Thesaurus medicinæ practicæ expræstantissimorum tum veterum tum recentiorum medicorum observationibus, consultationibus, consiliis & epistolis : summa diligentia collectus ordineq, alphabetico dispositus / studio & opera Thomæ Bvrnet ...

MEDICINAE PRACTICAE. Liber Quartus.

De Affectibus à Litera, D. incipientibus.

Sectio prima. De Dentium affectibus.

DEntes variè affici solent, mo∣do enim exerti aut longiores prominent, modo atterun∣tur, aut mandendo, aut ex∣ternarum causarum vi. Stupeseunt a∣liquando frigidioris & acidi humoris influxu, & acerborum crudorumque fructuum esu. Nigrescunt etiam & foedo lentore obducuntur, detergendi incuria, frequenti dulcium esu, masti∣catione fructuum nigrorum, humo∣rum vitio sursum expirantium propter viscerum impuritatem, & hydrargyri illitu in lue venerea. Hinc est quod foeminae faciem pingentes fucis ex mercurio plerumque dentes malè co∣loratos habeant. Vacillant quandoque mobilesque fiunt externa vi concussi, & quum eorum radi•• multo humore madet laxiorque fit alveolus; defectu etiam alimenti, ut in senibus, & in∣unctione hydrargyri; & à succis pra∣vis gingivas erodentibus. Dolore pa∣riter conflictantur acerrimo, qui grae∣cè dicitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quae nihil ali∣ud est quam tristis dentium sensus ab ipsorum continui per humores soluti∣one proveniens.

Causa est humor frigidus vel cali∣dus, serosus, salsus, & acris, qui vel in maxillae membranam, vel in denti∣um nervum, vel etiam in corpus de∣cumbit. fluxionis hujus materiae prin∣cipium plerum{que} est è capite, aliquan∣do etiam ab inferioribus partibus pro∣cedit. Si humor in dentibus putrescat, vermes inde generari solent, qui dolo∣ris dentium etiam causa sunt. Corro∣duntur pariter dentes & cariem pati∣untur ab acribus humoribus ad ipsos defluentibus, Ita ut frangantur, & fru∣stulatim excidant.

Subsectio prima. Pro Dentibus dealbandis.

INter omnia quae dentes praeservant à putredine, & dealbant, maximè commendatur oleum vitrioli, si cum a∣qua misceatur, cum purae & integrae carni sit innoxium, & corruptam sal∣tem tollat. vituperant autem multi il∣lud, quia verum illius usum ignorant: qui verò eo uti sciunt, foeliciter in magnis morbis adhibent: gutta u∣na vel altera saccharo vel mel∣le rosae. admista mirificè deter∣get dentes, & gingivas putridas cum ulceribus oris plurimum juvat. Eadem vi, qua c••mphora, propter partium tenuitatem praedita est, & cum refrigerantibus datum refrigerat, cum calfacientibus eorum calorem au∣get, atque universi corporis substan∣tiam minori no••a, quam Camphora, quae humido radicali inimica est, per∣meat. Io. Crato. consil. 8. lib. 5.

℞. Fol. rosmar. ℥ss. siccentur, in pulverem redigantur, adde panis albi in pulverem combusti ʒij. corall. rubr. ʒj. alabastr. ʒss.M.F. Pulvis. quo quotidie dentes fricentur. •• est optimum medicamentum. Post fri∣ctionem os aqua rosmari colluatur. Roderions à Fons••c••. Tom. 1. consult. 46.

Optimum est remedium, & saepe experientia comprobatum ad dentium radices carne obducendas, dentesque firmand•••• & dealbandos opiata se∣quens. Parum aluminis in olei Sul∣phuris ℥j. pone. adde Conserv. bu∣gloss. vel ros. ℥vj. & deterso dentium tartaro ope Scalpelli lignei, admove∣atur opiata, & intra 15. dies, si haec saepe fiant, dentes firmabit, dealbabit, & carnem gingivarum producet. Pe∣trus Borellus. obs. 65. cent. 2.

Subsectio secunda. Pro Dentium Dolore.

PRaemissis venae sectione, scapula∣rum scarificatione, & medicamen∣to lenitivo, quibus dolor multum se∣datus est, ad sequens topicum tandem devenimus.

℞. Mastich. staphysagr. an. ʒj. sem. hyosciami. ℈j.F. duo globuli in panno lineo raro, unum post alterum masticabat, & pituita ex ore defluen∣te, ab omni dolore liberata est aegra, cum quadam admiratione, hoc reme∣dio nunc juvante, quod prius dolo∣rem inferebat, idque ob causam ante∣cedentem nunc per evacuationes ablatam: cum in iis adhibendis reme∣diis ordo servandus sit, quem Empi∣rici ignorant. Petrus Forestus. obs. 3. lib. 14. De affectib. Labiorum gingi∣varum dentium oris &c.

Cum juvenis essem in dente mola∣ri insignem dolorem habui, dens cum corruptus esset, & Chirurgus eum extraheret, extrahere non potuit, vi∣debatur tamen paululum elongatus, & dolor cessabat ad 4. vel 5. annos. Sed postea redeunte dolore, extractus

est idem dens, & ab eo tempore us{que} in senectutem, nullo unquam dolore dentium laboravi. Quanquam postea anno aetatis meae 63. cum alius dens mihi doleret etiam molaris, ac attritus & corruptus esset, & aliquo modo vi∣deretur mobilis, deliberabam ob do∣lorem insignem, ut idem extrahere∣tur, propter senium tamen non aude∣bam, Cum Bononiae contigerit eo tempore, quo studiis ibidem in Italia impallescerem, quod Dentarius in fo∣ro publico cum in sene detraheret den∣tem, subitò extinctus est. ob ingen∣tem tamen dolorem accessi Chirur∣gum, qui eundem extraxit, qui equi∣dem omnino corrosus erat, quan∣quam radicitus inhaereret. dente ab∣lato, statim dolor cessavit: neque un∣quam postea ullo dolore affectus sum. Petrus Forestus. obs. 4. lib. 14.

Famula nostra cum asperrima hyeme lintea exposita lavaret, vento boreali flante, ex frigore dolorem dentium incurrebat, cum lana succida oleum Chamaem. & aneth. circa dolentem locum exterius admovebam: inun∣gebam quoque unguento Alabastrino. illud enim egregiè valet in omnibus doloribus dentium, ut experti saepe sumus ex quacunque causa. Auri in∣stillari jussi castorei exiguum cum nar∣do in oleo coctum, quo & Aetius uti∣tur. Postea maxilla inflata, quod bonum erat signum, materiam foras evocari, continuando inunctionem, dolor cessavit. Aetius commendat suffitum ex canis mortui dente, ita ut fumus inde progressus ore excipiatur. Deinde dentem ustum exiguo aceto tritum in ore retinendum praebet. Pe∣trus Forestus. Schol. obs. 5. lib. 14.

Corpore expurgato, imperavi ut supra dentem dolorosum radicem la∣pathi acuti poneret per taleolas con∣cisam; quo remedio dolor multos an∣nos affligens illicò sedatus est, cum tanto successu, ut eodem remedio in aliis quam plurimis (praecedentibus tamen universalibus praesidiis) prospe∣rè usus fuerim. Habui illud à rustico quodam Petrus Forestus. observ. 6. lib. 14.

Subsectio tertia. Pro Dentium Dolore.

CApe opium in pauca quantitate, & manu calefactum, ita ut mol∣lescat ut cera, circumpone denti do∣lenti, aufert omnem dolorem stupefa∣ciendo. Item.

℞. Camphorae modicum, in aceto bulliat parum: deinde teneat aeger in os. valet ad omnem dentis dolorem. Bartholomaeus Montagnana. consil. 87.

Omnium praestantissimum est ole∣um buxi, quod tanquam incantamen∣tum, illicò dolores sedat, ad miracu∣lum usque, & pro maximo secreto habetur; ita ut hoc solo ditari aliquis possit. in foramen dentis gutta una vel altera injiciatur: ilicò dolorem tol∣lit; ideo nihil praestantius reperiri po∣test. Aliud remedium ad hoc fit ex oleo Champhorae, cujus gutta si intra foveam dentis instilletur, mirificè do∣lores sedabit. tertium est.

℞. Aq. plantag. ℥j. vitrioli rom.

contus. gr. ix.M. madefac. linteo∣lum in liquore calido, quo dentes & gingivae madefiant. possunt dentes ca∣vi aduri per stylum aureum vel argen∣teum ignitum, & ita firmatur erosio, cessat dolor, nec redit, sed franguntur dentes. Rodericus à Fonseca. Tom. 1. consult. 46.

Nil praestantius oleo terebinthinae chimico cum pulvere Camphorae; cu∣jus etiam oleum chimicè paratum est efficacissimum. item vitellum ovi assi applicatum prodest, ut & theriaca il∣lita. Exterius interim confert panis calidus nuper è clibano extractus, qui magis proderit, si cum sale, anisis, & pulvere florum anethi factus fue∣rit. Iul. Caesar. Claudinus. consult. 20.

Episcopus quidam Ecclesiae Lau∣ginganae dentium dolore infestissimè cruciabatur. cui ego supra dentes do∣lentes crebrò admovebam sequentem aquam lana vel linteolo exceptam; quâ statim omnis dolor evanuit, & plurimum ex ore phlegmatis pro∣fluxit.

℞. Aq. solan. ℥iij. ol. vitriol. rom. q.f. ut acida reddatur. probè diluan∣tur. Martinus Rulandus. curat. 9. cent. 1.

Illustrissima quaedam princeps tor∣quebatur miserè dentis cavernosi do∣lore: pro quo fraenando, molliendo & pellendo usa fuit multis variisque medicamentis in tali casu expertis & probatis, sed sine successu. vocatus tandem ego, guttas aliquot olei Cam∣phorae gossipio parvo excipio, ac den∣tis cavernae applicari jubeo. Quo facto cruciatus ilicò praeter omnem expectationem inhibitus & suppressus ex toto fuit, neque amplius rediit. hoc enim oleum certò domat, & abolet omnem dolorem. Martinus Rulandus. curat. 3. cent. 2.

In dentis cavernulam imposui ole∣um heraclei ligni, & confestim ex to∣to evanuit dolor: nam oleum istud humores extrahit, vermes dentibus in∣natos necat, & doloris omnem cau∣sam ex qua ortum trahit dolor, tollit. Martinus Rulandus. curat. 51.52, 53. cent 3.

Subsectio quarta. Pro Dentium Dolore.

PUrgato primùm corpore, cum do∣lor in dextro latere magis urgeret, allium contusum carpo dextro appo∣sui, unde cuticula abscessit, dolorque in eo latere remisit. verum in sinistro latere, dolor non solùm dentium regi∣onem occupabat, sed & temporum, totaque mala illic dolorem patiebatur, eumque intollerabilem, punctiones{que} in aure sentiebantur. itaque cucurbi∣tulas binas scapulis utrinque adhibui; allium etiam sinistro carpo applicatum fuit. in aures aqua ros. cum album. ovi & lacte conquassata, additis guttis 4. Extracti opii. immisit. temporibus oxyrrhodinum adhibitum addito oleo chamaem. Lotiones item crurum ex decocto herbarum capitalium factae. Hisce remisit aliquo modo dolor. re∣diit tamen. quare repetii cucurbitulas, rursusque purgavi, & postea scarifica∣tione

uti jussi. & hanc oris collutio∣nem praescripsi.

℞. Rad. bistort. pyrethr. an. ℥j. rad. ireos. ℥ss. herb. hyssop. agrimon. Salv. beton. majoran. an. Mj. fl. an∣thos. pj. Sandarach. pulv. ʒvj. piper. long. Zinzib. an. ʒij. bulliant in aqua, addito aceto donec decoctum acescat. utebatur eo tantùm tempore, quando dolor urgebat, aliò minimè, semper∣que profuit. temporibus hoc Epithe∣ma, cum stupa canabina, quoties do∣lor ingruebat, appositum fuit.

℞. Aq. ros. ℥iiij. aq. lavend. ℥j. la∣ctis. ℥ij. album. ovi agitat. numero j. pulv. sem. Cumini. ʒij. extracti opii liquidi. gut••. iiij. quoties applicuit, levamen sensit.

Naribus succum betae & fol. majo∣ran. cum penna indidit, unde sternu∣tatio secuta est. redeunte dolore pur∣gavi illam denuo extract. Cydon. ʒj. unde septies dejecit.

Cucurbitulae duae majores scapulis iterum adhibitae. Carpo brachii sinistri allium contusum bis apposui, & por∣tionem illius in aurem partis affectae immisit: quae adjumentum aliquod adferebant. jussi tandem ut dentem cavum malorum horum causam evel∣leret, quo facto, postea ab ejusmodi doloribus, liberata fuit. Felix Plate∣rus. obs. lib. 2. pag. 397.

℞. Rad. pyrethr. ʒij. rad. angel. ʒss. sem. staphysagr. ʒj. cubeb. ℈j. nuc. mosch. ʒj.F. pulvis adde Sac∣char. ℥ss. & cum infus. gummi tra∣gacanth. F. rotulae. masticet expuen∣do.

℞. Rad. alth. pentaphyll. an. ℥ij▪ rad. galang. ʒij. liquirit. ℥jss. Salv. beton. an. Mj. fl. ros. malv. an. pj. fl. antho••. pss. hord. pj. nucis mosch. ʒij.F. decoctio in aqua & vino ad lb iij. in colatur. dissolve diamor. ℥ij. mell. an∣thos. ℥jss. aceti Scill. ʒj.F. gargaris∣ma quo saepè fauces gargarizet. Felix Platerus. obs. lib. 2. pag. 403.

Mira vi praedita est nicotiana nuper huic orbi illata. Cum ego ipse ante annum vehementer ex dente labora∣rem, hanc decoxi ex aqua, adjectis chamaem. floribus, tepidi hujus decocti cochlear ore tenebam, expuebam, ac idem agebam horis duabus: dolor mitescebat: postridie cum ex more meo hortulum in suburbiis accessissem, in∣clinatoque capite quid graminis evel∣lerem, liquor croci flavedinem refe∣rens copiosè è naribus meis affluxit, nicotianae odor••m referens; ac omnis dentium dolor evanuit. Mihi toto vi∣tae curriculo nec sanguis, nec quid praeter serosam pituitam, è naribus fluxit unquam. At nihil ego vidi hoc effluxo liquore flavedine altiore tin∣ctum. Io. Heurnius. lib. 1. Methodi ad Praxin.

Parva quaedam lamina ferrea à sere∣niss. Farnesta gente tanquam arca∣num quoddam pro sedando dolore dentium haberi potest. qua quidem la∣mina si confricentur extremitates in∣fernae aurium usque ad incalescentiam partis, sedabitur dolor. Benedictus Syl∣vaticus. obs. 2. cent. 2.

Subsectio quinta. Pro Dentium Dolore.

MUlier quaedam gravida septime∣stris, & biliosi temperamenti, tan∣to dentiū dolore correpta est, ut frustra tentatis omnibus remediis, per multos dies insomnis & clamitans cum la∣chrymis, & vigiliis continuis, quae∣libet remedia, imò ferrum & ignem experta, ad desperationem ferme ad∣ducta fuerit. ita ut coactus fuerim ipsi exhibere nocturnis horis (quia tunc praecipuè intollerabilis ipsi dolor erat) laudan. opiat. gr. iiij. quibus cum pauca quantitate confect. de hyacin∣tho assumptis, post horae quadran∣tem placidè per aliquot horas dormi∣vit, ac sine dolore expergefacta, reli∣quum graviditatis tempus jucundè transegit. Lazarus Riverius. obs. 90. cent. 4. vel Simeon Iacoz.

Infinitos à dolore dentium liberavi, denti corroso admovendo tantillum gossipii oleo buxi imbuti. illud autem oleum extrahitur per retortam igne reverberii, scobem illius prius infun∣dendo per 24. horas in vino albo, & omnia simul destillando. primùm e∣greditur aqua ac••da, quae etiam ad eundem affectum confert, simplici ab∣lutione dentis, mox egreditur oleum usui diligenter reservandum. hoc eti∣am remedio foeliciter usus sum.

℞. Sem. plantag. ʒij. tormentill. ʒiij. rad. hyoscyami albi ℈iiij. omnia exsiccata redigantur in pulverem sub∣tilissimum addendo opii gr. j. inclu∣dantur nodulis qui macerentur in de∣cocto sequent.

℞. Fl. Sambuci. Mj. ros. rubr. pij. bulliant in aceto ad usum dictum.

Hi noduli in decocto dicto macera∣ti, intra dentes leviter comprimun∣tur, & detinentur, & intra exiguum temporis spatium multus humor effluit per os, & dolor aufertur. Samuel Formius. obs. 40.

D. Leseq. Medicinae Doctor, se curatum vidisse retulit dolorem den∣tium sale fraxini, quo impletur digi∣tale mulierum, aut quid simile, & applicatur arteriae temporum, ubi sen∣titur pulsatio, & intra breve tempus nodum facit in arteria, quo fluxus intercipitur. obs. 11. observationum hinc inde decerpt••rum & Riverio com∣municatarum.

Subsectio sexta. Pro Dentium Dolore.

ANno 1647. Gravissimo dentium dolore afflictus sum, qui cum circa mediam noctem intollerabilis e∣vasisset, frustulum tabaci ore assum∣psi, & diu leviter masticavi, donec vomitus excitatus est: quo omnia a∣limenta in coena assumpta rejecta sunt, & cum iis multa pituita, dolor verò intra duas horas evanuit. Laz. Riveri∣us. obs. 31. cent. 4.

Anno 1645. Correptus sum fre∣quenti & molesta salivatione cum do∣lore dentium acerbissimo. Sumpfi resinae jalapae gr. viij. quibus optimè & blandè purgatus, serosam illuviem

in corpore redundantem, doloresque in diversis corporis partibus excitan∣tem, 7. dejectionibus, in maxima co∣pia excrevi. & sequenti die à praedi∣ctis doloribus, & molestissimo ptya∣lismo immunem me sensi; attamen post. 2. menses reversus est dolor den∣tium, & ptyalismus, qui sumpto eodem medicamento intra 24. horas prorsus evanuerunt. Simeon. Iacoz. obs. 15.

Cum ego olim cum aliis à viro pri∣mario sat lauta coena exceptus essem, quidam gravi dentium dolore infestari coepit, ut incoenatus abire constituerit; jussi aliquantulam sustinere patientiam, & paulisper morari; interea modicum Camphorae adferri curavi cavitati▪ dentium inserendum, cum subitaneo levamine, ut animo hilari compotare licitum usque ad metam. Augustinus Thonerus. obs. 1. De Dentium Dolore. lib. 2.

Bursa pastoris contusa & auribus in∣dita avellanae magnitudine optimum est remedium, & saepe expertum: est enim quidam aurium cum dentibus consensus. Allium etiam contusum cum salis momento, & pollici admo∣tum vesicas efficit, è quibus apertis aqua fluit, qua fluxio à dentibus de∣rivatur, & dolor eorum tollitur: quod non minus mirum est, quam cum Galenus è contra digitorum im∣potentiam motus admoto in dorso Emplastro ad nervorum origines cu∣ravit. Petrus Borellus. observ. 27. cent. 3.

Emplastrum ex pice burgundica cum pulvere nucis mosch. arteriae temporali admotum multis contulit, eosque a dentium dolore liberavit. Petrus Borellus. obs. 68. cent. 4.

Anno 1648. Tumores quidam ge∣narum cum dentium dolore populari∣ter grassati sunt, à fluxione Catarrho∣sa ob pluvias immodicas, at omnes breviter curati sunt, qui ficum inver∣sum calefactum, saepe renovando, in∣terius admoverunt; tumor enim citò maturatus in ore aperiebatur, & cum sputo evacuabatur. Idem obs. 86. cent. 1.

Subsectio septima. Pro Dentium Dolore.

ILlustrissima quaedam princeps tem∣pore hyemis patiebatur dolorem dentium diuturnum ac gravem, denti∣bus maximè erosis, cavisque existen∣tibus, remedia quibus foelici cum suc∣cessu usus sum, fuere sequentia.

℞. Extract. panchymag. Croll. ℈jss. gumm. gutt. laxat. gr. iiij▪ (erat enim difficilioris solutionis) ol. succin. anis. stillat. an. gt. ij.M.F. pilulae nume∣ro xxj. pro una dosi. accepit in auro∣ra, & sufficienter excrevit. praemisso hoc minorativo, noctu antequam Cu∣bitum se conferret, accepit▪ pro catar∣rho sistendo v. vel vj. de istis pilu∣lis.

℞. Oliban. selectiss. mass. pil. de Cynoglossa an. ℈ss. laudan opiat gr. iss. ol. carui succini an. gutt. iiij. cum Syr. papav. f. pil. numero xxv.

Interdiu utatur istis morsulis contra catarrhos, pro lubitu accipiendo ali∣quoties.

℞. Oliban. el. nuc. mosch. an. ʒj. mastich. liqurit. pulv. an. ℈ij.C.C. u∣sti praep. ʒj. coriandr. praep. ʒjss. con∣serv. ros. antiq. ʒvj. sacch. aq, ros. so∣lut. lb ss.℥ij.F. confectio in morsulis. Si dolor urgeat, placetur istis topi∣cis.

℞. Aq. salv. beton. verben. an. ℥jss. aceti, fl. caryoph. rosac. an. ℥ss. ol. succini, caryophyll. an. gt. iij. laudan. opiat. aceto scyllit. solut. gr. iiij. cam∣phorae solut. gr. ij.M.F. gargaris. vel sic fiat.

℞. Rad. alth. pyrethr. bistort. ire∣os, ras. ligni sanct. an. ℥ss. fol. hyssop. salv. verben. beton. an. Mss fl. anthos, sambuc. an. p.j.F. decoctio in colat. lb ss. dissolve aceti rosac. ʒvj. laudan. opiat. gr. v. ol. caryophyll. gutt. v.M.F. gargarism. atque his Deo bene∣dicente, immanis ac diutinus dolor remisit, placarique coepit. Io. Petrus Lotichius. observ. 4. cap. 4. lib. 2.

Ex unico alumine inveni solatium, quod ignita scutella fusum in pulve∣rem redegi, cumque nuce moschata & mellis, q.s. in mortario in linimenti formam permiscui; quo per vices partem dolentem inunxi non vano successu, sopiti enim dolores & nox quieta fuit. Thomas Bartholinus. hist. 54. cent. 5.

Vidi os brachii bufon is statim primo contactu odontalgiam tollere. Io. Hel∣neontius. tract. cui tit. Butler.

Quicunque excavatos dolentesque dentes digitis eximere sine omni mo∣lestia & cruciatu cupit, is dissolvat ʒij. gummi ammoniac. aut galbani cum sufficiente lacte esulae aut hyoscy∣ami, & coquat lento igne donec la•• absumatur· ex his gummatibus con∣formet globulos, & erosis foramini∣bus dentium imponat per noctem & sic sine dolore eximere dentes poterit. Franciscus Ioel. pract. lib. 2. sect. 6.

Si dentes sunt cavi & dolent, vel etiam citra cavitatem in dentibus do∣lentibus praestans est oleum cayophyll. in cujus ʒj. camphorae, ℈ss. solutus fuerit· hujus compositi gutta una vel altera in gossipio (praesertim moschum redolente) cavo denti immissa, vel e∣tiam dolenti alioquin applicata, om∣nem dolorem aufert. Io. Hartmannus. prax. Chimiatr. pag. 120.

Carolus piso (qui existimat dolorem dentium à seroso humore ut plurimùm fieri) lib. De Morbis ab illuvie serosa. Refert seipsum dolore dentium per multos dies afflictum, ab assumpto medicamento purgante, post sesqui∣horam, sinceram aquam ad lb j. & amplius evomuisse, tanto successu, ut postea vel decem annis ab hujusmodi dolore immunis prorsus fuerit· quo e∣doctus experimento, simili affectu la∣borantibus, medicamenta serosos hu∣mores educentia praescripsit foelici suc∣cessu.

Praemissis venae sectione & purga∣tione, cucurbitulis item cum & sine scarificatione scapulis, & vesicatoriis▪ nuchae vel pone aures admotis & ap∣plicatis; ad fluxionem etiam inhiben∣dam, adstringentia temporibus utili∣ter applicantur. Q••alia sunt Empla∣stra ex gummi Elemi, vel mastiche so∣la, supra pannum sericum liquata▪ cum pistillo aeneo calefacto, Emplastrum

de mastiche officinar. vel contra rup∣turam· radix consolidae maj. recens, contusa & admota tempori in formam Emplastri, fluxionem efficaciter in∣tercipit. In aures quoque immittun∣tur medicamenta ad dolores denti∣um, quia venulae per quas fertur ali∣mentum ad dentes, per illas partes excurrunt. Ideo infunditur oleum amygd. amar. in aurem vicinam den∣ti dolenti, aut excipitur fumus aceti, in quo pulegium aut origanum cocta sint. Alii acetum in aurem infundunt, quo fluxio cohibetur efficacissimè, & in fluxione calida praecipuè confert. In frigida verò fluxione, succus allii cum theriaca mixtus, & in aurem tepidè instillatus, mirum in modum dolorem compescit. Idem praestat allii bulbus detracto cortice in formam supposito∣rii scissus, & in aurem intrusus.

Irritis omnibus aliis remediis, Dens praesertim si valde exesus fuerit, ferro extrahendus est, eo enim extirpato, statim dolor cessat, non amplius re∣versurus. Evulso dente, ea pars à qua extractus est, digitis undequaque comprimatur, ut ad naturalem situm statim redeat: postmodum aeger os colluat oxycrato tepido, caveatque ab a••re frigido. Si ver•• sanguis in tanta cop••a effluat, ut vix cohiberi queat, (quod interdum contingit ex vena vel arteria discissa) ••istitur ut plurimum ille sanguinis fluxus, apposito globulo solidiori ex linteo confecto, & digitis per horam unam a•••• alteram compres∣so· quod si non suc••••dat vitriolum ustum admovendum est, & linteum in aceto maceratum superimponen∣dum, digitoque comprimendum, do∣nec crusta inducta fuerit. Postremum remedium est cauterium ignitum, quo sanguis erumpens statim cohibetur. Si quis meticulosus Chirurgi manum r••fugiat, ea sunt tentanda remedia, quae ab authoribus passim proponuntur, & dentis casum promovere censentur: qualia sunt, pasta ex lacte tithymali, & thuris pulvere simul mixtis cum pauco amylo, in cavum dentis immis∣sa; radix ranunculi, cortex radicis mori, cinis vermium terrestrium, py∣rethrum aceto infusum, radix cucume∣ris agrestis aceto infusa, & simi∣lia.

Sed prae caeteris efficacissimam vim obtinet ad dentium casum promoven∣dum helleboraster, si ejus folio con∣trito dens confricetur: Sed diligen∣ter cavendum est, ne alii dentes hoc remedio tangantur, eorum enim ca∣sum promoveret.

Quidam rusticus cum dolore denti∣um acerbissimo premeretur, suasit al∣ter ut helleborastro dentem confrica∣ret: ille incautè hoc utens remedio, majorem partem dentium maxillae af∣flictae confricuit, & intra paucas ho∣ras omnes propemodum deciderunt. Si quis igitur ••am vehemens remedi∣um experiri cupierit, suaserim ut re∣liquos dentes ••era diligenter obducat. Lazarus Riverius. prax. medic. lib. 6. cap. 1.

Subsectio octava. Pro Dentium dolore.

MIles strenuus aestatis tempore li∣quatis crudis succis, in tribus molaribus superioribus dextri lateris immani dolore est concussus, ita ut rabie quadam, & doloris saevitie pres∣sus, furibundus veluti, & amens, è domo vociferans exire vellet. huic re∣vellentia primò omnia facta sunt prae∣sidi••, mox anodyna, soporifera, imò ipsum opium dentium cavo applici∣tum. Sed incassum omnia tentata: nam vehementius dolor aegrum vexa∣bat. Demum nive, qua aquam bi∣bendam refrigerabat, fortuitò in ore detenta, eaque iterum atque iterum accepta, à dolore intra horam immu∣nis evasit; & plures alii, qui hoc prae∣sidium sunt experti, doloris saevitiem effugêre. Zacutus Lusitanus. obs. 85. lib. 1. prax. admirand.

In dentium dolore à flatibus solent nostrates mulierculae, pro magno se∣creto rapi sub cinere calente assi infi∣mum orbiculum calidissimum post aures applicare. magna certè efficacia revellit, & dolorem sedat, ut ego, qui ejus rei, experientiam & feci, & ab aliis factam observavi, testari pos∣sum. Io. Fienus. lib. De Fla∣tibus. c. 16.

Si à ventriculo dolor est, medetur vomitus, idque subitò, sicut gravissi∣mos dolores dentium videmus subitò, simul ac evomuit aliquis, tolli. Io. Cra∣to. lib. 4. epist. ep. penult.

In acerbis dentium doloribus pyro∣tica ex usu sunt, quoniam educitur quaedam sanies tenuis· & mirum tam exigua materia & pauca excreta, tam acerbos dolores dentium sedari. Guil. Ballonius. lib. 1. epidem. & ephimer. pag. 87.

Dens à cadavere extinctis viribus defuncto, quemlibet dentem hominis vivi, solo attactu marcessere excidere∣que facit· quod non item praestat dens à cadavere violenta nece interempto, vel acuto mox morbo extincto. Io. Helmontius. tract. cui tit. Tumulus Pe∣stis.

Io. Heurnius mulierem quandam pipere aquatico denti dolenti indito protinus dolorem sed••sse testatur. Lau∣dat idem Sandaracham albam (gum∣mi Juniperi) in aceto coctam.

Dentium etiam dolori ut secretum remedium hoc adhibuit.

℞. Rorismarini hederae▪ arbores∣cent. an. Mj. coque ex posca, tepidè ore retineatur. In notis ad cap. 8. lib. 5. Patholog. Io. Fernelii.

Subsectio nona. Pro Dentium eruptione in denti∣tione.

AD dentitionem facilitandam, ce∣rebro cuniculi vel leporis in vi∣no cocto, vel butyro recenti cum mel∣le permixto, gingivae infantium levi∣ter & saepe ungendae: quod si solidi∣ores & duriores dentium protrusio∣nem remorari velle videantur, unde

saepe gravissima accidentia & sympto∣mata supervenire solent, imprimis convulsiones & diarrhaeae lethales, morsque ipsa; tunc sine mora scalpel∣lo, aut incisorio alio acuto aperiri pote∣runt, quod tutò & sine metu inflamma∣tionis, doloris, aut haemorrhagiae fiet. qua operatione Chirurgum magnum & celebrem, & suos & multos alios infantes dentientes, à gravissimis sym∣ptomatibus liberasse in Galliis vidi. Felix Platerus. prac. tom. 2. cap. 8. pag. 336.

Fricare gingivas cum cerebro lepo∣ris, facit nasci dentes infantium sine dolore· verum utrum crudo vel cocto utendum sit non dicunt authores. co∣ctum non bene permiscetur melli: ideo mulierculae crudum accipiunt, & cum cochleari uno mellis concuti∣unt. Sed valde fluidum est; ideo mi∣nus mellis accipio; ut in crassius lini∣mentum coeat, meliusque frictione gingivis adhaereat. Petrus Forestus. obs. 8. lib. 14.

In eruptione difficili dentium apud pueros maxillae saepius inungantur bu∣tyro recenti, & facilius prodeunt· quod si nec hoc modo prodire vide∣antur, & necessitas urgeat, accipe sanguinem è crista gallinacei recentem, & cum digito semel tantum, vel ad summum bis inunge gingivas, & sine difficultate aliisque accidentibus tan∣dem prodibunt. Io. Hartmannus. pract. Chimiatr. pag. 121.

Subsectio decima. Pro Dentibus mobilibus.

℞. VErnicis mastich. an. ℥j. gum∣mi elemi, terr. sigillat. bol. armen. an. ʒjss. gummi dissolvatur in aceto scillit. & reliqua pulverisen∣tur, postea cum oleo terebinthinae ad∣dita modica cera fiat linimentum. tum manè fricentur dentes cum panno li∣neo intus & extra, suaviter tamen, deinde laventur cum vino aromatico, postremò fricentur leniter cum prae∣dicto linimento. Io. Baptista Monta∣nus. consil. 113.

℞. Mellis. ℥ss. Sandarac••. seu ver∣nic. ammoniac. alumin. scissil. thuris, an. ʒss.M. bulliant in aq. vitae, ℥iij. aceti alb. ℥j. unica ebullitione. dein co∣letur· colaturae calenti adde croci, gr. ij. & cum bombace hoc liquore calido imbuta dentes & gingivae fricentur. Hoc quidem praesidium non solum mobiles dentes confirmat & robo∣rat, verum etiam congelatos in pri∣stinum statum restituit, dolorem se∣dat, & rheuma desiccat. Io. Zecchius. consult. 72.

Mobiles dentes firmiores reddit hic pulvis.

℞. Corall. utriusque an. ʒij. ma∣stich. tragacanth. gummi arabic. an. ʒj.M.F. pulvis. Io. Crato. consil. 8. lib. 5.

Subsectio 11. Pro Dentium nigredine.

HOc unum praestantissimum judi∣co, tum ad abstergendos mun∣dificandosque dentes, tum etiam à pu∣tredine conservandos: quod hujusmo∣di est.

℞. ossium dactylorum, ʒij. corall. rubr. ʒj. farin. lupin. ʒiij. scyllae assat. ʒvj. rad. Irid. ʒiij. contundenda con∣tundantur, & omnia mis. cum opti∣mo melle, ut F. trochisci parvi, exsic∣centur in umbra: Postea usus tem∣pore dissolvantur vel in aceto scyllit. vel in vino albo, & cum eo liquore abluat singulis diebus manè dentes, & foveantur tenendo in ore istum liquo∣rem, sed prius diligenter fricentur panno albo subtili mundo. Aliud den∣tifricium optimum.

℞. Cortic. ostreor. combustor. & pulverisat. ʒiij. vernicis seu sandarach. arabum. ℥ss. rad. Irid. ʒij. rad. aristol. gentian. cent. maj. an. ʒij. terantur omnia per se. Deinde M. & excipi∣antur cum oxymel. scillit. F. trochisci parvi. & postea usus tempore, fricen∣tur dentes cum illis, & laventur cum aceto scillitico, vel dissolvantur tro∣chisci cum vino, & fiat sicut supra di∣ctum est.

Aliud praestans remedium, quod dentes mirum in modum abstergit, & à putredine praeservat, prius frictis dentibus, sola gutta olei vitrioli liniat dentes, & postea perfricentur cum panno asperiore, statim enim decidunt sordes per plurimum tempus in iis col∣lectae. Io. Baptista Montanus. con∣sil. 111.

Montanus retulit se didicisse Romae ex quadam muliere, se formae atque virium integritatem oleo vitrioli ac∣ceptum debere. ipsi enim significavit, se ex ejus usu dentes quos in juventute pessimos habuerat, nunc pulcherri∣mos habere & firmissimos; gingivas etiam firmas. Addiditque quod vide∣retur sibi ob ejus usum tardius senes∣cere. Usa erat autem singulis diebus una aut altera guttula, gingivas & dentes leniter fricando. Io. Baptista Montanus. cons. 113.

Subsectio 12. Pro Dentibus nigris.

NOs Matronae cuidam imperavi∣mus ut cum oleo vitrioli gutta 1. aut altera aquae admixta dentes fri∣caret; hoc enim modo & flavi & ni∣gri albissimi evadunt. Oleum etiam vitrioli vacillantibus dentibus pro∣dest.

At pumex ignitus vinoque albo bis extinctus, & tertia vice ignitus reli∣ctus donec refrigeretur, absque alia extinctione, demum tritus & ablu∣tus albissimos facit dentes: nec eo ma∣gis celebre experimentum invenitur. Imò si dentes eo quamvis non com∣busto sed trito fricentur albissimi eva∣dunt. Petrus Forestus. obs 13. lib. 14.

Cinis tabaci ad dentes abstergendos & dealbandos mirè efficax est. Laza∣rus Riverius. lib. 6. prax. med. cap. 2.

Subsectio 13. Pro Dentium stupore.

VIr quidam stupore dentium fre∣quenter corripiebatur. huic por∣tulacam commanducandam proposui: nam secundum Paulum, stupori bene facit portulaca commesta: huic etiam profuit. Nuces pineae, avellanae quo∣que aut juglandes commanducatae prosunt, ut & caseus commestus. Pro∣dest etiam si sale dentes confricentur. Petrus Forestus. obs. 9. lib. 14. & Schol.

Subsectio 14. Pro Dentibus vacillantibus.

UTatur hoc Gargarismate.

℞. Aq. ros· vel plantag. lb ss. mu∣riae olivar. condit. bene percolatae, ℥ij. vel ℥iij. alumin. ʒij. vel ʒiij. aceti ro∣sac. ℥j. huic immisceri poterit oxymel scillit. parum· aut si gratius habere velis mellis rosac. parum. oxymel scil∣liticum in istis omnibus ex defluvio in os fauces & gingivas affectibus valde utile est. quare author sum etiam si a∣maricet, ejus tibi multum esse usum. Est enim singularis ei facultas ad den∣tes confirmandos & stabiliendos, humores exsiccat, influxum omnem arcet, dealbat dentes, atque omni putrilagine absumpta, anhelitum ex ore corruptum emendat. Reinerus So∣lenander. consil. 29. sect. 2.

Est hic pulvis efficax.

℞. Rad. cyperi, sumach. gallar. ba∣laust. ros. rub. an. ℈iiij. alumin. ℈ij.C.C. usti, ℈ij.F. omnium pulvis sub∣tiliss. quo dentes gingivaeque fricentur leviter. Hoc modo solent brevi con∣firmari. Paratu facilis etiam hic est, & tamen ita applicatus utilis.

℞. Gallae coctae in aceto ad aceti consumptionem & exsiccatae, ʒij. ma∣licorii, myrrhae, alumin. usti, C.C. usti, an. ℈jss.F. pulvis subtilis. Usus idem qui superioris. quod si pulverum horum affrictus gingivarum infirmitas mobilitasque dentium non patitur, a∣cetum in quo alumen solutum sit, qui∣dam ore continendum propinant; quod etsi utile sit, tamen quia acerbi∣us esse videtur, licebit hoc decocto subscripto in os sumpto dentes gingi∣vasque fovere, non enim colluere uti∣le est.

℞. Gall. ʒij. myrrh. ʒj. malicor. rad. Ireos, an. ℈j. rad. cyperi, alumin. an. ℈j.C.C. usti, ℈ss. aceti, q.s. coquantur, & aceto excolato ore contento, foveantur dentes & gin∣givae.

Mitius hoc est, paratu facilius & plurimis profuit. Myrrhae quantum vis, incoque vino, & addito oleo olivarum dentes & gingivas fove, firmat dentes, confortat, & ne cor∣rodantur aut dissiliant efficit. Reinerus Solenander. consil. 24. sect. 3.

Subsectio 15. Pro Dentium Verme.

DEntium vermes decoctum corti∣cum fraxini interimit· Item decoctum rad. urticae, quod etiam dolorem dentium tollit. Io. Crato. cons. 8. lib. 5.

Mihi secretum suum communicavit Rusticus Empiricus. Saevum nempe cervinum linteo exceptum & ad ig∣nem liquatum imbibitumque & gin∣givis impositum; quo & vermes at∣trahi expertus est, & dolores mitigari. Thomas Bartholinus. hist. 96. cent. 3.

Sectio secunda. De deglutione depravata.

CUidam sexagenario deglutitio a∣deo depravata fuit, ut liquida omnia, praesertim vinum non sine suffocationis metu deglutire posset, reliqua verò quamvis solidissima, facil∣limè ad ventriculum descendebant. Rarum hunc affectum praecessit catar∣rhus & paralysis sinistri lateris. Cum itaque liquida sorbere non posset, & solidis non satis nutriretur, tandem ad summam imbecillitatem, lapsum∣que virium pervenit. Ego ad ipsum vocatus, primo pilulis (quas facillimè deglutiebat) corpus leniter expurga∣vi; deinde omnia quae ad vires in∣staurandas requirebantur exhibui· & quia ut dictum est, liquida imprimis vinum sine suffocationis metu, sorbe∣re non potuit, juscula utcunque spissa praeparavi, additis vitellis ovorum: pro potu lac amygdalarum dedi. hinc factum ut liquida facilius quam antea sorberet. Verum enimvero non diu post meum abitum, catarrhus denuo maximo cum impetu ad▪ latus sini∣strum & laryngem delapsus est, & de novo paralysin istius lateris induxit, quapropter cum nihil liquidi degluti∣re posset, nec solidis satis reficeretur corpus; vires quinetiam propter lon∣gitudinem morbi (antea enim femo∣ris os sibi fregerat) prostratae essent, brevi naturae debitum persolvit. Guil. Fabritius Hildanus. obs. 34. cent. 5.

Sectio tertia. De Diabete.

RArissimus est hic affectus quem Galenus bis tantum vid it. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Graecis dicitur 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, transire, quod citò transfera∣tur materia urinae. Vocatur etiam hydrops ad matulam, quod qui eo la∣borant, perpetua mictione matulas impleant. & 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, propter sitim huic affectui junctam. Est autem Diabetes immoderatum urinae proflu∣vium, quo assumptus potus nihil mu∣tatus profunditur.

Hujus mali causa proxima est at∣tractio renum depravata, cum reten∣tione debilitata propter intemperiem calidam excedentem; quam affluxus humorum acrium mordacium & sal∣sorum

renum parenchymati impacto∣rum infert. Locus affectus renes sunt.

Signa sunt, assidua oris siccitas, si∣tis intensa, urinae copiosissimum pro∣fluvium, corporis extenuatio, visce∣rum aestus & ardor. Malum est ple∣rumque lethale, & vix unquam cura∣tur.

Subsectio prima. Pro diabete.

SOmnum solito longiorem praece∣pimus & quietem, nam quodvis exercitium & immodicus motus, & animi affectus immoderati vitandi. tota vitae ratio omnino frigida esse oportet, alimentis crassis utendum, cibi sint crassi, bonique succi morda∣citate carentes ac frigidi. Dedimus igitur ptisanam, & sorbitionem ex a∣lica, pedes vervecinos, vitulinos, suil∣los, bubulos & h••edinos. caseum item recentem citra salem, & lac per sili∣ces aut ferrum ignitum scissum, seroso humore adempto, ova etiam sorbilia. & ex oleribus intybum, portulacam & lactucam; inter pisces saxatiles; inter fructus, pyra, poma & castane∣as. Quod ad medicamenta attinet, â venae sectione abstinuimus in valde vetula & exangui, quae alias convenit in principio in cubito. Syrupos ex portulaca, de ribes, acetosae, myrti∣num, rosac. & nymph•••• exhibui∣mus, qui bilem contemperarent. Tan∣dem ad hoc Electuarium deveni.

℞. Carnis cotoneor. conserv. con∣solid. maj. ros. vet. an. ℥ss. mucag. gummi tragac. & sem. cotoneor. cum aq. ros. extract. an. ℥ss. bol. armen. terr. sigill. an. ʒj. amyli. ʒiij. cum Syr. myrtino & papav. an. q.s.F. opi∣ata. Capiat bis in die & semel in nocte. lumbos inunximus hoc linimento.

℞. Ol. ros. omphac. cotoneor. nymphaeae, an. ℥ss. succi plantag. ℥j. santall. omnium ʒjss. cerae & aceti parum fiat linimentum. Lumbi quo∣que interdum unguento popul. inun∣gebantur. His tamen non obstanti∣bus naturae debitum persolvit. Petrus Forestus. obs. 4. lib. 24. De Renum Morbis.

Honestus quidam civis urinae deti∣nebatur profluvio: subinde uno die amplius quam urnam 40. librarum reddebat. b••bebat non minus· ut qui propter assiduam urinae profusionem, assidua quoque siti premeretur. Cum autem huic nulla prodessent remedia, & vix ulla sibi adhiberi pateretur, pau∣cis diebus deficiens, è vita commigra∣vit. Morbum hunc diabetem fuiss•• apparet, quem Galenus comparat laevi∣tati intestinorum seu lienteriae: quem∣admodum enim per hanc cibus as∣sumptus citò dejicitur; ita & in dia∣bete potus velocissimè per vias urina∣rias descendit. Rembertus Dodonaus. lib. obs. c. 32.

Diabetis specificum positum est in marte: essentia croci martis à Crollio descripta multùm hic prodest. Felici∣us operatur tinctura Smaragdi (de qua infra sectione de Dysenteria) tin∣ctura Corallorum, item sal Corallo∣rum mirabiles in diabete potestates ha∣bent.

Io. Hartmannus. pract. Chimiatr. pag. 268.

Erastus valde commendat Syrupum ex rad. Sumphyti maj. & prunis Sylve∣stribus confectum, quem se summa cum felicitate in affectibus huic malo similibus usurpasse testatur.

Narcotica, ut theriaca recens, Syr. de papav. & laudanum opiatum, pru∣denter usurpata, in hoc affectu pluri∣mum prodesse poterunt. Pro potu utatur aeger aqua ferrata cum Syr. aci∣dis & astringentibus: vel decocto pru∣norum Sylvestrium & corticis interio∣ris quercus. quo remedio fere solo se hunc morbum in puero curasse testatur Erastus. Lazarus Riverius. Prax. Med. lib. 14. cap. 6.

Subsectio secunda. Pro Diabete.

PUer quidam 7. annorum usu aci∣dularum Griesbachensium in tantum urinae profluvium incidit, ut an un∣quam simile visum sit, valde dubitem. Hinc sitis talis supervenit, ut singulis noctibus plus quam libras x. aquae (quantitatem vini, quod admisceba∣tur, non observarunt adstantes) ebibe∣ret, & eodem modo protinus, nihil alteratam, iterum emingeret. Ego cum alio Clarissimo medico in consili∣um adhibitus, victus rationem refri∣gerantem & insigniter nutrientem praescripfimus. Loco vini & aquae, quibus antea, copiosè usus fuerat, lac amygdal. & juscula castratorum, ca∣ponum & pullorum, in quibus vitella ovorum dissolvebantur, propinavimus. carnem assatam castratorum, perdi∣cum, caponum, turdorum, alaudarum, & similium avicularum dedimus. Hac cum per dies aliquot usus fuisset victus ratione, & vires nonnihil re∣collegisset, Syrupo rosato solutivo com∣posito cum rhab. & myrobal. citrin. corpus leniter expurgavimus, & per intervalla potiunculam sequentem ex∣hibuimus.

℞. Rad. tormentill. bistort. Sym∣phyt. maj. plantag. an. ʒij. fol. agri∣mon. veronic. ros. rub. an. Mss. coq. in aq. ad tertiae partis consumptio∣nem. in colat. ℥ij. dissolv. Syr. de ros. siccis. ʒij.C.C. usti & praepar. corall. praepar. trochisc. de spodio an. ℈j.M.F. potio. De praescriptis pul∣veribus quoque non rarò cum lacte amygdalino dedimus. renes unguentis & oleis refrigerantibus & adstringen∣tibus, veluti oleo rosac. myrtillorum, mastiches, unguento rosac. & comi∣tissae inunximus. His cum per aliquot dies usus fuisset remediis, & victus ra∣tione, plenissimeque restitutus esse no∣bis videretur puer, domum me contu∣li. Post meum abitum, cum victus rationem non observasset, & loco la∣ctis amygd. vinum aqua dilutum ite∣rum bibisset, denuo in eundem mor∣bum incidit, & quidem tam graviter, ut naturae debitum persolverit. Guil. Fabritius Hildanus. obs. 53. cent. 5.

Duo diabete labo••antes qui ita squalidos habebant renes, ut folia nym∣phaeae illis imposita, momento tempo∣ris chartae pergamenae instar durissima redderentur; postquam plurima fru∣stra

usurpata praesidia, tandem lactis asinini chalybeati potu unius mensis spatio nutriti, & philonio persico ex intervallis assumpto à tanto malo, me jubente, fuere immunes. Zacutus Lu∣fitanus. obs. 80. lib. 2. Prax. Ad∣mirand.

Mulierem quandam diabete labo∣rantem istis paucis & facilibus reme∣diis liberavi.

Manè & vesperi aegra residebat in Balneo aq. dulcis; in qua ferrum vel ignitus Chalybs aliquoties extinctus erat. Post egressum Balnei, regioni∣bus renum ac vesicae applicabat planta∣ginem aqua chalybeata decoctam. Ci∣bum praescribebam siccantem, & ex Chalybeata aqua vel lacte coctum. Martinus Rulandus. curat. 98. cent. 2.

Diabitem curatum vidi hoc medica∣mento.

℞. Cancror. fluviat. in clibano sic∣cat. & pulv. ʒj. thuris masculi ʒss. Sacch. modicum. detur in potu. Achil∣••es Gasserus. obs. 36.

Sectio quarta. De Diarrhoea.

DIarrhoea (quae communiter sump∣ta omne alvi profluvium deno∣tat) propriè sic dicta, eft immoderata frequens ac jugis alvi dejectio, qua non ut in lienteria, crudum alimen∣tum, nec ut in dysenteria, cruenta colluvies, sed humores excrementitii & sinceriores quantitate & qualitate molesti sine inflammatione, exulcera∣tione, aut vehementi doloris sensu profluunt. eam gignit humorum co∣pia & pravitas facultatem ventriculi & intestinorum expultricem nimium irritans. Adjuvantes causae sunt er∣rores in victu commissi, cibi mali suc∣ci, venenati & facilè corruptibiles, nimiaque copia ingesti, cerevisia etiam recens, aeris intemperies, omissa cor∣poris exercitatio, & cutis totius cor∣poris adstricta.

Diarrhe plurimae sunt differentiae, ratione materiae, biliosa est & pituito∣sa, melancholica & serosa; ratione loci, unde materia profluit, alia est à toto corpore, alia à parte aliqua pe∣culiari, ut cerebro, ventriculo, intesti∣nis, mesenterio, hepate, liene, & ute∣ro. Denique ratione modi & causae ef∣ficientis, alia est critica, naturâ in fe∣bribus, apparentibus signis concocti∣onis, rectè agente; alia symptomatica. Dentitio in pueris alvi fluxum inducit.

Subsectio prima. Pro Diarrhoea.

QUi diuturno alvi fluxu laborabat, & omnem suam substantiam fru∣stra in medicorum ope consumpserat, consilii causa, ut ab hoc malo liberari posset, me accessit: cui consilium de∣di, ut mespila etiam immatura in maxima copia devoraret, quibus com∣mestis alvi profluvium paucis diebus cessavit. Idem evenit mercatori Ze∣lando, qui cum multis mensibus labo∣rasset profluvio, & tandem etiam dy∣senteria,

neque ab ullis medicis curari posset, tandem mespilis commestis ex Ioannis Spirinchii Medici Lovaniensis consilio, sanitatem consecutus est: & medico trecentos aureos pro sola mespilorum praescriptione numeravit; quibus solis in pristinam sanitatem fu∣erat restitutus. Petrus Forestus. obs. 1. lib. 22. De Diversis generibus Proflu∣viorum alvi.

Convenientissima sunt remedia quae parantur ex rhab. myrobal. & mastich. ex quibus hae pilulae confici possunt, quae in omni fluxu ventris juxta Ron∣delet. tutò dantur.

℞. Myrobal. citrin. chebul. an. ʒss. Mastich. ℈j. Spic. nardi gran. vj. cum Syr. rosat. F. Pilulae. Dosis pro prima vice ʒss. deinde ʒj. si opus fue∣rit reiteratione. Petrus Forestus. obs. 2. lib. 22.

In pauperibus si fluxus non constrin∣geretur, post Universalia remedia, so∣leo commodè exhibere ʒj. sem. plan∣tag. exsiccati cum cerevisia vel ovo sorbili. idque post detersoria medica∣menta. Petrus Forestus. observ. 3. lib. 22.

Qualiscunque fuerit redundans hu∣mor clysteribus utendum. Ego se∣quentibus foelicissimè saepe usus sum.

℞. Decoct. hord. non decortic. ac torrefacti lb j. Sacch▪ rubr. ℥j. vitel∣lum unius ovi F. Clyster. Sal non imponendum, propter ejus mordaci∣tatem.

Hoc etiam praecedente corporis eva∣cuatione foeliciter usus sum.

℞. Decoct. hord. torrefact. ℥viij. succi plantag. ℥iiij. ol. rosac. omphac. an. ℥ij. vitellum ovi unius. Sach. rubr. ℥jss.M. frigidè potius quam tepidè aut calidè injiciantur. In fine etiam tali usus sum (quibus omnibus jam di∣ctis etiam praeceptor meus Benedictus Faventinus utebatur.)

℞. Lactis vaccin. lapidati vel Cha∣libeati lb j. succ. plantag. ℥iiij. Sacch. rub. ℥jss. vitell. ovor. numero ij.F. Clyster. Petrus Forestus. obs. 9. lib. 22.

Medicus quidam Hibernus celeber∣rimus in Diarrhoea prae omnibus aliis quibuscunque sequens commendat re∣medium.

℞. Butyri insulsi. q.v. bulliat len∣to igne ad tertiae vel mediae partis con∣sumptionem subinde despumando. ex∣hibeatur de eo aegrotanti satis magna quantitas. Mitigat plurimùm acri∣moniam humorum, & ab eorundem corrosione intestina defendit. D. Ro∣bertus Boyle. lib. De Vtilitat•• Philoso∣phiae Experimentalis. Part. 2. Sect. 5. cap. 18.

Subsectio secunda. Pro Diarrhoea in praegnante.

℞. MAstich. el. ℥ij. dissolv. in oleo rosac. ac cum cerae ℥ss. vel q.s. fortiter commisceantur, quousque venerint in formam linimenti, deinde infundantur telae lineae mundae q.s. ex∣siccentur, post applicentur ventri.

Hoc Emplastrum per biduum aut triduum supra ventrem geret, singu∣lis tamen diebus renovando; quod si fluor non cessarit, applicabis sequens

cerotum linteo superinductum, quod etiam per dies aliquot gestabit.

℞. Oriz. torrefact. ℥ss. mastich. cortic. thuris. an. ℥ij. gallarum quer∣cin. cupress. an. ʒijss. gummi torrefact. ʒiij. myrtill. ℥ss. pulveris. pulv. & cum resina & cera sufficientibus F. Cera∣tum. Remedia illa duo multis profu∣erunt praegnantibus Diarrhoea laboran∣tibus.

De condito etiam sequenti saepius in die ad quantitatem nucis castaneae de∣glutire poterit, & maximè ante ci∣bum. Sistit enim fluxum ventris, & ventriculum misellae roborabit.

℞. Conserv. ros. antiq. diacyton. simpl. cum sacch. sine speciebus. an. ℥jss. rad. tormentill. ℈ij. sem. sangui∣nariae. ʒss. nuc. condit. torrefact. ℈ij. ossiū dactyl. ʒss. Smaragd. orient. praep. corall. rubr. praep. an. ℈j. cum miva cydonior. simpl. q.s.f. conditum. Poterit etiam quandoque cochlear u∣num bibere balsami puerorum, si em∣bryonis senserit debilitatem. Pluri∣mùm enim laudatur à praegnantibus u∣surpatum ubi senserunt foetus imbecil∣les esse. Hoc tamen admonitum vo∣lo, ut ubi videris fluorem ad sistendum inobedientem futurum, ne multum urgeas. ferunt enim nonnunquam praegnantes ejusmodi diarrhoeas usque ad partum citra noxam; excluso tan∣dem foetu sponte sua desinunt. Io. Naevius. consil. 32. lib. 3. Consil. Cra∣tonis & aliorum Medicorum.

Subsectio tertia. Pro Diarrhoea.

VIr quidam robustus, aestate me∣dia correptus est diarrhoea bilio∣sa valde urgente, cum siti intensissima. Vocatus ad eum, praescripsi sal prunel∣lae in potu ordinario, tum etiam in ju∣lepis ex aq. lactuc. & portulac. para∣tis, ter in die sumendis; & intra 24. horas convaluit. Laz. Riverius. obs. 33. cent. 1.

Correptus sum diarrhoea biliosa tanta acrimonia praedita, ut anum eroderet, ardoremque urinae concita∣ret, translata materiae portione ad uri∣nas. Dysenteria erat in procinctu. In∣gressus semicupium tepidum illico li∣beratus sum. Laz. Riverius. obs. 59. cent. 2.

Auspicanda est curatio ab humoris peccantis evacuatione, quod fiet medi∣camento, quod purgando astringat, quale est hoc.

℞. Rhab. el. ʒj. myrobal. Citrin. ʒss. Santal. citrin. ℈ss. Infund. in aq. plantag. in express. dissolv. rhab. pul. ʒss. Syr. ros. ℥j.F. potio. Vomitus etiam interdum convenire poterit, quia revellit, & evacuat materiam morbificam.

Si sanguinis redundantis in dicia fu∣erint, & robur virium, phlebotomia initio celebranda est. Corpore suffici∣enter evacuato tum medicamentis pur∣gantibus, tum ipso alvi fluxu, astrin∣gentia & roborantia erunt, tum per

os assumenda, tum per Clysterem in∣jicienda, tum ventri admovenda: quorum formulae à curatione dysente∣riae erunt repetendae.

Folia plantaginis in jusculis decocta ad hunc affectum utilissima sunt. In contumaci alvi fluxu, Clyster ex jus∣culo & theriaca recenti utilis. suffitus etiam tapsi barbati in cathedra perfo∣rata receptus, insignis est efficaciae. Syrupus Corallorum ad idem est effi∣••ax, & multò magis illius tinctura, vel magisterium. Conserva Cynor∣rhodi per se ad diarrhoeam biliosam u∣tilissima est, tum etiam si opiatis astrin∣gentibus permisceatur.

Pilulae de bdellio bis aut ter in sep∣timana, vel alternis diebus usurpatae; ad diuturnos & contumaces alvi flux∣us sistendos utilissimae sunt. Utilissi∣mae etiam hae tabellae.

℞. Ras. ebor. ʒiij. confect. alker. ʒj. sacch. in aq. ros. dissolut. ℥iiij.F. tabellae.

Mercurius diaphoreticus per aliquot dies ad gr. xij. exhibitus, omnes cor∣poris impuritates aufert, quae contu∣maces interdum alvi fluxus parere con∣sueverunt.

Decoctum granorum juniperi in vino paratum, multum etiam confert materiam alvi fluxum committentem derivando ad urinae vias. ita fit.

℞. Granorum juniperi Mj. vini ru∣bri lb jss. bulliant ad duarum tertia∣rum consumptionem. colaturam capiat manè per triduum. Lazarus Riverius. Prax. Med. lib. 10. cap. 5.

Subsectio quarta. Pro Diarrhoea.

PIlulas has pro causa & minera diar∣rhoeae averruncanda, ordinavi.

℞. Myrobal. Citrin. ℈ij. rhab. el. & parum tosti. ℈j. Spicae gr. iiij. cum Syr. ros. laxat. F. pil. ix. inaurandae. habuit eo die dejectiones aliquot, ces∣santibus à meridie torminibus. Circa vesperam regionem stomachi & umbi∣lici calidè hoc linimento inunxit.

℞. Ol. Cydon. menth. omphac. an. ℥ss. ol. nuc. mosch. ʒss. ol. mastich. mac. Caryophyll. an. gt. iij. sumach. balaust. an. ℈ss. cum cerae q.s.F. lini∣mentum.

Postea commendavi han•• pulticu∣lam.

℞. Farin. tritici. ℥j. vitell. ovor. numero iij. pulv. Cinnamom. nuc. mo∣schat. an. ʒj. coq. omnia cum vini ru∣belli. ℥iij. vel q.s. ad pultis consisten∣tiam, adde Sacch. finiss. q.s. ad gra∣tiam.

Laudabat successum remediorum, appetentia ciborum, alvoque ad pri∣stinam consuetudinem redeuntibus. Nihilominus majoris praeservationis ergo praecepi, ut de pulvere sequenti per aliquot dies sumeret manè & ves∣peri.

℞. Margarit. praep. ʒss. corall. rubr. terr. sigill. C.C. praep. an. ℈ij. croci martis. ℈jss. sem. plantag. pa∣pav. alb. an. ʒj. serici crudi. ℈ss. spec. diatrion. santal. anis. saccharo cooperti. an. ʒss. sacchar. ros. tab. ad pondus

omnium M.F. omnium pulvis. His ille paucis diebus à Diarrhoea tum epi∣demica liberatus est: sicut etiam iis∣dem remediis & plurimi alii restituti sunt. Io. Petrus Lotichius. obs. 1. cap. 7. lib. 4.

Vidi nobilem pleuriticam: huic ad statum ferè immanis fluxus alvi super∣venit. Praescripsi illi usum Syrupi Myrtillor. ac summi dei beneficio ser∣vata fuit. Io. Heurnius. Ad Aphor. Hippoc. 16. sect. 6.

Subsectio quinta. Pro Diarrhoea Biliosa in Dysente∣riam Commutata.

EVocatus è Galliis ab illustrissimo meo principe, Lugduno media ae∣state discessi, idque in magno aestu: hinc factum est, quod in itinere labore fatigatus, aestuque confectus incide∣rim in diarrhoeam biliosam, quae sta∣tim in dysenteriam commutata est. non subveniente consilio, cum Clyste∣rum pertaesus essem, captans ex tem∣pore consilium, sumebam ferè singulis noctibus, statim à dejectione, cum dolor acerbius lancinaret, ℈ij. & am∣plius theriaces non admodum veteris (quam tum fortè Lugduno mecum in viam attuleram) dissolvendae in vino rubello. quo assumpto, qualibet vice, statim sedato sopitoqu•• dolore, occu∣pabat me somnus, corporeque in su∣dorem resoluto, videbar planè persana∣t••s. eoque paucis vicibus reiterato, pe∣nitus restitutus, persanato ulcere, ni∣hil amplius incommodi sens••. Satis jam constat quid theriaca possit; quam illa fluxus inhibeat, quantum dolores sedet.

Utile est hoc Emplastrum ad hepar, quod saepe in omni fluxu tam hepatico quam dysenterico excoriativo, in an∣tiqua diarrhoea, & similibus mirum in modum comperi juvisse.

℞. Eupator. Schaenanth. an. Mj. spic. Ind. pss. mastich. macis. an. ℥ss. lign. aloes odori. ʒiij. myrobal. Cheb. Emblic. torrefact. an. ℥j. bol. armen. terr. Sigill. haematitid. an. ʒvj. cori∣andr. praepr. ℥jss. Spod. ʒij. ros. ℥j. Spec. trionsantal. sine Camphora. ℥ss. Scoriae ferri praep. ℥j. farin. hord. ℥ij. ol. mastich. Myrtill. an. q.s. ad im∣pinguandum F. Emplastrum cum modico aceti in bona forma, & super∣pone ab osse Xyphocide supra totum ventrem, usque ad os pectinis. remo∣veatur quandoque ne pondere nimis gravet.

In hoc quidem stringentia atque li∣gantia sunt; quia tamen multis hepa∣ticis & roborantibus temperata no•• formidanda in actu ipso comperi.

Addam hoc paratu facile & verè 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, quod in fluxu pernici vidi profuisse. Incoquuntur flores rosma∣rin. leviter acri aceto, expressi ventri calentes imponuntur. Addam & alia comperta.

Omnem fluxum observavi à matro∣nis Neapolitanis, tam diarrhoeam & lienteriam, quam dysenteriam, flux∣umque hepatic••m curari.

Destillabant poma granata acida, nec dum satis matura. aquae extillatae propinabant ℥ij. vel ℥iij. quibus ad

manus non fuit extillata aqua, deco∣quebant poma, decoctumque exhibe∣bant, haud dissimili effectu. Memi∣ni fuisse mulierem, quae cum sex men∣ses fluxu hepatico co••••uctata esset, nec posset curari; quodam consulente, ut manè ʒj. pulveris medii corticis frax∣ini cum tantillo malvatici sumeret; quod cum tertium fecisset fluxum re∣stitisse. Addam & hoc quod saepe nu∣merò plebeis praescribo, qui ferè ut hic homines sunt, ab iis medicamentis quae à pharmacopola porriguntur ab∣horrere solent; quod compertum est contra fluxum ventris diuturnum.

Accipio turturem pinguem deplu∣matam, abluo leviter, exenteratam in∣farcio cerae novae ℥j. percoquo in aquae q.s. eam edendam porrigo, jusque bibendum. atque ex offis èdendum. comperi istud verum & salutare in quodam Lucense Peraccino qui diu gravissima diarrhoea laborabat. atque ab eo tempore subinde utor. Ego de∣lector id genus Euporistis, atque di∣ligenter ea observata adnotare so∣leo. Reinerus Solenander. Consil. 9. sect. 4.

Sectio 5. Pro Digitorum in manibus contractione.

POst diuturnum colicum morbum, & resolutiones contractionesque se∣cutas in manibus & pedibus in Nobili quodam Sene, remanserunt in utraque manu contracti digiti, internodiis du∣obus exterioribus adeo astrictis, ut incurvati in volam manus digiti nulla vi extendi amplius possent· Mu••tis u∣sus remediis, & thermis, nihil profe∣cit; durante & jam per biennium per∣severante malo. meo tandem utens consilio; hoc pacto curationem incho∣avi. purgato prius decenter corpore per triduum vino cathartico nervis si∣mul accommodato; dextrae manui se∣quens Emplastrum applicui.

℞. Gummi ammoniac. ℥ij. galban. opoponac. bdell. an. ℥j. dissolv. in aq. vitae. adde Styrac. calamit. ℥ss. axung. anser. medull. cruris vituli. an ℥j. thu∣ris ʒij. rad. Ireos. ʒj. hermodact. ʒj. laric. & resinae communis. an. q.s.F. Emplastrum super alutam extend. & manus interiori sedi universae applice∣tur. & in plicaturam astrictorum di∣gitorum imprimatur. Fuit Empla∣strum scissum in partes tot, quot digiti erant, chirothecae instar, singulis digi∣tis petiis obvolutis, ut exactè illis jungeretur. Postea pittacium ex pan∣no duplicato formatum, firmiter im∣pressum, & asserculum panno invo∣lutum transversim collocatum, & om∣nia fascia probè coercita sic ut Empla∣strum undique se digitis incurvatis ac∣commodaret, eosque nonnihil extror∣sum permeret. totam noctem sic col∣locatam retinuit, aliquotque noctibus continuavit. manè verò hisce impedi∣mentis remotis, singulis digitis plum∣beam massulam chorda plana appen∣sam, quae illos sensim extenderet, ge∣stavit. suffitu insuper manè usus est ex trochiscis sequentibus carbonibus

ignitis impositis, parato.

℞. Marcas. ℥jss. myrrh. mastich. an. ʒij. Storac. benjoin. an. ʒj. rad. I∣reos. ʒss. cum laricea F. trochisc. hisce vix dum octiduo usus est, cum digi∣tos, premendo tamen eos, extendere posset. Emplastrum rursus sinistrae quoque manui, tribus noctibus tan∣tum apponens, eos etiam digitos jam cedere nonnihil sensit. quibus ad me scriptis, jussi ut articulorum roboris causa, bis aut ter manum decocto Sal∣viae in lixivio, in quo Chalybs extin∣ctus esset, foveret, usuque horum per∣geret: & ut utramque manum digi∣tosque ante Emplastri appositionem hoc unguento illiniret.

℞. Ol. Lumbric. Lilior. an. ℥ijss. ol. chirin. irin. an. ℥ss. Lithargyr. ℥j. coq. parum. adde gummi ammoniac. in aq. vitae solut. ℥j. Styrac. ʒij. laric. ℥ss. cerae q.s.F. unguentum. Interea licet omnia in melius tenderent, spes{que} esset integrae restitutionis, nolens am∣plius apud nos subsistere, thermas adiit. Piperinas, Sed irrito conatu, nam earum usu, digiti amplius a∣stringi potius quam relaxari coeperunt. Felix Platerus. obs. lib. 1. pag. 147.

Sectio 6. Pro Dorsi dolore.

SEptuagenarius quidam cum longo morbo attenuatus & debilitatus, immensos dorsi dolores jam diu senti∣ret, nec quicquam proficerent medica∣menta, obiter eum invisens hoc consi∣lium dedi, ut dorsum hoc balsamo (sic enim vocare soleo quod balsameon alias dicitur) manè & vesperi illini∣ret.

℞. Aq. vitae rec. extill. ℥jss. aq. vi∣tae comp. ℥ss. ol. spic. gt. iij. hoc re∣medio per triduum cum esset usus, ita profuit, ut dolor omnis evanesceret, & integrè convalesceret. itaque illud multis laudibus extollere non desiit, mihique ut annotarem occasionem de∣dit. Felix Platerus. obs. lib. 2. pag. 515.

Sectio 7. Pro Dracunculis Puerorum.

HOc unum remedium experiri li∣buit mulierculis Polonis valde u∣sitatum: quod mihi profectò miraculi loco est, idque eo magis, quod nul∣lam ejus rei causam investigando re∣perire possum. injiciebatur in labrum aquae calidae, in quo pueri lavabant, panis in micas friati manipulus, cine∣ris item parum: elotis pueris, aqua percolata, panis ille in massam com∣pingebatur: quae in diversas partes manibus distracta, magnam subtilissi∣morum pilorum vim oculis offerebat primo die; subsequentibus autem die∣bus pauciores pili, postquam conva∣luerunt, prorsus nulli apparuerunt. hos illae caninos, aliae vermium pilos vocant. & morbi causam ad hos refe∣runt. Praeterea humeros & brachiola

inunximus farina aceto permixta (Sen∣nerius linimentum pro harum partium frictione ex farina triticea & melle conficit) vix peracta unctione, & abluta statim eminebant ex cute tu∣bercula quaedam pusilla instar seminis papaveris coloris cinericei (quae ab illis vermium capitula esse dicuntur) ea statim cultello seu novacula abrade∣bantur, nisi id ocyus fieret, recon∣debantur iterum, & intra cutem se recipiebant. Hi quoque sive vermiculi, sive alio quovis nomine vocentur, pri∣mò multi sese proferebant, postea pau∣ciores, postrema unctione prorsus nulli, Cum in vestris medicis quae∣rerem, altum ubique silentium repe∣ri. In uno inveni dracunculos ab A∣rabibus vocari. Andreas Dudithius. epist. 12. lib. 3. consil. & epist. Crato∣nis, &c.

Qui hoc morbo laborant infantes contabescunt ferè, & licet satis com∣edant, & alias benè valeant, non nu∣triuntur, & pruritum molestissimum in dorso percipiunt. Generantur hi vermes in dorso praecipuè, & in bra∣••hiis nonnunquam & in aliis partibus externis ex materia viscosa subter cu∣tem conclusa, & ob prohibitam trans∣pirationem in hoc vermium genus transmutata. Sennerius. practic. lib. 2. part. 2. cap. 24.

Commemorat in Saxoniae historia Albertus Crantzius, Henricum quintum Imperatorem morbo illo quem dra∣cunculos appellant, ipsique congeni∣tus fuerat, extinctum esse Anno 1125. Io. Wierus. lib. 2. observ. cap. 1. De Varenis.

Sectio octava. De Dysenteria.

CRuentarum dejectionum apud Ga∣lenum quatuor statuuntur diffe∣rentiae, una est, quum sanguis purus & affatim, propter membrum aliquod abscissum, aut sanguinis intermissam consuetam evacuationem, aut ali••m similem causam per alvum excernitur: alia cum liquor aquosus loturae carnis recens mactatae prorsus similis, in flu∣xu hepatico dicto, dejicitur. Tertia verò est nigri & splendentis sanguinis excretio & melancholica appellatur. Quart•• demum est Dysenteria, quae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉· in hoc fluxu intestina primariò affici satis indicant torsiones ventris ac tormina nimium molesta. Definiri potest, quod sit alvi frequens, cruenta & purul••nta, cum dolore ventris & intestinorum exulceratione, à matria acri erodente & intestinis peculiariter adversa, de∣jectio. Pro causa proxima agnoscit humores quoscunque acres peculiarem & occultam dispositionem obtinentes, qua intestinis duntaxat infesti sunt, eaque exulcerant; non secus ac pulmo marinus pulmoni, & Cantharides ve∣sicae sunt insestae, easque non verò alias partes exulcerant. Causae remotae sunt cibi pravi & insoliti, fructus au∣tumnales, uvarum ••sus, musti potus, venenata & violenta pharmaca, aquae per plumbeos & veteres canales fluen∣tes, aer vernus, post hyemem siccam

& aquiloniam, pluviosus & australis; calidus etiam & siccus, plerumque enim in fine aestatis & autumni ini∣tio morbus hic excitatur, & in regio∣nibus calidis potissimùm viget· con∣tagium denique non rarò suas agit partes in hujus affectus productione. Pars affecta sunt intestina nunc tenuia▪ nunc crassa, nunc utraque. Si in te∣nuibus malum consistat, sequentibus signis ut plurimùm se prodit; tormi∣na secessum longè praecedunt, dolor acutior est, ac circa & supra umbili∣cum se ostendit, alvinae faeces & san∣guis plurimùm confunduntur, quia diu simul iter agunt. Cum afficiun∣tur crassa, non tantus urget dolor, & inferius subsistit, quin etiam statim à torminibus excernuntur excrementa, quibus insuper potius supernatat cru∣or, quam illis intimè permisce∣tur.

Subsectio prima. Pro Dysenteria in tenuibus inte∣stinis.

CUrationem instituimus auxiliis illis quae per os assumuntur, ita jubente Galeno, lib. 6. De locis aff. Ideo huic aegro dedi primò rhab. opt. ʒj. infusi cum ℥iii. decoct. hord. non excortic. syr. deribes. ℥ss.M. Postea imperavi, ut bis aut ter in die ex istis Syrupis caperet cochl. j.

℞. Syr. cotoneor. myrtin. de rosis siccis, de succo portulac. an. ℥j. deinde ad majorem restrictionem, dedi hunc pulverem.

℞. Myrobal. cytrin. ℈j. rhei pa∣rum torrefact. ℈j. dabam cum syr. co∣toneor. Memini me hunc pulverem quondam viro cuidam dysenterico de∣disse, cum cyatho uno cerevisiae com∣munis, & ad miraculum eo curatus fuit. semper ante cibum sumebat ʒij. vel. ʒiij. diacidon. sine speciebus. vi∣ctu demum constringente utens, prae∣ter opinionem convaluit. Petrus Fore∣stus. obs. 33. lib. 22. De diversis gene∣ribus profluviorum alvi.

Subsectio secunda. Pro Dysenteria.

HOc detergens Enema & simul dolorem mitigans injectum fu∣it.

℞. Decoct. hord. aliqualiter torre∣fact. lb jss. dissolv. sacchar. rubr. ℥jss. ol. ros. omphac. ℥iij. adip. renum ca∣prae. ℥ij. ovi vitellum. F. Clyster la∣vans & dolorem mitigans. ter copio∣sè indè alvum expurgavit, & tormina magna ex parte sedata sunt. Ideo & sequens injeci Enema, quod et dolo∣rem sedaret, & simul constringeret, & intestina roboraret.

℞. Lactis vaccini in quo lapides ig∣niti saepius extincti essent, ℥viij. succi plantag. ℥iiij. ol. rosac. omphac. ℥ij. vitellum unius ovi. F. Clyster. fri∣gidè injiciebatur. Hoc praeceptor me∣us Benedictus Faventinus utebatur. quo quidem secundo clystere tormina ces∣sarunt, & juvenis hic statim à princi∣pio magno cum meo honore conva∣luit, optima victus ratione praescrip∣ta.

Petrus Forestus. obs. 31. lib. 22.

Mercator quidam Delphis habitans temperatura biliosa triginta annos na∣••us, per longam perigrinationem, multosque perpessos labores, ex Gallia reversus, & nunc paulò tranquillior, cum uxorem duxisset, & delicatè ma∣gis viveret in fluxum diutumum ven∣tris incidit, mox in dysenteriam lap∣sus; per sex integros menses, cum miserè vitam duxisset, doloribus ac torminibus sub umbilico pene extin∣ctus est· verum cum hic experimenta multorum, ac muliercularum frustra, ac diu, multumque tentasset, tandem nostram opem expostulavit, omni spe destitutus. qui equidem cum haec sub∣sequentia remedia eidem per me fu∣issent praescripta, praeter omnium opi∣nionem sanitatem consecutus est. Om∣nium primò injectum est hoc Ene∣ma.

℞. Decoct· hord. parum torrefact. lb j. ol. rosac. ℥iij. sacch. rub. ℥jss. vitellum unius ovi. M. Materia eo cly∣stere utcunque detersa, dolor quoque nonnihil mitigatus est. Mox altero die sequens Enema infusum, recipiens lactis bubuli chalybeat. lb j. sacch. rub. ℥jss. 2. vitella ovorum. Deinde & tertium· ita.

℞. Decoct. hord. torrefact. lb j. ol. ros. cotoneor. an. ℥jss. ovo∣rum vitellos numero ij. sacch. rub. ℥iss.M. Iis tormina cessarunt, & facta est excrementorum mutatio in meliorem statum. injectis demum clysmis his acres materias eluentibus, per superio∣ra haec propinavimus; & primò ab∣stersorium hoc medicamentum.

℞. Decoct. hord. communis, ℥vj. syr. ex infus. rosar. ℥iij.M. conficie∣batur ex rosis omphacinis non valde apertis, affusis septies vel pluries, at∣que abjectis, ut ego parare soleo; in eo enim inest vis doloris sedandi mira, & etiam oblinendi.

Purgavimus autem hoc modo.

℞. Fol. plantag. Mj. fl. ros. rub. ʒj. myrobal. cytrin. ʒiij. myrobal. chebul. indor. an. ʒjss. schaenanth. ʒj. bulliant in aqua in colat. ℥iij. adde rhab. el. ℈ijss. syr. infus. ros. & co∣toneor. an. ℥ss.M.F. potio. quinqui∣es eduxit. Deinde & hoc praescriptum est.

℞. Hord. commun. p.j. sem. plan∣tag. fl. ros. rub. an. ʒj. bulliant in a∣qua in colat. ℥iij. dissolv. syr. cotone∣or. & infus▪ ros. an. ℥ss.M. Postea de∣di ℈ijss. rhab. parum tosti cum de∣coct. plantag. & fl. ros. Deinde & ea quae magis constringerent.

℞. Sem. plantag. exsiccat. & pulv. ʒj. trochisc. de carabe, de spodio. an. ʒss.C.C. usti ℈jss. corall. rubr. ℈ss. pulverisentur subtilissimè & dividan∣tur in tres partes, & detur una dosis. cum vino rubro, altera cum decoct. sem. plantag. fl. ros. & centinod. ter∣tia cum decocto vini rubei in quo bul∣lierint rosae, sem. plantag. & centino∣dium. Hoc etiam condito usus est.

℞. Conserv. ros. vet. ʒvj. diacy∣don. sine speciebus ℥ss. troch. de spo∣dio, ℈iiij. syr. cotoneor. rob. de ri∣bes, syr. myrtin, an. ℥ss.M. Insuper victu convenienti utens probè conva∣luit

à Dysenteria deplorata. Unicè etiam prodest vinum decoctionis Gna∣phali, tam potum quam loco fomen∣ti adhibitum· & nihil praestantius quam ʒj. coaguli leporis pota ex sapa: & stercus canum sola ossa vorantium, cum lacte chalybeato, ut saepius ex∣pertum est. Petrus Forestus. obs. 35. lib. 22.

Subsectio tertia. Pro Dysenteria.

NOs foelici cum successu per mul∣tos annos ipsum rhabarb. tostum in principio morbi, tam evacuationis gratia, quam corroborationis, per vi∣ces aliquot exhibuimus hoc modo.

℞. Decoct. hord. tost. ℥iiij. rhei tosti & pulver. ℈iiij. syr. rosat. solut. acetos. citri. an. ℥ss.M.F. haustus; qui reiteretur per biduum. Cum ad consolidationem ulceris (post suffici∣entem ejusdem abstersionem) acce∣dendum esse putavimus; aliquoties pulverem emplasticum ex cera alba cum aequali parte gummi arabici tenu∣iter incisa & pulverisata in pomo assa∣to solutum, quantitate ʒj. exhibuimus magno cum successu.

Si verò neque sic fluxus sanguinis sistatur, sequens narcoticum per os exhibeatur.

℞. Cons. ros. antiq. ʒij. laudan. opiat. gr. iij. conf. alkerm. ℈ss. syr. papav. errat. q.s.F. El••ctuarium mol∣le. hoc modo in nostro aegrotante conciliata quiete, rariores exinde de∣jectiones & somnus interveniens ef∣fectum medicamenti comprobabant. victum instituimus convenientem, ut sunt juscula gallinarum cum ossibus minutissimè incisarum & contusarum, additis succis citri, bexberorum & si∣milibus; oriza cum lacte chalybeato, cydonia, pyra, magis assata quam co∣cta. Gregorius Horstius. obs. 19. & 20. lib. 4. De morbis infimi ventris.

℞. Rhab. ʒjss. pistetur & macere∣tur in aq. plantag. ℥iij. per aliquot horas, tandem facta colatura & leni expressione, rhei praedicti substantia aliis ℥iij. aq. plantag. denuo infunda∣tur, quibus pulp. Cassiae noviter ex∣tractae, ℥ss. dissolvito & pharmacum parato, ac aegrotanti propinato, quo multa egessit. Caeterum prima infu∣sione rhab. Si quas partes exasperan∣tes, & ulceribus adversas habet, om∣nino amittit, & mitius ac securius redditur, quam testa ustum aut assa∣tum, ut multi dare folent. Amatus Lusitanus. Cent. 2. curat. 44.

Subsectio quarta. Pro Dysenteria.

CLysterem hunc abstersivum & le∣nientem imperavi.

℞. Lactis chalybeat. lb j. dissolv. vitell. ov. numero ij. mell. rosat. ℥jss. laric. dissolut. in his duobus ʒij.F. clyster· quo non diu retento, sed re∣jecto, potionem postea hanc bi∣bit.

℞. Syr. de ros. rub. siccis ℥j. syr. de papav. ℥ss. aq. plantag. ℥j.M. cum adhuc non cessarent sedes, & sitiret

admodum, prostratus{que} esset, amylo co∣cto refectus fuit & lacte amygd. d. quod cum aqua chalybeata parabatur, addito sacch. ros. tab. clyster astringens dein talis injectus fuit, & sub vespe∣ram repetitus.

℞. Hord. oryzae. an. p.j.F. de∣coctio in lacte pro duobus clysteribus. dissolve in u••o vitell. ovor. numero ij. sacch. rub. axung. hoedi, an. ℥j. lari∣ceae, ʒj.F. clyster. Pulverem hunc quoque duabus vicibus sumpsit, cum lacte amygd. d. paulò antequam cly∣sterem admitteret.

℞. Troch. de carabe, ʒj. rad. tor∣mentill. ʒss. sacch. ros. rab. ʒij.M. venter hoc unguento inunctus fuit.

℞. Ol. myrtill. ℥j. mastich. ℥j. bol. rub. ʒj. ros. santal. an. ʒj. cerae, q.s. fiat unguentum.

Clyster astringens dein talis injectus fuit.

℞. Rad. bistort. tormentill. an. ℥j. consolid. maj. ℥ij. equifeti, plantag. agrimon. an. Mj. fl. ros. rubr. p.ij. hord. mund. orizae, an. p.j. sem. anis. ℥ss. sem. acetos. ʒij. sem. plantag. ʒi.F. decoctio in sero lactis, dissolv. sacch. rub. ℥jss. mell. rosat. ℥ij. mucilag. sem. cydon. ℥jss. sem. phillii. ℥j.M.F. Clyster. sub noctem alius fuit inje∣ctus.

℞. Orizae parum torrefact. p.j. gallar. conquassat. ℥ss. balaust. ℥j. ros. rub. p.j. sem. plantag. ʒij. rad. bistort. ℥jss. rad. consolid. maj. ℥ij.F. de∣coctio, in aq. chalybeata in colaturae lb j. dissolv. succi plantag. ℥ij. lap. haematit. ʒij. sang. dracon. ʒj. axung. haedin. mell. ros. an. ℥j.F. clyster. co rejecto, tab. meas narcoticas sumpsit; & noctem quietiorem habuit. Cras ante prandium idem Clyster injectus fuit. postea usus est hoc suffitu.

℞. Rad. thapsi barbati, bistott. an. ℥ij. gallarum. ℥j. plantag. Mj. ros. rub. fl. chamaem. an. p.j. coq. in aqua fabrorum extinct. ferri pro suffitu. Feliz Platerus. obs. lib. 3. pag. 893.

Qui navigant in Indiam Orienta∣lem ex usu putridarum carnium in∣cidunt interdum in Dysenteriam, quibus praesentaneum est remedium, a••lium cum saccharo & succo Citrio∣rum: ut & placentulae in sartagine coctae ex ovis gallinaceis & argentina. I. & Ottho Heurnius. ad cap. 10. lib. 6. patholog. Io. Fernelii.

In Dysenteria potus exiguus semper esse debet, quod remedium edocta a∣liqua bruta, ubi alvi fluxu tentan∣tur, sibi ipsis ex toto potum natu∣rali quodam instinctu interdicunt. Hier. Mercurialis. consult. 90. tom. 2.

Subsectio quinta. Pro Dysenteria in gravida.

NObilis quaedam mulier gravida in Dysenteriam incidit. consi∣lium sequens dedi.

Lac amygdalinum cum aqua cocta chalybeata paratum, loco vini bibat. orizam coctam cum jure gallinae fre∣quenter comedat. & pultem [Cadle] cum vino rubro in quo aurum extin∣ctum sit, ovis & saccharo coctam.

Electuarium hoc manè & vesperi

sumat, quantitate nucis mosch.

℞. Pulv. rad. tormentill. ʒij. sem. lapath. ʒj. corall. ʒjss. conserv. ros. & carn. cydon. an. ℥ss. cum syr. cydon. F. Electuarium.

Julepi hujus cochl. 2. superbibat; atque circa meridiem totidem su∣mat.

℞. Syr. cydon. ℥j. syr. fragor. ce∣ras. acid. de papav. (ad sensum in∣testinorum nonnihil obtundendum) an. ℥ss. aq. ros. & plantag. an. ℥ij.M.F. Julep.

Inungat ventris regionem oleo ab∣synth. mastichino & cydon. pedes abluat vino rubro stiptico. sic restituta fuit. Felix Platerus. obs. lib. 3. pag. 861.

Praegnans mulier quum gestatio∣nis nonum mensem ingrederetur, dy∣senteria lethali corripi coepit, quae nullis praesidiis domabatur, at cum pa∣reret, ilicò dysenteria restricta est, & illa paulatim sanitatem consecuta fu∣it. Dysenteria ante partum salubris ab Hippocrate judicatur. quod verum esse historia nostra testatur· ita enim Hip∣pocrates lib. De morb. popular. quinto memoriae commendavit. Epicharmi uxori ante partum dysenteria, dolor, alvi egestiones subcruentae mucosae a∣derant; ubi peperisset, statim sana e∣rat, diversionis fortè ratione. Amatus Lusitan••••. cent. 2. curat. 51.

Subsectio sexta. Pro Dysenteria.

NE detur potus chalybeatus ut fie∣ri solet, non enim is astringit, ut falsò existimant medici, sed turbat al∣vum.

Ante septimum diem priusquam ulceraintestinorum probè extergantur, astringentia per os non conveniunt, nec foris etiam applicanda sunt. In morbi enim initio talia vel in mortem vel graviores morbos praecipitare, multis exemplis potest ostendi.

Tutus est usus pulv. tragacanthi in ovo sorbili cum pul. corall. & nuc. mosch. hoc modo.

℞. Pulv. tragacanth. ʒj. nuc. mosch. corall. an. ʒss.M.F. pulvis. Foris admoventur multa, ut Emplast. de crusta panis diaphaenic. & similia. Ad opiata non nisi in summa necessi∣tate deveniendum, prius tamen quam manifestus sit virium lapsus. Io. Crato. consil. 22. lib. 5.

Aqua chalybeata in dysenteriis ab omnibus ferè qui in medicina clarue∣runt, praeter Ioannem Cratonem lau∣datur. Cujus quoque sententiae fave∣re videtur Felix Platerus in epistola quadam ad me scripta. Ego ut inge∣nuè fatear, doctrinam & praxin prae∣ceptorum meorum imitans, per mul∣tos annos aquam chalybeatam dysen∣tericis quoque praescripsi· tandem ve∣rò cum ea quae Crato hac de re ob∣servavit, mihi innotuissent, ac proin∣de loco aquae chalybeatae aegris lac

amygdalatum aut decoctum aliquod conveniens exhibuissem, omnia pro∣fectò longè feliciùs mihi successerunt: ita quidem ut observationem Cratonis verissimam esse reipsa expertus sim.

Hoc decoctum pro potu propi∣no.

℞. Agrimon. Mj. veronic. Mss. rad. bistort. & ras. C.C. an. ℥ss. coq. in lb ix. aq. font. donec tertia pars sit absumpta, idque fortissimo igne & in vase aperto· herbae & radices sint ex∣siccatae. recentes enim decoctum red∣dunt ingratum.

Lumbricos terrestres lotos & con∣cisos, cumque carne castratorum co∣ctos, si aegro corundem juscula exhi∣hibita fuerint, mirum in modum dy∣sentericis prodesse, saepissimè expertus sum. Dolores enim leniunt, & quae in intestinis sunt ulcera aut vulnera facultate quadam specifica consolidant· quod & clarissimus D. Wierus, libro De Scorbuto testatur. Sed quia urinas simul insigniter movent, non nisi pri∣us expurgato corpore hujusmodi jus∣cula exhibenda sunt: & quidem pau∣lò ante pastum: diuretica enim reli∣quis cibis minimè sunt permiscenda. Lac etiam muliebre summoperè con∣venit. Guil. Fabrit. Hildanus. lib. De Dysenteria. cap. 7.

Ego sanctè affirmare possum confe∣ctione alkermes nihil praestantius me unquam reperisse, etiam in ipsis in∣fantulis dysenteria laborantibus. Non ergo ob lapidem Lazuli qui debita dosi purgat, rejicienda videtur, cum in exigua illa quantitate qua exhiberi solet, impossibile prorsus est, ut alvum moveat. Singulae enim dragmae con∣fectionis, duo duntaxat grana cum dimidio lapidis Lazuli in se continent. Certè hanc confectionem omnibus ali∣is cordialibus praeferendam esse, ex∣perientia semper fidem mihi fecit. Guil. Fabrit. Hildanus. obs. 23. cent. 6.

Ad dolorem sedandum, in dysente∣ria saepius utor oleo amygd. d. cui tan∣tum sacchari miscelanei admisceo, quo formam elect. acquirat. De hoc E∣lectuario aeger singulis ferè momentis aliquantulum sumat. Si aliquid olei rec. ex vitell ovorum admisceas, prae∣stantissimum habebis medicamentum, non solum ad doloressedandos, verum etiam ad excoriationem & ulcera in∣testinorum curanda. Guil. Fabrit. Hildanus. lib. De Dysenteria. cap. 9.

Subsectio septima. Pro Dysenteria.

MUlier medica quaedam annosa (sunt enim authore Galeno, lib. 6. De locis aff. cap. 5. & mulieres me∣dicae quaedam) mirabile consuluit re∣medium.

Jussit pomum integrum (cotoneum magis laudarem ob vim adstrictoriam) excavari, implerique cavitatem cera alba vel citrina selectissima, & indi∣to operculo prunis admoveri pomum donec omnifariam liquesceret cera & pomi substantiae intermisceretur, tum{que} pomum sic paratum esitare aegrum ju∣bebat ante omnem cibum, & profectò optimè contulit· nam cum clam me dies aliquot hoc esset usus remedio,

mihique postea rem omnem de••exisset, & ecquidnam mihi de tali adhibito remedio videretur, rogasset, ingenuè quidem respondi, non malum mihi omnino auxilium videri, cum virtu∣tem habeat emplasticam, qua agglu∣tinare ulcera intestinorum posset; quin & dysentericis opitulari ex Dio∣scoride affirmavi: nec me propterea remedium improbare velle, quod esset à muliercula excogitatum, cum & Gal. ipse veritus minimè sit, nec dedecori sibi fore putavit à plebeio homine in∣ventam ••umariae herbae vim, ad stoma∣chum roborandum & ventrem lubri∣candum in monumenta sua referre, & tanquam exploratum probare, ut lib. 7. De simpl. facultat. cap. De Fumaria, Franciscus Valeriola. obs. 4. lib. 3.

Ilico praescribe julapia ex aq. cichor. cum emulsione sem. cichor. & endiv. misce syr. de ribes· & alternis diebus propina rhei & myrobalan. an. ʒss. cum syr. de ribes. Io. Heurnius. ad aphor. Hippoc. 23. sect. 7.

Principem vidi quae querula fuerat ante de splene: in febre dejecit alvo c••u∣entam atram materiam copiosè bis aut ter; trepidabat illa ad conspectum ex∣crementi; ver um in bonam spem eam erigebam. evasit. non erat haec dysente∣ria ab atra bile, nec diuturna, nec illa quae est cū ulcere intestinorum, sed cru∣enta, quae ilico placatur, nam splenem e∣vacuat. Io. Heurnius. ad aph. 48. sect. 6.

Optimum remedium est infusum rhabarbarum in decocto ros. sicc. rad. plantag. & mirobal. ex aqua endiv. cum pauco cinnamomo. expressio fiat valida· praebeatur cum syr. de ribes vel de rosis siccis. Sumatur bis in sep∣timana. Intermedi••s diebus lac à vac∣ca calens datur ter in die cum saccharo rosato. Dolor si urget, lac clysmo in∣fundatur cum butyro rec. & vitello ovi. Coquatur in lacte tapsus barbatus & rosae· tandem ut stringas lactis dimi∣dium excoque· Bibat ter in die. Io. Heurnius. ad aphor. 3. sect. 6.

Quendam vidi, quem dysenteria longissima ad tabē tantam deduxerat, ut ei lac sugendum muli••bre medici p••aescripserint. Sed miraculo quasi curatus optimè & breviter fuit, usu aquae pro potu ordinario, in qua suber bullierat: usus est etiam utiliter syru∣po Corallorum & conserva Cynnor∣rhod. Sed aqua suberata praecipuum ejus curae fuit instrumentum. Petrus Borellus. obs. 57. cent. 1.

Subsectio octava. Pro Dysenteria venenosa.

NObilis quidam Lusitanus devora∣tis tribus pyris ab amasia por∣rectis, in fluxum incidit ventris diu∣turnum, cum diris symptomatis. Plu∣rima ex abstergentium primò, deinde adstringentium sylva medicamina pa∣rantur, extra admota, intus assumpta, & per sedem infusa, sed frustra: cum tandem de veneno suspicio esset, pro∣pinantur cardiaca & alexipharmaca; at malum solum smaragdo trita, & conserva cydon obvoluta conquievit. Hanc alternis diebus jejuno ventricu∣lo assumebat, superbibita aqua, in qua tragacanthum prius erat inco∣ctum. smaragdi, quantitas erat pondus

duodecim granorum· quam cum quinquies devorasset à fluxu immunis evasit. Zacutus Lusitanus. obs. 91. lib. 3. prax. admirand.

Subsectio nona. Pro Dysenteria.

PUerulus quidam bimulus dysente∣ria contumaci laborabat: post mul∣ta alia remedia frustra usurpata, exhi∣bui extract. Corallorum ℈ss. cum aq. plantag. & eodem die fluxus cohibitus est. Lazarus Riverius. obs. 66. cent. 1.

Adolescens quidam 20. annorum laboravit dysenteria per 12. dies, quam nullo remedio oppugnate conatus est, donec ad Xenodochium deductus, sumpsit ex praescripto medici Xenodo∣chii Salis vitrioli ʒj. in aqua dissolu∣tam, multa evomuit biliosa & pituito∣sa; sicque facta est revulsio humoris ad intestina defluentis, & hoc solo re∣medio curatus est. Lazarus Riverius. obs. 9. cent. 3.

Alvum c••actam vomitio solvit, & plus aequo fluidam sistit: illam quidem humectando, hanc vero siccando. Hip∣pocr. Libro de diaeta.

Uxor mea mense Augusti incidit in gravem dysenteriam, ab assumpto pridie pharmaco leviori. Circa horam somni exhibeo laudani gr. ij. cum con∣serv. ros. Postridie hora secunda po∣meridiana, cum perseveraret affectus, exhibeo ejusdem laudani gr. ij. conti∣nuavit alvi fluxus sine sanguinea de∣jectione, qui per 5. vel 6. dies perse∣verarit, ac tandem medicamento ex infus. rhab. & myrobal. cum rheo pulv. & Syr. ros. omninò sublatus est. Lazarus Riverius. obs. 84. cent. 2.

Puer quidam 8. annos na••us dysen∣teria tenebatur, cum multo sanguine, dejectionibus viridibus & porraceis admixto, & febre continua. tertio morbi die sumpsit infusum rhei ad ʒj. in aq. plantag. cum Santalo citrino, dissolvendo rhei pul. ℈j. Syr. rosac. ℥j. optimè purgatus est, multa excre∣menta rejecit sine sanguine, & febris ferè expers fuit toto illo die. Postridie sanguinem purum rejici••bat, frequens erat dejectio, cum dolore ventris & febre, quae perseveravit usque ad diem octavum, licet omnia remedia ordina∣ria, interna & externa adhiberentur, tum etiam Clysteres varii. Septimo die extractum Corall. ter exhibitum fuerat ad ℈j. cum aq. plantag. & Syr. Cydon. sed frustra. Octavo die cum & febris & fluxus ingravescerent, ac merus sanguis excerneretur, circa meridiem secta fuit vena, & sanguis ad ℥v. detr••ctus. nocte omnia eadem. postridie manè exhibui laudan. gr. ij. cum extract. Corall. aq. plantag. & ros. & Syr. Cydon. alvus omnino sup∣pressa est per 4. horas; & placidè dor∣mivit, sensim tandem convaluit. La∣zarus Riverius. obs. 37. cent. 2.

Quidam dysentericus omnia reme∣dia respuens, solo usus est Pimpinellae decocto cum aqua & butyro confecto, cujus Scutellam sumebat manè & se∣rò & intra triduum curatus est.

Plurimùm valet Pimpinella ad de∣purandum sanguinem, & levem habet astringendi vim, ideo non est mirum Si dysentericis conferat. Laz. Riverius. obs. 84. cent. 3.

Subsectio decima. Pro Dysenteria.

DOmina quaedam dysenteria gravi correpta est, mense julio, aestu maximè saeviente. ad eam vocatus tertio die morbi praescribo clysterem detergentem, & venae sectionem. quarto purgata est medicamento ex rhab. ʒjss. myrobal. ʒss. infus. in aq. plantag. dissolvendo rhab. pulv. ℈j. Syr. ros. ℥j. bis dejecit humores ex∣crementitios; sed in reliquis dejectio∣nibus, quae frequentes erant, muco∣sum quid sanguine perfusum. Vesperi exhibui laudani gran. ij. quibus tormi∣na parum remiserunt, & dejectiones paulò rariores fuere. Quinto tormi∣na eadem, dejectio frequens eaque sanguinea: Clysteres ex lacte, & vi∣tell. ovor. frequenter injiciebantur. Vesperi iterum sumpsit laudan. ad gra. iij. cum conserva ros. & ilico dolores sedati sunt. ac semel tantum in hora dejiciebat. Dormivit per intervalla. Sexto die dejectiones iterum fre∣quentiores cum doloribus intensis. rursus secatur vena: & post 3. horas sumpsit decoctum intestinorum verve∣cis, cum pulveris granorum actes. ʒj. dolores omnino sublati sunt, & deje∣ctionum intervalla multò longiora reddita: statim etiam à venae sectione totus venter inungebatur oxyrrhodino ex ol. rosac. aceto & aq. ros. parato, quod admovebatur singulis horis ad sedandam intestinorum inflamma∣tionem; & hoc remedio multum le∣vabatur. Vesperi injectus fuit Cly∣ster ex lacte cum ℥iiij. succi plantag. ad eandem intestinorum inflammatio∣nem demulcendam. noctu etiam ex∣hibitus fuit julepus ex aq. plantag. cum ʒj. pulv. gran. actes. Postmo∣dum per triduum sumpsit manè deco∣ctum myrobal. quo integrè curata est. illud decoctum ita compositum fuit.

℞. Cort. myrobal. chebul. ℥j. ci∣trin. ℥ss. passul. corinth. ℥ij. coq. in aq. lb ij. ad tertiae partis consumptio∣nem. in colat. dissolv. Sacchar. ℥j. cla∣rificentur & aromatizentur cinam. ʒij. capiat in iiij. doses manè & sero. Laz. Riverius. obs. 2. cent. 3.

℞. Juris intestinorum aut capitis castrati ℥viij. Sacchar. rub. ℥ij.M.F. Clyster.

℞. Ossis sepiae ust. pulv. ʒij. Spon∣giae pice imbutae & in ollula ustae & in cinerem redactae. cortic. ovor. indu∣rat. pellicula ablata interiore an. ℥ss. margarit. praep. boli armen. an. ʒj.M.F. pulvis. dosis ʒj. in lacte vel chaly∣beato vel cocto, aut in aqua polygoni. certò vobis polliceor, hunc pulverem recentes omnes dysenterias nisi fluxio admodum urgeat, licet valde cruentas, statim sanare. Hercules Saxonia. Pract. part. 2. cap. 19.

Subsectio undecima. Pro Dysenteria.

CIvis Haffniensis honestus secreto suo aliquot mille dysentericos ser∣v••sse se gloriabatur. ad praeservatio∣nem vinum vel cerevisiam absynthites commendabat. ad curationem praesen∣tis fluxus seu albi seu sanguinei, libram semis calidae cerevisiae propinavit a∣dultis aegris, cui summitates absinthii & sal album incoxerant, & nucem moschatam tritam cochleari ultimo su∣perbibendam dabat. Infantibus verò pro ratione aetatis cochlearia hujus potus tria. 4. vel 6. miscuit. ap∣plausum à multis meruit hoc secreto. Thomas Bartholinus. Hist. 65. cent. 2.

Saepe contulit pulvisculus stercoris canini per triduum cum ossibus nutri∣ti, cum lacte caprillo haustus. Nos saepissime glande ex opio facto & inte∣stinis inserto tormina abstulimus, & dysentericum profluvium cohibuimus, & somnum aegroto conciliavimus. Cre∣bro autem glans ex opio podici insera∣tur, sed ultra quadrantem horae in in∣testinis non est dimittendus, sed rur∣sum appenso filo eximendus. Francis∣cus Ioel. Pract. sect. 3. lib. 4.

Memini frixis equorum ungulis in butyro, iisdem dein pulveratis, seda∣tum fuisse frequenter pylori furorem, stetisse dysenterias, atque medelae be∣nignitatem sensisse, olido illo remedio adhuc intra stomachum detento. Sin autem ungula sit jumenti lascivientis, dysentericis certam perniciem allatura dicitur. Io. Helmontius. Tractat. cui titulus. Pylorus rector.

Linteum in leporis (venando per canum morsum interempti) sanguine tinctum, siccatumque & in vino carp∣tim exhibitum curat dysenteriam: & siccum Erysipelati appositum illud sa∣nat. Milites Germani leporem fumo siccatum praebent in potu, & curatur dysenteria non fallaci eventu. Io. Helmontius. Tract. cui Titul. Potestas Medicaminum.

An in fluoribus dysentericis assiduus Clysmatum anodynorum usus tutus? nequaquam, & in hoc valde medici decipiuntur, cum intestina abluendi lacte finem non faciunt; dum enim sic intestina proluuntur & diluuntur, e••∣foeminatio & mollitudo adfertur ipsis intestinis, unde fit 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 quam Gale∣nus 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocat. Guil. Balloni∣us. lib. 1. Ephemerid. & Epid.

Quidam dysentericos certò curabat fumo gingiberis per anum in sella per∣forata•• recepto. alius verò praetulit fu∣mum C. Cervi. Nobilis Robertus B••yle. lib. De utilitate naturalis Philosophiae. part. 2. sect. 5. cap. 14.

Crystallus in tenuissimum pollinem redactus, ac cum vino propinatus dy∣senteriam curat, ac albos uteri fluxus sistit, fluxum praeterea cholericum, vel coeliacum citissimè & à proprietate tanquam Bezoar aliquod compescit. Anselmus Boetius. lib. 2. De lapid. & gemm. cap. 74.

Dysentericum quendam ita curavi. Glandes quercinas in aceto forti con∣coquendas jubeo, quarum nidorem & fumum ano per sedem perforatam ex∣cepit. Hinc sedabatur dolor, fluxio

sistebatur, & paucis, diebus integras vires redintegrabat. Martinus Rulan∣dus. obs. 40. cent. 7.

S••udiosus quidam in Dysenteriam incidit cui opitulatus sum his paucis praesidiis. cibus, quo meo monitu vesce∣batur, aut siccans erat, aut tostus, aut assatus, aut in aqua vel lacte chalybea∣to decoctus. Potui dabatur à me lac amygd. dulc. exaq. chalybeata confe∣ctum. Praeter haec sacculos calidiss. ex furfuribus in forti aceto coctis fa∣ctos crebrò ano applicari jussi, & sic bidui spatio convaluit. Martinus Ru∣landus. curat. 18. cent. 5.

Subsectio duodecima. Pro Dysenteria.

Dysenteriam saepius à se curatam notavit. Io. Praevotius in adver∣sariis suis, exhibito ʒj. pondere, ex vino aut ovi vitello, pulvere rad. fili∣pendulae, quem ante ipsum secreti lo∣co commendaverat. Ludovicus Mercae∣t••r. lib. 1. de recto praesidiorum usu. cap. 14. est sanè huic plantae insignis vis adstringendi. Georg. Hieronymus Velschius. obs. 44.

Pro arcano habeo a viro illustrissi∣mo, argentinae folium plantis pedum admotum, omnes dysenterias intra 24. horas sistere. notavi aeris mutationem mirè ad dysenteriae curam conferre.

Vidi enim D. Solierium Mercatorem Nemausensem dysenteria ferè mo••ien∣tem, qui curari nunquam potuit, nisi aeris Castrensis, cum suo immutati∣one; postquam statim curatus suit, pinguisque evasit, licet antea tabe con∣fectus esset. Petrus Borellus. obs. 13. cent. 1.

Tormina sedabuntur haustu aquae verbasci cui parum aq. juniperi admix∣tum. Fiant sacculi etiam è verbasco aqua•• incocti, & ventri dolenti impo∣nantur. Philippus Michael. consil. 94. lib. 7. consil. Cratonis. &c.

In dysenteria à proprietate spcifica juvat essentia seu tinctura Smaragdi fit hoc modo.

℞. Particulas seu recrementa Sma∣ragdi. tere (non in mortario nisi fer∣reo) in pulverem tenuiss. super por∣phyrio, superfunde urinam puerorum simplici destillatione paratam, & in loco calido tincturam extrahe, quam toties affuso menstruo recenti collige, quoties illa in idem mittitur. tincturas omnes collectas & filtratas, ablato per destillationem menstruo, reduc in pulverem griseum, quem de novo cum Sp. vini extrahe in summam viri∣tatem, Spiritu vini denuo ablato ad aliqualem consistentiam, relinquitur essentia vel tinctura Smaragdi in fun∣do: cujus gr. ij. iij. iiij. ad viij. vel x. in aqua plantag. vel tormentillae ex∣hibita omnes dysenterias miraculosè ••istunt & ventriculum roborant; es∣sentia etiam Crocimartis à Crollio de∣scripta hic plurimùm valet. Io. Hart∣mannus. Pran. Chimiat••. pag. 192.

Sectio 9. De Dyspnoea.

DIfficultatis spirandi (quae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocatur) apud scriptores medi∣cos; tres gradus reperiuntur: inter∣dum non est vehemens & dyspnoea no∣minatur, generis nomine retento: a∣liquando vehemens est, cum sono & strepitu, & asthma dicitur. aliquan∣do vehementissima est, & cum aegri nequeunt supini decumbere sed cogun∣tur vel erecti vel sedentes manere. & orthopnoia appellatur. Eadem est omnium causa, quae prout augetur vel diminuitur, hunc vel illum producit affectum. Vide supra Sectionem de Asthmate.

Subsectio prima. Pro Dyspnoea in hydropica.

HYdropicae matronae magna dysp∣noea laboranti, & pedibus tumi∣dis, exhibui Succi iridis ℥ss. cum Sac∣char. ℥ss. & vini hippocrat. ℥j. vo∣muitque inde viscosae tenacissimaeque pituitae matellam semiplenam, sedes{que} ternas habuit; meliusque postea spi∣rare & sperare coepit. Felix Platerus. obs. lib. 1. pag. 177.

Dyspnoea vehementi laborabat mu∣lier quaedam disposita ad hydropem, quod ex tumore pedum & urina aquea cruda conjiciebam. praescripsi illi vi∣num sequens.

℞. Rad. iridis. ℥j. rad. Enulae. Scil∣lae praepar. an. ℥ss. Marrub. Mj. cort. rad. Sambuc. & ebuli. an. ℥j. fol. Sen. ℥jss. agar. ʒij. zinzib. ʒj. conquassen∣tur, & infund. in vini lib. iiij. coq. parum in duplici vase. bibit cubitum itura haustum per dies 6. cessavitque dyspnoea, & tumor pedum evanuit, pulchreque curata fuit. Felix Platerus. obs. lib. 1. pag. 178.

Subsectio secunda. Pro Dyspnoea.

CUratio in eo consistit, ut crassa & viscida in pectore contenta inci∣dantur, attenuentur, & educantur, ita tamen ut tenuis catarrhi qui accedit, aliquando habeatur ratio. ad inciden∣dum exhibui oxymel. cum aq. cinamo∣mi, ad eandem intentionem & simul etiam roborare pectus ac maturare crassiorem materiam studens, Syru∣pum è succo Cardui, veronicae & sca∣biosae. ad tenuem catarrhum Syrupum violaceum cum bolo armena, quae in morbis pectoralibus mirificè convenit. ad educendam materiam in pectore, eamque attenuandam movendamque etiam alvum, nihil convenientius no∣stro hoc oxymelite.

℞. F••l. Hyssopi, veronic. scabios. marrhub. origani puleg. card. ben. an. Mj. rad. ireos incis. ʒvj. Zinzib. ʒss. agar. albiss. ℥ss. infund. in aceti lb jss. aq. veronic. card. ben. an. lb ss. stent in vase vitreo obturato loco calido per triduum. deinde lento igne decoq. & exprimantur.

℞. Expressionis lb jss. mell. opt. lb ss. coq. iterum lento igne & despu∣mentur usque ad Syrupi formam, ac in vase vitreo conserventur. imponi poterit cinamomum, Caryophyllus, calamus aromaticus, pulverisata om∣nia & in petia linea ligata, ita ut diu∣tius conservetur, & sapor suavior fiat; de hoc assumat 2. vel 3. cochlearia paulatim sorbendo, ubi vel difficultas spirandi molestior, vel alvus adstrictior fuerit.

In ore autem ratione tenuioris catar∣rhi teneat istos orbiculos.

℞. Boli armen. orient. praep. ℥ss. cum aq. tussilag. vel viol. addito parum mucilag. tragacanthi F. Orbiculi. Io. Crato. consil. 8. lib. 4.

Hoc Emplastrum tanquam efficacis∣simum raso capiti (ut sine labore rur∣sum avelli queat) applicetur, ita ut illi agglutinatum haereat, vel si hoc displiceat, interposita tenui syndone proximè illud attingat. dies nectesque gestet, cum opus est▪ renovando. de∣scriptio haec est.

℞. Rad. Ireos. galang. cyperi. an∣gelic. an. ʒij. rad. pyrethr. agar. rhab. rad. Scillae. an. ʒj. Sen. ʒij. majoran. ʒj. Sem. Cor••andr. bacc. Lauri. Cary∣ophyll. nuc. mosch. macer. an. ʒj. Sem. nigell. Sinapi an. ʒss. benjoin. Storac. an. ʒiij. chalcanth. albi. ʒss▪ lap. ca∣lamin. ʒij. alumin. ʒj. ol. nuc. anti∣quiss. addendo gutt. aliquot ol. major. & Salviae per destillationem, lariceae resinae & cerae q.s.F. Emplastrum. Fe∣lix Platerus. obs. lib. 1. pag. 176.

Sectio 10. De Dysuria.

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉. i. e. meiendi difficultas, est urinae cum magno cruciatu & labore excretio. à stranguria affectu cognato differt, quod in Stranguria seu urinae stillicidio vesica non expe∣ctat, ut urina tota colligatur; sed sta∣tim tanquam mordentem expellit: in Dysuria verò expectat quidem, atque aliquando diutius quam oporteat, sed cum excernenda est, percipit aeger do∣lorem aut tantam difficultatem, ut sae∣pe, nisi locum vesicae comprimat ma∣nu, aut diu & magno conatu enitatur, liberè non profluat. Praeterea in stran∣guria nec libera est nec liberalis 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, guttatim enim redditur; in Dysuria au∣temliberalis est sed non libera, aut si li∣beralis non est, est libera. Causa ejus vel in urina consistit, vel in vesicae cervi∣ce: in urina quod acrior evas••rit, vel ratione victus calidioris, vel humorum acrium permixtione, ut bilis & piruitae salsae; puris etiam ex rupto abscessu manantis. In vesicae cervice vel exul∣ceratio est, vel inflammatio, quam transiens urina acrius ferit. Dysuriae nomine aliquando indigitatur affectus qui ardor urinae dicitur, easdem enim uterque agnoscit causas.

Subsectio unica. Pro Dysuria.

A Crimonia urinae & vesicae imbe∣cillitas hujus affectus solet esse causa; aliquando tamen à plethora na∣scitur. Ubi acrimonia fatigat, utatur emulsione Sem. 4. frigid. & papav. albi ex sero lactis, vel decocto jujub. & liquirit.

Si sit ab imbecillitate, vino utatur tenuicum nuce myristica, vel folia ribes nigri illi immacerentur. Sumat myr∣rhae pulv. ℈ss. cum Syr. viol. id saepe agat. vel bibat lixivium factum ex ci∣neribus rosmarini ex vino albo factum. Io. Heurnius. Ad Aphor. 36. Sect. 6.

Phlebotomia hic, ad hepatis alia∣rumque partium intemperiem corri∣gendam, necessaria est. eaque pluries repetita, pro plethorae magnitudine, aut inflammationis periculo; ex bra∣chio dextro primùm ad evacuationem, & revulsionem: postmodum vero ex venis inferioribus ad derivationem à parte affecta. Purgatio etiam conve∣nit, sed ex lenientibus tantum & re∣frigerantibus composita, 〈…〉〈…〉 urinae maximè exasperaret. Ideo multi bolum ex cassia simplici non au∣dent transcendere. & illa certè reliquis praeferenda. magis tamen refrigerans efficietur, si pulpa tamarindorum eti∣am adjiciatur. vel dilutum Cassiae ex decocto lactucae, portulac. & summi∣tat. malvae paratum, ad plures dies, exhiberi poterit, ut acres humores in partes urinarias confluentes ad intesti∣na sensim deriventur. Vomitus blandis remediis concitatus praestantissimus est: revellit enim à parte affecta, & incommoda arcet, quae a purgantibus per inferiora induci consueverunt. Se∣mel igitur aut bis in septimana prori∣tandus. Clysteres frequenter injician∣tur in hunc modum.

℞. Rad. alth. ℥j. fol. malv. viol. lactuc. an. Mj. fl. nympheae & hord. mund. an. pj. coq. in colat. lb j. dissolv. cassiae rec. extract. ℥j. ovum integrum unum. ol. viol. ℥ij.F. Clyster. Muci∣lagines sem. alth. cydon. foenugraec. clysteribus utiliter admisceri possunt ad dolorem leniendum▪ verum ad con∣temperandum dolorem & ardorem, Clysteres ex lacte puro, vel cum prae∣dictis admixto▪ ita e••••ica••es esse con∣sueverunt, ut quosdam viderimus ae∣grotantes, qui in diuturnis doloribus ex hoc solo remedio, & semicupio ex decocto herbarum refrigerantium pa∣rato, levamen susceperint. Per os ex∣hibeatur quod sequitur.

℞. Aq. portul. lactuc. ros. & nym∣pheae. an. ℥j. Syr. viol. & nymph. an. ʒvj. Sal. prunell ʒj.M.F. julep. saepe iterandu••▪

〈◊〉〈◊〉 parentur in hunc modum.

℞. Rad. alth. ℥ss. sem. malv. Mj. liquirit. ℥ss. sem. cydon. ʒj.F. cum pullo jusculum. Conveniet etiam non parum serum lactis caprilli magno haustu exhibitum. imo & majori effi∣cacia, absente febre, lac integrum, prae∣sertim asininum, propinari poterit, quod non solum detergit, sed etiam dolorem mulcet, & humorum acrimo∣niam contemperat.

Amatus Lusitanus curat. 58. cent. 6. dicit quandam mulierem dysuria labo∣rantem, post multa frustra usurpata remedia, tandem usu conservae flor. malvae fuisse persanatam. sumebat au∣tem conservae ℥j. manè & vesperi su∣perbibendo aq. malvae ℥iij. Idem cu∣rat. 59. dicit senem quendam ab excre∣to lapillo dysuria laborantem, eadem conserva, eodem modo usurpata, intra triduum fuisse liberatum. Conserva fl. althaeae est ejusdem vel majoris efficaciae.

Dolore admodum urgente non in∣utile est, dum urina redditur, penem demergere in lac tepidum, vel deco∣ctum malvae, & sem papav. albi. Imò & aqua sola tepida non parum condu∣cit ad hujusmodi dolorem & ardorem minuendum. Potus sit decoctum leve malvae cum Syr. viol aut conserva ro∣sac. agitatum. Ad eundem verò ar∣dorem leniendum, fiunt etiam injecti∣ones in vesicae ductum, ex lacte, emul∣sione sem. frigid. aqua plantag. Sero lactis; quibus addi potest liquor al∣buminis ovi probè concussi, vel tro∣chis. alkikengi. ℈j.

Externa etiam remedia ad hujus∣modi ardores temperandos non parum conducunt, qualia sunt balnea vel se∣micupia, & fomenta pubi & perinaeo admota ex decocto herbarum refrige∣rantium parata. Linimenta ex ol. ros. nympheae, unguento rosac▪ refrigeran∣te Galeni, populeone cum Camphora & mucilag. psyllii extract. in aq. plan∣tag.

Finis Libri Quarti.