De vita et rebus gestis nobilissimi illustrissimique principis, Guilielmi ducis Novo-Castrensis, commentarii ab excellentissima principe, Margareta, ipsius uxore sanctissima conscripti ; et ex Anglico in Latinum conversi.

APPENDICULA Continens Paucula AUCTORIS Observata.

I.

IN nupero Civili bello, longe difficilius fuit Domino meo Exercitum conscribere pro Rege, quam Parlamento contra Regem: Non solum quia Parlamentum multiceps erat, Dominus meus unica Persona; sed &, quia Regimen Monarchi∣cum tunc temporis in odio esse coeperat, & max∣ima pars Civium in Rebelles prona Parlamentum adjuverunt aut pecuniis, aut personis aut utris∣que; cum Domini mei Exercitus ad defenden∣dam Personam & Jus Regium collectus est, suis & Amicorum opibus. Sic est, & experti novi∣mus;

Rebelles citius & numerosius confluunt ad oppugnandam, quam fideles subditi ad conservan∣dam Regis Majestatem. Quod quidem deploran∣dum, Malos bonis alacriores esse & animosiores, addo & feliciores.

II.

Observavi multos immerito Caesari comparatos, adulantibus Poetis. Hoc autem de Domino meo fidenter & vere dicam, Quanquam Caesaris For∣tunam non habuit, habuit tamen Caesaris Forti∣tudinem, Prudentiam, Clementiam, Ingenium. Imo in quibusdam major Caesare. Caesar cum Exer∣citu emissus & instructus est a Senatu Populoque Romano, penes quos Imperium Orbis erat. Do∣minus meus, ut dixi, collegit Exercitum suis opi∣bus & Amicorum (plurimos enim Amicos, Cog∣natos & Affines habebat in parte Boreali) illo tempore cum Serenissimus Rex suorum Regno∣rum vix compos erat. Tantum valuerant Re∣belles subditi.

III.

Observavi Nobilissimum Dominum meum sem∣per odio habuisse illam Artem Politicam, quae

nunc obtinet; quae vero nomine est Dissimulatio, Adulatio, Astutia sub specie Honestatis & Bene∣volentiae. Dicentem audivi; Optimam Politiam esse, juste agere, pie, & prudenter: juxta Dictum vetus, Sapere est Bene vivere. Quisquis, inquit, dictis aut factis fallax est, fidem perdit apud om∣nes Bonos. Attamen, Sapientis non est fallacias singulas notare, sed eas quas sua refert notasse, idque in tempore. Magna enim pars est Sapien∣tiae singula accommodare suo tempori, atque om∣nia facere candide ac moderate. Verum, ea est improbitas hujus saeculi, ut Vir quivis Integer & sapiens everti possit a factione stultorum ac nebu∣lonum. Solatium petit nihilominus a Conscien∣tia, involvit se virtute sua, &, fecisse officium sine mercede gloriosum putat. Hic est Ille Heros, qui Posteritati relinquit Exemplum omnibus Titulis, omnibus Divitiis, omni Laude majus. Ita disse∣rere solebat meus Dominus.

IV.

Qui adeo sagax erat futuri, cum Rector fuit Principis (nunc Regis) Serenissimi Caroli, ut ef∣fata Ejus, quae tunc Auditoribus neglecta fuerint,

tanquam nullis rationibus fulta, post aliquot an∣nos Oracula viderentur, & Ipse Vates (heu) ni∣mium verus.

V.

In Motibus illis nuperis, plurimae fuerunt di∣versis locis Velitationes, plurimae minorum Ca∣stellorum obsidiones; quae (ut accepi a Domino meo) Exercitum distrahere, viresque ejus minuere, & Bellum continuare solent: cum Res transigi posset a conjunctis Copiis, uno aut altero Prae∣lio, minori cum nocumento Reip. minorique ef∣fuso sanguine. Sic censuit Ille; Dividere Exer∣citum Regalem, terra vel mari, esse quasi Corpus unum in partes dissecare.

VI.

Erant in iisdem Bellis nostris Aliqui, Titulo ma∣gis Generales quam reipsa; cum neque Copiae, nec Disciplina, neque Praelia responderent huic Nomini. Domini mei Exercitus, ni fallor, Exercitus fuit maximus & instructissimus a Parte Regia, & maxi∣mis praeliis nobilitatus.

VII.

Observavi multos crepare magna, cum nihil so∣lidi habeant. Vetus est Dictum: Canes timidi ve∣hementius latrant.

IX.

Observavi, Fortunam prosperam Personas atque Res obscuras illustrare; Adversam vero, Illustres obscurare.

X.

Porro, sicut sordidi Homines Divitias praeferunt Famae, Ita Nobiles Viri Famam anteponunt Di∣vitiis. Illis, nihil dulce nisi lucrum: His, Honor suus est vita charior.

XI.

Eo malignitatis processit Invidia, ut Virtuti sua laus raro tribuatur. Imo, pro Bonis mali, pro Fortibus ignavi, pro Fidis Perduelles in precio sunt. Quod telum Sapientes a Publico arcet: Nempe, tutissimum est latere.

XII.

Ita est. Invidia virtutem sequitur: Etiam He∣roes illi Veteres, Caesar & Alexander, nisi cum Virtute Fortuna conspirasset, fastidium invenissent pro laude & gloria.

XIII.

Didici, facilius esse Loqui quam Agere, obli∣visci quam meminisse, punire quam remunerare: Usitatius, adulationem anteferre Veritati, Utilita∣tem justitiae, praesentem operam praeterlapsae.

XIV.

Praeterea notavi, Eos qui maximum subiere pe∣riculum, minima frui parte spoliorum.

XV.

Insuper, Potentissimorum Principum favore quos∣dam homines insignes videri, qui absque eo nihil habent Eximium.

XVI.

Adhaec, observavi Praefectos Provinciales alibi terrarum, non honoribus tantum sed reditibus auctos; in Anglia autem, nihil fere amplius nan∣cisci nisi Titulos.

XVII.

Denique, Qui bella non attingunt, seu Civile seu Externum, eos procul esse a periculo, atque damno: ideoque Cautos homines (dum Heroes sanguine suo Gloriam quaerunt) in Umbra malle quam in Luce versari.

FINIS.