Thesaurus medicinæ practicæ expræstantissimorum tum veterum tum recentiorum medicorum observationibus, consultationibus, consiliis & epistolis : summa diligentia collectus ordineq, alphabetico dispositus / studio & opera Thomæ Bvrnet ...

Sectio sexta. De Mania.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 (〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 ab in∣saniendo) latinis furor seu in∣sania, delirium est intermissionis ex∣pers sine febre, sed cum furore & fe∣rina quadam rabie conjunctum· ori∣tur à dispositione spirituū fervida & ignea· concomitante forsan maligna & venenata qualitate· hanc dispositi∣onem produci volunt authores à bile atra· qui hoc malo laborant feroces sunt & effraenes, & nisi vinculis co∣hibeantur, vestimenta propria dilace∣rant, & in obvios quosque immanis belluae instar dentibus, unguibus & pugnis impetum faciunt: nec sibi ipsis parcunt· vigilant praeterca per· tinacissimè, stupendum adest corpo∣ris robur· imminentem maniam osten∣dunt aurium tinnitus, gravitas capi∣tis, splendores oculis obversantes, tristes & longae curae praecedentes, ira ex levi occasione, oculi fixi, in ob∣scoenum & ineptum risum nimia proclivitas, consueti haemorrhoidum & mensium fluxus suppressio· ali∣quando fit mania à causis externis, quales sunt, philtrum, solanum, cere∣brum felis; canum, vel luporum mor∣sus: aliquando etiam per consensum

fit, & uteri imprimis, & tunc dicitur 〈…〉〈…〉, de quo infra lib. 18. sect. 3••.

Subsectio prima. Pro Mania.

IUvenis quidam dissolute vivens puellam praedivitem contra pa∣rentum voluntatem abductam sibi matrimonio copulavit, ipsius{que} boni▪ mox dilapidatis, cam pessime tracta∣vit▪ adeo ut saepe desperabunda seip∣sam interficere cogitare••▪ tandem ad insaniam redacta, vestes dilacerabat, ••••••laque catenis vincta, etiam stra∣men in 〈…〉〈…〉 vidi, minu∣tim unguibus 〈◊〉〈◊〉 deoque devecta ad Empiricum quendam ru∣sticum▪ qui 〈◊〉〈◊〉 curare solebat, 〈◊〉〈◊〉 septimana, venis di∣versis i••plo••is aper••is, atque univer∣so 〈◊〉〈◊〉 ill•• s••guine detracto, ab eo fuit cura••••. Inde domum reversa de∣bilis & pallida, mortuo marito, alte∣ri nupsit, cum quo ad quadraginta annos vixit sana, sterilis 〈…〉〈…〉. Felix Platerus. obs. lib. 1. pag. 86.

Viriquidam quad••••genarius à mul∣ti•• annis melan••holiae adeo obnoxius fuerat, ••t administratione re•• fami∣li••ris 〈◊〉〈◊〉 à magistratu interdictum fuerit▪ tandem 〈…〉〈…〉 cum 〈…〉〈…〉 omnia dilace••••n••••, & frequenter se∣ipsum 〈…〉〈…〉 vin∣culis 〈…〉〈…〉 mo••i∣busque continuò ferè sudoribus nunc frigidis nunc calidis madidus erat. ego cum advocatus essem, clysterem acrem infudi, deinde venam in cubi∣to dextro incidi, eodemque die post coenam nonnihil laudani in aq. bor∣rag. dissoluti exhibui; frontem & tempora o••. rosac. & viol. inunxi· ea nocte utcunque quietior fuit· postero die ad· ℈j. extracti melanagogi ex decocto polip. fol. sen. beton. cuscu∣tae sca••ios. aliisque appropriatis ex∣hibui· ••omoit bis tervo, alvus quin∣etiam quater aut quinquies sub∣ducta fuit· hinc impetus ille maniae aliquomodo remisit, eodem die post coenam iterum som••i••erum confecti∣oni 〈◊〉〈◊〉 mixtum exhibu••· quie∣vit satis benè ea nocte, & altero die penitus me••e constabat· post ali∣quo•• dies cum melanagogum aliquo∣ties reiterassem, & extractum helle∣bori nigri semel atque iterum exhi∣buisse••, ita restitutus fuit, ut ab eo tempore & usque nunc rebus suis do∣mesticis quam prudentissimè prospi∣ciat. Gull. Fabritius Hildanus. obs. 9. cent. 4.

Retulit mihi nuper quidam vicinae ecclesiae pastor, in suo pago intra tri∣duum sanatum fuisse maniacum, ex∣hibito canis cerebro cocto (addebat unius coloris canem esse debere) affir∣mabatque sibi praeterea alios tres no∣tos esse, qui eodem medicamento sint sanati· commendatur etiam ce∣rebrum a••ietis nondum venerem ex∣perti, si nimirum. caput uno 〈…〉〈…〉,

cerebrumque postea cum farina, ad∣ditis cinnamomi, zinzib. nuc. mosch. macis, caryophyll. an ℥ss. (forsan ʒss.) super prunis misceatur, & in partes tres divisum manè exhibeatur, ita ut post sumptum medicamentum dua∣bus horis nihil comedat aeger, ac in caeteris quoque rectam diaetam obser∣vet. Daniel Sennertus practic. lib. 1. part. 2. cap. 15.

Subsectio secunda. Pro Mania.

FRequentibus phlebotomiis inter∣jiciendae sunt purgationes in hunc modum.

℞. Lapid. lazuli ʒjss. diagrid. ʒss. turbith. ʒj. senae ℥ss. epithym. crem. tartar. an. ʒij. cinam. & cortic. citri an. ℈j. croci ℈ss.M.F. pulvis· cu∣jus dosis erit ʒj. vel ℈iiij. cum jus∣culo, vel liquore appropriato.

℞. Ramentor. hellebor. nigr. ℥j. infund. per triduum in aq. pluviae ℥iiij. decoq. lento igne ad tertias· co∣laturae adde mellis opt. despumati ℥ij.M. capiat cochl. j. cum jusculo pingui. vel,

℞. Extract. helleb. nigr. ℈ss. syr. viol. ℥j. pro una dosi· omnia medica∣menta ex helleboro confecta, ut vi∣num, syrupus, & oxymel, ad hujus affectus curationem plurimum con∣ferunt. Unde olim ferunt Melam∣pium Amythaonis medici filium, vino helleborato Praeti Argivorum regis fi∣lias, quae se ••oves existimabant, libe∣••••sse.

Balnea aquae tepidae frequenter & post singulas purgationes usurpanda sunt.

Ordo medicamentorum purgan∣tium hoc in morbo talis est, ut pri∣mo apozema alterans & purgans per tres aut quatuor dies exhibeatur, post venaesectionem in utroque brach••o celebratam· deinde purgantia medi∣ocria ex potionibus, pulveribus, aut syr. magistrali bis in septimana exhi∣beantur· vehementia verò bis in men∣se, interjectis continuò venaesectio∣nibus· diebus autem intermediis bal∣nea, julepi praeparantes, aut juscula alterantia, tum etiam opiatae robo∣rantes exhibeantur· pr••ter julepos vulgares, sequens 〈◊〉〈◊〉 s••ccis paratus erit utilissimus.

℞. Succ. borrag. bugl. & pomor. redol. an. ℥iij. aq. ••umar. & cichor. an. ℥iiij. sacch. al••▪ ℥vj. coq. depu∣rentur & aromati••en••u•• santalo citrino· capiat ℥vj. manè & se∣rò.

Opiata in sequentem modum con∣cinnari poterit.

℞. Conserv▪ 〈◊〉〈◊〉 viol. bugl. an. ℥j. conserv. fl. tamarisci, & caryophyll. hortens. caulium lactuc. condi••. cor∣tic. citr. condit. an. ℥ss. myrobal. em∣blic. condit. numero 1. confect. al∣kerm. & de hyacinth, an. ʒiij. pulv. elect. diamarg. frig••i & letif. Gal. an. ʒj. corall. praep. margar. praep. an▪ ʒss. cum syr. de pomis redol. F. opiata· de qua capiat ad magnitudinem casta∣neae, superbibendo parum julepi aut aquae appropriatae. Inter specifica hoc unum adjiciemus, quod in illustri

quadam familia Monspeliensi, pro se∣creto gentilitio, & haereditario habe∣tur, illiusque descriptio talis est.

℞. Fol. meliss. M.j. incid. minu∣tim. & infund. in spiritus vini ℥iiij. deinde adde margarit. praep. ʒss.M. dosis cochl. ij.

Denique cauterium suturae coro∣nali applicatum maximè probatur à Gordonio, ejusque utilitatem confir∣mat historia cujusdam maniaci; cui cum esset vulnus inflictum capiti cùm cranii fractura, quamdiu fuit vulnus apertum, tamdiu benè habuit; vulnere sanato reversa est mania. La∣zarus Riverius. prax. medic. lib. 1. cap. 13.

Quidam Adolescens maniacus, ad cujus curationem potentissima reme∣dia usurpata fuerant, ita ut ventum fuerit ad usum antimonii, trepanum, & arteriotomiam temporum; cum haec omnia nihil conferrent, castratio∣nem consului, qua usurpata, remissa fuere omnia symptomata, & furor omnino cessavit, manente tamen de∣lirio melancholico, ita ut mania in melancholiam versa fuerit. Samuel Formius. observ. 32.

Subsectio tertia. Pro Mania.

MAniae cura perfecta talis est, exhibeatur vomitorium ex aq. bened. post▪ vomitorium per ali∣quot dies capiat decoctum anagalli∣dis flore purpurto (sine omni addi∣tamento) vinum nullo modo exhi∣beatur. Praeparetur lixivium tale.

℞. Herbar. cephalic. cum flor. q.v. coq. in aq. fontana. Deinde ℞. bacc. laur. rad. hellebor. nigr. an. q.s. con∣tund. invicem crassè, & insuantur sacculo interbastato & longiori· sac∣culum coque aliquantulum in prae∣dicto lixivio· tandem per novem dies continuos accipe singulis diebus istius lixivij lb ij. calefac, & cum lin∣teolis in eo madefactis & leviter ex∣pressis sove caput rasum per integram horam, postea sacculum istum applica suturae coronali (quamdiu calet) cum bona ligatura, patiens incumbat lecto, & si fieri potest, quiescat· tunc mira expurgantur, per omnia capitis emunctoria; & alvus simul aliquan∣tum fluit (hinc colligitur à quibus∣dam usum hellebori apud veteres ex∣ternum potius fuisse quam inter∣num) sic nimirum fuligines inhae∣rentes cranio· & cerebro mirabiliter dissolvuntur, quod sane nulla alia re∣media praestare poterunt· ultimum in hoc morbo refugium est cranii a∣pertio cum trepano.

In insania, mania, melancholia eti∣am, tanquam specificum laudatur san∣guis asini· hâc aestate fabrum quen∣dam lignarium restituit hic sanguis ex venis post aures captus, in quem linteola munda, nulli usui antea ex∣posita, macerentur & exsiccentur· usus est talis▪ ex his laciniis cape quantitatem duos digitos latam & unum pollicem longam, macera in haustu aq. fontanae, donec col••r ex∣eat· hanc aquam da epotandam aegro∣tanti triduo integro manè semel, &

quantum fieri potest, fudorem evoca quem elicit hic sanguis. Io. Hari∣mannus. practic. chymiatr. pag. 55. & 56.

Faber quidam lignarius amens fa∣ctus toto anno ita permansit, utcun{que} solita implorarentur remedia; cum curru vinctus ad fuos rediret, solutis vinculis è plaustro desiliit in stagnum profundum; tandem extractus pro cadavere, & in currum depositus, & deinceps per annos octodecim à ma∣nia liber vixit· idem remedium in aliis maniacis aliquoties deinceps ten∣tavi, nec me fe••ellit eventus, nisi quo∣ties formidine praecoeiter amentes ex aqua extraherem· fabri exemplo didici perinde fore sive in aqua dulci vel falsa submersio contingat. Io. Helmont••us. tract. cui tit. Demens ida••.

Aliis non juvantibus tentari pote∣rit hujus morbi curatio per transfu∣sionem sanguinis vitulini▪ ex arteria vituli crurali, in venam aliquam bra∣chialem maniaci; qualis nuper Pa∣risiis in maniaco, ope tubuli, unâ par∣te arteriae vituli, & alterâ venae ma∣niaci accuratè inse••ti▪ foeliciter fuit facta· haec chirurgia etiam in aliis morbis curandis jam satis frequenter adhiberi fertur. Henricus Regius. prax. medic. lib. 1. curat. 15.

Sequenti medicamento, quod mi∣raculosum effectum habet, dixit mi∣hi D. Abrahamus vir longe optimus, se bonum sibi nomen in Moravia comparasse.

℞. Spec. diambrae ℥ij. infund. in vino destillato quatuordecim dies, ut latum digitum superemineat· adde opil▪ ʒvj. mumiae ʒss. succi hyoscya∣mi ℥j. corall. rubr. carabae, an. ℈ij. croci ℈j. mosch. gr. xvj. ambrae gr. xij. affuso rursus spiritu vini, ut super∣emineat latum digitum· digerantur post fornacem per mensem, quotidie agitando· dosis ℈ss. pro aegri consti∣tutione· maniacis, in vigiliis extre∣mis, colicis, in febribus ardenti∣bus, phrenesi & peripneumonia de∣sperata exhibetur. Carolus Oslevius. epist. 53. lib. 3. consil. & epist. Crato∣nis, &c.