videtur, anno Ha∣driani sexto, quo tempore Imperator ille Christianos per∣secutus est, post famem, pestilentiam & terrae-motum. Quarta sub Hadriano Persecutio numeratur, quam tamen pòst exerceri prohibuit, ut loquitur Severus. Post Hadrianum, Antonino Pio imperante, pax Ecclesiae fuit, ut idem ait. Sub Hadriano igitur Telesphorum obiisse tradit Autor an∣tiquissimi Catalogi Caesare & Balbino Coss. An. D. CXXXVII. & verba illa Antonini Macrini nihili sunt: unde eum obiisse 〈◊〉〈◊〉 Heinschenius A. D. CXXXVIII. Tertius Catalogus A. D. CXXXI. Prosper CXXII. ut editur, ut Victorius CXXXVIII. Eusebius in Chronico, Antonini Pii secundo An. Dom. CXL. Nuperi Chronologi Antonini XV. An. Dom. CLII. ut disertè Petavius, & Labbéus. Hic primò pedem figere placet, & quid quantúmque haec ad historiam praestent consideran∣dum proponere. Non sunt gratis haec à nobis dicta, aut ex solâ auctoritate Eutychii scriptoris aevi sequioris, sed quàm verè quámque necessariò infrà patebit. Certè Te∣lesphorum ultra An. Dom. CXXII. non sedisse liquet ex iis, quae in historiâ de ejus Successore Hygino traduntur. Ne∣mo enim adhuc Telesphoro Hyginum successisse negavit.

CAP. VIII.

1. Tempora priorum Romae Episcoporum confirman∣tur. II. Ante An. Dom. CLII. quo mortem Te∣lesphori statuunt alii, Haereses suas vulgârunt Valentinus, Cerdo & Marcion. III. Quod verum esse de Marcione omnium recentissimo concedit ipse etiam Petavius. IV. Post mortem Hygini Haeresin suam primò docuit Marcion. V. Non vixit Hyginus ad annum CLII. ut existimat Petavius. VI. Sed nec usque ad annum CXLII. ut putat Blondellus. VII. Explicatur 〈◊〉〈◊〉 Ter∣tulliani. Epocha Tertulliani, de ortu Marcionis, in initio Pii terminanda est; Et quidem Pii Imperator is, non Pontificis. VIII. A Tiberii XII. Aer. Vulg. XXV. inchoanda IX. varia tempora, variique gradus, quibus Haeresin suam vulgavit Marcion. * * * Additio.

1. AD confirmationem temporum prioribus Episcopis attributorum, & alterius cujuscunque Chrono∣taxeos hactenus notae refutationem opportunius aliquod aut certius excogitari nequit argumentum, quàm quo pro∣bari possit B. Telesphorum post An. Dom. CXXII. super∣stitem non fuisse. Neque hoc probari melius potest quàm ostendendo ejus successorem Hyginum eo anno in Cathe∣dra Petri sedisse. Nam post initum Hygini Pontificatum sedisse adhuc Telesphorum nemo dixerit. Et si tam ma∣turè quàm volumus Hyginum ordinatum esse etiam ali∣unde constiterit, Eutychii Chronologiae in priori tetrade

disponenda refragari nemo debet. Nulla enim ratio afferri queat, quae ullius ex illis quatuor Episcopis proximè pri∣oribus, annos in dubium vocare meritò potest. Quare sententiam Eutychii contra aliorum omnium opiniones, à seipsis & à veritate plurimùm discrepantes sic corrobora∣mus.

II. Dicimus Telesphorum Martyrio coronatum An. Dom. CXXII. Alii CLII. Ingens discrimen! Nostram sententiam dicimus esse veram, aliorum falsissimam. Falsitas eorum sententiae plurimis ex historiâ argumentis iisque certissimis convincitur. Primò, si Telesphorus ante An. Dom. CLII. non est mortuus, tum Valentinus ante annum (ut Petavius inde docet) CLIII. Romam non venit, & Cerdo ante an∣num alterum, & Marcio ante annum CLVI. Romam non vidit. Nam sub Hygino Romam venit Valentinus, & post eum Cerdo ejus discipulus; ac non nisi post mortem Hygini Urbem adiit Marcio, cùm jam nondum haereticus, sed adulter tantùm esset. Haec sunt ex historiae monumen∣tis explorata: haec Irenaeus & Epiphanius disertè tradunt, quae ab aliis confirmantur. Irenaeus lib. 3. cap. 4. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Valen∣tinus enim venit Romam sub Hygino. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Cerdon autem, qui ante Marcionem, & hic sub Hygino. Eusebius haec ex Irenaeo notat. Epiphanius Anacephalaeosi de Cerdone, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Qui 〈◊〉〈◊〉 Syriâ Romam profectus dogma suum Hygini Episcopi temporibus exposuit. S. Hie∣ronymus, Sub Hygino Romanae Urbis Episcopo Valentinus Haeresiarches, & Cerdo magister Marcionis Romam venerunt. S. Cyprianus, Cujus [Marcionis] magister Cerdon sub Hy∣gino tunc Episcopo, qui in urbe nonus fuit, Romam venit. Nec illa adhuc in dubium vocata sunt, nè ab iis quidem, qui haec de aetate Telesphori docent. Jam verò Valenti∣num

Romam nonnisi anno demum CLIII. 〈◊〉〈◊〉, pro monstro haberi debet: diu enim ante eum annum scripsit Justinus contra Valentinianos, quos à Valentino nomen traxisse ait, mortuumque tunc satis Valentinum significat, cùm priorem Apologiam scripsit, dum Marcionem adhuc vivere testatur. Si igitur Valentinus Romam venerit An. Dom. CLIII. ab inferis excitatus illuc venit. Multo magis mirum est Marcionem non ante annum CLVI. hae∣resi infectum esse, quem Haeresiarcham vidit Polycarpus ille, qui diu ante eum annum mortuus est, ut postea probabimus, & contra cujus haeresin tot libros scripsit ante eum annum Justinus Martyr. Hujus argumenti vis ex ipso Petavio clariùs elucescet.

III. Ille enim in Libro de Doctrinâ Temporum decimo tertio, qui Chronologiam & usum doctrinae fructumque continere dicitur, ad An. Dom. CXXXIV. Hadriani Impe∣ratoris 17/18, Sixti Papae V, haec habet, quae & repetit in Rationario Temporum: Marcio per id tempus haeresin suam vulgare caepit. Et rursus ad An. Dom. CXLVI. Antonini IX. Telesphori VII. Sub hoc tempus Marcio Ponticus dogma suum vehementiùs propagare caepit. Ac demùm ad An. Dom. CLII. Antonini XV. In locum Telesphori creatus est Hygi∣nus. Annis igitur XVIII. ante Pontificatum Hygini, secun∣dùm Petavium haeresin suam vulgare caepit Marcio, quem constat non haereticum fuisse, cùm Hyginus post Sixtum & Telesphorum, mortuus est; & dogma suum vehe∣mentiùs propagavit sub Telesphoro, secundùm eundem Petavium; cùm Irenaeus doceat eum floruisse sub Ani∣ceto. Quis enim credet Marcionem sub Sixto suam haeresin vulgâsse, sub Telesphoro vehementiùs propagâsse, sub Hygino, sub Pio etiam perstitisse, & cùm per tot an∣nos notissimus Haeresiarcha fuisset, demum sub Aniceto floruisse, (ut disertè tradit Irenaeus, qui & Marcionem pro aetate & Anicetum noscere potuit) sub Sotere etiam & Eleuthero, si modernis credamus? Marcionis magister Cerdon sub Hygino tunc Episcopo, qui in Urbe nonus fuit,

Romam venit; quem Marcion secutus est, inquit Cyprianus Epistolâ ad Pompeium. Ita Cyprianus ex Irenaeo lib. 3. c. 4. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quomodo igitur Marcio discipulus Cerdonis sub Sixto Papâ ante Hyginum, imò ante Telesphorum haeresin suam vulgare potuit, ut asserit Petavius? Quis crederet Virum adeò oculatum in tam manifestum tam∣que immanem errorem incidere potuisse? Sed hujus erroris fundamentum aequè manifestum est.

IV. Initium haereseos Marcionis ex historiâ, & quidem certissimâ hausit Petavius, & ad annum suum quàm pro∣ximè redegit; erroremque Baronii optimè correxit; sed dum Chronologiam Pontificum vitiosissimam à Baronio acceptam secutus est, planè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 scripsit. Et cùm in Animadversionibus ad Epiphanium nonnulla enucleatè de Justino scripserat, & ex ipso de Marcione aliqua etiam benè observaverat & modestè protulerat; unum tamen, quòd erat falsissimum, asseveranter censuit, Hygino verò demum mortuo primitus dogma Cerdonis interpolasse Marcio∣nem, nullo modo censeo. Illud autem omninò censendum fuit: neque enim quicquam aut certius, aut explora∣tius in Historiâ. Epiphanius Haeresi XLII. de Marcione: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Fugit ex eâdem urbe [Sinope] & ipsam Romam profectus est post obitum Hygini Episcopi Romani. Idem Epiphanius eâdem Haeresi, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Hoc est, interprete Pe∣tavio, Ex quo Marcion 〈◊〉〈◊〉, qui tanto intervallo prodi∣erit, nimirum post Aniceti Romani Pontificis tempus; qui ab Apestolorum Petri ac Pauli passione nonus ordine numeratur. Mirum est eruditum illum interpretem haec concoquere

potuisse, eademque in Animadversionibus intracta reliquisse. Qui ferre non potuit, ut post Hygini mortem Marcion pro∣dierit; quomodo post Pii, imò post Aniceti, mortem ejus∣dem haereseos initium referentem tulit? Sed idem hîc docet Epiphanius, quod priùs docuerat, & pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legendum est omnino 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quem hoc loco, ut priori, nonum Romae Episcopum vocat. Quod & in haeresi XLI. fecerat; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hic igitur Cerdo extitit tempore Hygini Episcopi, qui nonum locum à successione Jacobi & Petri & Pauli tenuit. Haec Epiphanius habuit ex Irenaeo, cujus verba Graecè extant apud Eusebium, quae Interpres Vetus sic expressit, Cerdon cùm venisset Romam sub Hygino, qui nonum locum Episco∣patûs per successionem ab Apostolis habuit. Haec Irenae∣us lib. 1. cap. 28. eademque repetit lib. 3. cap. 4. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ubi minùs rectè Interpres, Et hic sub Hygino, qui fuit octavus Episco∣pus. Unde ad Chronologiam nostram confirmandam fir∣missimum ducitur argumentum.

V. Cùm primùm Romam venit Marcio, nondum hae∣reticus aut haeretici cujuspiam discipulus fuit; imò rejectus à Presbyterio Romano fuit, priusquam de haeresi cogitavit: extra Ecclesiam positus Cerdoni se adjunxit, & quidem Romae. Cerdo autem Romam adiit sub Hygino Pontifice, & quidem post Valentinum Magistrum suum, qui ad Urbem sub eodem Pontificatu etiam venit. Sub initio Pii Ponti∣ficis Cerdoni conjunctus haeresin ejus didicit & Cerdoni∣anus fuit: tum verò haeresi Cerdonis in characterem suum translatâ, extitit Marcio Haeresiarcha, & virus suum sparsit, ut Petavius, circa annum CXXXIV. Quis igitur hinc non colligit non vixisse Hyginum usque ad annum CLII. quod tamen idem Petavius statuit, qui quantum esset in

Chronologiâ XXX. ferè annorum discrimen, satis novit∣Sed perversâ de annis Pontificum persuasione praeoccupa∣tus, quàm absurda inde sequerentur perspicere non potuit.

VI. Blondellus quidem negat Telesphorum ultra annum CXXXVIII. vixisse, & rectè admittit Marcionem Romam venisse post mortem Hygini & 〈◊〉〈◊〉 Pontificatum Pii; & meliùs quàm Baronius & Petavius Hyginum defunctum esse dicit An. Dom. CXLV. longè tamen etiam adhuc à veritate abest: Tertullianum quidem advocat, Chrono∣logiam ejus de initio haerefeos Marcionis usquequaque à∣vero alienam esse pronunciat; ut autem ad suum propo∣situm trahat, nunc hoc, nunc illud initium; nunc hunc, nunc illum finem, Tertulliani computo assignat; & tan∣dem mentem Tertulliani ad normam Pseudo-Tertul∣liani exponit, Apologiae Sect. 2. §. V. Enimverò ipse Tertullianum minimè intellexit. Quoniam autem locus ille, quem adduxit, insignis est, & à nemine, quantum scio, rectè explicatus, & ad sententiam nostram non labe∣factandam, sed confirmandam potiùs facit, cum haud gravatim hic explicabo.

VII. Verba Tertulliani sunt Lib. I. adversus Marcionem cap. 19. A Tiberio autem asque ad Antoninum anni ferè CXV. & dimidium anni cum dimidio mensis; tantundem temporis ponunt inter Christum & Marcionem. Pamelius quidem diligentissimus scriptor pro CXV. scribendum putavit CV. sed perperam. Locus ille non correctione, sed interpre∣tatione indiget: unde incipiat, ubi desinat illa compu∣tatio ex mente Tertulliani quaerendum est. Illa igitur verba usque ad Antoninum, non ad liunc aut illum Imperii ejus annum; non ad septimum (quod amplexus est A∣lexander) aut decimum tertium, aut alium quemlibet. Patet hoc primò ex. verbis antecedentibus; Marcionis sa∣lutem, qui ita 〈◊〉〈◊〉, quoto quidem anno Antonini Majoris de Ponto suo exhalaverit aura canicularis, non curavi investigare. Non igitur ad ullum certum annum Imperii Antonini computum suum perducere cogitavit. Neque ad prae∣cisum

initium haereseos Marcionis respicere voluit quo primùm à Cerdone eam accepit; sed cum constaret eum sub Antonino praecipuè virus suum evomuisse, satis esse putavit si tempora ab initio computaret ad initium Imperii Antonini. Et hanc fuisse mentem Tertulliani satis apertè ostendunt verba quae sequuntur: De quo tamen constat, Antoninianus haereticus est sub Pio impius. A Tiberio autem ad Antoninum, &c. Et quamvis illa verba, sub Pio impius, duplicem interpretationem admittant, unam de Imperatore, alteram de Episcopo (Marcion enim sub utroque, tum Episcopo Romae Pio, tum Imperatore Pio, impius, hoc est haereticus fuit) puto tamen Tertullianum ad Antoninum Pium potiùs respexisse, quia Episcopi Romani sub eo no∣mine nusquam meminit, Antoninum autem solo Pii voca∣bulo indigitavit, in Apologetico, cap. 5. quas nullus Pius, nullus Verus impressit.

VIII. Secundò, verba illa dimidium anni cum dimidio mensis initium Imperii ejus apertè respiciunt. Nam ut Spartianus testatur, Hadrianus, accersito Antonino, in con∣spectu ejus apud ipsas Baias periit die sexto Iduum Julia∣rum. Cùm igitur mense Julio ferè medio, qui est anni Juliani mensis septimus, Antoninus Hadriano successerit; ideò dimidium anni cum dimidio mensis apposuit, ut ad ipsum initium Imperii, computum deduceret. Quod au∣tem ad Epocham, à quâ computus incipit, spectat; illa verba à Tiberio neque initium, neque finem ejus Imperii respiciunt; quod primò patet ex verbis sequentibus tan∣tundem à Christo, cujus neque nativitas, neque baptismus, neque passio cum initio vel fine Tiberii convenit. A Tibe∣rio igitur ad Antoninum dixit, ut libro adversus Judaeos cap. 13. Ab illis enim incepit infamia & tempus medium à Tiberio usque ad Vespasianum, id est, ab illo anno Tiberii, quo passus est Christus, ad primum annùm Vespasiani quo Hierosolymorum excidium alibi posuit; adversus Judaeos cap. 8. vespasianus anno primo Imperii sui debellavit Judaeos. Praeterea ipse Tertullianus idem indieat, cùm docet hane

supputationem ideo à se factam esse, ut probaret Deum Marcionis non fuisse in Christo Jesu revelatum, sed à Marcione computatum. Vulgò quidem putant respexisse Tertullianum XV. annum Tiberii, quia paulò ante dixerat, Anno XV. Tiberii Christus de coelo manare dignatus est: sed his verbis perstrinxit Marcionem, ut ex proximè se∣quentibus patet, qui ita voluit: nam ab illis verbis apud S. Lucam incepit ejus Evangelium, ut testatur Epiphanius; & fententiam ejus, quòd Christus tunc de coelo emanaverit, latè refutat Tertullianus, lib. 4. cap. 7. Incipit igitur ab eo anno, non quo Marcion, sed quo ipse, putavit Chri∣stum fuisse revelatum, & Evangelii praedicationem in∣choâsse. Quis autem annus ille fuerit, ipse satis indicat lib. 1. cap. 15. At nunc quale est, ut Dominus XII. Tiberii Caesaris revelatus sit; quare omninò ab illo anno ad ini∣tium Imperii Antonini supputatio facta deprehenditur. Jam duodecimus Tiberii in Annum vulgaris Aerae Christi XXV; initium Imperii Antonini in annum CXXXVIII. incidit, intervallum sunt anni ferè CXV. si uterque termi∣nus includatur, quod fit saepissimé. Neque mirum est Tertullianum, qui putavit Christum XV. Tiberii passum esse, asseruisse XII. Tiberii baptizatum esse: Nam sine du∣bio, cùm alios sequeretur in anno Passionis, Irenaeum tamen secutus est in anno Baptismi. Irenaeus autem tria Paschata diligenter observaverat inter Baptismum & Pas∣sionem Christi; quod qui non animadverterunt, in graves errores inciderunt: Verbi gratiâ, Georgius Syncellus Afri∣canum accusavit, quòd ab Adam ad Baptismum putaret annos 5530; ad Passionem 5531: ad quam observationem Syncelli haec annotat 〈◊〉〈◊〉 in Prolegomenis. Rectè quidem, inquit, Georgius Syncellus ab Adam ad Baptismum 5530. annos putari; sed quòd erroris de anno uno inter Baptismum & Passionem interjecto autorem facit Africanum, ostendit se ignorasse non aliter omnes, qui ante Africanum scripserunt, sensisse; qui ex illis verbis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 colligebant 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Christi fuisse. Sed

mirè hîc Scaliger ut Africanum aliquo modo excusaret aut sugillaret Georgium, omnes qui ante Africanum scrip∣sere, idem sensisse affirmabat: Cùm Irenaeus multo senior Africano non tantùm idem non senserit, sed etiam eam sententiam accuratè refutaverit: Erat enim hoc Valentini Commentum ad confirmationem Aeonum suorum excogi∣tatum tam de speciali XII. Aeonum, quam de generali XXX. Aeonum numero ex Isaiâ petitum, quod Irenaeus lib. 2. cap. 38, & 39. latè & accuratè refutat & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Isaiae meliùs interpretatur. Sed & Ter∣tullianus cum Irenaeo tres annos praedicationis agnoscit, quamvis eos ponat ante annum XV. Tiberii, neque enim ubi poneret, novit; cùm Irenaeus qui complures annos praeter illos tres Christo attribuit, XV. Tiberii annum nusquam observat. Sed neque quisquam inter Catholicos, qui ante Africanum scripsit, meminit illius anni accepta∣bilis eo sensu, quo eum usurpaverat Valentinus, praeter Clementem Alexandrinum, qui Haereticorum scriptis ni∣mium addictus fuit, cosque sequi nonnunquam solet: Restat igitur Tertullianum statuisse Christum XII. Tiberii baptizatum fuisse, & XV. ejusdem Imperatoris passum esse. Haec mens Tertulliani, qui concedit Marcionem ab initio Imperii Antonini Majoris haeresin suam vulgâsse, quod post mortem Hygini factum est. Ita historia Marcionis maximè confirmat Chronologiam Eutychii.

IX. Venit Marcio Romam post mortem Hygini A. Dom. CXXVII. nondum haereticus, & à Presbyteris rejectus se mox adjungit Cerdoni anno CXXVIII. Pii Pontificis primo: qui nunc per Exhomologesin in Ecclesiam receptus, nunc haereseos convictus & abstentus est. Ab hoc Cer∣done haeretico suae doctrinae principia hauriens, Cerdonista suit; cùm autem illa in suum proprium characterem tran∣stulisset, circa annum CXXXIV. haeresin suam vulgare caepit, ut rectè observat Petavius. Circa annum CXXXVIII. vehementiùs propagavit, Antonini Imperatoris primo, Pii

Pontificis undecimo. Inde Justinus An. Dom. CXLII. Antonini V. ut vult Eusebius, vel paulo pòst (putà anno CXLIV. vel CXLV.) cùm jam invaluerat Marcio, ac diu virus suum sparserat, adversus eum scripsit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 inquit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nunc usque docet, Apologiâ primâ, paginâ 7, & 92. Et Irenaeus Marcionem sub Aniceto in∣valuisse refert, sub quo contra 〈◊〉〈◊〉 scripsit Justinus. Haec Chronologi nostrae maximè consentanea sunt, nec aliam ferre possunt. Et hinc satis jam manifestè patet Teles∣phorum An. Dom. CXXII. & non seriùs Martyrio corona∣tum esse. Unde ulteriùs patet, quàm imprudenter Baro∣nius 〈◊〉〈◊〉 & Zonarae sententiam, (qui putabant Antoni∣num Pium Justini Apologiâ permotum pro Christianis E∣dictum scripsisse) refellere conatus est in Annalibus, hâc ratione propositâ, quòd post eam Apologiam Romae reli∣gionis causâ partratae sint coedes, ut Telesphori Romani Pon∣tificis & aliorum. Mira haec sunt de Telesphoro post A∣pologiam Justini passo; cùm etiam ipse ad Martyrologium haec habeat, Respondemus Martyrium Telesphori contigisse ante scriptama à Justino Apologiam. Quis enim ferre potest Annalistam Martyrium Telesphori referentem post Apo∣logiam S. Justini? Ex his, ut opinor, satis elucescit, Te∣lesphorum, qui Hygini decessor fuit, non ad annum Do∣mini CLII. aut CXXXVIII. superstitem fuisse, sed potiùs CXXII. gloriosè Martyrium obiisse. Unde ego, qui antiquissimorum lectione diu occupatus fui, non immeritò queri mihi videor Telesphorum tam insignem Martyrem nullum ab ea Ecclesia cui praefuit, honorem obtinuisse ante Pontificatum Clementis VIII. qui primus omnium Romanos B. Telesphori annuâ solennitate laetificare conatus est, insertâ Breviario commemoratione hujus Martyris ad Vigiliam Epiphaniae.

H. D.

1. HUnc Ego locum Tertulliani minùs quidem ad mentem, magis tamen ad causam, Cl. Autoris ex∣plicari posse censeo. Vix est certè ut hanc Epocham aliunde quàm è XV. Tiberii anno, duobus Geminis signato, incho∣andam esse dubitemus. Hunc ipsum annum verbis proxi∣mè praecedentibus designavit, quasi citimum ejus terminum. Nec ullum innuit sententiae suae à Marcionis sententiâ di∣versae indicium, seu hoc in loco, seu in alio illo quo Mar∣cionis sententiam ex professo impugnavit, L. IV. adv. Mar∣cion. c. 7. quò nos retulit ipse Cestriensis. Sed nec ullam fingere potuit Tertullianus, Marcioni errandi occasionem. Erant enim verba S. Lucae disertissima, annum Domini XXX. cum Tiberii XV. conjungentis, & utriusque cum Baptismo quo Spiritus S. in Dominum sub columbae specie descen∣derit. Hunc enim Spiritum cum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 non ipse modò confudit Marcion, sed alii quoque illorum temporum Hae∣retici Valentiniani, sed & nonnulli etiam Catholici, in eo tamen ab Haereticis diversi, quòd primam illam Spiritûs descensionem crederent Haeretici in hominem antea Spiritu destitutum, primam illam Catholici crederent 〈◊〉〈◊〉 dun∣taxat 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, non qui in homine tunc demum esse coe∣perit, sed duntaxat apparere. Sunt enim in hanc senten∣tiam verba praecedentia satis manifesta: Anno XV. Tiberii, Christus Jesus de coelo manare dignatus est, SPIRITUS SALUTARIS. Sed alium putat annum Cl. Cestriensis, quo fuerit revelatus Dominus, à Tertulliano ipso designari, L. 1. adv. Marc. c. 15. Sed verò nihil est in illo quoque loco, unde possit colligi, de anno Christi manifestati, di∣versum quid à Tertulliano sensisse Marcionem. Et profectò Librario, potiùs quàm Tertulliano, ipsam illam puto im∣putandam

esse lectionem. Nemo est in MSS. versatus quin intelligat quàm facilè binarii numeri notae Romanae in quinarii notam coalescant, si infrà decussentur, habeantque invicem aliquam inclinationem, & quàm frequentia oc∣currant id genus exempla. Erratum certè hoc in loco ostendunt verba ipsa sequentia. Sic enim habent: At nunc quale est ut Dominus à XII. Tiberii Caesaris re∣velatus sit, substantia verò ad decimum quintum jam Severi Imperatoris nulla comperta sit, &c.? Ecquis est quin videat committi hoc in loco similes Severi Imperato∣ris annos atque Tiberii? nec respondere XV. Severi anno annum Tiberii alium quàm qui fuerit & ipse Tiberii de∣cimus quintus?

2. Sic itaque habemus initium. Finis Epochae non alius est quàm initium Marcionis quo haeresim docuit, primúm∣que ab Ecclesiâ discessit. Id enim voluerunt illorum tem∣porum Scriptores Ecclesiastici in designandis Haereticorum temporibus ut recentiores probarent Haereses, & Catholicis Ecclesiae dogmatibus inferiores. Id autem efficiebant validis∣simè si non tempus quo Haereses vulgâssent, & longe illas latéque disseminâssent, sed illud potius notarent quo primùm evulgare illas atque disseminare caeperint. Sic enim praeclu∣debant Haereticis omnem Respondendi praetextum obten∣turis alioqui se idem ante tempus illud signatum quod posteà docuisse. Sic itaque omnes Haereticorum progressus notabant diligentissimè Ecclesiastici. Caepit (inquit Irenaeus de Valentino) sub Hygino, crevit sub Pio, perseveravit usque ad Anicetum, L. III. c. 4. Et de eo cum reliquis Cle∣mens Alexandrinus: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Circa tempora Adriani Imperatoris fuerunt qui Haereses excogitârunt, & pervene∣runt usque ad 〈◊〉〈◊〉 Antonini natu majoris. Quorsum illa tanta 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ni etiam prima Haeresum initia sibi explorata esse innuerent Ecclesiastici? Cur verò initia signarent, &

quidem eo, quo dixi, consilio convincendae Haereticorum novitatis, ni etiam de initiis novitatem illam intellexissent Orthodoxi? ni etiam ad initia Epochas illas novitatis indices perduxissent? Sed verò initium Marcionis hoc in loco intelligendum, verba ipsa Tertulliani convincunt. Tan∣tundem (inquit) temporis ponunt inter Christum & Marcio∣nem. Non certè inter Christum & Marcionem, si ante Epochae finem docuisset Marcion, & Haeresin suam per aliquot jam annos antea disseminâsset. Idem indicant & verba illa alia: Anno XV. Tiberii Christus Jesus de coelo manare dignatus est, Spiritus SALVTARIS: Marcionis SALVTEM qui ita voluit, quoto quidem anno Antonini majoris de Ponto suo exhalaverit aura canicularis, non curavi investigare. Oppo∣nit Spiritui salutari salutem Marcionis. Salutem enim solùm animarum esse futuram, earum, quae ejus doctrinam didicissent, è sententiâ Marcionis, docuit Irenaeus. Ergo eousque Epo∣cham suam deduxit Tertullianus, & in illo anno terminavit quo novum hoc de salute dogma Marcion professus est. Sed nihil est quòd dubitemus quin primo statim Haeresis initio hoc docuerit Marcion, cum fuerit ad Discipulos in novam Scholam adducendos omnino accommodatissimum.

3. Cum initio Marcionis Pium junxit Epocha Tertulli∣ani. Quis verò ille Pius fuerit, ambigitur. Imperatorem Antoninum Pium fuisse censet Dominus Cestriensis. Et quidem in 〈◊〉〈◊〉, quâ fuit Cl. Cestriensis, sententiâ concedo ipsum fuisse Tertullianum. Hinc enim ille Antoninianum Haereticum colligit fuisse Marcionem quòd sub Pio fuerit im∣pius. Verba enim illa Autoris fuisse intelligo unde illa de∣sumpserit, quicunque tandem is fuerit, seu Graecus, seu etiam Latinus. Fert enim utraque lingua illam Paronoma∣siam. Tam enim Graecè dici potuit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quàm Latinè, sub Pio fuit impius. Utcunque tamen ita illum à Tertulliano intellectum esse constat, cum Antoninia∣num proptereà Marcionem aliquoties inculcet, tum hoc in loco L.I. adv. Marcion. c. 19. tum L. V. c. 19. Nimirum qui

de anno Pii, quo fuerit impius Marcion, non curavit investi∣gare, idem nec quem Pium designare voluerit Autor, inve∣stigandum censuit. Id sane certum est, falsissimum esse pro Antoniniano Haeretico habendum Marcionem, si quidem is Antoninianus habendus sit qui sub Antonino caeperit. Con∣tra Clemens Alexandrinus, certior Tertulliano testis, Marcio∣nem illis Haereticis accenset, qui sub Hadriano quidem orti ad seniorem Antoninum usque pervenerint. Idem Clemens tradit Marcionem cum Basilide esse versatum tanquam cum seniore juniorem. Atqui Hadriani anno XVII. mortuus est Basilides, teste Eusebio, atque Hieronymo, & quidem ex. Agrippae Castoris Basilidi coaevi Testimonio, ut videtur, Hieronymus. Scripsit praeterea posteriorem, quae verè prior est, sub initium Antonini, Apologiam S. Justinus, certè priusquam Marcus Caesar factus esset, idque ex Adoptione consequutus ut in gente Aureliâ censeretur, quae utraque anno Aer. vulg. CXXXIX. Pii secundo consequutus est. Et planè Pii titulum recentem, Adoptionemque Marci & Lucii nuper factam supponit Justinus, nullo adhuc edito boni malive Regiminis specimine, ut proinde in primâ novi Principis gratulatione Apologiam illam à Justino oblatam fuisse verisimile sit. Et tamen ita Marcionem memorat, quasi plures jam Discipulos seduxisset, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, omne genus hominum, p. 70. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 92. Ergo longe Haeresin suam lateque jam disseminaverat, quod certe non paucorum opus annorum fuisse verisimile est.

4. Quare Pii Imperatoris temporibus signatum Marcio∣nis initium consentaneum non est. Pii Pontificis signatum fuisse, moribus illorum temporum receptissimis est sane maximè consentaneum. Recentiorem sane, quae sub An∣tonino erupit, Haereticorum colluviem Imperatoris anno, quo primum apparuerint, designare solebant Ecclesiastici. Sic Tatianum XII. Pii, Montanum XIX. ejusdem ortum tradit Epiphanius. Priorem aliam quae sub Hadriano, primisque Pii initiis prodiit, Pontificum potiùs quàm Imperatorum an∣nis

designabant. Sic Valentinum sub Hygino, & Cerdonem; Marcellinam sub Aniceto, ponit Irenaeus. Pro eodem igitur exemplo, sub Pio Marcion collocandus erat. Et quidem rectè, ne ipso quidem diffitente Cl. Cestriensi. In illo enim, quod Hygini mortem excepit, Interpontificio Romam venisse Marcionem discimus ex Epiphanio, nondum scilicet Haere∣ticum, sed duntaxat Adulterum. Tum rixas illum cum Presbyteris, sede vacante, concitâsse, & refutatum à Pres∣byteris, sic demum ad minas, à minis tandem ad apertam manifestamque discessionem esse progressum, & Scholam sibi propriam Disciplinamque constituisse. Sed annum (in∣quit Tertullianus) non curavi investigare. Inde colligunt Eruditi certum Pii annum, quo caeperit Haeresis, nullum à Tertulliani Autore esse designatum. Perperam illi. Nec enim illum numerum adliibuit, quo solet multitudo in∣definita signari, quales sunt Graecis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sexcenti Latinis. Sed nec denarius est, adeóque rotundus. Certum itaque annum notavit quo caeperit Marcion, qui cum certo etiam Pii anno concurrerit. Idque supponit, potiùs quàm negat, ipse Tertullianus, dum se negat curâsse ejus investigatio∣nem, frustrà nimirum alioqui negaturus ejus se curâsse in∣vestigationem, qui nullâ posset investigatione deprehendi. Potiùs è contra colligendum erat id ipso Pii initio conti∣gisse quod quoto ejus anno contigisset, non fuisset ab Autore observatum. Quod sane erat in hâc, de quâ agimus, causâ verissimum. In illâ enim quae mortem Hygini secuta est Sedis Romanae vacatione, non Communionem duntaxat 〈◊〉〈◊〉 Romanae, sed ipsum etiam Pontificatum à Marcione expetitum, verbis satis manifestis innuit Epiphanius. Sic enim ille de refutato à Presbyteris Marcione: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, &c. Tam itaque 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sive Praesidatum Ecclesiae Romanae ambivit, quàm ejusdem Communionem. Spe illâ duplici dejectus, sic deinde verba illa edidit Schis∣ma

immortale minantia: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Cum itaque Episcopatum ipsum ambiret, uti dixi, Marcion; proinde verisimile non est propriae sibi illum Factionis conscripsisse satellites, Communionemque propriam con∣stituisse, dum suffectus fuisset in Hygini locum Pius. Tum demum autem ambitio prorsùs desperata in Schisma erat protinus eruptura, ut proinde quamprimùm Pius fuisset in sede constitutus, & primo adeo Pii anno, non sit quòd dubitemus Schisma ipsum fuisse conflatum.

5. Ita certè consentaneum est sensisse, si minùs Tertul∣lianum ipsum, at Autorem sane quem secutus est, Tertulli∣ano ipso vetustiorem. Quo tamen modo aptandi sint Ter∣tulliani numeri, hoc inquies esse difficillimum. Fateor hoc in loco hallucinatos esse viros alioquin eruditissimos. Ego ab eodem Autore haec Tertullianum existimo 〈◊〉〈◊〉 à quo & alium numerum desumpserat in Opere ad∣versùs Judaeos. Habet enim ibi nonnulla cum rationibus ejusdem hoc in loco traditis communia, unde sint proinde intelligenda. Numerat illic annos à natali Christi, Augusti, ut existimavit, anno XLI. absoluto (XLII. inchoato) ad initium Vespasiani hunc in modum:

Ann.	Mens.	Dies.
Augusti post nat. Christ.	15	0	00
Tiberii	22	7	20
Caii	03	8	13
Neronis	09	9	13
Galbae	00	7	06
Othonis	00	3	05
Vitellii	00	8	10
49	42

Pergit Tertullianus: Vespasianus anno primo Imperii sui debellavit Judaeos, & fiunt anni numero quinquaginta duo, menses sex. Summam illam anni XLIX. cum mensibus XLII. conficiunt accuratissimè, neglectis nimirum diebus qui in menses inaequales Julianos distribui adeo commodè non poterant. Intelligimus itaque ipsos calculi hujus er∣rores ad mentem tamen esse Tertulliani, eorumque, quos secutus est, Autorum. Nec verò alium fuisse illi, cum Li∣bros scriberet adversùs Marcionem, ob oculos calculum, ipsum illud, quod adjunxit, Anni dimidium è mensibus supernumerariis conflatum; ipsum mensis dimidium è diebus itidem supernumerariis, faciunt omnino, ut suspicemur; seu mensem justum non absolverint dies illi supernumerarii (discrepat enim in diebus qui Tertulliani locum integrum exscripsit in IX. Danielis Hieronymus, cum in aliis tamen hujus Summae numeris omnino non discrepet) seu (quod potiùs verum esse crediderim) quòd dies supervacuos non retulisset in mensium censum, ut retulerat menses super∣vacuos ad annos, Autor Tertulliani. Intelligimus denique nihil esse quòd nos frustrà fatigemus in termino mensium dierumque investigando. Hinc enim constat non in Epo∣chae fine, sed ante Vespasianum illos ab Autore insertos parum alioqui per se accurato. Desinit haec Summa in An. LXIX. quo exiit Vitellius, inivit autem Imperium Ves∣pasianus. A XV. Tiberii, Aer. vulg. XXIX. verum inter∣vallum annorum XL. Sed, pro hujus calculi rationibus, VII. reliqui Tiberii cum III. Caii, IX. Neronis, efficiunt in universum annos XIX. Adde menses XLII. tres annos cum dimidio. Prodibunt anni XXII. cum dimidio. Desunt itaque è primo illo ante Vespasianum quadragenario, anni XVII. cum dimidio. Claudii enim annos omnes Autor ille praetermisit, similibus, ut videtur, Tiberii Claudii, Neronisque Claudii, nominibus de∣ceptus, ut pro uno illos eodemque Claudio habuerit. Omisit praeterea annos Neronis ultimos, quod gestum aliquod memorabile Christianorum sub Nerone illo anno consigna∣tum in priori aliquo Autore repererat, quem ille de ultimo

Neronis anno perperam intellexerit. Nec enim longe aberit Neronis annus IX. si menses praeterea IX. dicsque XIII. anni XI. addantur, ab Urbis incendio, Christianorum∣que Persecutione, Apostolorumque, pro meis quidem ratio∣nibus, Martyrio. Quacunque tamen occasione id eve∣nerit, omissos esse constat. Anno itaque Tiberii XV. Coss. duobus Geminis, Aer. vulg. XXIX. addantur CXV. prodi∣bunt anni CXLIV: Detrahantut inde anni XVII. cum dimidio, XVIII. nimirum annus dimidio truncatus, excepto mense dimidio; sic incidet Natalis Marcionis, initium Pii Pontificis, in annum Aer. vulg. CXXVII., X. nimirum Hadriani, ante Aug. IX. cui anno illum, pro Eutychii etiam rationibus, assignaverat Cl. Cestriensis, accuratissimé. Habebitque Cestriensis astipulatorem non Eutychio modò, sed Tertulliano quoque ipso antiquiorem, & quidem tam in Anno quàm in Anni etiam parte consentientissimum.

CAP. IX.

I. Proponitur locus Epiphanii de ortu Cataphrygum. II. Sententia Petavii. Malè ille Montanum XIX. Marci ortum existimavit. III. Episcopus Romanus, quem ait Tertullianus à Praxeâ in Montanistas fuisse excitatum, erat Eleuthe∣rus.

I. AD illustrandam ulterius hanc historiam locus E∣piphanii valdè notabilis hic explicandus & à Petavii Animadversionibus vindicandus est. Initio haere∣seos XLVIII. sive Cataphrygum, haec habet Epiphanius ad Chronologiam inprimis spectantia. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Interprete Petavio: Ab his alia rursum efflorescit Haeresis, quae Phrygum dicitur, sub idem fere producta tempus, eique successione proximâ. Nam isti sub Antonini Pii, qui post Adrianum imperavit, annum XIX. emergere caeperunt. Marcio verò, Tatianus, & Encratitae horum Discipuli sub Adriano, ac post Adrianum prodierunt.

II. Ex his verbis hanc ego Chronologiam eorum tem∣porum rectè institutam esse puto. Circa annum Antonini Pii XII. Christi CXLIX. passus est Justinus Martyr. Circa annum Pii XIII. Christi CL. Tatianus haereticus factus in Mesopotamiam se contulit. Circa annum Antonini Pii XIX. Christi CLVII. Tatianus aliis haeresibus adhuc in∣fectus

cum Priscillâ & Maximillâ sibi adjunctis Encratita factus est, & circa idem tempus Montanus caepit evul∣gare novam haeresin. Haec ego ex mente Epiphanii dicta puto, quae & veritati consentanea esse non dubito. Peta∣vius autem prositetur manifestam hic esse temporum per∣turbationem, idque ex triplici capite se deprehendisse. Primò, quod Justinus, post cujus Martyrium Tatianus haereticus evasit, sub Marco Antonino passus est. Secundò, Cataphryges orti non sunt ante XI. annum Marci secun∣dum Eusebium, aut etiam XIX. secundum Epiphanium. Tertiò, Encratitae post Cataphrygas orti sunt. De priori agimus ex instituto in Vitâ Justini, ubi probamus eum sub Antonino Pio obiisse. De secundo hic agendum est. Petavius lib. II. de Doctrinâ Temporum haec habet: A. C. CLXXIX. Marci Aurelii XIX. Eleutheri III. Montanus cum Priscilla & Maximilla haeresi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 initium dedere. Epiphanius. Mira haec mihi primò videbantur, quòd tam serum illius haereseos ortum tradiderit, cùm ipse Eusebius octennio antè incepisse dixerit. Illud verò multo magis, quòd ex autoritate Epiphanii ejus initium XIX. Marci tribuit, cùm Epiphanius ipse XIX. Pii idem assignet. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sub Antonini Pii, qui post Adrianum impe∣ravit, annum XIX. Utcunque sit, haec sententia ferri non potest. Primò, quia ipse Petavius An. Dom. CLXXVIII. dicit Irenaeum Lugduni Episcopum factum esse. Constat autem Montani haeresin extitisse, dùm Irenaeus adhuc Presbyter fuit. Hoc enim ipsae Lugdunensium literae te∣stantur. Unde Labbéus Eusebium potiùs secutus est: sed neuter persecutionis Lugdunensis in Chronico suo meminit, quia nullum annum habebant cui eam affigerent. Secundò, Exortus haereseos Montani pessimè sub Pontifi∣catu Eleutheri statuitur. Nam Tertullianus, qui sub Eleu∣thero vixit, & postea acerrimus Montanista fuit, sic ad∣versus Praxeam loquitur cap. 1. Nam idem tunc Episcopum

Romanum, agnoscentem jam prophetias Montani, Priscae, Maximillae, & ex eâ agnitione pàcem Ecclesiis Asiae & Phrygiae inferentem, falsa de ipsis Prophetis & Ecclesiis eorum adseverando, & praecessorum ejus autoritates defen∣dendo, coëgit & literas pacis revocare jam emissas, & à proposito recipiendorum Charismatum concessare.

III. Hunc Episcopum Romanum putat Baronius Anice∣tum fuisse; sed omnino malè, ut recte observavit Vale∣sius: qui & Eleutherum hunc Episcopum fuisse putat, & quidem recté. Praxeas enim Anicetum vidisse minimè putandus est. Et Eleutherum pacem intulisse Ecclesiis Asianis quis dubitat, postquam ad eum perlata est Lugdu∣nensium Epistola in favorem Montanistarum, sive quod idem est, pro pace Ecclesiarum scripta. Orta est enim eâ tempestate seditio propter Montanum & Alcibiadem & Theodotum, ut narrat Eusebius. Martyres in Galliâ, dum adhuc in carcere erànt, plures literas dedêre ad fratres in Asiâ & Phrygiâ degentes; & ad Eleutherum pariter pro pace Ecclesiarum legatio instituta est. Eleutherus his per∣motus pacem Ecclesiis intulit agnoscendo prophetias Mon∣tani, Priscae & Maximillae, ut loquitur Tertullianus Mon∣tanistarum errore penitus imbutus. Jam verò Tertullianus ostendit ante hunc Episcopum sc. praecessores ejus Mon∣tanistas rejecisse; hi autem erant Anicetus & Soter. Ano∣nymus de Cataphrygibus agens, Scripsit contra eos, inquit, librum S. Soter Papa Urbis. Sub Eleuthero igitur haeresi suae initium non dedit Montanus, cùm Montanistae non tantùm à Sotere, sed & ab Aniceto refutati fuerint; & eodem tempore Pontificatûs Eleutheri cum Prisca & Maxi∣milla, tum Alcibiades & Theodotus Montano se adjunxe∣rant: quod diu factum est postquam Montanus ipse pro∣phetare caepit.

CAP. X.

1. Commentum Blondelli de translato in electitios Praepositos, sub Hygino, seniorum primatu. II. Interpontificii quadriennium, quod renixûs Argumentum credidit Blondellus, inter Hygi∣num & Pium, nullum. III. Falsò observavit è Libro Pontificali Blondellus 〈◊〉〈◊〉, ante Eua∣ristum, in Ecclesiâ Romanâ fuisse Diaconos. IV. Varia Archontum Atheniensium genera. V. Nulli Atheniensium Archontes similes Chri∣stianorum Episcopis. VI. Quo sensu Episcopos Archontas dixerit Origenes. VII. Episcopi Col∣legas, quales habebant Archontes, in eâdem Urbe nullos habebant.

I. HIC iterum examinanda est nova Blondelli sen∣tentia de Presbyteris sive Episcopis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ut enim consuetudinis illius fictae initium refutavimus, ita hîc finem ab eo assignatum refellemus. Veterem illam consuetudinem seniorem Presbyterum in locum defuncti subrogandi durâsse ait usque ad Hyginum, sed illo sedente novum quid admissum esse docet; & post ejus tempora Romae Episcopum non ulteriùs ex successione sed electione factum esse. Multa ad hanc rem observat, sed ex libro Pontificali omnia, quem Solis radio scriptum fuisse autumat. Quid autem est illud novum quid, quod sub Hygino ad∣missum est? Nempe hic, Pontificali teste, composuit Clerum, & distribuit gradus. Fortasse. Quid autem inde sequitur? audiamus Oraculum. Quae verba, inquit ille (novus Ponti∣ficalis

interpres) inauditum antea inter Latinos de Seniorum primatu in electitios praepositos deinceps transferendo decre∣tum innuere videntur. Certè si inauditum antea fuit tale decretum, etiam tum inauditum fuit; nullum enim his verbis inest decretum, nihil omnino hic dicitur quod vel successionem, vel electionem vel significet, vel innuat. In eodem libro Pontificali de Hormisda dicitur, Hic com∣posuit Clerum. An igitur ille Decretum fecit de Seniorum primatu transferendo? Quid Hormisdas fecerit in com∣ponendo Clero haud satis scio: illud autem quidquid fuit Hygino ascribere veritus non est Autor secundi Cata∣logi. Sic tamen Romae anno circiter CXL. novam regi∣minis formam introductam esse vult, cùm nulla novae re∣giminis formae, Episcopi tunc locum tenente Hygino, mentio fiat. Neque verò eo anno Hyginus Episcopus fuit, ut ostendemus. Certè Blondellus, qui hic Hyginum sedisse dixit Camerino & Magno Coss.; ad Epistolam Pseudo∣Isidori eidem Papae attributam, & iisdem Coss. signatam, haec annotavit, Ad finem notam temporis 〈◊〉〈◊〉 ad∣didit plagiarius. Sit autem Pseudo Isidorus ille plagiarius, sit Baronianus calculus vitiosissimus, quem tum secutus est Blondellus; fiat istius Chronologiae reformatio, & redu∣catur Plagiarius ad libri Pontificalis Autorem, unde sua haurit, tempora Hygini utriusque tenebrionis autoritate (quantacunque illa sit) confirmentur; neuter tamen decretum de Seniorum primatu in electitios praepositos deinceps transferendo, aut tradere aut innuere videtur.

II. Porro haec regiminis mutatio, quocunque tandem decreto stabilita fuit, Sine pertinaciori, inquit, prisco regi∣mini assuetorum renixu 〈◊〉〈◊〉 obtinuit. Sed unde hic renixus apparet? Unde viro docto innotuit? An hunc etiam ex Pontificali didicit? imò certé. Quandoquidem abruptum Romae successionis filum obiter insinuat Liber Pontificalis quadriennii solidi Inter pontificium fuisse notans. Novum 〈◊〉〈◊〉 hoc est de quadriennii solidi interpontificio, & quomodo illud in Pontificali notatur nondum didici. Sed

tradit ille Hyginum fuisse Episcopum usque ad Orphitum & Priscum, (annum scilicet CXLII.) & idem docet Pium fuisse à Consulatu Clari & Severi, ab anno scilicet CXLVI. Ergo post Hyginum quadriennii solidi interpontificium fuit; idque ideo contigit, quia Romani novae regiminis formae renitebantur, & electionem novi Pontificis tamdiu impediebant. Fabulosa omnia. Liber quidem Pontificalis refert Hyginum sedisse usque ad Orphitum & Priscum; sed nec illius libri Autor, nec alius quispiam dixit Orphitum & Priscum consulatum gessisse An. Dom. CXLII. Illo enim anno Fasti nobis exhibent Rufinum & Quadratum. Or∣phitum autem & Priscum septennio postea, An. Dom. CXLIX. Sed de hâc re latiùs postea disserendum est.

III. Expositionem praeterea suam sic confirmat, Nequà compositum ab Hygino clerum gradusque distributos ob in∣stitutos novos Clericorum ordines, & assignatas functiones suspicio sit, diversimodè cavetur. Cautus igitur admodum scriptor fuit Autor libri Pontificalis. Sed unde haec cau∣tela apparet? Inde nempe, quòd docet constitutos Euaristo sedente (id est post annum LXXXIII.) in Romano Clero diaconos septem. Quàm hoc verum sit nescio: quid inde sequatur haud scio; me doceat novus interpres, qui hinc clarè colligit, Veteris Ecclesiae Romanae primordialem for∣mam adeò simplicem fuisse, ut per annos XXX. diaconis (sub solo Presbyterorum regimine constitutis) caruerit. Ut Ecclesia aliqua, praesertim Romana, per tot annos nul∣lum Diaconum haberet, mirum haud immeritò videatur. Praeclarè ab Euaristo factum est, ut Ordinem ab Apostolis institutum in Urbem induxerit. Sed haec laus Euaristo non debetur. Nam ante Euaristum Anacletus Pontifex fuit, de quo Liber Pontificalis haec habet, Hic fecit ordi∣nationes duas per mensem Decembrem, Presbyteros quinque, Diaconos tres; Episcopos per diversa loca numero sex. Ante Anacletum, ut illi volunt, Clemens Pontifex fuit, de quo Liber Pontificalis, Hic fecit or dinationes duas per mensem Decembrem, Presbyteros decem, Diaconos duos,

Episcopos per diversa loca quindecim. Solus deinde Cletus, qui ut ab Anacleto distinguitur nullus fuit, nullos Diaco∣nos fecit. Apage igitur illam primordialem regiminis formam, in quâ nullus ordo sacer praeter Presbyteros fuit. Neque mirum est eum nullos ante Euaristum in Ponti∣ficali Diaconos vidisse, qui in Epistolâ Cornelii nullos Subdiaconos vidit, quique asserit de Subdiaconorum crea∣tione vel nullum à Fabiano decretum conditum, vel si con∣ditum est ullum, necdum An. Dom. CCLI. executioni manda∣tum fuisse. Quique hoc constare ait ex Epistola Corne∣lii, in quâ disertè scriptum est de Ecclesiâ Romanâ, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Interprete Rufino, Ubi videbat esse Presbyteros quadraginta & sex, Diaconos septem, Subdiaconos septem. A page igitur totam illam sententiam, quam ex Pontificali collegit mali libri malus interpres. Episcopi aut Presbyteri 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 non sub Hygino finierunt, qui nunquam incepisse, nusquam durasse, leguntur; si eo nomine viros intelligas singulares qui 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 jure reliquis omnibus praesiderent in eodem Presbyterio constitutis.

IV. Qui nunquam, inquam, fuerunt; nam ut ad origi∣nem Blondellianam horum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 redeam, quos Archontum Atheniensium similes fuisse statuit, ex ipsâ similitudine 〈◊〉〈◊〉 resutatur. Nam Presbyter ille 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quem ipso 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 jure reliquis ejusdem ordinis. Presbyteris praesedisse vult, eâ potestate dum viveret gavisus est; neque illo jure aut loco excidere potuit, quia consortes omnes illo posteriores esse supponuntur, neque 〈◊〉〈◊〉 quis∣quam evadere primo prior. Jam quaeramus quis huic similis Archon apud Athenienses, vereor ne inveniamus nullum. Nam si quis collegas in 〈◊〉〈◊〉 habuit, 〈◊〉〈◊〉 officio, durante vitâ, functus non est; si quis dum viveret Archon fuit, collegas in officio nullos habuit. Nullus igitur Archon

Praesidi Blondelliano similis fuit. Tria Archontum genera diversis temporibus Atheniensium Rempublicam admini∣strasse legimus; ex quibus intelligere possumus quàm ve∣rum sit, quod affirmat Blondellus, unicum Athenis Ar∣chontem nunquam fuisse. Athenienses, inquit S. Augustinus de Civitate Dei lib. XVIII. cap. 20. habere deinde reges post Codri interitum destiterunt, & magistratus habere caeperunt administrandae Reipublicae. Qui qualesque hi magistratus fuerint sic accepimus. Velleius Paterculus lib. 1. cap. 2. Hujus (Codri) filius Medon primus Archon Athenis fuit. Ab hoc posteri apud Atticos dicti Medontidae: sed ii in∣sequentesque Archontes usque ad Charopem, dum viverent eum honorem usurpabant. Nempe quia dum viverent Rem∣publicam administrabant; ideo dicti sunt Archontes per∣petui, interprete Hieronymo, quos mors finiebat. Hi Graecis dicti sunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut Plato loquitur de Cyro, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. & Vetus autor apud Suidam, v. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 de virginibus Vestalibus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Quam phrasin sic explicat Hesychius, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hi autem tredecim erant qui successivè Athenis praeerant, quorum nomina, & annos accuratè describit Eusebius in Chronico. Hos perpetuos Archontas quorum ultimus erat Alcmaeon, sequuti sunt decennales, quorum primus fuit Charops. Velleius lib. 1. cap. 8. Tum Athenis perpetui Archontes esse desierunt, cùm fuisset ultimus Alcmoeon, caeperuntque in denos annos creari; quae consuetudo in annos LXX. mansit. Nam septem erant hi Archontes, Graecis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicti, quorum nomina apud Eusebium extant, eorundemque anni in ejus Canone dige∣runtur. Velleius primi & ultimi meminit: Ex iis qui denis annis praefuerunt primus fuit Charops, ultimus Eryx, sive Eryxias. Post hos decennales annui Archontes facti sunt Graecis dicti 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Velleius, Dein annuis commissa est Magistratibus Resp. Annui hi Magistratus erant nu∣mero

novem, quorum unus specialiter in modum praece∣dentium Archontis nomen retinebat, cum reliqui octo aliis nominibus distinguerentur. Et sic nova planè Reip. forma instituta est, in qua novem Archontes praesidebant. De quâ Hesychius, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. De his Georgius Syncellus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Interpres, His sublatis annui Magistratus excogitati sunt, & ex Patriciis assumpti. Sed pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legendum fuit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, vertendumque, non excogitati, sed electi sunt. Pergit Syncellus ex Africano, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Ad quae verba Goar, Qui novem isti 〈◊〉〈◊〉, incognitum. Planior lectio 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Nova Magistratuum potestas Athenis in∣stituta. Perperam 〈◊〉〈◊〉. Qui fuerint novem illi Magi∣stratus, omnibus notum. Archon scilicet, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, & 6. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Ex his autem novem Archontes complentur, inquit Pollux. Eusebius in Canone, Novem Principles exnobilibus urbis electi praefuerunt annuo Imperio Reipub. Ex his novem unus vetus nomen Archontis retinuit, & quia quotannis ut reliqui electus, non tantum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sed & signanter 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dictus est, nec eo sensu quo alii apud Athenienses 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicebantur, sed restrictè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut loquitur Pollux, qui à Philone Judaeo sic descri∣bitur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Cujus nominis ratio sic explicatur in Argumento secundo Orationis Demosthe∣nis adversùs Androtionem, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, cujus nomine annus in Fastis signabatur. Sic sub quo Archonte idem Atheniensibus quod quo anno. Clarè Aeschines contra Ctesiphontem, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ac si dixisset, quo anno, quo anni mense, quo mensis die.

V. Haec ego prolixius explicanda putavi, ut quivis facilè judicare possit an Episcopi qui unquam in Successi∣onum tabulis nominati sunt, his Archontibus assimilari debuerint. Ex tribus his generibus Archontum unicum amplectitur Blondellus, reliqua duo negat contra omnia Veterum testimonia quae adduximus, quod facere coactus est, ut hypothesin de collegis à se inventam tueretur, quae tamen contradictionem manifestè involvit. Nam 〈◊〉〈◊〉 Archontes annui uno tantùm anno Magistratum eum tenu∣erunt, eoque absoluto exierunt, aliisque eligendis locum vacuum reliquerunt, cùm rationem officii gesti apud 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 decem reddiderunt, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, cùm praefecturas suas deponerent, ut loquitur Harpocration 〈◊〉〈◊〉 Julius Vestinus. Blondelli autem Episcopi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ex ipso 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 jure, durante vitâ, suam auctoritatem, qualiscunque illa fuit, necessario retinuerunt, nec successores ipsis superstitibus habere potuerunt, quia primo prior nemo esse potuit, sed quisque primo posterio∣rem se agnoscere debuit. Jam si velis Episcopum aliquem in Successionis Tabulâ nominatum suisse Arehonti Athe∣niensi similem, nulli Archonti similis 〈◊〉〈◊〉 erit nisi Archonti perpetuo, sive 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sed hic Archon 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 nullos unquam collegas in eo officio habuit, primus enim fuit Medon Codri filius, qui reliquis Codri filiis in alias 〈◊〉〈◊〉 partes profectis solus eum Magistratum tenuit, & qui post eum eundem tenuerunt, erant omnes 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, hoc est, Medontis posteri. Neque igitur Medon, neque ejus posteri, collegas in officio habuerunt. Sed neque nomen anno certo in Fastis dare potuerunt, quia annua∣tim non praesidebant, ideoque Chronologi, qui ad eorum Magistratum actionem aliquam referebant, non inde vo∣luerunt

certum aliquem annum designare, nisi quando annum certum illius Magistratûs nominarunt. Ut in Marmore Arundeliano, .. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Aeschyli Archontis anno XXI. qui Athenis praefuit annis XXIII. teste Eusebio. Ita de decennalibus Archontibus statuendum, quòd Archonte nominato nihil certi inde colligi potuit, nisi annus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 indigitaretur, ut Dionys. Hal. l. 1. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Pausanias, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Nempe annus Charopis decennii primus, & Aesimedis quintus satis certi habeban∣tur.

VI. Agnosco quidem Episcopos dictos fuisse aliquando 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut loquitur Origenes contra Celsum l. 8. sed qualis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in Ecclesiâ fuerit, ipse explicat in Homil. 11. in Jeremiam, ubi describit Episcopum tanquam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Est igitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Ecclesiastica & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Episcopus, ut ex eo loco clarè constat. Sed qui Episcopum in Ecclesiâ Archonti annuo Atheniensium comparaverit, inventus est nemo. Tlesiam quidem comminiscitur Blondellus, tanquam qui cum Creonte uno anno inter reliquos octo collega fuerit, ei postca successerit in loco Archontis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sed contra omnem fidem historiae. Nam omnes Archontes annui ad finem anni Praefecturam posuerunt. Et Solon postea ex iis qui Archontes fuerant, constituit Concilium Areopagitarum. Quae consuetudo postea viguit, ne∣que unquam apparet aut Regem aut Polemarchum, aut Thesmothetam aliquem fuisse Archontem 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Tales igitur Collegae quorum unus alteri succederet, neque Athenis, neque in Ecclesiâ, usquam reperti sunt.

VII. Episcopi quidem Romani habuerunt suos collegas, sed non in Urbe; in aliis civitatibus, ut in Antiochenâ, Hierosolymitanâ, Alexandrinâ, caeterisque illorum collegae extiterunt; hoc est Episcopi ejusdem ordinis in suâ Urbe collegam habuêre neminem. Iniqua igitur postulatio esti∣ut nos ostendamus Episcopos in Successionum tabulis no∣minatos non fuisse Presbyteros 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Athenien∣sium Archontibus annuis similes, cùm-iis similes esse nullo modo potuerint, quippe qui omnes, qualescunque essent, praefuerint 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nec quisquam successorem admiserit, dùm ipse viveret. Proinde illa regiminis forma pòst cum Hygino moriente expirare non potuit, quae neque sub Hygino, neque ante eum vitalis fuit.

CAP. XI.

1. Hygino successit Pius, Pio Anicetus, Aniceto So∣ter. II. E vero horum Pontisicum ordine con∣vincuntur imposturae Epistolae Pii ad Justum Viennensem. III. E commentitiâ Pii Epistolâ prodiit Decretum apud Gratianum ipsum quoque commentitium. IV. Erant etiam è Latinis qui ordinem horum 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 sequeren∣tur.

1. SEquitur tertius Pontificum quaternio, de quorum ordine Successionis rursus inter Graecos & Latinos discrepantia est. Apud Graecos omnes hoc ordine reci∣tantur; Hyginus, Pius, Anicetus, Soter: apud Latinos aliter; Hyginus, Anicetus, Pius, Soter: ita Optatus, Au∣gustinus, Liber Pontificum, & Gesta Pontificalia priora nuper ab Heinschenio edita, & fortasse antiquissimus Cata∣logus, qui his omnibus praeivit. Nec tamen de Successionis ordine dubitandum est; neque eum parvi pendere debuit Heinschenius, cum illius controversiae determinatio sit ad veram Chronologiae & Historiae Ecclesiasticae intelligen∣tiam inprimis necessaria. Graecorum enim successio, quae Pium Hygino, Anicetum Pio subjicit, pro certissimâ haberi debet. Quippe Irenaeus, qui sub Pio & Aniceto vixit, & cum Ecclesiâ Romanâ magnum sub Eleuthero & Victore com∣mercium habuit, eum Successionis ordinem disertè tradit lib. 3. cap. 3. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Vetus Interpres, Dein∣ceps Hyginus, pòst Pius, post quem Anicetus: cùm autem successisset Aniceto Soter. Idem postea in Epistolâ ad Vi∣ctorem

Papam eandem successionem ordine retrogrado sic expressit; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Anicetum dicimus & 〈◊〉〈◊〉, 〈◊〉〈◊〉 & Telesphorum & Xystum. Neque dubitari potest, an apud eum successio his locis corrupta sit; cùm ipse alibi doceat Valentinum Romam venisse sub Hygino, viguisse sub Pio, & permansisse usque ad Anicetum. Idem etiam Marcelli∣nam Romam venisse ait sub Aniceto, cui addit Epiphanius 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui fuit post successionem Pii, & Superiorum. Pio igitur proximè successit secundùm sententiam Epiphanii, cui in Catalogo hi tres hoc ordine numerantur; Hyginus, Pius, Anicetus. Prae∣terea Hegesippus, qui sub Aniceto Romam venit, testatur Aniceto non Pium, sed Soterem successisse, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Post Anicetum succedit Soter, post quem Eleutherus. Verba sunt Hegesippi apud Euseb. lib. 4. cap. 22. Cùm duo scrip∣tores adeo celebres Hegesippus & Irenaeus, qui Pii & Aniceti & Soteris temporibus vixêre, & sub Eleuthero scripsêre, hunc Successionis ordinem de industriâ tradi∣derint; quos Eusebius secutus est, & eum omnes Graeci: prope stultus habeatur is, qui horum testimonio non acquiescit. Et tamen Salmasius, post mortem Hygini, inquit, Anicetus erat Presbyterorum Romae primus Presbyter, cui Pius in illo primatu successit. Quibus verbis non tantùm primatum Presbyterorum post tempora à Blondello designata deducit, sed & contra vetustissimorum & contemporaneorum Pa∣trum apertissima testimonia ordinem perturbat.

II. Primus omnium, quos novimus, Optatus Pio Ani∣cetum praeposuit (nisi antiquissimus Catalogus ei praeiverit) cùm nondum Eusebii Chronicon in Latinum sermonem versum fuit: primus inter Latinos qui Pium suo loco posuit, erat Prosper in Chronico à Labbéo edito, quem

secutus est Catalogus tertius Pseudo-Tertullianus, cujus 〈◊〉〈◊〉, ignota est, lib. 3.

Jamque loco nono Cathedram suscepit Hyginus, Post hunc deinde Pius, Aque Pio suscepit Anicetus ordine sortem.

Lego enim áque, non atque, ut editur. Nihil igitur certius hoc ordine Successionis haberi debet, quo Hygino Pius, Pio Ani∣cetus sufficitur; & quicquid alio ordine nititur, vel inde falsum esse deprehenditur. Verbi gratia; In Tomo tertio Biblio∣thecae Patrum extant duae Epistolae Pii Papae ad Justum Viennensem, ut aiunt, Episcopum, (quas Baronius in An∣nales suos, Binius in Concilia transtulit, easque miris commentariis uterque illustravit) has constat esse fictas & supposititias, non planè aureas, ut Baronius. Quod cùm multis facile probatu sit, inpraesentiarum hoc tantùm dico, fictum illum Pium repraesentari tanquam Aniceti successo∣rem: Salutant te, inquit, Soter & Eleutherus digni Pres∣byteri: Anicetum non nominat, quasi jam mortuum, Eleutherum nominat quasi sub se Presbyterum jam existentem; cùm Eleutherus sub Pio Presbyter esse non potuit, qui sub Aniceto, Pii indubitato successore, adhuc Diaconus erat, ut testatur Hegesippus oculatus testis apud Eusebium lib. 4. cap. 22. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Undè etiam in Breviario Romano Maii XXVI. Eleutherius Nicopoli in Graecia natus Aniceti Pontificis Diaconus, Com∣modo imperante praefuit Ecclefiae. Ab aliquo igitur Impostore haec Epistola conficta est, qui vel ex secundo Catalogo vel ex Libro Pontificum, solenni illo imposturarum fundo, falsò didicerat Pium Aniceto successisie. Et liber iste Solis radio scriptus adcò praestrinxit Blondelli oculos, ut per∣spicere non posset Epistolas illas esse planè spurias; sed ex ipsis tanquam authentieis Pii tabulis disputat contra ordi∣nem

Episcopalem, Apologiae Sect. 2. §. 4. ut & ex Vi∣ctoris Epistolis ad Dionysium & Paragodam Viennenses Episcopos, qui nunquam fuêre, conscriptis pariter dis∣putat §. 10. Etiam Walo Messalinus pag. 155. Pius in Epistolâ ad Justum Viennensem Episcopum, Senatum Christi apud Romam constitutum, Presbyterium Romanum vocat: imò pag. 176. mira hinc colligit, eadem in Apparatu re∣petit. Ex hâc Blondelli incuriâ & Salmasii confensu dif∣putat Cardinalis Bona pro antiquitate nominis Missae: Extat primo loco Epistola Pii ad Justum Viennensem Epi∣scopum quam recipiunt Orthodoxi, nec audent omninò repro∣bare Sectarii, scripta, ut Baronio visum est, Anno Christi CLXVI. Certè si à Pio scripta est, largior nomen Missae antiquius esse quàm Bona ipse ponit: si enim à Pio data sit illa Epistola ad Justum Viennensem Episcopum, scripta est ante annum CXLIII. & vocabulum Missae eo anno antiquius fuisset. Verùm illa non est Pii, sed Impostoris Epistola post Pontificale, ut opinor, certè post quartum Saeculum aut etiam quintum & Catalogum secundum scripta, cujus aetas ex falsâ successione Episcoporum satis innotescit. Impostor ille cùm videret Eleutherum in Rufino Aniceti Diaconum, & perspiceret in Pontificali sive secundo Catalogo Pium successisse Aniceto, statim eum facit sub Pio Presbyterum, & sic imposturam suam prodit, & Pium producit nescium Antecessoris sui. Salmasius qui tantam vim in Epistolis Pii ponit, semper Anicetum ante Pium collocat, unde illa apud eum imperitissima Episcopo∣rum enumeratio, Episcopi Romani sub duobus Antoninis Hy∣ginus, Anicetus, Pius, Soter, Eleutherius, Victor. Apparatu pag. 59.

III. Ex eodem fonte & alia non absimilis impostura; nam cùm Missae vocabulum in Epistolâ Pii legeretur, male∣feriatus aliquis etiam Decretum condidit, quod à Gratiano Distinctioni secundae de Consecratione insertum est, in quo Altare cum omni suâ paraturâ, & cum quatuor linteis proponitur; sed explicatio illius Decreti, & vocis ipsius

[Altaris] significatio Viros tres doctissimos vehementer torsit, Latinum Latinium, Franciscum Toletum & Fran∣ciscum Turrianum, ut patet ex Epistolis Latini Latinii. Latinius autem ipse, cùm attulisset quidquid potuit ad Altaris illius explicationem, satis modestè concludit; Pii autem Pontificis tempore an ita usus obtineret, aut quâ omninò ratione Sacra perficerentur, in tantâ temporum obscuritate non facile quisquam affirmârit: Ego quidem nihil unquam certum de ejusce rei observationibus ritibusque memini legere. Cui illud addendum, Certissimum illud commentum est, de quatuor Linteis super Altare Pii Pontificis aetate positis, cùm CC. fermè annis postea Sylvester Papa constituerit Sacrificium Altaris non in ferico neque in panno tincto celebraretur, nisi tantum in lineo. Praesertim si con∣siderare placeat quid fieri solebat in Africâ, etiam post Sylvestri tempora, quod satis indicat Optatus libro sexto his verbis, Quis fidelium nescit in peragendis Mysteriis ipsa ligna linteamine cooperiri? Inter ipsa Sacramenta velamen potuit tangi, non lignum. Aut si tactu potuit penetrari velamen, ergo penetrantur & ligna. Nam si plura fuissent lintea∣mina sive velamina, multitudinem eorum non omisisset Optatus, quippe fortius argumentum contra Donatistas praebuisset.

IV. Haec adeò certa sunt, ut etiam inter Latinos Pseudo-Tertullianus Pio Anicetum substituerit, & multi Codices Libri Pontificum MSS. Pium Aniceto praeposuerint, quales sunt Regius, Mazarinus, & Thuanéus. Et cùm Baronius putet Hieronymum Latinorum sententiae astipulari, dùm post Petrum decimo loco numerat Anicetum, fugit eum ratio. Nam Hieronymus in libro de Scriptoribus Ecclesi∣asticis sequitur Eusebium, cujus Chronicon decennio antè verterat; Eusebius autem Pium numerabat post Petrum, nonum; adeóque decimum Anicetum. Denique eundem successionis ordinem cum Graecis secutus est inter Arabas Eutychius. Quare ordo Successionis apud Latinos luxatus, nullo modo probandus est.

CAP. XII.

I. Hyginus sedit ab An. Dom. CXXII. ad An. Dom. CXXVI. Non Martyr. II. Vacatio fere annua. Inde Pius ab An. Dom. CXXVII. ad An Dom. CXLII. Nullum erat, post Hyginum, Inter∣pontificii quadriennium, ut credidit Blondellus. III. Solus, hoc in loco, verisimilia tradit Eutychius.

I. DIximus de Successionis ordine; jam de annis quatuor horum Pontisicum quid statuendum sit, videamus. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. anno Imperii Hadriani sexto constitutus est Eugenius (sive Hyginus) Patriarcha Romanus, qui cum annos quatuor sedis∣set, mortuus est, inquit Eutychius. Sedit igitur ab An. Dom. CXXII. Aviola & Pansa Coss. usque ad An. Dom. CXXVI. Vero & Ambiguo Coss. Haec mihi videntur veritati maximè consentanea & ad veterem Ecclesiae historiam rectè intel∣ligendam optimè comparata, ut ante diximus. Decimo Hadriani mortuus est Hyginus. Baronius, Petavius & Labbéus ordinatum esse statuunt Antonini Pii XV. tri∣ginta scilicet annis seriùs quàm Eutychius. Qui immanis Metachronismus maximam in Historiâ Ecclesiasticâ confu∣sionem peperit, de quâ etiam ante diximus. Quanta igitur fides Martyrologio Romano adhibenda? ex quo legimus ad undecimum Januarii, Romae Natalis S. Hygini Papae, qui in persecutione Antonini gloriosè Martyrium consummavit. Cujus rei nec vola nec vestigium extat. An Martyrium Hygini tacuisset Irenaeus, qui Telesphori passionis memi∣nit?

An hoc ignorare potuit, qui persecutioni Antonini interfuit? an ille aut Episcopus aut Presbyter sub Hygino fuit? Haec nullo modo ferri possunt. Martyrologorum nemo antiquior ista docuit, non Beda, non Florus, non Usuardus, non Ado. Unde Molanus & Onuphrius, qui de ejus Martyrio nihil legerant, Martyris titulum Hygino dari putant, quòd multa pro Christi confessione passus fuerit, ut videtur, scilicet. Baronius ad Martyrologium suum, Sub persecutione Antonini Hyginum coronatum esse Martyrio, liber de Romanis Pontificibus, Eusebius in Chro∣nico, & alii omnes testantur. Sed illi neque de persecutione Antonini loquuntur, neque de Martyrio Hygini quicquam habent aut illi, aut alius quispiam. Paulo modestiùs Hein∣chenius; Forsan melius diceretur Martyr, quòd quadriennio inclusus carceri vitam finierit, quo tempore S. Pius ejus Vicarius Ecclesiam rexit. Sed unde habuit Hyginum toto quadriennio carceri inclusum fuisse? Ex qua historia hausit Episcopum Romanum carceri mancipatum tam diu miserè vixisse? Unde habuit S. Pium toto eo quadriennio ejus Vicarium Ecclesiam rexisse? Certè sperandum non fuit, ut haec hactenus inaudita, sub uno vocabulo Forsan ab eruditis admitterentur. Blondellus satis acutus, haec non vidit, quamvis aliàs oculatus satis.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

II. Anno Hadriani decimo constitutus est Marcus (pro Pio) Patriarcha Romanus, qui annos quindecim sedit, dein mortuus est, inquit Eutychius. Ubi observandum sedecim reverâ annos ei tribuere, cùm pòst dicat Anicetum anno Antonini quinto constitutum esse Patriarcham; unde annum Vaca∣tionis Sedis post obitum Hygini hîc inserendum esse om∣nino censeo, astipulante Epiphanio. Anno igitur CXXVI. Hygino denato, per annum ferè unum sedes vacat. Ab

An. Dom. CXXVII. Hadriani XI. Gallicano & Titiano Coss∣sedet Pius usque ad An. Dom. CXLII. Antonini quintum, Ru∣fino & Quadrato Coss. Blondellus quidem hîc quadriennium vacationis statuit, sed ex conjecturis maximê infirmis & minimè tolerandis: docet enim Hyginum 〈◊〉〈◊〉 ab An. Dom. CXXXVIII. Camerino & Magno Cossusque ad An. D. CXLII. Orphito & Prisco Coss. Rufino & Quadrato suf∣fectis: Sedem vacasse ab Anno CXLII. ad An. CXLVI. Pium ordinatum esse An. Dom. CXLVI. Claro & Severo Coss. Martyrio coronatum An. Dom. CL. Gallicano & Vetere Coss. Haec se hausisse ex veteribus Ecclesiae Ro∣manae tabulis indicat, ex libro 〈◊〉〈◊〉 Pontificali. Sed neque illi libro, hoc in loco, ulla fides adhibenda est; neque ex illo ista, quae docet Blondellus, ullâ arte exculpi possunt. Non animadvertit Librum Pontificum Coss. suos ex Autore Catalogi multo vetustioris insertos habuisse, qui quid hîc scriberet, non habebat. Unde qui Gesta Pon∣tificum scripsit, quid hîc diceret, minimè novit; Coss. tan∣tùm pro more apposuit; ultimos tamen duos scilicet, Au∣gustos, omisit. Sedisse Hyginum dicit à Consulatu Magni & Camerini usque Orphito & Prisco, quos Coss. sine dubio habuit à Vetustissimo Autore Catalogi, qui Hygino duo∣decim annos tribuebat, totidem enim à Magno & Came∣rino orsi in Orphito & Prisco desinunt. Dum autem Coss∣ab eo acciperet, annos Pontificatûs in 〈◊〉〈◊〉 con∣vertit, & cum Hieronymo quatuor tantùm Hygino assig∣navit, ac proinde planè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut solet, scripsit; ac si∣dixisset, Hyginum quatuor tantùm annis Pontificatum administrâsse, nempe ab An. Dom. CXXXVIII. ad An. Dom. CXLIX. quod quàm absurdum sit, quis non videt? Blondellus, ut Libri Pontificum tueretur autoritatem, Or∣phitum & Priscum, (qui Consulatum ordinarium An. Dom. CXLIX. gessisse noscuntur) An. Dom. CXLII. Coss. fuisse, Rufino & Quadrato suffectos, docuit, nullâ autoritate fre∣tus, sed pro arbitrio ordinarios Consules in suffectos ver∣tens,

aliosque ex suo loco longè dimovens. Post hanc importunam conjecturam, Pium cum libro Pontificum sedisse docet Claro & Severo Coss. obiisse autem sub Gal∣licano & Vetere, contra illius fidem. Autor enim libri Pontificalis tradit à Claro & Severo per annos XVIII. 〈◊〉〈◊〉 aliquot mensibus sedisse Pium, usque scilicet duobus Augu∣stis, qui in primo Catalogo disertè nominantur, eosdemque spectasse Autorem libri Pontificum constat, quia Soterem, quem Pio successisse vult, sedisse ait à Consulatu Rustici & Aquilini, qui duobus Augustis in Consulatu successerunt. Reverâ illa confusio nullâ arte sanari potest. Nam tempus illud à Consulatu Gallicani & Veteris usque Praesente & Rufino, quod tribuitur Pontificatui Aniceti, intra illud tempus continetur, quod tribuitur Pio. Unde certissimè 〈◊〉〈◊〉, quod ante diximus, Autorem Catalogi annos priorum Pontificum deorsum extendisse, ut cùm ad illa tempora perveniret, quid scriberet non haberet.

III. Gratis igitur & sine ullo fundamento Vacationis quadriennium hinc exculpsit Blondellus; gratis 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 quadriennio integro carceri inclusum vitam finivisse docuit: frustra uterque librum Pontificum appel∣lavit, qui tum suis, tum Catalogi erroribus adeò scatet, ut nulli veritati patrocinium praebere possit. Quare relinqua∣mus hoc ulcus apud Latinos prorsus 〈◊〉〈◊〉, & sequa∣mur potius Eutychium, qui Pio suum ordinem restituit, & annos XV. Pontificatui ejus cum Eusebio tribuit; 〈◊〉〈◊〉 tempore Valentinum maximè invaluisse tradit Irenaeus, quod ad annos pauciores minimè restringendum videtur. Quae autem de Vicariatu ad hunc locum nuperrimè ex∣cogitavit Heinschenius, adeò inaudita sunt, ut refutatione non indigeant, suo indicio statim, ut puto, peritura. Neque simplicem hic adhibet 〈◊〉〈◊〉 Heinschenius, sed dupli∣cem, unum Vicariatum alio tegens ne perpluat. Pium 〈◊〉〈◊〉 sub Hygino tanquam ejus Vicarium sive Chorepiscopum statuit; dein eundem Pium, toto Aniceti Pontificatûs tem∣pore

Aniceti Vicarium sive Chorepiscopum fuisse vult, ac defuncto demum Aniceto, eum verum & ordinarium Pontificem creat.

CAP. XIII.

I. Caepit Anicetus ab An. Dom. CXLII. sub Pio, aliis etiam suffragantibus praeter Eutychium. II. Tam maturè caepisse in sequentibus probandum.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

I. ANno Imperii Antonini quinto factus est Anicetus Patriarcha Romanus, inquit Eutychius. Ordinatus igitur est An. Dom. CXLII. Rufino & Quadrato Coss. Hucusque Eutychium sequor: neque enim dubito quin A∣nicetus tam maturè Pontificatum inierit, ex scriptoribus Ecclesiasticis, qui ejus aetate vixerunt, decessoribus suis multò nobis notior. Baronius quidem ingressum ejus de∣primit ad An. Dom. CLXVII. Marci Antonini quintum, & eundem annum Imperatoris agnoscit Petavius, immani me∣tachronismo; quem tamen hujus aetatis Chronologi ferè sequuntur, ut Labbéus & Ricciolus. Haec à me nunquam probata sunt, ut in Vindiciis nostris obiter subinnui his verbis, Scripsit autem ille [Justinus Martyr] ante Eleuthe∣rium, ante Soterem, imò ante Anicetum, ut nunc Aniceti tempora à Chronologis ex Eusebio disponuntur. Quem au∣tem illi quinto Antonini junioris anno ordinatum volunt, hunc ego Antonini senioris quinto sedisse arbitror, XXIII. ferè annorum intervallo. Et habeo quidem ego quem se∣quor

Eutychium, illi verò neminem. Ante Baronium Onu∣phrius statuit Anicetum sub Antonino Pio An. Dom. CLIII. Pontificatum iniisse, mortuum autem esse Rustico & Aqui∣lino Coss. triennio antequam eum ordinatum putavit Ba∣ronius: ita inter Onuphrianum & Baronianum calculum XIII. ferè annorum discrepantia est. Neque Veterum quis∣quam Aniceti initium sub Marci Imperio collocavit. Eu∣sebius in Chronico, Anno Antonini Pii XVI. Anicetum Episcopatum tenuisse dicit. Hieronymus in Catalogo de Polycarpo scribens Eusebio suffragatur; Hic, inquit, propter quasdam super die Paschae quaestiones sub Imperatore Anto∣nino Pio, Ecclesiam in Urbe regente Aniceto, Romam venit. Latini quidem Anicetum Pio malè praeposuerunt; neutrius autem infra Consulatum vel Clari & Severi, hoc est, Anto∣nini Pii IX. vel Gallicani & Veteris, hoc est, Antonini Pii XIII. initium ponunt.

II. Pro certo igitur haberi debet Anicetum sub Antonino Pio Pontificatum iniisse; quoto autem ejus Imperii anno inierit, quaeri potest, & quidem non inutiliter: Interim tam maturè eum sedisse ex certissimis Ecclesiasticae histo∣riae monumentis probatum dabimus.

CAP. XIV.

I. Roman venit sub Aniceto Polycarpus, & quidem Imperante Pio, quo etiam Imperante passus est. II. Scripsit Irenaeus adversùs Haereses circa An. Dom. CLXXX. post aliquas tamen à Polycarpo in sede Smyrneâ Successiones. III. Vidit Irenaeus Polycarpum, sed puer ipse admodum senem. IV. Multis proinde, antequam scriberet, annis.

I. HAec autem Quaestio de Pontificatu Aniceti diu mihi visa est ex aetate S. Polycarpi optimè determinari posse, & multo antequam Eutychii Chronologiam consi∣deratione dignam putaveram; & nunc rationes nostras afferam, rem ipsam, ut puto, certissimè confecturas. Con∣stat enim Polycarpum Romae fuisse sub Aniceti Pontificatu: hoc asserit Irenaeus, qui Polycarpi discipulus fuit, & sub Aniceto vixit, lib. 3. cap. 3. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vet. Interp. Is enim êst, qui sub Aniceto cùm advenisset in Urbem, multos ex his quos prae∣diximus haereticos convertit in Ecclesiam Dei. Idem etiam affirmavit in Epistolâ ad Victorem Papam Romanum scriptâ, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et cùm Beatus Polycarpus sub Aniceto Roman venisset, atque inter illos de quibusdam aliis rebus modica esset controversia, statim inter se pacem fecerunt, apud Euseb. lib. 5. cap. 24. Adventum hunc sub Antonino Pio collocat Eusebius lib. 4. cap. 14. quem sequitur Hieronymus (ut diximus) in Cata∣logo. Et Fasti Siculi ponunt sub Tertullo & Sacerdote,

qui An. Dom. CLVIII. hoc est, Pii XX. Consulatum ges∣sêre. Hieronymus in Catalogo, Romanae Ecclesiae Episco∣patum tenet Anicetus annos XI. Sub quo Polycarpus Romam veniens multos ab haeretico errore correxit. Unde & Hal∣loixius & Valesius & Heinschenius meritò Baronium re∣prehendunt, quòd Aniceti initia tam serò, ad Marci quin∣tum referat. Verùm non adventum hunc tantùm, sed & Martyrium Polycarpi sub Antonino Pio contigisse memo∣ratur. Certè apud Chronographum veterem MS. quem mihi commodavit Vir eruditissimus Isaacus Vossius, haec legi, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Post Hadrianum autem imperavit Antoninus annos XXII. sub quo Polycarpus Joannis Evangelistae disci∣pulus & Justinus philosophus Martyrium subierunt.

II. Vera haec esse de Justino putat doctissimus Valesius, Ego etiam de Polycarpo, ut ex sequentibus patebit. Irenaeus scripsit Libros contra Haereses circa An. Dom. CLXXX. extremis Marci temporibus & sub initio Commodi; neque enim omnes simul scripsit. Priores quidem duos primò exaravit, & ad Amicum transmisit, dein tertium, & ad eundem misit; postea quartum addidit transmisitque; de∣nique quintum quatuor priùs editis subjecit, ut ex Prologis patet. Tertium autem Librum sub Pontificatu Eleutheri scripsit, ut ipse ostendit cap. 3. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vet. Interp. Cùm autem successisset Aniceto Soter, nunc duodecimo loco Episcopatum ab Apostolis habet Eleutherius. Eleutherus autem An. Dom. CLXXXV. Coss. Materno & Bradua obiit. Unde verissima mihi videtur sententia Feuardentii; & Marca longè ab∣errat, qui putat eum scripsisse An. Dom. CXC; ante quem annum defunctum fuisse Eleutherum satis certum est. Vixit enim tantùm usque Materno & Bradua, hoc est,

usque ad An. Dom. CLXXXV. ut ex antiquissimo Catalogo constat. Quibus observatis vulgaris sententia de anno obitûs S. Polycarpi facilè refutatur. Vel enim statuunt Viri docti cum Eusebii Chronico anno Marci Aurelii VII. An. Dom. CLXVII. vel anno Marci IX. An. Dom. CLXIX. S. Polycarpum Martyrio coronatum esse; ut Bucherius & Usserius voluerunt; vel denique An. Dom. CLXXV. ut probare nititur Samuel Petitus Var. Lect. lib. 4. cap. 7. At tam serò passum. esse Polycarpum ut putemus 〈◊〉〈◊〉 Irenaeus ejus discipulus. Ipse enim lib. 3. cap. 3. de Poly∣carpo sic scribit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut habet Editio Valesii, ut autem prior Roberti Stephani, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Vetus Interpres, Haec docuit semper, quae ab Apostolis didicerat, quae & Ecclesia tradidit, & sola sunt vera: testimonium his perhibent, quae sunt in Asiâ, Ecclesiae omnes, & qui usque adhuc successerunt Polycarpo. Plures igitur novit Irenaeus successores Polycarpi, qui ab obitu Polycarpi usque ad illud tempus, quo ipse scripsit, in Ca∣thedrâ Smyrnensi sederant, & quorum autoritas magnum doctrinae Catholicae contra haereticos patrocinium praebuit. Qui quidem erant, opinor, Papias Camerius aliique fortasse inter Camerium & aetatem, quâ scripsit Irenaeus.

III. Haec ad arctum quinquennii aut duodecennii spa∣tium nullâ verisimilitudine restringi possunt; sed ad tri∣ginta minimùm extendi & possunt & debent. Quod ex iis, quae ab Irenaeo eodem capite & alibi dicuntur, facilè in∣telligitur; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Vet. Interp. Et Polycarpus autem non solùm ab Apostolis edoctus & conversatus cum multis ex iis, qui Dominum no∣strum viderunt, sed etiam ab Apostolis in Asiâ, in eâ quae est Smyrnae Ecclesiâ, constitutus Episcopus; quem & nos vidi∣mus in primâ nostrâ oetate; multùm enim perseveraverat & valdè senex gloriosissimè & nobilissimè Martyrium faciens, exivit de hâc vitâ. Duo hîc dicit Irenaeus, Polycarpum fuisse Apostolorum discipulum, se autem eum vidisse, & ea quae docuit novisse. In libro, quem scripsit de Octo∣nario, referente Eusebio, lib. 5. cap. 20. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rufinus Interpres, In quo significat consecutum se esse quos∣dam ex successoribus Apostolorum: multo cautiùs Valesius; primam se Apostolorum successionem contigisse significat. Quod ad unum fortasse Polycarpum pertinebat. Solebat qui∣dem Irenaeus saepius Presbyterorum, quibuscum conver∣satus fuerat, testimonia proferre; sed eorum, qui audierant ab illis, qui Apostolos viderant. Ut autem doctrinam ali∣quam ab eo, qui ab Apostolis ipsis edoctus & Episcopus fa∣ctus est, ipse suis auribus hauriret, non potuit non eâ aetate, quâ scripsit, mirum videri: Ut igitur id verum esse, quod dixerat, apparere posset; duo iterum dixit, tum se puerum fuisse, tum Polycarpum diu permansisse, cùm eum vide∣ret. Quis haec unquam dixisset, qui quinquennio aut duodecennio circiter post tam clarum tanti Viri Marty∣rium scripserit? Polycarpum senem audivit Irenaeus puer, nunquam postea. Agnoscit Halloixius, Irenaeum fuisse qui∣dem discipulum Polycarpi, & (ut ipse scribit) admodum 〈◊〉〈◊〉 valdè senis. Sed vulgari Chronologiâ miserè de∣ceptus eundem à Polycarpo primò Diaconum, dein Pres∣byterum ordinatum esse asserit; cùm Irenaeus nunquam Polycarpum vidit, postquam ad Ephebos transierat ipse.

IV. Patet hoc, tum ex iis, quae diximus, tum praecipuè ex Epistolâ ad Florinum scriptâ, cujus fragmentum extat apud Euseb. lib. 5. cap. 20. In quâ docet Haereticum illum non ab aliquo Apostolorum discipulo sua hausisse, non certè à Polycarpo, quem aliquando audiverat: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Vidi enim te, cùm puer adhuc essem, in inferiore Asiâ apud Polycarpum. Et nequis dubitaret, an & intelligere doctrinam ejus & retinere posset, statim subjungit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Etenim ea, quae tunc temporis gesta sunt, meliùs memoriâ teneo, quàm ea, quae nuper acciderunt. Cujus effati philo∣sophicam reddit rationem. Tum verò profitetur posse se adhuc dicere, quomodo Polycarpus in eo conventu se gesserit, quales sermones ad populum habuerit, qualem consuetudinem se cum Joanne habuisse dixerit, & cum aliis, qui Dominum viderant; ac tandem haec addit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Haec ego per Dei erga me misericordiam studiosè tunc audiebam, non in chartâ, sed in corde audita describens, eademque per Dei gratiam assi∣duè repeto ac revolvo. Notanda obiter ea verba sunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, studiosè audiebam; hinc enim Eusebius Historiae lib. 5. cap. 5. haec de Irenaeo scripsit; 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Rufinus Interpres, Quem Irenaeum Polycarpi auditorem in pueritiâ comperimus. Idem etiam vel ex iis colligi posse videtur, quae habet Irenaeus lib. 5. cap. 33. Haec autem & Papias Joannis auditor, Polycarpi autem contubernalis, vetus homo per Scripturam testimonium perhibet; quae Graecè extant apud Eusebium. Malè igitur Vir eruditus

nuper asseruit Irenaeum ipsum dixisse, vidisse se modò Polycarpum, cùm multa se ab eo audivisse tam diligenter tradat. An Irenaeus haec dixisset, si adultior factus Polycarpum audiisset, si ab eo Diaconus & Presbyter ordinatus in Galliam missus fuisset? An misericordiae Dei, quòd eum puer adhuc studiosè audiverit, & gratiae etiam imputâsset, quòd quae ab eo tunc audierat, assiduè recoluerit, si ejus doctrinâ & institutis per multos annos postea fuisset imbutus? Ferri haec non possunt. Irenaeus Polycarpum audivit adhuc puer & in primâ aetate; admiratione tam venerandi Viri captus ejus personam, gestus & verba in animo semper habuit, ejusque autori∣tatem omnibus Haereticis opposuit. Sive....

H. D.

Desunt hoc in loco nonnulla, sed nec multa illa, nec novum, ut videtur, Argumentum praebentia. Moneo itaque deinceps Lectorem nè in istiusmodi locis nostras Additiones expectet.

CAP. XV.

I. Polycarpi Martyrium maturius suadet Aetas LXXXVI. vitae annum, cum pateretur, agentis. II. Annos illos de Professione Christianâ, aut Ministerio, intelligunt qui Martyrium ejus re∣centius existimant. III. Qui annum egerit, cum pateretur, LXXXVI. rectè dici potuit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

1. DEnique ego censeo S. Polycarpum non XV. vel IX. vel VII. Marci Antonini, sed diu ante, IX. scilicet Antonini Pii anno Per. Jul. 4860. Cyclo Lunae 15. Solis 16. L. Dominicali B. passum esse; idque ex ipsis Actis Passionis demonstrari posse contendo. Viri hujus aetatis sanè doctissimi aliter senserunt: Nos igitur senten∣tiam & rationes nostras cum eorum sententiâ & rationibus conferemus, unde veritas clariùs elucescat. Optimus Usserius constare ait ultra LXX. annos Episcopatum Smyrnensem obtinuisse Polycarpum; & in Appendice Ignatianâ asserit inter Polycarpum & Clementis Alexan∣drini excessum non multo plures quàm triginta annos inter∣cessisse: quod Veterum quisquam nunquam asseruit. Imò Autor Fastorum Siculorum disertè asserit S. Polycarpum LXXXVII. aetatis anno (ita enim ille, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, vivus combustus est, cùm esset annorum LXXXVII.) passum esse: ipsa Passionis Acta ita interpretatur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Vet. Interp. Octogesimum jam & sextum annum ingredior nomini ejus probatus & serviens semper. Sed Autor Chronici, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, De annis autem suis dixit Proconsuli dicenti, Blasphema Christum, dixit, Per octoginta sex annos servio Christo, & nunquam mihi in∣jurius fuit. Ita Graeci veteres de aetate Polycarpi, cùm pateretur, ex ipsâ Passionis historiâ judicabant. Ita etiam Latini, ut Gregorius Turonensis lib. 1. Hist. Franc. cap. 28. Octuagesimo sexto oetatis suae anno, velut holocaustum purissi∣mum per ignem Domino consecratur. Planè ut Polycrates in Epistolâ ad Victorem apud Eusebium lib. 5. cap. 24. '〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rufinus, Unde, Fratres charissimi, sexaginta & quinque annos oetatis gerens in nomine Domini. Et ante Rufinum Hieronymus, Sexaginta quinque annos 〈◊〉〈◊〉 meae natus in Domino. Certè haec de annis aetatis, quos jam moriturus egerat Polycarpus, intelligebant Veteres. Jam verò si anno aetatis suae octuagesimo septimo passus est, sub Marco Antonino pati non potuit. Cùm enim constet eum ab Apostolis edoctum, & à S. Joanne Episcopum ordinatum esse; si plures quàm septuaginta annos post S. Joannis mortem vixisset, ut illi volunt, ante annum aetatis deci∣mum sextum totius Asiae princeps fuisset, ut loquitur Hie∣ronymus. Imò si sententiam Petiti admittamus, vix de∣cennis esse potuit, cùm Episcopus fuit.

II. Primus omnium, cùm videret haec cum vulgari stare non posse sententiâ, Halloixius locum hunc interpretatus est non de annis aetatis, sed Christianae professionis; & exemplum Hilarionis adducit, sed minus idoneum: constat enim Hilarionem habuisse parentes idolis deditos, & Alexandriae in Scholâ Grammaticâ ad annum vitae deci∣mum quintum Gentilem planè fuisse, quale nihil de Poly∣carpo traditur. Archiepiscopus Armachanus Halloixium hic secutus constare ait ultra LXX. annos Episcopatum Smyr∣nensem obtinuisse Polycarpum; quod Veterum quisquam nunquam asseruit, quódque tantummodo ex sententiâ, quam de tempore Martyrii ejus defendunt Viri eruditi,

gratis dicitur. De suo quidem adducit exempla eorum quos à Christo sanatos, aut ex mortuis suscitatos ad sua usque tempora vixisse, in Apologiâ Hadriano Imperatori oblatâ Quadratus 〈◊〉〈◊〉. Sed haec nihil omnino pro∣bant. Nam Quadratus ille, Apostolorum discipulus ab Eusebio dicitur X. Hadriani, hoc est Christi CXXVII. anno eam Apologiam obtulisse, & ex iis verbis antiquitatem suam ostendisse: quare diu ante Imperium Hadriani, imò diu ante obitum S. Joannis eos videre prae aetate potuit. Neque necesse est eorum quempiam ultra annos LXXXVII. vixisse, ut ad Quadrati tempora durasse dicantur. Blon∣dellus verò & Halloixium & Armachanum longè superat, & Polycarpum exactis in sacro ministerio annis LXXXVI. anno Christi CLXVII. passum esse tradit, quasi An. Dom. LXXXI. Presbyter sive Episcopus factus sit. Ad has angustias Viri docti redacti sunt, qui Polycarpum tam serò passum esse crediderunt: neque alium suae sententiae fundum habent, quàm quòd Irenaeus eum valdè senem vocat, & Acta debilem fuisse, cùm pateretur, refe∣runt.

III. Sed neque quia Irenaeus eum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, valdè senem appellavit, inde concludi potest ultra annum LXXXVII. vixisse. Ita Dionysius Halicarnasséus scriptor accuratus de Dinarcho Rhetore in ejus Vitâ, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Adiit Josephum quendam Epiphanius ex Judaeo Christia∣num factum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, in senili ejus oetate, utpote qui natus esset annos LXXVII. aut etiam plures. Si autem Septuagenarius 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 rectè dicatur, certè qui annum octuagesimum sextum transegit, rectè

dicetur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, valdè senex. Ipse Epiphanius in extremâ senectute scripsisse dicitur Hieronymo, An. Dom. CCCXCII. cùm octuagenarius esset. Doctissimus Vale∣sius hîc haerebat, ad Euseb. lib. 5. cap. 24. Mortuus est, in∣quit, Polycarpus, cùm sextum & octogesimum oetatis annum jam exegisset; ita enim scribitur in Epistolâ Ecclesiae Smyr∣nensis, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Quòd si annos illos non à primo statim ortu, sed à pueritiâ ordiri lubet, quando primùm homines ratiocinari incipiunt; sequetur omninò Polycarpum centenario majorem aut proximum è vivis abiisse. Aetatem Martyris Vir perspicacissimus secundum Veteres libenter amplexus est; sed cùm Martyrium ejus septimo Marci anno alligaverat, novam expositionem superaddere coactus est, quam alibi tueri noluit. Nam cùm Publium Athenarum Episcopum secundum sub Marco Antonino passum esse malè putaret, contendit eum contra commu∣nem sententiam, Dionysio Areopagitae haud proximè successisse, quia plusquam LXX. annis in Episcopatu eum vixisse dicendum esset. Nos veteri expositioni adhaeremus, quam omnia, quae sequentur, ex iisdem Actis desumta confirmabunt. Reliqui autem temporis Characteres ad Martyrium Polycarpi pertinentes summâ cum curâ & diligentiâ examinandi & explicandi sunt; quia Vir maxi∣mus Henricus Valesius omnia hîc nobis adversa amplecti∣tur, & Characteres omnes magnâ industriâ aliorsum tra∣hit.

CAP. XVI.

I. Idem colligitur ex aetate Nicetae, & L. Statii Quadrati Proconsulis.

I. PRoximus autem temporis Character in notâ Pro∣consulis Asiae continetur. Nam Herodis Irenarchae Niceta pater ibi nominatur valdè senex, ut videtur, & in curru sedens; & de Nicetâ Smyrnaeo legimus apud Phi∣lostratum, qui sub Nerva floruit; potest ipse esse, si nostros calculos quis fequatur; si communes, minimé. Sed huic haud insistendum reor. Cùm Proconsularis annuus Ma∣gistratus sit, quanta certitudo erit Proconsulis in Actis nominati, tanta 〈◊〉〈◊〉 & anni, quo Polycarpus mortuus est. Erat autem eo anno Asiae Proconsul Statius Quadratus, ut Acta testantur. Nequis dubitationi locus sit, senten∣tiam nostram verbis exprimere statui H. Valesii, quia me∣lioribus uti non possum. Sic enim ille ad haec Eusebii lib. 4. cap. 15. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Hic Proconsul Asiae vocabatur Statius Quadratus; sic enim rectè scribitur in veteri interpretatione Latinâ hujus Epistolae, quam primus edidit Jac. Usserius Armachanus: Malè in Graeco textu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, nec rectiùs in Chronico Alexandrino 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 exaratur. Is est, ut opinor, L. Statius Quadratus, qui Consul fuit principatu Antonini Pii, anno Urbis conditae 895. ut legitur in Fastis Onuphrii. Certê ex ipsis Actis statuendum est ipsum Statium Quadratum & non alium, eo anno Asiae Proconsulem fuisse, quo passus est S. Polycarpus: Statius Quadratus Romae Consul fuit cum Cuspio Rufino, quinto Antonini Pii, anno Domini CXLII. Quorum Consulum mentio facta est in antiquâ Inscriptione, tum apud Pan∣vinium, tum apud Gruterum MLXXXII, 18.

DEDICATUM K. OCTOBR. L. CUSPIO RUFINO L. STATIO QUADRATO COSS.

Et hi fuere ante Torquatum & Herodem Coss. ut Fasti referunt: sed paulo seriùs, si ante eos Bellicius & Herodes consulatum gesserint; quod Falconerius Vir eruditus de∣monstrasse se nuper (Ann. Cypr.) putavit, de quâ re nos alibi egimus. Interim pro certo haberi debet Torquatum & Herodem immediatè ante Avitum & Maximum Coss. fuisse: id enim constat ex Inscriptione apud Gruterum p. 301. ubi haec duo paria Consulum saepius repetuntur. At post Avitum & Maximum, nemo Rufinum & Qua∣dratum numerabit. Statuendum igitur est secundùm or∣dinem Fastorum Statium Quadratum Consulatum gessisse An. Dom. CXLII. Consules autem ex jure ad quinquen∣nium Proconsulatum sortiti sunt: non immeritò igitur statuendum censeo Statium Quadratum Proconsulatum Asiae gessisse An. Dom. CXLVII.

CAP. XVII.

1. Titum Quadratum in Chronico Alexandrino scrip∣tum fingit Petitus, & de T. Numidio Quadrato Asiae Proconsule intelligit; Titum Numid. Quadratum intelligit etiam Blondellus, sed non Asiae Procos. sed Romae Cos. cum L. Vero Aug. III. Cos. De eodem Veri Imp. Collegâ intellexerunt Bucherius etiam & Vsserius. Perperam. II. Qua∣dratus Vari Magister erat Numidius Quadratus. Incertum est quod è Peste collegit Valesius, Quadrati Rhetoris Proconsulatum in VII. Marci incidisse. III. Numidius Quadratus, cujus meminit Aristides, erat Asiae Proconsul anno CLXX. Pollio an. CLXXI. Severus an. CLXXII. IV. Recapitulatio.

1. MUlta hic, & Viris doctis prorsus indigna, com∣miniscuntur illi, qui sub Marco passum esse Po∣lycarpum volunt. Samuel Petitus Chronicon Alexandri∣num Titum Quadratum scripsisse fingit, & securè de Nu∣midio Quadrato interpretatur, quem Proconsulem Asiae post quinquennium exactum An. Dom. CLXXV. fuisse & Martyrii coronam Polycarpo imposuisse statuit. Blon∣dellus verba agnoscit, sed mirâ correctione utitur, Apo∣logiae Sect. 2. §. 8. Tatii seu veriùs Lucii Statii Quadrati qui An. Dom. CXLII. Antonini Pii quinto, L. Cuspium Rufinum collegam habuit, Prcconsulatus in annum CLXIII. à Consulatu vicesimum primum nullâ ratione differtur. Rectè haec quidem & admodum appositè, dum contra

Chronici Alexandrini autorem disputat, qui Polycarpum & sub Statio Quadrato Proconsule & sub Imperio Marci Antonini passum esse statuebat: quae autem inde elicit, pessimi commatis sunt. Non igitur, inquit, quo mortalitatem exuit Polycarpus tempore Quadratus ullus Asiano Proconsulatu functus est (mira haec sunt) sed Titus Numidius Quadratus cum L. Vero Augusto tertium Consulatum administravit, adeóque in Fastis non 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, sed 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 scribendum fuit. Primò pro Tatio vel Stratio Titum legit, ut Petitus; secundò pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Docet igitur veterem Autorem quid scribere de∣buerit; docet eum, qui ipsa Acta viderat, quomodo ea interpolare oportuit; docet denique ea scribere, quae ne∣mo unquam scripsit; scilicet nè nomine Proconsulis illa quae gesta erant in provinciâ Proconsulari signaret, quod solenne est; sed nomine unius eorum, qui Romae Con∣sules tunc temporis fuerunt, quod insolens est. Aegidius Bucherius qui primus ad An. Dom. CLXIX. passionem Polycarpi deduxit, multò modestiùs, sed nihilo veriùs, Acta correxit: Proconsul, inquit, sub quo passus dicitur, Tatius Quadratus, poterit esse T. Numidius Quadratus bien∣nio antè Consul, L. Aurelio Collegâ, qui peracto Consulatu Proconsul Asiae administrandae commodè mitti potuerit. Reverendus Usserius Statium Quadratum in Actis agnoscit, Est autem, inquit, idem quem suo tempore Asiae Praefecturam suscepisse memorat Aristides, idemque ut videtur, qui ante biennium cum L. Aurelio Vero Aug. Romae ordinarium gesse∣rat Consulatum. Est autem ille, qui cum L. Aurelio Vero Aug. Consulatum gessit T. Numidius Quadratus; & ut idem & L. Statius Quadratus & Titus Numidius. Qua∣dratus esset, mirum videbatur.

II. Quare H. Valesius paulò cautius Statium Quadratum, ut Acta referunt, Proconsulem Asiae tunc fuisse statuit, cùm Polycarpus passus est, eundemque esse, qui Consul fuit cum Rufino An. Dom. CXLII, & cujus meminit A∣ristides:

sed ex Aris••ide probare conatur eum Proconsu∣latum Asiae gessisse An. Dom. CLXVII. Haec quidem ad mentem Eusebii, qui eo anno passum esse Polycarpum tradit, optimè excogitata sunt, sed nullâ ratione constant. Nam Proconsulatus, ut rectè ajebat Blondellus, in annum CLXIII. à Consulatu vicesimum primum malè differtur, pejus verò in annum CLXVII. à Consulatu vicesimum quintum. Praeterea Quadratus, cujus meminit Aristides, Statius Quadratus non dicitur. Rhetorem eum vocat Aristides, & ideo eundem esse purat Valesius cum eo, quem Vari Magistrum dixit Philostratus; sed nec ille Statius appellatur, & reverâ Numidius esse videtur. Varus enim ille Philostrati Pergaeus, juvenis mortuus est; audivit autem Quadratum jam Consulem, & Alexandro junior fuit, qui erat Marco ab Epistolis in bello Marco∣mannico, quod susceptum est post Consulatum Numidii Quadrati. Multis probare nititur Valesius Quadratum illum Asiae Proconsulem fuisse An. Dom. CLXVII. quo anno Numidius Quadratus Romae Consul fuit, atque inde con∣cludit Polycarpi mortem in eum annum necessariò confe∣rendam esse. Sed nimis debili fundamento hoc argumen∣tum nititur; sic enim procedit: Severus fuit Proconsul Asiae anno post pestem, quae ibi grassata est; Quadratus Proconsul fuit biennio antè; Eusebius eam pestem confert in annum octavum Marci (annum scilicet, qui intercessit Proconsulatum Quadrati & Severi) ergò Quadratus Pro∣consul Asiae fuit anno Marci septimo. Sed hoc argumen∣tum prorsùs invalidum est; Nam illa pestis per multos annos grassata est; Romae maximè invaluit XII. Marci, eodem Eusebio teste: in Oriente caepit, & per Provincias grassata est; quando circa Aesepum saeviit, nescitur: Nul∣lius igitur anni Character certus ex istâ lue deduci po∣test.

III. Cùm autem Valesius rursus colligit Severum nono Marci Proconsulatum Asiae administrâsse, quia eo Pro∣consule Aristides literas accepit ab Augusto & ejus filio, hoc mihi minimè probatur. Verba Aristidis sunt Sermo∣num Sacrorum quinto, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Post paucos dies vene∣runt ad me ex Italiâ literae à Regibus, tum Imperatore ipso, tum ejus filio. Quibus satis clarè indicatur duos tunc temporis tantùm Reges Romam tenuisse, Augustum unum, alterum Caesarem. Imperatorem & Caesarem duos Reges vocat, ut Libanius in Panegyrico Juliani de Con∣stantio Augusto & Gallo Caesare, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. At anno nono Marci duo Augusti fuêre: Lucius enim mortuus est anno Imperii nono exeunte, medio hyemis (i. e.) mense — post cujus mortem aliquam∣diu duo Caesares fuêre Commodus & Verus; & post mortem Veri Marcus in Pannoniâ fuit, mansitque Sirmii anno Imperii XI. Non igitur anno X. Marci Severus Asiae Proconsul fuit, sed neque XI. tunc enim ipse Con∣sul iterum erat. Verisimillimum igitur mihi videtur Severum XII. Marci Proconsulem Asiae factum esse An. Dom. CLXXII. cùm fuisset secundùm Consul anno priori; Pollionem eum praecessisse in Consulatu anno Marci undecimo, cùm Consul fuisset anno Marci sexto; Quadratum praecessisse Pollionem in Proconsulatu anno Marci decimo, qui Consul fuerat (ut Valesius putavit) anno Marci septimo. Quadratus igitur Aristidis Anno Dom. CLXX. Proconsul Asiae fuit; proinde L. Sta∣tius Quadratus ille non erat, qui Consul fuit ordi∣narius An. Dom. CXLII. annis priùs duodetriginta; sed

potiùs T. Numidius Quadratus, qui Consul ordinarius fuit An. Dom. CLXVII. Nam si, 〈◊〉〈◊〉 observat Bucherius, T. Numidius Quadratus biennio antè Consul peracto Con∣sulatu Proconsul Asiae administrandae commodè mitti potu∣erit, An. CLXIX.; certè triennio antè Consul mitti potuit An. CLXX. Haec cum Sermonibus Aristidis maximè cohaerent, qui tradit Severum anno morbi de∣cimo Proconsulem fuisse, ipsum verò ab ipso morbi sui initio multa de Vologeso somniâsse, quod illi maximè tempori congruit, quo Lucius in Vologesum exercitum duxit, decennio ferè ante Marci duodecimum. Quare nihil obstare de prehenditur, quin Statius Quadra∣tus, sub quo passus est Polycarpus ex veteri jure Pro∣consul 〈◊〉〈◊〉 fuerit An. Dom. CXLVII.

IV. Cùm igitur Argumentum à peste deductum nihil probet, nostrum autem à certo morbi Aristidis anno sit certissimum, .....

CAP. XVIII.

I. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sabbatum illud quod diem Pas∣chatis proximè praecedebat. II. Sic etiam è sententiâ Judaeorum. III. Incidit hoc Sabbatum in VII. Kal. April. quo anno passus est Poly∣carpus. Aliae Lectiones exploduntur. IV. Inci∣dit etiam in secundum Xanthici. V. Secundus Xanthici non incidit in Februarium, contra Valesium. VI. Emendatur fortasse locus Epi∣phanii. VII. Cum aequarentur mensibus Juli∣anis menses Macedonici, ad eum mensem Ju∣lianum accommodatus est totus mensis Mace∣donicus quem longe maximâ ejus parte antea occupabat. Aprili autem, non Martio respon∣debat aequatus Xanthicus.

I. DEnique illi ipsi Anno Domini CXLVII. optimè congruit diei, quo passus est S. Polycarpus, in ipsis ejus Actis descriptio: Dies enim ille triplici chara∣ctere insignitur, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Xanthici mensis die secundo, septimo Calendas Apriles, Sabbato magno. Hi 〈◊〉〈◊〉 characteres primò explicandi, dein cum opinio∣nibus aliorum, & cum nostrâ sententiâ conferendi sunt. Incipiam à Sabbato magno, qui temporis character in ipso Actorum corpore diligenter expressus est, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Cùm jam hora adesset exeundi, asino eum imponentes in civitatem deduxerunt, die magni Sabbati. Perperam omninò Blondellus, Magnum Sabba∣tum

est Festum quodcunque in feriam septimam incidens. Nam eâ phrasi nihil indicâssent Smyrnaei de die, quo passus est Polycarpus, si sic intelligi deberet. Scripta est Epistola à Smyrnaeis aliquanto tempore post Martyrium S. Polycarpi, sed ante anni finem. Cùm igitur significant eum Sabbato magno passum esse, unum aliquem illius anni diem, illumque omnibus notissimum indicabant. Hujus igitur Sabbati magni vera notio hîc necessariò indaganda: Sabbatum autem Magnum 〈◊〉〈◊〉 dicebatur Sabbatum illud, quod diem Paschatis proximè praecedebat, neque ullus alius dies Sabbati eo nomine insignitus est. Con∣stitutiones Apost. lib. 5. cap. 19. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, De pervigilio Magni Sabbati, & de die Resurrectionis. Canon Apostolicus 66. Sabbato, praeter unum solum, jejunare vetat; ita hunc Canonem explicat Aristenus: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Deponitur qui aliud praeter Magnum Sabba∣tum, aut Dominicam jejunat. Et Balsamon, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, pariter interpretatur secundum solum magnum Sabbatum. Unum igitur tantùm & solum Mag∣num Sabbatum. Quod & hodierni Graeci 〈◊〉〈◊〉 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sanctum & magnum Sabbatum vocant. Et vetustiores 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in Nomo∣canone nuper per Cotelerium edito, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, p. 137. & S. Chrysostomus Oratione de magnâ Hebdomade Tom. 5. Orat. 78. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et in vitâ S. Chry∣sostomi, nuper Graecè editâ, p. 82. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Cùm dc eadem re pag. 18. ita locutus esset, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Rectè igitur Josephus Scaliger hoc loco magnum Sabbatum 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dixit, malè autem ad Pascha 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 restrinxit; maléque argumentatus est, Si Sabbatum fuit 7. Kal. ergò Pascha 6. Kal. in literâ B. Nam ubi Pascha non semper, imò rarò die Dominico celebrabatur, Sabba∣tum sive feria septima, quae diem Paschatis proximè prae∣cessit, Sabbatum magnum dicebatur.

II. Ita hodierni Judaei, ita veteres illud Sabbatum, quod quartamdecimam mensis Nisan praecedit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sabbatum magnum vocant. In libro Schulchan Aruk, Tractatu Orach Chajim 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Sabbatum quod ante Pascha vocant ipsum Sabbatum magnum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 propter miraculum quod in eo factum est. Haec excerpta sunt ex Baal Hatturim, ubi ratio hujus nominis apertè traditur: Pascha, quo egressi sunt ex Aegypto Israëlitae, die quinto hebdomadis contigit, ut testatur Seder Olam Rabba: decimus igitur mensis dies erat tunc Sabbatum. Eo die sumpsit Israëlita quisque agnum sibi; quod cum intellige∣rent Aegyptii factum esse, ut agni illi omnes mactarentur, dentes eorum obstupuerunt, adeo ut Israëlitis nihil regerere potuerint. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Et ob hoc mira∣culum vocant hunc diem Sabbatum magnum. Idem etiam traditur in libro Lebush, & in libro Col Bo. At cùm Epi∣stola Smyrnensium scripta est, illi cum Judaeis Pascha celebrabant, ut notissimum est. Illud igitur Sabbatum hîc intelligendum, quod proximè praecessit Pascha Judaicum, quod festum Paschale tunc cum Judaeis observabat Ecclesia Smyrnensis.

III. Secundus autem temporis character planè ostendit quis dies in anno Juliano illud Sabbatum Antepaschale fuit; nempe 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, hoc est, 7 Cal. Apriles. Septimus autem Cal. Apriles est vicesimus sextus

dies Martii. Et cùm vicesimus sextus Martii dies Sab∣batum 〈◊〉〈◊〉, necesse est, ut vicesimus septimus suerit dies Dominicus, adeóque litera Dominicalis ejus anni B. Quod magnam nobis lucem in anno indagando praefert. Sed hîc nobis objicitur, in Actis Polycarpi non legi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut in Fastis Siculis, sed 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 7 Cal. Maii. Et praeterea H. Valesius legendum censet 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sed sine dubio Chronici Alexandrini Autor sua habuit ex correctiori Actorum Codice; cùm neque vulgati, Codicis 〈◊〉〈◊〉 lectio, neque Valesii emendatio admitti ullo modo possit. Nam 7 Cal. Maii esset XXV. Aprilis; 7 autem Cal. Martii esset XXIII. Februarii. At Sabbatum Magnum, quod Pascha Judaïcum proximè praecedit, nunquam tam maturè potuit contingere, ut in XXIII. Februarii incideret, nunquam tam serò, ut cum XXV. Aprilis concurreret. Vale∣sius quidem pro novâ suâ Lectione hactenus inauditâ autori∣tatem affert Veteris Interpretis Latini: Sic enim ille, In Epistolâ Smyrnaeorum disertè scribitur Polycarpum passum esse die secundo mensis Xanthici, id est, ante diem 7 Cal. Martias, ut rectè vertit Vetus Interpres. Et rursus, In Epistolâ Smyrnaeorum de Mantyrio Polycarpi scribendum est 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ut legit Vetus Interpres. Sed hoc merum est maximi Viri 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Nam vetus Versio ex tribus veteribus Latinis MSS. à Bollando adornata habet 7 Cal. Maias, ut Graeca. Eadem etiam Versio ex Codi∣cibus Sarisburiensi & Cottoniano ab Usserio edita habet pariter 7 Cal. Maii. Nullibi aut in Graecis aut in Latinis Calendarum Martiarum mentio fit. Cùm igitur lectio Valesii ex errore manifesto orta sit; & cùm lectio tum Graeca, tum Latina de die 7 Cal. Maias à nemine jam defendatur, aut defendi possit; tutissimè lectioni Fasto∣rum Siculorum acquiescimus, & Polycarpum passum esse die 7 Cal. Apriles, hoc est, XXVI. Martii affirmamus.

IV. Tertium addo characterem, qui in iisdem Actis exprimitur, & tum rem ipsam, tum lectionem Fastorum Siculorum maximè confirmat. Ille enim dies, qui & Sab∣batum Magnum & 7 Cal. Apriles dicitur, à Smyrnaeis etiam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, dies secundus Mensis Xanthici appellatur. Vetus Interpres Mense Aprilio malè transtulit, & post eum Halloixius, secundo mensis Aprilis, perperam & pejus adhuc, haec ab ignaro quopiam ad calcem Epistolae Martyrii adjecta censeri debere asseruit; cùm haec potiùs explicanda quàm rejicienda fuerint. Xanthi∣cus autem Mensis tunc incepit die Martii vicesimo quinto: secundus ergo Xanthici dies fuit Martii vicesimus sextus; qui eo anno erat Magnum Sabbatum, quo passus est S. Polycarpus. Hoc ab Usserio primò assertum, mox à Gulielmo Lango confirmatum, & à Beveregio nostro expli∣catum, ae tandem ab Acciolio in Chronologiâ Reformatâ laudatum atque confirmatum est. Sed doctissimus Vale∣sius secundum Xanthici diem, non in septimum Cal. Apriles, sed in septimum Cal. Martias, Februarii vicesimum tertium incidisse contendit: pro sententiâ suâ nihil affert, praeter autoritatem Veteris Latini Interpretis (quam nul∣lam esse jam ostendimus) & Passionem Pionii, de quâ mox disputabimus. Interim sententia nostra duplici Ar∣gumento confirmatur, quorum primum ab iis petitur, qui nomina mensium Macedonicorum usurpabant, men∣sibus Julianis inaequalium; secundum ab iis, qui eosdem menses postea Julianis aequabant.

V. Primò si secundus Mensis Xanthici dies incidisset in aliquem Februarii diem, tum vicesimus tertius Xanthici incidisset in Martium: non incidit in Martium, sed in A∣prilem, ut testatur Marcus in Vita Porphyrii. Certissi∣mum est in Laterculo mensium Macedonicorum Xanthico Artemisium proximè successisse. Quare si Xanthicus in∣ceperit 7 Cal. Martias, Artemisius incepit 7 Cal. Apriles: sed Artemisius non incepit ante 7 aut 8 Cal. Maias.

Epiphanius libro de ponderibus & mensuris, obitum Va∣lentiniani junioris contigisse tradit Idibus Maiis; diem proximum ita describit, ut fuerit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, secundum Graecos Artemisii mensis XXIII.; secundum Romanos XVII. Kal. Junias, hoc est, XVI. Maii: ergo Artemisius non incepit ante 8 Cal. Maias, & proinde nec Xanthicus ante VII. Cal. Apriles. Petavius quidem hoc Epiphanii loco pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legi vult 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, cùm ante eum Scaliger legendum esse monuisset 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Voluit enim ille Artemisium apud om∣nes tunc fuisse purum putum Maium Julianum. Quod falsum esse deprehenditur. Ipse Scaliger ibidem vidit Epiphanium docuisse Apellaeum Macedonicum non fuisse purum putum mensem Julianum Haeresi LI. ubi VI. Id. Novembris dicit fuisse diem Apellaei XVI. Unde haec verba statim subjungit, Nam hîc decem dies supra formam Julianam 〈◊〉〈◊〉, ut suprà septem. Quare non intelligo. Ubi Maximum Virum hallucinatum esse clarè perspicitur. Nam VI. Idus est VIII. dies Novembris: XVI. igitur Apellaei VIII. tantùm diebus formam Julianam superat. Ideò au∣tem nihil hic intellexit Scaliger, quia Menses Macedonicos & Syro-Macedonicos semper fuisse verè Julianos putavit. Hic enim primus dies Apellaei Macedonici idem est cum XXIV. Octobris Juliani. Rursum Artemisio Daesius, Dae∣sio proximus mensis erit Panemus, ut omnes norunt: 〈◊〉〈◊〉 igitur Xanthicus inceperit. VII. Cal. Martias, Panemus incepit VII. Cal. Junias: Non incepit ante VII. Cal. Julias, ut apparet. Nam extat Martyrium S. Pauli Oecumenii Commentariis praefixum, quo traditur Apostolum passum esse 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quinto die Panemi mensis secundum Syromacedonas, apud Romanos autem III. Cal. Julias, mensis Junii vicesimo nono.

Quòd si quintus Panemi dies fuit III. Cal. Julias, primus erat VII. Cal. easdem, sive Junii dies XXV. Scriptum est hoc Martyrium An. Dom. CCCXCVI. Arcadio IV. Honorio III. Coss. CCCXXX. anno, ut inquit, post passionem S. Pauli. Ubi obiter observanda est magna Scaligeri hallu∣cinatio, qui malè excusum esse tradit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Nam Autor ille disertè tradit Apostolum passum esse An. Dom. LXIX. à quo tempore post annos CCCXXX. Arcadii & Honorii Consulatus contigit, hoc est, An. Dom. CCCXCIX. Quòd si pro triginta legas cum Scaligero sexaginta, jam illi non erunt Consules ante An. Dom CCCCXXIX. quos Consulatum ges∣sisse ipse Scaliger agnoscit anno CCCXCVI. Atque haec certissima est numerandi methodus apud eos Graecos, qui veteres Menses Macedonicos unius mensis spatio seque∣bantur, neque eos alio modo mutabant.

VI. Rursus si Xanthicus inceperit VII. Cal. Martias, Audynaeus incepisset VII. Cal. Decembres: Nam inter Xanthicum & Audynaeum duo erant menses Macedonici. Non incepit VII. vel VI. Cal. Decembres, sed VI. Cal. Januarias. Marcus in Vitâ Porphyrii Gazensis Episcopi apud Bollandum, Pluit autem Dominus noster assiduè ab octavo Audynoei usque ad decimum. Est autem Audynaeus apud Romanos Januarius. Praecedunt autem quinque diebus eorum menses Romanos. Undecimo verò die peregimus diem Theophaniorum. Unde nostra emendatio Epiphanii, quam ex conjectura aliquando fecimus, manifestò confirmatur. Sic enim ille Haeresi LI. de Nativitate Christi, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. In quo loco ut Viri docti pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legunt 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, ita ego pro 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 legendum putavi 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Cùm enim Januario mense natus esset VIII. Id.

Jan. qui est apud Romanos Januarii dies VI. Aegyptiis Tybi XI. Syris sive Graecis Audynoei XI. Sed dubito. Nam postea VIII. Dii secundum Graecos est VIII. Nov. Idem rursus in eâdem Vitâ, Navigavimus Gazam vicesimo tertio Xanthici, qui est apud Romanos octavus decimus Aprilis.

VII. Secundò idem probatur ex iis, qui Menses Mace∣donicos Mensibus Julianis aequabant, & initia utrorumque eadem fecêre. Nam ubi haec aequatio facta est, Mensis Macedonicus, qui aliquâ sui parte menses duos Julianos attingebat, ad eum mensem totus accommodatus est, quem longè maxima ejus pars antè occupabat. Quare si Xan∣thicus inceperit VII. Cal. Martias, post hanc aequationem incepisset ab ipsis Calendis Martiis, & Xanthicus mensis Macedonicus idem omninò fuisset cum Martio Juliano. Verùm non idem fuit cum Martio, sed cum Aprili. Ante igitur non VII. Cal. Martii, sed VII. Cal. Aprilis incepit, & maximam tum partem Aprilis occupabat. De men∣sibus Macedonicis, postquam Julianis aequati sunt, res est explorata. De his mensibus Graecorum Macedonicis op∣timè disserit Venerabilis Beda, lib. de Temporum ratione cap. 12. ubi laterculus mensium Macedonicorum & Ro∣manorum valdè corruptus, sed à Cl. Seldeno ex Codice Cottoniano MS. bene restitutus est. Vocatur autem apud eos ipse December Apileos (id est, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉) Januarius Eudynios, (id est, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉) Februarius Peritios, Mar∣tius Dustros, Aprilis Xanthicus, Maius Artemisius, Junius Desios, Julius Panemus, Augustus Lous, September Gor∣piaeus, October Hyperberetaeos, November Dios. Haec ad mentem Bedae reformata esse constat ex ipsius Ephe∣meride, in quâ unicuique 〈◊〉〈◊〉 Romano sigillatim mensis Graecorum iisdem planè verbis apponitur; eademque prorsus apud Rabanum libro de Computo nuper curâ Baluzii edito repraesentabantur. Ordo & conspiratio ho∣rum mensium innumeris locis ex antiquorum scriptis con∣firmari possunt. Ex his duo ad hanc controversiam prae∣cipuè

spectant, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, qui & Martius, & Xanthicus, qui Aprilis. Sic Aëtius Amidenus, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Suidas, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sic vicesimus secundus Dystri concurrit undecimo Cal. Apriles, sive vicesimo se∣cundo Martii apud Euseb. Hist. lib. 7. cap. 26. ex 〈◊〉〈◊〉 Paschali Anatolii. Et apud ipsum Eusebium lib. de Mar∣tyribus Palaestinis cap. 3. pariter 24. mensis Dystri idem est cum IX. Cal. Apriles; & cap. 9. quintus Dystri cum tertio Nonas Martii, & septimus Dystri cum ipsis Nonis Martii. S. Chrysostomus Oratione 72. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Sic apud Euagrium legas lib. 4. cap. 9. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Eusebius in Proaemio libri de Martyribus Palaestinae. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Annus hic erat Imperii Diocletiani decimus nonus: mensis Xanthicus, qui dicatur Aprilis secundum Romanos. Quando igitur menses pares erant, Dystrus cum Martio, Xanthicus cum Aprili idem plané. Ante aequationem, aut ubi aequatio illa nondum recepta est, Dystrus Martii, Xanthicus Aprilis maximam partem occupabat; quorum prior VII. Cal. Mar∣tias, posterior VII. Cal. Apriles incepit. Duplici ergo argumentorum genere demonstratum est diem secundum mensis Xanthici in Actis Polycarpi memoratum, Martii vicesimum sextum diem fuisse.

CAP. XIX.

I. Pionius eâdem, quâ Polycarpus, Persecutione passus est, non sub Decio. II. Acta Pionii 〈◊〉〈◊〉 vidit Eusebius periisse videntur ante Meta∣phrastem. III. Recentiorem faciunt Polycar∣pum recentiores quàm reverâ fuerit. IV. Idem de Carpo & Papylo statuendum quod de Pio∣nio.

I. UNicum restat Valesii argumentum ab Actis Pionii petitum, quod nimis seriò his verbis urget: Cùm paulò ante Pionii Martyrium, principatu Decii Augusti, id est, octoginta circiter annis à passione B. Polycarpi constet Smyrnoeos Natalem B. Polycarpi celebrasse VII. Cal. Martias, nefas jam esse existimo de die passionis ejus ampliùs dubitare. Ego interim de passione Pionii sub principatu Decii Augusti dubitare nefas esse non puto. In quâ re licet ab Usserio nostro destituamur, tamen illo argumento nihil sententiae nostrae derogatum iri veremur. Pionium beatissimum Martyrem fuisse indubitanter asserendum est; sed an Acta Martyrii ejus, quae nunc extant, vera & sincera sint, du∣bitari non immeritò potest. Baronius haec Acta aliquando Aristarchi staterâ expenderat & contemserat, sed postea: sincerissima judicavit, & Annalibus suis inseruit, sed priùs à se diligenti studio emendata, hoc est, resectis iis quae putavit eorum suppositionem nimis manifestè indicare. Sed ea∣dem Acta contemsit etiam postea Aristarchus melior Peta∣vius, & ante 〈◊〉〈◊〉 Aristarchus alter Josephus Scaliger. Admisit quidem Usserlus, Valesius autem adeò amplectitur, ut asserat Eusebium à nemine excusari posse, qui Pionium non sub Decio, sed sub Antonino, passum esse docet. Sic se

res habet. Primò in Chronicis Eusebii Latinis haec ad septimum annum Marci annotantur, Persecutione ortâ in Asiâ Polycarpus & Pionius fecêre Martyrium. Idem Hist. lib. 4. cap. 15. agens de Martyrio Polycarpi & aliorum, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Rufinus Interpres, Inter coeteros autem, qui per idem tem∣pus Martyres extiterunt, famosissimus inibi refertur quidam Pionius nomine. Ejusdem igitur temporis Martyr erat Pionius, cujus & Polycarpus; sed cum hoc discrimine, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 hoc est, intra eundem circuitum anni; Ita Nicephorus Callistus Eusebium inter∣pretatur, qui 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, eodem anno, Carpum & Pa∣pylum passos esse docet. Eusebium sic intellexerunt & secuti sunt Pseudo-Dexter & Ado Archiepiscopus Treve∣rensis. Plurima igitur Martyrologia Latina sub Antonino passum esse Pionium tradunt, quae apud Bollandum videri possunt. Imò idem in Latinis omnibus Martyrologiis positum esse ipse fatetur Baronius.

II. Verùm enimverò deceptum fuisse Eusebium & ex∣inde omnes, qui eum secuti sunt, asserunt Viri docti. Neque enim eodem anno, aut sub eodem Imperatore passos esse volunt, sed unum sub Marco, alterum sub Decio. Cùm tamen nemo unquam dixerit eos sub diversis Impe∣ratoribus passos esse. Qui dicunt Polycarpum sub Marco passum, tradunt & Pionium sub eodem Principe Martyrio coronatum esse. Qui tradunt Pionium sub Decio passum, sub eodem Decio & Polycarpum passum esse volunt. Cùm igitur Polycarpum, aut sub Marco, aut ante, passum esse constet, quaecunque de passione sub Decio traduntur, certissimè falsa sunt, tum quod ad Polycarpum, tum quod ad Pionium, tum quod ad Carpum & Papylum, spectat. Volunt illi Eusebium, qui Acta Pionii & vidit & apud se habuit, & suis Commentariis inseruit, deceptum: Simeo∣nem autem Metaphrastem post sexcentos ferè annos, ea∣dem Pionii Acta habuisse & rectius repraesentâsse; quod

nec verum, nec verisimile est. Nam illa Eusebii scripta tamdiu durasse, & in manibus eruditorum fuisse nibil est quod fidem faciat. Liber ejus de Martyribus Palaestinae extat; sed librum eum De Martyriis Veterum qui legerit aut vidisse se dixerit, post Hieronymum novi neminem. Imò an eum Hieronymus viderit nescio; nomen enim libri ex ejus Historiâ, in quâ saepius memoratur, habere potuit. Cùm singula Acta in aliquorum manibus essent, & tot tamque prolixa 〈◊〉〈◊〉 ex iis Historiae Eusebii insereren∣tur, credibile est Collectionem haud diu durâsse. Ante Simeonem sine dubio Acta aliqua Pionii Latina prostabant; ex quibus ille, utpote Metaphrastes, sua concinnavit. Benè haec Bollandus, de his Actis Pionii: Eadem jam olim, ante ipsius etiam fortassis Metaphrastae oetatem apud Latinos extitêre S. Pionii Acta. Actorum ille Latinorum Consar∣cinator, qui ante Metaphrastem vixit, ad Decium omnia retulit, ut solebant mediae aetatis Latini, quod saepius à nobis observatum est.

III. Neque mirum videri debet posteriores aut Graecos aut Latinos eò erroris delapsos esse, ut Polycarpum sub Decio passum esse putarent. Nam post Martyrium Irenaei in vivis eum fuisse refert Chronicon S. Benigni. Cum 〈◊〉〈◊〉 Romano Episcopo eum vixisse tradit Sozomenus, lib. 7. cap. 19. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Exortam autem olim de hoc Festo Paschatis controversiam sapientissimè dissolvisse mihi videntur Victor tunc temporis 〈◊〉〈◊〉 Episcopus, & Polycarpus Smyrnaeus. Marca quidem pro Polycarpo illic legit Polycratem; sed quis Polycratem dixit Smyrnaeum, qui fuit Episcopus Ephesinus? Frustra haec omnino tentantur in Sozomeno, cùm Socrates Poly∣carpum usque ad Imperium Gordiani vixisse tradat lib. 5. cap. 22. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Quod Polycarpus Smyrnae Episcopus, qui postea sub Gordiano Martyrium perpessus est. A Gordiano mitissimo principe facilis ad Decii crudelissimi Christianorum hostis tempora lapsus seu descensus est; unde Menaea de Polycarpo, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, Polycarpus in persecutione Deciana comprehensus ad Proconsulem ductus est, & igne agonem consummavit. Hanc sententiam secutus est, qui Acta Pionii Latinè scripsit, tradiditque eum C. Messio Q. Trajano Decio, Vicio Grato Coss. Martyrio coronatum: quod ex Actis primaevis Graecè scriptis habere non potuit; quae Proconsulem, non autem Consules, in provinciis nominare solebant. Neque mirum est, si aliqui scriptores, Martyres eos qui diu ante Decium passi sunt, sub eo obiisse tradant, cùm ii etiam qui diu post Valerianum, ipsâ decimâ persecutione, passi sunt, ab aliquibus sub Decio & Valeriano obiisse putentur. De S. Methodio Hieronymus in Catalogo, Ad extremum novissimae persecutionis, sive, ut alii affirmant, sub Decio & Valeriano in Chalcide Graeciae Martyrio coronatus est. Scripsit multa Methodius, non tantùm contra Origenem diu post Adamantii mortem, sed & contra Porphyrium sub Diocletiani Imperio; & tamen nonnulli etiam aetate Hieronymi, non verebantur passionem ejus Decii & Va∣leriani persecutioni ascribere. Er Suidas cùm reliqua omnia è Sophronio exscripsisset, eam sententiam, quae certissimè falsa esse deprehenditur, amplexus est, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, extritis illis apud Sophro∣nium, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

IV. Idem de Carpo & Papylo sentiendum est, de qui∣bus post Epitomen Martyrii Pionii haec statim addit Eu∣sebius, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Haec verba malè primùm à Rufino versa sunt, Post haec etiam aliorum apud Perga∣mum Asiae urbem Martyrum gesta referuntur, Carpi cujusdam & Papyrii & Agathonicae optimae foeminae aliarumque mul∣tarum, quae pro beatis confessionibus Martyrio coronatae sunt. Ubi pro Papylo habes Papyrium, & pro multis eorundem confessionibus, multas alias foeminas Martyres. Et hane versionem Rufini secuti sunt Martyrologi Latini, qui etiam eos sub Marco Antonino passos esse putabant. Graeci autem sub Decio & hos & Pionium & Polycarpum Mar∣tyrio coronatos esse tradebant. Et certè prodigii loco habendum est, quod Menaea docent, Polycarpum sub finem primi Saeculi fuisse S. Joannis discipulum (imo & Episcopum) ac demum sub medio tertii Saeculi tulisse Martyrium: centum annorum, ut ego puto, Metachro∣nismo. Tanta autem fuit apud posteriores temporum confusio, ut hi Polycarpum, illi Methodium sub unâ Decii persecutione obiisse tradiderint, ut diximus; inter quorum Martyria CLX. annorum distantia suit.

CAP. XX.

I. Anni Martyrii Polycarpiani Lit. Dom. B. primis Marci annis non convenit. II. Paschatis cha∣racter non convenit anno CLXIX. convenit autem anno CXLVII. accuratissimè, seu per Tabulas fiat supputatio, seu per Phasin. III. Convenit quidem anno CLVIII. Paschatis character; Sed non conveniunt reliquae anni notae quo passus est Polycarpus. Colligitur itaque ante annum CXLVII. rectè ab Eutychio constitutum esse initium Aniceti.

I. HAeC adeo clarè & prolixè de anno & die Mar∣tyrii S. Polycarpi disputata tandem ad proposi∣tum nostrum de Pontificatu Aniceti applicanda sunt. Ac primò cùm ex ipsis Actis S. Polycarpi maximè genuinis constet beatissimum Martyrem passum esse die vicesimo sexto Martii, & quidem Sabbato Magno, constat pariter eo anno quo passus est Literam Dominicalem fuisse B. quae vicesimo septimo Aprilis semper adhaerere cognos∣citur. Inde autem necessariâ consequentiâ deducitur eum passum non esse septimo anno Imperii Marci Antonini, quod voluit Eusebius, quem nunc plerique Viri docti malè sequuntur. Septimus enim Marci est annus Domini CLXVII. ut ipsi fatentur; quo anno non B, sed E Litera Dominicalis fuit, ut notum est. Unde Calvisius, cùm rectè Acta intelligeret de Sabbato Pascha praecedente, vicesimum secundum diem Martii pro vicesimo sexto ex arbitrio posuit, neque aliter Anno CLXVII. aptare potuit, cujus litera Dominicalis E vicesimo tertio die Martii est

affixa. Sed neque Martyrium Polycarpi ulli anno Imperii Marci ante septimum competere potest, ob eandem ra∣tionem, quia eorum nullus mense Aprili vel Martio habuit Literam Dominicalem B.

II. Quare Aegidius Bucherius omnium primus passionem Polycarpiad annum Marci IX. Domini CLXIX. depressit, tum ob literam Dominicalem B. tum ad suam Periodum confirmandam; sed infeliciter: Periodus enim ab ipso confecta exhibet An. Dom. CLXIX. primum diem Mensis Nisan duodecimum Martii; decimus quartus igitur dies Nisan quo Pascha cum Judaeis celebrabant Smyrnenses, erat Martii vicesimus quintus, qui eo anno fuit feria sexta; unde sequitur Sabbatum magnum eodem anno secundum Periodum Bucherianam fuisse diem Martii decimum no∣num. Optimus Usserius, qui in anno assignato ob literam Dominicalem Bucherium secutus est, de Tabularum ejus fide dubitat (quod ipsi necessarium erat) nullum autem alium initii Nisan diem assignat, quod ad rem ipsam con∣ficiendam prorsus necessarium fuit. E contra Periodus Bucheriana An. Dom. CXLVII. quo nos Polycarpum passum esse statuimus, optimè convenit: in quâ eo anno primus dies Nisan est Martii decimus sextus, decimus quartus Nisan Martii vicesimus nonus, feria tertia: ac proinde Sabbatum Magnum eum diem proximè praecedens vicesi∣mus sextus Martii, VII. Cal. Apriles, ut Acta referunt. Neque haec tantùm per Tabulas rectè procedunt; sed etiam si Lunae phasin computemus, eódem res recidit. Nam An. Dom. CXLVII. primus dies Nisan erat Martii vicesimus.

Gr.	Min.
Longitudo Solis	34	28	32
Longitudo Lunae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉	15	01
Distantia Lunae à Sole occid.	16	19

Quare decimus quartus Nisan, sive Pascha Judaïcum fuit secundus dies Aprilis, quem cum Judaeis celebrabant Smyrnenses feriâ septimâ; proinde Sabbatum magnum illud Pascha Judaïcum proximè praecedens fuit vicesimus sextus dies Martii, VII. Cal. Apriles, ut Acta referunt. Et haec supputatio inde confirmatur, quòd eodem anno CXLVII. tertius dies Aprilis fuit Pascha 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 in Occidente celebratum. Nam eo anno Cyclus Lunae fuit 15. Hic aureus numerus respondet in Calendario Juliano, diei Martii 19. Ille igitur decimus nonus Martii fuit eo anno Novilunium Paschale; ejus enim quarta decima, Martii 21. seu quodcunque aliud Aequinoctium câ aetate concipias, sequitur & incidit in Aprilis secun∣dum. Litera Dominicalis eodem anno fuit B. quae ad Aprilis tertium apponitur. Ergò tertia Aprilis fuit Do∣minica Paschalis, quam celebrabant Romani.

III. Fateor equidem characteres diei omnes in Actis Polycarpianis etiam optimè convenire An. Dom. CLVIII. Lunae 7. Lit. Dom. B. Antonini Pii XXII. Eo enim anno 〈◊〉〈◊〉 Sabbatum magnum incidit in XXVI. Martii. Sed annus non tam benè convenit Proconsulatui Statii Qua∣drati, minus etiam Successoribus Polycarpi, quos memo∣rat Irenaeus, & multo adhuc minus aetati Irenaei quae vidit Polycarpum senem. Quare cùm characteres diei & anni optimè conveniunt anno Domini CXLVII. cúmque annus ille apprimè congruat Proconsulatui Statii Quadrati, qui Consul ordinarius fuerat An. Dom. CXLII. atque etiam cum temporis illius spatio amicè concordet, quod tum ex Successoribus Polycarpi in Episcopatu Smyrnensi, tum ex primâ suâ aetate cum Polycarpi extremâ senectute, satis manifestè indicat Irenaeus; cúmque anni illi, qui vel Chro∣nologis vetustioribus, vel à viris doctis hujus Saeculi tam illustri Martyrio hactenus assignati sunt, nimium quantum ab his characteribus, quos Acta praeferunt, & observa∣tionibus ex Historiâ depromptis, discrepent atque dissen∣tiant;

asserere non dubito S. Polycarpum ipso An. Dom. CXLVII. Martyrio esse coronatum. Et cùm sine omni controversiâ idem Polycarpus Romae fuerit sub Pontifi∣catu Aniceti, inde clarè & certò deducitur Anicetum aliquanto tempore ante annum Domini CXLVII. Ponti∣ficatum iniisse; quod quinquennii ferè spacium fuisse haud immeritò statuatur, cùm jam Polycarpus aetatis ageret annum octuagesimum secundum: neque post eum annum Polycarpum ad Urbem iter instituisse verisimile est, quem adeò debilem fuisse antequam passus est, ex ipsis Actis constat. Certè Autor Fastorum Siculorum sexennium posuit inter tempus quo Romae Polycarpus fuit, & quo passus est. Quare tandem concludo, Chronologiam Eu∣tychii, qui statuit Anicetum anno Imperii Antonini quinto, hoc est, An. Dom. CXLII. eo ipso anno quo Statius Qua∣dratus Consul fuit, ordinatum fuisse, reliquis omnibus anteferendam & omninò recipiendam esse.

CAP. XXI.

I. In Aniceto ab Eutychio disceditur, cui tribuit Annos XVIII. integros. II. Aniceti tempus confirmatur ex Historiâ. III. Mortuus Anicetus initio Anni CLXI.

I. HUcusque Eutychii Chronologiae consentio; de fine Pontificatûs Aniceti, & Soteris initio non item. Aniceto enim ille undecim tantùm annos tribuit; Soterem autem Patriarcham factum esse docet anno Antonini Pii decimo sexto, An. Dom. CLIII. unde in manifestos errores postea incidit, & historiae repugnantes. Quis enim ferre potest Soterem decimo sexto Pii anno ordinatum esse, Eleutherum verò Marci secundo, Victorem decimo septi∣mo? Quod si septennium reddatur quod à Pontificatu Aniceti abstulit, satis benè omnia decurrunt. Ego igitur non XI. tantùm annos cum Eutychio, sed XVIII. integros Pontificatui Aniceti tribuendos esse planè censeo. Neque hoc ex meo arbitrio permotus, sed rationibus, quae mihi satis idoneae videntur, adductus statuo. Nam Autor ve∣tustissimi Catalogi totidem annos ei Pontifici, qui Soterem proximè praecessit, satis disertè tribuit, ut ex Consulatibus eidem assignatis patet. Quippe de proximo Soteris de∣cessore intelligenda sunt illa verba, Fuit temporibus Anto∣nini Pii à Consulatu Clari & Severi usque duobus Augustis. Quae sententia in secundo Catalogo & Pontificali truncata legitur, à Consulatu Clari & Severi. .... & Consules omissi sunt certissimè duo Augusti; quia iidem docent Soterem sedisse à Consulatu Rustici & Aquilini, qui duobus Augustis in Consulatu successêre. Liquet igitur decessorem Soteris usque duobus Augustis Pontificatum tenuisse. Nihil enim ex historiâ certius afferri potest, quàm eum qui in Pontificatu proximè Soterem praecessit, fuisse ipsum Ani∣cetum,

ut est antè à nobis abunde demonstratum. Ani∣cetus autem An. Dom. CXLII. exeunte ordinatus est, & defunctus duobus Augustis Coss. An. Dom. CLXI. ineunte. Quare sedit annos XVIII. & menses aliquot. Quod & adhuc magis confirmatur. Nam qui ordinem Pontificum immutabant, annos mutare non solebant; ideò quot Pio tribuuntur, tot Aniceto assignandi sunt. Catalogi autem duo, secundus & tertius, Pio tribuunt annos XVIII. menses IV. dies III. Pontificale annos XIX. menses IV. dies III. Quod qui non observabant, antiqui Breviarii confectores, utrique, Pio & Aniceto, eundem annorum numerum tribuebant, undecim nempe. Reformatores Ba∣roniani Pio octo, Aniceto novem pro arbitrio substitue∣bant. Prudenter Onuphrius, cùm in has angustias in∣cidisset, Hygino nullos, Pio alios Consules assignavit; sed Anicetum decessisse ait duobus Augustis Coss. Sub iisdem etiam Heinschenius obiisse vult decessorem Soteris, sive eum Pium, sive Anicetum putes. Hîc igitur Autori 〈◊〉〈◊〉 tiquissimi Catalogi rectè explicato assentior; quem, si opportunè ubi hiulcus est suppleatur, & ubi depravatus est emendetur, in Pontisicibus, qui sequuntur, tutissimè se∣quendum esse existimo.

II. Est praeterea aliquid in Historiâ nobis relictum, quod huic Chronologiae suffragari videatur. Irenaeus qui sub Pio & Aniceto vixit, lib. 3. cap. 4, observat Valentinum Romam venisse sub Hygino, increvisse sub Pio & per∣mansisse usque ad Anicetum. Cerdonem venisse pariter Romam sub Hygino, Marcion autem, inquit, illi succedens invaluit sub Aniceto. Unde ego colligo Marcionem sub extremo Aniceti Pontificatu periisse; quia non dicit cum usque ad Soterem permansisse, ut de Valentino dixerat, increvisse eum sub Pio & permansisse usque ad Anicetum. Colligo etiam Pio & Aniceto praesertim plures annos tribuendos esse, quàm vulgò tribuuntur, quia post obitum Hygini Marcion nondum haereticus fuit; sub Aniceto

mortuus est, & tamen diu in haeresi vixit. Et haec etiam inde confirmari videntur, quòd Marcion ad annum Do∣mini centesimum sexagesimum minimè vixisse videatur. Certè Tertullianus agens de Valentino & Marcione, libro de Praescriptionibus ad finem secundi Saeculi scripto, Adhuc in Saeculo supersunt, inquit, qui meminerint eorum, etiam proprii discentes, & successores ipsorum, ne se poste∣riores negare possint. Sic enim loqui solebant de iis qui ultra XL. imò L. aut plures annos antè mortui sunt. Ita Hieronymus adversus Luciferianos, Supersunt adhuc homines, qui illi Synodo [Nicaenae] interfuerunt. Et si hoc parum est, quia propter temporis antiquitatem rari admodum sunt. Haec ille scripsisse videtur circa annum CCCLXXX, LV. annis post Concilium Nicaenum. Ita Cyrillus Cate∣chesi sextâ, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. Odio habe omnes haereticos, eum praecipuè qui à maniâ nomen habet, qui sub Probo Imperatore exorsus est. Nam septuaginta annos integros error ille incepit; & huc∣usque supersunt homines, qui haereticum illum suis oculis con∣spexerunt. Cùm Probum nominat, sine dubio secundum ejus Imperii annum innuit, quem tot characteribus in∣signem fecerat Eusebius in Chronico; erat autem An. Dom. CCLXXVII.; unde sequitur Cyrillum hanc Catechesin scripsisse circa annum CCC XL VII. ut non immeritò dixerit Hieronymus eum Catecheses in adolescentiâ com∣posuisse; siquidem sub Theodosio Principe octo annis inconcussum Episcopatum tenuerit usque ad An. Dom. CCCLXXXVI. Catecheses autem intelligo tum Illumi∣natorum, tum Mystagogicas; mihi enim videntur omnes eodem anno à Cyrillo nondum Episcopo scriptae. Et penè sexaginta anni à nece Manichaei effluxisse videntur,

quando illa scripsit Cyrillus, & etiam tum restatus est aliquos superfuisse, qui ipsum Haeresiarcham viderant. Sic omnino intelligendus est Tertullianus, aliquos in Saeculo tum fulsse, qui non 〈◊〉〈◊〉 Marcionem, ante XL. sed & Valentinum, ante plures quàm L. annos defunctum suis oculis conspexerant.

III. Non igitur immeritò concludo, Anicetum, cujus Pontificatus toties in Historiâ Ecclesiasticâ obiter com∣memoratur, Romae sedisse per annos octodecim & menses complures, ab An. Dom. CXLII. ad annum CLXI. 〈◊〉〈◊〉 euntem, & tum demum defunctum esse, Antonini Pii XXIII. Coss. duobus Augustis, cùm jam expirasset Mar∣cion haereticus Antoninianus, sub Pio impius.

CAP. XXII.

I. Soter tenuit annis IX. ab anno CLXI. ad CLXX. II. Numeri Ordinationum, in primis hisce Pon∣tificibus, nec fidem merentur, nec solent annis quibus sederint Pontifices, respondere. III. So∣terem nemo unquam veterum Martyrem agnovit. IV. Conclusio.

1. ANiceto succedit Soter, ut superiùs dictum est, or∣dinatus anno CLXI. seditque annos novem usque ad annum CLXX. Coss. Cethego & Claro. Ita Cata∣logus secundus de Sotere, Fuit temporibus Severi, à Con∣sulatu Bustici & Aquilini usque Cethego & Claro. Per Severum intelligendus Verus Imperator, qui saepe Severus appellatus est, ut alibi ostendimus; & in Pontificali etiam legitur, Fuit temporibus Veri & Marci. Haec ex primo Catalogo, qui nunc hoc loco mutilus est, sine du∣bio desumpta sunt, ut ex anteoedentibus & sequentibus Consulibus liquidò apparet. Unde Pseudo Isidorus pri∣mam Soteris Epistolam à se confictam datam esse ait, Nonis Maii Rustico & Aquilino viris Clariss. Coss. Ad quae verba Censor Blondellus, 〈◊〉〈◊〉 datam fingit, an. XI. 〈◊〉〈◊〉 Aniceto succedit Soter. Quod falsissimum est. Tempus satis benè ejus Pontificatûs 〈◊〉〈◊〉, quamvis Epistola Pontifici minimè conveniat. Idem impostor more suo secundam Soteris Epistolam datam scribit, Cethego & Claro Coss. ultimo scilicet illius Pontificis anno. Ubi iterum Censor, Ad finem addita 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tempori, quo sedit Anicetus, congruit, non Soteris Pontifi∣catui. Quod perabsurdum est. De eodem Catalogus tertius à Schelstratio editus, Soter sedit annos IX. menses

VI. dies XVII. Annos eidem VIII. integros in Chronico & in Historiâ tribuit Eusebius, VIII. etiam Eutychius, IX. Indiculus Nicephoro tributus, & Syncellus, & Ado. Cùm haec tanto omnium Chronologorum tum Graecorum tum Latinorum consensu firmarentur; nihilominus Baro∣nius Pontificatum Soteris mirâ licentiâ amputavit, eique assignavit annos tantùm quatuor minus diebus duodecim, resectis planè quinque annis. Et Petavius in Rationario Temporum, solâ ejus autoritate permotus, Soter post Ani∣cetum cùm sedisset annos quatuor, agonem implevit. Labbéus etiam sequax paulo accuratiùs, ut putavit, S. Soter Papa Martyrium subiit, die XXII. Aprilis, cùm sedisset annis III. mensibus XI. & diebus XXI. quem secutus est in Chro∣nico magno Acciolius. Neque mirum. Tanta enim auto∣ritas Ill. Cardinalis, ob causas minimè ignotas apud Ec∣clesiam, vel saltem Curiam, Romanam fuit, ut omnia Breviaria, quae apud eos adeò sacra sunt, statim corri∣gerentur, vel potiùs ad ejus mentem corrumperentur. Nam cùm Pius V. ex Decreto Concilii Tridentini Breviarium Romanum An. Dom. MDLXVIII. restituisset, Libri omnes editi An. Dom. MDLXIX. ut observat Halloixius, ad XXII. Aprilis haec de Sotere habuerunt, Sedit in Pon∣tificatu annos novem, menses tres. Eadem etiam legeban∣tur in aliis Editionibus post aliquot annos factis, quae mihi visae sunt, ut in illâ Parisiis An. Dom. MDLXXXIII. Ant∣verpiae MDLXXXVIII. Salmanticae MDLXXXIX. Quae verba ex libro Pontificum, sive Pontificali Damasi, ut in ipso Breviario notabatur, sumpta sunt. Sed postquam Baronius 〈◊〉〈◊〉 Pontificalis elevasset, & Annales suos Sixto V. dedicasset, in eorum verborum locum, extrito Pontificalis Damasi titulo, haec irrepserunt, Sedit in Ponti∣ficatu annos tres, menses undecim, dies decem & octo; sci∣licet ex arbitrio Ill. Cardinalis, & mandato Clementis VIII.

II. In Annalibus quidem rationes aliquot hujusce muti∣lationis, sed tam parcè & tam timidè referuntur; ut se ipsas prodere videantur. Quòd tres tantùm, inquit, ordi∣nationes fecisse reperiatur, haud longiori tempore sedisse possumus opinari. Planè ficulneum est hoc argumentum. Nam Numerus Ordinationum sexto Saeculo excogitatus, gratis tantummodo & sine ullo fundamento prioribus Romae Pontificibus assignatus est. Ac praeterea, si dare∣mus hunc numerum trium ordinationum Soteri rectè tributum fuisse, nullo modo sequitur eum vix quatuor annis sedisse. Nam ipse secundi Catalogi Autor, qui tres tantùm ordinationes Soteri attribuit, annos eidem novem assignavit; adeoque ex numero ordinationum de duratione Pontificatûs judicandum esse voluit. Et si anni Soteris, aliorum etiam Pontificum, ob eandem rationem ampu∣tandi erunt. Verbi gratiâ, Alexander tres ordinationes fecisse dicitur, sedisse autem annos decem, & idem tra∣ditur de Sixto. Eleutherus dicitur sedisse annos quinde∣cim, ordinationes autem fecisse tantummodo tres. Haec igitur nihili sunt. Sed necessitas Annalistam compulit ut Pontificatum Soteris amputaret; nempe quia constat ex Historiâ sub Persecutione Lugdunensium Romae sedisse Papam Eleutherum. Ergo ante eam persecutionem Soter mortuus est. Et quidem hujusmodi necessitas saepe cor∣rupit Annales Ecclesiasticos; ut aera Diocletiani, & annus primus Valentiniani Baronium duos annos absorbere coë∣gerunt. Sed haec necessitas de Pontificatu Eleutheri ex antecedentibus erroribus, & quidem pluribus, nata est; nec intercidendo aliquot Soteris annos removeri de∣buit.

III. Quamvis etiam hinc subdolè Baronius Martyrium Soteris expiscatus est. Statuit enim hâc persecutione, quâ Lugdunenses passi sunt, sublatum fuisse Soterem Papam; ut illud ex falsâ suâ Chronologiâ obtineret, quod aliunde haurire non potuit. Quis enim unquam ante autorem

Breviarii sive Correctorem Soterem Papam Martyrium subiisse legit? In Breviario quidem ex Decreto Concilii Tridentini restituto, & jussu Pii V. edito, ad diem XXII. Aprilis extat Lectio ex Pontificali Damasi & Gratiano desumpta, in quâ Soter disertè dicitur Martyrio coronatus. Sed neque apud Gratianum, neque in Libro Pontificali, qui illic Damaso tribuitur, Martyrii Soteris ulla mentio facta est. Sed postquam ipse cum aliis viris doctis Marty∣rologium Romanum, ut vocant, restituisset, & ex jussione Sixti V. recognitum, & notis suis illustratum, edidisset; tum demum sine ullâ dubitatione lectum est, Romae viâ Appiâ Natalis S. Soteris Papae & Martyris.

IV. Haec hubui quae dicerem de annis veterum Romae Episcoporum, ac praecipuè Hygini, Pii, & Aniceti, ad quo∣rum tempora multa quae ad Historiam Ecclesiasticam per∣tinent, à seriptoribus coaevis aut supparibus disertè refe∣runtur. Unde constat Annales Ecclesiasticos maximae secundi Saeculi partis immanibus & foedis Metachronismis seatere, nec sine hâc similive novâ Pontificum Romano∣rum Chronologiâ à tantâ labe liberari & redintegrari posse. Et quamvis Heinschenius novam nobis Pontificum Chro∣nologiam nuperrimè excuserit, multosque Ill. Annalistae errores liberè detexerit, non tamen verae historiae satisfacit. Neque cùm illa scriberet, Historiae Ecclesiasticae monumenta in consilium adhibuisse videtur; sed tantummodo veterum Tabularum ab alumnis Ecclesiae Romanae serò delineatarum naufragia compingere, & ubi inconstantes sunt conciliare, ubi manifestò falsae aut corruptae aut mutilae apparent, fupplere atque dealbare, maximâ supputationis habitâ ra∣tione, veritatis aut etiam verisimilitudinis minimâ.

Notes

• Tertio Vespa∣siani, nou Tra∣jani, anno mortuus A∣grippa junior.
• Phot. Bibl.
• Cod. XXXIII.
• Bell. Jud. L. II. c. 24.
• Ant. L. XX. c. 5.
• Niceph. 〈◊〉〈◊〉. L. III. c. 3.
• Spanhem. & 〈◊〉〈◊〉.
• S. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉 tertio Tra∣jani anno con∣tigisse putârunt Veteres.
• Script. Eccl. in 〈◊〉〈◊〉. L. 〈◊〉〈◊〉.
• adv. Jovin.
• * Quo anno obiit S. Joannes, codem Trajani Persecutionem, 〈◊〉〈◊〉 omnium obitus, quos in 〈◊〉〈◊〉 Per∣secutione passos credebant, con∣tigisse existi∣mabant.
• Syncell. p. 346.
• Niceph. Callist L. III.
• Quibus nixi Ratiociniis
• Veteres tam varias de S.
• Joannis obitu sententias ad∣invenerint.
• Iren. L. II. c. 39.
• L. III. 3. Graeca apud Euseb.
• H. E. III. 23.
• L. I. adv. Jovin.
• Objectio prima de tempore ve∣latae à Clemente 〈◊〉〈◊〉.
• Fictitia est se∣cunda illa Do∣mitilla Virgo.
• Xiphilin.
• Ap. Euseb. H. E. III. 18. & Chron.
• Resp. ad Grot.
• Cap. V. §. 2.
• Non fuit primis Christianitatis initiis in honore Virginitas, ne quidem apud Philosophos.
• Baron. Martyr. Maii VII.
• Lucian. 〈◊〉〈◊〉.
• Sed nec apud Sacerdotes.
• Orig. cont. Cels. p. 21.
• Nihil imminu∣tus Sacerdotii honor legitimo Matrimonio.
• Lucian. 〈◊〉〈◊〉.
• Claudian. in 〈◊〉〈◊〉.
• Quis Eunuchus propter Reg∣num Coelorum.
• Phil. IV. 8.
• S. Matth. V. 29, 30.
• Minut. Fel.
• Octav.
• Tertull. A pol. c. 46.
• 〈◊〉〈◊〉. Le∣gat. p. 153.
• Edit. Oxon. p. 157.
• 〈◊〉〈◊〉 in 〈◊〉〈◊〉 habe∣bant primi Christiani.
• 1 〈◊〉〈◊〉. VII. 24.
• Conjugium non∣aspernabantur nonnulh in Ecclesiâ hono∣ratissimi.
• Clem. Alex.
• Strom. III. p. 448. & apud
• 〈◊〉〈◊〉. H. E. III. 30.
• Diss. I. ad 〈◊〉〈◊〉. n. 23.
• De Monog. c. 8.
• Exhort. Cast. c. 8.
• Nec 〈◊〉〈◊〉 Con∣jugii à loci sui sanctimonia
• 〈◊〉〈◊〉 cense∣bant.
• Alexandrin.
• Strom. IV. p. 522.
• Vid. Ep. Thean. & ejusd. A∣pophthegm. apud Clem.
• Nonnullos cum Uxoribus etiam consuevisse veri∣simillimum est.
• Strom. VII. p. 736.
• Euseb. H. E. III. 30.
• Herm. Past. L. I. vis. 2. n. 3.
• Graeca. ap. Orig.
• Philocal. c. 1. p. 9.
• Herm. Past. L. I. vis. 2. n. 2, 3.
• Herm. Past.
• L. III. Simil. 9. n. 11.
• Rationes Apo∣stoli pleraeque majorem Coeli∣batûs Utilita∣tem quàm Con∣jugii respiciunt, paucae potiorem etiam Honesta∣tem.
• Rationes aliae quibus factum ut Apostolicis quoque tempo∣ribus caeperit in pretio esse Virginitas.
• Origen. L. VII. cont. Cels. p. 365.
• Basilides 〈◊〉〈◊〉.
• Clem. Alex.
• Strom. III. init.
• Diss. I. ad Iren.
• Clem. Alex.
• Strom. II. p. 〈◊〉〈◊〉.
• — III. p. 436.
• — VII. p. 765.
• Epitom. Theodot. ad fin. Clem.
• Alex.
• Ap. Clem. Alex.
• Strom. III. p. 452
• — III. p. 543.
• Caepit certè de Facto, illo quoque 〈◊〉〈◊〉, in honore esse Virginitas.
• Ep. I. ad Cor. p. 50. Ed. Jun.
• Epiph. Haeres. XXX. n. 15.
• Hieronym. L. I. adv. Jovin.
• Diss. I. 〈◊〉〈◊〉 〈◊〉〈◊〉. n. 29.
• Epiphan. Haer. XXX. n. 2.
• Hegesip. ap.
• Euseb. H. E. II. 23.
• Polycrat. ap.
• Euseb. H. E. III. 21. V. 24.
• 〈◊〉〈◊〉 ap. Eus.
• H. E. III. 37.
• Clem. Alex.
• Strom. III. p. 436.
• Ap. Euseb. H. E. III. 29.
• Non tamen sequitur Virgi∣nitatem pro∣fessam esse juniorem illam Domitillam.
• Clem. Rom. Ep. I. ad Corinth. p. 3.
• Trajano pri∣mùm Impe∣rante, ad pub∣licam Virgini∣tatis professio∣nem admissae, sed in Vidua∣rum Collegio Virgines.
• Epiphan. Haer. XXX. n. 2.
• Ignat. Ep. ad Smyrn. fin.
• Tert. de Virg. vel c. 9.
• Polycarp. Ep. ad Philipp.
• Virgines in Viduarum Collcgium admissae nullae minores 〈◊〉〈◊〉.
• Just. Ap. II. p. 62.
• Athenag. Leg. p. 153. Ed.
• Oxon.
• Vota a pud Viduas nulla.
• Explicatur locus 1 Tim. V. 12.
• Joseph. Antiq. XVII. 15.
• Athenag. Leg. P. 153.
• 〈◊〉〈◊〉. 〈◊〉〈◊〉.
• Nec proinde, pro Viduarum exemplo, Vir∣ginibus erant Vota aut Vela ab Episcopis imponenda.
• Ep. LXII. 〈◊〉〈◊〉.
• Recapitulatio.
• Ad 〈◊〉〈◊〉 Obj. Resp. Veri∣simile non est Martyrem ob∣iisse Clementem.
• Iren. L. III. c. 3.
• Tert. Praescr c. 3.
• Nec Martyrem disertis verbis appellavit 〈◊〉〈◊〉; credidit tamen, sed nullo 〈◊〉〈◊〉, ut vide∣tur, Veterum 〈◊〉〈◊〉.
• H. E. III. 34.
• De Script. Eccl. Clem.
• 〈◊〉〈◊〉. de adult.
• 〈◊〉〈◊〉. Origen.
• Confuderunt Fabulatores Clementem Consulem vorè Martyrem cum Clemente Pon∣tifice.
• Euseb. H. E. VI. 13. Phot.
• Est etiam ali∣unde suspecta receptior illa dispositio quâ Clemens mor∣tuus sub Tra∣jano creditur.
• Ad tertiam Obj. Resp. Scripsit
• Clemens ad Co∣rinthios sub
• Nerone, non sub Domitiano.
• Clem. Ep. 1. ad Corinth.
• P. 1. Ed. Jun.
• Pag. 〈◊〉〈◊〉
• 〈◊〉〈◊〉. 53.
• Pag. 33.
• Herm. L. I.
• Vis. III. n. 8.
• Pag. 62.
• Quo sensu Ec∣clesiam Corin∣thiam 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 appellârit Clemens.
• 〈◊〉〈◊〉. Diss. II. 〈◊〉〈◊〉 Iren. 〈◊〉〈◊〉. 15.
• Pag. 61.
• Pag. 54.
• Epocha Tertul∣lianea à XV.
• Tiberii 〈◊〉〈◊〉.
• In initio Mar∣cionis termi∣nanda.
• Iren. LI. c 29.
• Quod quidem Marcionis ini∣tium cum Pio concurrerit, non Imperatore,
• Clem. Alex.
• Strom. VII. fin.
• sed Pontifice, & quidem cum Pii Pontificis initio.
• Iren. L. III. c. 4.
• Epiph. 〈◊〉〈◊〉. 42. n. 1.
• Incldit Epocha Tertulliani in eundem An∣num, quo coe∣perit Pius, pro rationibus Cl.
• Cestriensis, Eutychianis.
• Tertull. adv.
• Jud. c. 8.