The history of the reformation of the Church of England. The first part of the progess made in it during the reign of K. Henry the VIII / by Gilbert Burnet.

IX. The Sentence given out by Pope Paul the third, against King Henry.

Damnatio & Excommunicatio Henrici 8. Regis Angliae, ejusque Fautorum & Complicum, cum aliarum poenarum adjectione.

Paulus Episcopus Servus Servorum Dei

ad perpetuam rei memoriam.

EJus qui immobilis permanens sua providentia ordine mirabili dat cuncta moveri, disponente clementia, vices, licet immeriti geren∣tes in terris, & in sede justitiae constituti, juxta prophetae quoque Hiere∣miae vaticinium dicentis: Ecce te constitui super gentes & Regna, ut evellas & destruas, aedifices, plantes, praecipuum super omnes Reges Universae Terrae cunctos{que} populos obtinentes principatum: ac illum qui pius & misericors est, & vindictam ei qui illam praevenit paratam tempe∣rat, nec quos impoenitentes videt severa ultione castigat, quin prius com∣minetur, in assidue autem peccantes & in peccatis perseverantes, cum excessus misericordiae fines praetereunt, ut saltem metu poenae ad cor re∣verti cogantur, justitiae vires exercet, imitantes; ex incumbenti nobis Apostolicae sollicitudinis studio per-urgemur, ut cunctarum persona∣rum nostrae curae caelitus commissarum salubri statui solertius intenda∣mus, ac erroribus & scandalis, quae Hostis antiqui versutia imminere conspicimus, propensius obviemus, excessus{que} & enormia ac scandalosa crimina congrua severitate coerceamus, & juxta Apostolum inobedien∣tiam ovium promptius ulciscendo, illorum perpetratores debita corre∣ctione sic compescamus, quod eos Dei iram provocasse poeniteat, & ex hoc aliis exemplum cautelae salutaris accedat.

Sane cum superioribus diebus nobis relatum fuisset, quod Henricus Angliae Rex, licet tempore Pontificatus fael. record. Leonis Papae X. Praedecessoris nostri diversorum haereticorum Errores, saepe ab Aposto∣lica Sede & Sacris Conciliis praeteritis temporibus damnatos, & novissi∣me nostra aetate per perditionis alumnum Martinum Lutherum suscita∣tos & innovatos, zelo Catholicae Fidei, & erga dictam Sedem devotio∣nis fervore inductus, non minus docte quam pie, per quendam librum per eum desuper compositum, & eidem Leoni Praedecessori ut eum exa∣minaret & approbaret oblatum, confutasset, ob quod ad eodem Leone Praedecessore ultra dicti libri, cum magna ipsius Henrici Regis laude & commendatione, approbationem, titulum Defensoris Fidei reportaverit, a recta Fide & Apostolico tramite devians, ac propriae salutis, famae, &

honoris immemor, postquam Charissima in Christo Filia nostra Catha∣rina Angliae Regina illustri sua progenie conjuge, cum qua publice in facie Ecclesiae Matrimonium contraxerat, & per plures annos continuave∣rat, ac ex qua, dicto constante Matrimonio, prolem pluries susceperat; nulla legitima subsistente causa, & contra Ecclesiae prohibitionem dimissa, cum quadam Anna Bolena, Muliere Anglica, dicta Catharina adhuc vi∣vente, de facto Matrimonium contraxerat, ad deteriora prosiliens, quas∣dam leges ceu generales Constitutiones edere non erubuit, per quas sub∣ditos suos ad quosdam haereticos & schismaticos Articulos tenendos, inter quos & hoc erat quod Romanus Pontifex Caput Ecclesiae, & Christi Vicarius non erat, & quod ipse in Anglica Ecclesia supremum Caput exi∣stebat, sub gravibus etiam mortis poenis cogebat. Et his non contentus, Diabolo sacrilegii crimen suadente, quamplures Praelatos, etiam Episco∣pos, alias{que} personas Ecclesiasticas, etiam Regulares, ne••non Saeculares, sibi ut haeretico & schismatico adhaerere, ac Articulos praedictos Sancto∣rum Patrum decretis & Sacrorum Conciliorum Statutis, imo etiam ipsi Evangelicae veritati contrarios, tanquam tales alios damnatos approbare, & sequi nolentes, & intrepide recusantes, capi & carceribus mancipari. His{que} similiter non contentus, mala malis accumulando, bonae memoriae Jo. H. S. Vitalis Presbyt. Cardinal. Roffen. quem ob fidei constantiam & vitae Sanctimoniam ad Cardinalatus dignitatem promoveramus, cum di∣ctis haeresibus & erroribus consentire nollet, horenda immanitate & de∣testanda saevitia, publice miserabili supplicio tradi & decollari mandave∣rat, & fecerat, Excommunicationis, & Anathematis, alias{que} gravissimas sententias, censuras, & poenas in literis & constitutionibus recolendae mem. Bonifacii VIII. Honorii III. Roman. Pontificum praedecessorum no∣strorum desuper editis contentas, & alias in tales a jure latas damnabili∣ter incurrendo, ac Regno Angliae, & dominiis quae tenebat, necnon regalis fastigii celsitudine ac praefati tituli praerogativa, & honore se in∣dignum reddendo.

2. Nos licet ex eo, quod prout non ignorabamus, idem Henricus Rex certis censuris Ecclesiasticis, quibus a piae memoriae Clemente Papa VII. etiam praedecessore nostro, postquam humanissimis literis & paternis exhortationibus, multis{que} nunciis & mediis, primo & postre∣mo etiam judicialiter, ut praefatam Annam a se dimitteret, & ad praedi∣ctae Catharinae suae verae Conjugis consortium rediret, frustra monitus fuerat, innodatus extiterat, Pharaonis duritiam imitando, per longum tempus in clavium contemptum insorduerat, & insordescebat, quod ad cor rediret, vix sperare posse videremus, ob paternam tamen Charita∣tem, qua in minoribus constituti donec in obedientia, & reverentia Sedis praedictae permansit, eum prosecuti fueramus, ut{que} clarius videre posse∣mus, an clamor qui ad nos delatus fuerat, (quem certe etiam ipsius Hen∣rici Regis respectu falsum esse desideramus) verus esset, statuimus ab ul∣teriori contra ipsum Henricum Regem processu ad tempus abstinendo, hujus rei veritatem diligentius indagare.

3. Cum autem debitis diligentiis desuper factis clamorem ad nos, ut praefertur, delatum, verum esse, simulque, quod dolenter referimus, dictum Henricum Regem ita in profundum malorum descendisse, ut de ejus resipiscentia nulla penitus videatur spes haberi posse, repererimus: Nos attendentes vetere lege, crimen adulterii notatum lapidari mandatum, ac auctores Schismatis halitu terrae absorptos, eorum{que} sequaces coelesti

igne consumptos, Elimam{que} Magum viis Domini resistentem per Apo∣stolum aeterna severitate damnatum fuisse, volentes{que} ne in districto exa∣mine ipsius Henrici Regis & subditorum suorum, quos secum in perdi∣tionem trahere videmus, animarum ratio a nobis exposcatur, quantum nobis ex alto conceditur, providere contra Henricum Regem, ejusque complices, fautores, adhaerentes, & sequaces, & in praemissis quomodo∣libet culpabiles, contra quod ex eo quod excessus, & delicta praedicta adeo manifesta sunt & notoria, ut nulla possint tergiversatione celari, abs{que} ulteriori mora ad executionem procedere possemus, benignius a∣gendo, decrevimus infrascripto modo procedere.

4. Habita ita{que} super his cum venerabilibus fratribus nostris S. R. E. Cardinalibus deliberatione matura, & de illorum consilio & assensu, praefatum Henricum Regem, ejus{que} complices, fautores, adhaerentes, consultores & sequaces, ac quoscun{que} alios in praemissis, ceu eorum ali∣quo quoque modo culpabiles, tam laicos quam Clericos, etiam regulares cujuscun{que} dignitatis, status, gradus, ordinis, conditionis, praeeminen∣tiae, & excellentiae existant, (quorum nomina & cognomina, perinde ac si praesentibus insererentur, pro sufficienter expressis haberi volumus) per viscera misericordiae Dei nostri hortamur, & requirimus in Domino, quatenus Henricus Rex a praedictis erroribus prorsus abstineat, & consti∣tutiones, seu leges praedictas, sicut de facto eas fecit, revocet, casset, & annullet, & coactione subditorum suorum ad eas servandas, necnon carceratione, captura, & punitione illorum, qui ipsis constitutionibus seu legibus adhaerere, aut eas servare noluerint, & ab aliis erroribus prae∣dictis penitus, & omnino abstineat, & si quos praemissorum occasione captivos habeas, relaxet.

5. Complices vero, fautores, adhaerentes, consultores, & sequaces dicti Henrici Regis in praemissis, & circa ea ipsi Henrico Regi super his de caetero non adsistant, nec adhaereant, vel faveant, nec ei consilium, auxilium, vel favorem, desuper praestent.

6. Alias si Henricus Rex, ac fautores, adhaerentes. consultores, & sequaces, hortationibus & requisitionibus hujusmodi non annuerint cum effectu, Henricum Regem, fautores, adhaerentes, consultores & sequaces, ac alios culpabiles praedictos, auctoritate Apostolica, ac ex cer∣ta nostra scientia, & de Apostolicae potestatis plenitudine, tenore prae∣sentium, in virtute sanctae obedientiae, ac sub majoris Excommunicatio∣nis lata sententia, a qua etiam praetextu cujuscun{que} privilegii, vel facul∣tatis, etiam in forma confessionalis, cum quibuscun{que} efficacissimis clau∣sulis nobis & Sede praedicta quomodolibet concessis, & etiam iteratis vicibus innovatis, ab alio quam a Romano Pontifice, praeterquam in mortis Articulo constituti, ita tamen, quod si aliquem absolvi contingat, qui postmodum convaluerit, nisi post convalescentiam, monitioni & mandatis nostris hujusmodi paruerit cum effectu, in eandem Excommu∣nicationis sententiam reincidat, absolvi non possint.

7. Necnon rebellionis, & quoad Henricum Regem, etiam perditio∣nis Regni, & Dominiorum praedictorum, & tam quoad eum, quam quod alios monitos supradictos supra & infrascriptis poenis, quas si dictis monitioni & mandatis, ut praefertur, non paruerint, eos, & eorum sin∣gulos, ipso facto respective incurrere volumus, per praesentes monemus; eis{que} & eorum cuilibet districte praecipiendo mandamus, quatenus Hen∣ricus Rex per se, vel procuratorem legitimum & sufficienti mandato suf∣fultum,

infra nonaginta, complices vero, fautores, adhaerentes, consul∣tores, & sequaces, ac alii in praemissis quomodolibet culpabiles supradi∣cti, Saeculares & Ecclesiastici etiam regulares, personaliter infra sexaginta dies compareant coram nobis, ad se super praemissis legitime excusan∣dum & defendendum; alias videndum & audiendum contra eos & eorum singulos, etiam nominatim, quos sic monemus, quatenus expediat, ad omnes & singulos, actus, etiam sententiam definitivam, declaratoriam, condemnatoriam, & privatoriam, ac mandatum executivum procedi. Quod si Henricus Rex, & alii moniti praedicti intra dictos terminos eis ut praefertur, respective praefixos non comparuerint, & praedictam Ex∣communicationis sententiam per tres dies, post lapsum dictorum termi∣norum animo, quod absit, sustinuerint indurato, censuras ipsas aggrava∣mus, & successive reaggravamus, Henricum{que} ipsum, privationis Regni & Dominiorum praedictorum, & tam eum quam alios monitos praedictos, & eorum singulos, omnes & singulas alias poenas praedictas incurrisse, ab omnibus{que} Christi fidelibus, cum eorum bonis perpetuo diffidatos esse. Et si interim ab humanis decedat, Ecclesiastica debere carere sepultura, auctoritate & potestatis plenitudine praedictis decernimus, & declara∣mus, eos{que} anathematis, maledictionis, & damnationis aeternae mucrone percutimus.

8. Necnon quae praefatus Henricus Rex quomodolibet, & ex quavis causa tenet, habet, aut possidet, Quamdiu Henricus Rex, & alii moniti praedicti, & eorum singuli in aliis per dictum Henricum Regem non ten∣tis, habitis, aut possessis permanserint, & triduo post eorum inde reces∣sum, & alia quaecun{que} ad quae Henricum Regem, & alios moni••os praedi∣ctos, post lapsum dictorum terminorum declinare contigerit, Dominia, civitates, terras, castra, villas, oppida, Metrapolitanasque, & alias Ca∣thedrales, caeteras{que} inferiores Ecclesias, necnon Monasteria, Prioratus, Domos, Conventus, & loca religiosa, vel pia cujuscunque, etiam S. Be∣nedict. Cluniacen. Cistercien. Praemonstraten. ac Praedicatorum, Mino∣rum, Eremitarum S. Augustini Carmelitarum, & aliorum Ordinum, ac Congregationum, & Militiarum quaruncun{que} in ipsis Dominiis, Civita∣tibus, terris, castris, villis, oppidis, & locis existentia, Ecclesiastico supponimus Interdicto, ita ut illo durante in iis etiam praetextu cujuscun∣que Apostolici indulti, Ecclesiis, Monasteriis, Prioratibus, Domibus, Conventibus, locis, ordinibus, aut personis, etiam quacun{que} dignitate fulgentibus concessi, praeterquam in casibus a jure permissis, ac etiam in illis alias quam clausis januis, & Excommunicatis & interdictis exclusis, nequeant Missae, aut alia divina officia celebrari.

9. Et Henrici Regis, complicumque, fautorum, adhaerentium, con∣sultorum, sequacium, & culpabilium praedictorum filii, paenarum, ut hic in hoc casu par est, participes sint, omnes & singulos ejusdem Henrici Regis ex dicta Anna, ac singulorum aliorum praedictorum filios natos, & nascituros, alios{que} descendentes, us{que} in eum gradum, ad quem jura poenas in casibus hujusmodi extendunt (nemine excepto, nulla{que} mino∣ris aetatis, aut sexus, vel ignorantiae, vel alterius cujusvis causae habita ratione) dignitatibus, & honoribus in quibus quomodolibet constituti existunt, seu quibus gaudent, utuntur, potiuntur, aut muniti sunt, nec∣non privilegiis, concessionibus, gratiis, indulgentiis, immunitatibus, re∣missionibus, libertatibus, & indultis, ac dominiis, civitatibus, castris, terris, villis, oppidis, & locis, etiam Commendatis, vel in Gubernium

concessis, & quae in feudum, emphyteusim, vel alias a Romanis, vel aliis Ecclesiis, Monasteriis, & locis Ecclesiasticis, ac secularibus Princi∣pibus, Dominiis, Potentatibus, etiam Regibus & Imperatoribus, aut aliis privatis, vel publicis personis quomodolibet habent, tenent, aut possident, caeteris{que} omnibus bonis, mobilibus & immobilibus, juribus & actionibus, eis quomodolibet competentibus privatos, dicta{que} bona feudalia, vel emphyteutica, & alia quaecun{que} ab aliis quomodolibet ob∣tenta, ad directos dominos, ita ut de illis libere disponere possint, re∣spective devoluta, & eos qui Ecclesiastici fuerint, etiamsi religiosi exi∣stant, Ecclesiis etiam Cathedralibus, & Metropolitanis, necnon Mona∣steriis & Prioratibus, praeposituris, praepositatibus, dignitatibus, perso∣natibus, Officiis, Canonicatibus & Praebendis, aliis{que} beneficiis Ecclesia∣sticis per eos quomodolibet obtentis privatos, & ad illa ac alia in poste∣rum obtinenda inhabiles esse, similiter decernimus & declaramus; eos{que} sic respective privatos ad illa, & alia quaecun{que} similia, ac dignitates, ho∣nores, administrationes, & officia, jura, ac feuda in posterum obtinenda, auctoritate & scientia, ac plenitudine similibus inhabilitamus.

10. Ipsius{que} Henrici Regis, ac Regni omnium{que} aliorum dominiorum, civitatum, terrarum, castrorum, villarum, fortalitiorum, arcium, op∣pidorum, & locorum suorum, etiam de facto obtentorum Magistratus, judices, Castellanos, Custodes & Officiales quoscunque, necnon Com∣munitates, Universitates, Collegia, Feudatarios, vassallos, subditos, ci∣ves, incolas, & habitatores etiam forenses, dicto Regi de facto obedien∣tes, tam saeculares, quam si qui rationis alicujus temporalitatis ipsum Henricum Regem in superiorem recognoscant, etiam Ecclesiasticos, a praefato rege, seu ejus complicibus, fautoribus, adhaerentibus, consulto∣ribus, & sequacibus supradictis deputatis, a juramento fidelitatis, jure vassallitico, & omni erga Regem, & alios praedictos subjectione absolvi∣mus, ac penitus liberamus. His nihilominus sub Excommunicationis poena mandantes, ut ab ejusdem Henrici Regis, suorum{que} officialium, judicum, & magistratuum quorumcun{que} obedientia poenitus & omnino recedant, nec illos in superiores recognoscant, neque illorum mandatis obtemperent.

11. Et ut alii eorum exemplo perterriti discant ab hujusmodi excessibus abstinere, eisdem auctoritate, scientia, & plenitudine, volumus, ac decer∣nimus, quod Henricus Rex & complices, fautores, adhaerentes, consul∣tores, sequaces, & alii in praemissis culpabiles, postquam alias poenas praedictas, ut praefertur, respective incurrerint, necnon praefati descen∣dentes, ex tunc infames existant, & ad testimonium non admittantur, testamenta, & codicillos, aut alias dispositiones, etiam inter vivos con∣cedere, & facere non possint, & ad alicujus successionem ex testamento, vel ab intestato, necnon ad jurisdictionem, seu judicandi potestatem, & ad Notoriatus Officium, omnes{que} actus legitimos quoscun{que} ita ut eorum processus, sive instrumenta at{que} alii actus quicunque, nullius sint roboris vel momenti, inhabiles existant, & nulli ipsis, sed ipsi aliis super quocun∣que debito & negotio, tam civili, quam criminali, de jure respondere teneantur.

12. Et nihilominus omnes, & singulos Christi fideles, sub Excom∣municationis, & aliis infrascriptis poenis, monemus, ut monitos, Ex∣communicatos, aggravatos, interdictos, privatos, maledictos, & damnatos praedictos evitent, & quantum in eis est, & ab aliis evitari

faciant, nec cum eisdem, seu praefati Regis Civitatum, Dominiorum, Terrarum, Castrorum, Comitatuum, Villarum, Fortalitiorum, Oppi∣dorum, & locorum praedictorum civibus, incolis, vel habitatoribus aut subditis & vassallis, emendo, vendendo, permutando, aut quamcunque mercaturam, seu negotium exercendo, commercium, seu aliquam conversa∣tionem, seu communionem habeant▪ aut vinum, granum, sal, seu alia victualia, arma, pannos, merces vel quasvis alias mercantias, vel res per mare in eorum navibus, triremibus, aut aliis navigiis, sive per terram cum mulis, vel aliis ani∣malibus, deferre aut conducere, seu deferri aut conduci facere, vel delata per illos recipere, publice vel occulte, aut talia facientibus auxiliū, consiliū, favo∣rem publice vel occulte, directe vel indirecte, quovis quaesito colore, perse, vel alium, seu alios quoquo modo praestare praesumant. Quod si fecerint, ultra Excommunicationis praedictae, etiam nullitatis contractuum quos inirent, necnon perditionis mercium, victualium, & bonorum omnium delatorum, quae capientium siant, poenas similiter eo ipso incurrant.

13. Caeterum quia convenire non videtur, ut cum his qui Ecclesiam contemnunt, dum praesertim ex eorum pertinacia spes corrigibilitatis non habetur, hi qui divinis obsequiis vacant, conversentur, quod etiam illos tuto facere non posse dubitandum est, omnium & singularum Metro∣politanarum & aliarum Cathedralium, caeterarum{que} inferiorum Ecclesia∣rum & Monasteriorum, domorum & locorum Religiosorum, & piorum quorumcumque, etiam S. Augustini, S. Benedicti, Cluniacen. Cistercien. Praemonstraten. ac Praedicatorum, Minorum, Carmelitarum, aliorum∣que quorumcum{que} ordinum, & Militiarum, etiam Hospitalis Hierosoly∣mitani, Praelatis, Abbatibus, Prioribus, Praeceptoribus, Praepositis, Mi∣nistris, Custodibus, Guardianis, Conventibus, Monachis & Canonicis, necnon Parochialium Ecclesiarum Rectoribus, aliis{que} quibuscun{que} per∣sonis Ecclesiasticis in Regno & Dominiis praedictis commorantibus, sub Excommunicationis ac privationis Administrationum & regiminum Mo∣nasteriorum, dignitatum, personatuum, administrationum, ac officiorum, Canonicatuumque, & Praebendarum, Parochialium Ecclesiarum, & alio∣rum beneficiorum Ecclesiasticorum quorumcum{que} quomodolibet qualifi∣catorum, per eos quomodolibet obtentorum, poenis mandamus, quate∣nus infra quin{que} dies, post omnes & singulos terminos praedictos elapsos, de ipsis Regno, & Dominiis, dimissis tamen aliquibus Presbyteris in Ecclesiis quarum curam habuerint, pro administrando baptismate par∣vulis, & in poenitentia decedentibus, ac aliis Sacramentis Ecclesiasticis, quae tempore Interdicti ministrari permittuntur, exeant & discedant, ne∣que ad Regnum, & Dominia praedicta revertantur; donec moniti, & Excommunicati, aggravati, reaggravati, privati, maledicti, & damnati praedictis monitionibus, & mandatis nostris hujusmodi obtemperave∣rint, meruerint a censuris hujusmodi absolutionis beneficium obtinere, seu Interdictum in Regno, & Dominiis praedictis, fuerit sublatum.

14. Praeterea si praemissis non obstantibus, Henricus Rex, Complices, fautores, adhaerentes, consultores, & sequaces praedicti in eorum perti∣nacia perseveraverint, nec conscientiae stimulus eos ad cor reduxerit, in eorum forte potentia, & armis confidentes, omnes & singulos Duces, Marchiones, Comites, & alios quoscun{que} tam Seculares, quam Ecclesia∣sticos etiam forenses, de facto dicto Henrico Regi obedientes, sub ejus∣dem Excommunicationis, ac perditionis bonorum suorum (quae, ut in∣fra dicitur, similiter capientium fiant) poenis, requirimus & monemus,

quatenus omni mora, & excusatione postposita, eos, & eorum singulos, ac ipsorum milites & stipendiarios, tam equestres quam pedestres, ali∣os{que} quoscumque, qui eis cum armis faverint, de Regno & Dominiis praedictis, etiam vi armorum, si opus fuerit, expellant: ac quod Henri∣cus Rex, & ejus complices, fautores, adhaerentes, consultores, & se∣quaces, mandatis nostris non obtemperantes praedicti, de Civitatibus, Terris, Castris, Villis, Oppidis, Fortalitiis, aut aliis locis Regni & Do∣minii praedictorum se non intromittant, procurent: eis sub omnibus & singulis poenis praedictis inhibentes, ne in favorem Henrici, ejusque com∣plicum, fautorum, adhaerentium, consultorum, & sequacium aliorum{que} monitorum praedictorum, mandatis nostris non obtemperantium, arma cujuslibet generis offensiva, vel defensiva, Machinas quo{que} bellicas, seu tormenta (artellarias nuncupata) sumant aut teneant, seu illis utantur, aut armatos aliquos praeter consuetam familiam parent, aut ab Henrico Rege, complicibus, fautoribus, adhaerentibus, consultoribus, & sequa∣cibus, vel aliis in Regis ipsius favorem paratos, quomodolibet, quavis occasione vel causa, per se vel alium seu alios, publice vel occulte, directe vel indirecte teneant, vel receptent, aut dicto Henrico Regi, seu illius complicibus, fautoribus, adhaerentibus, consultoribus, & sequacibus praedictis, consilium, auxilium, vel quomodolibet ex quavis causa, vel quovis quaesito colore sive ingenio, publice vel occulte, directe vel in∣directe, tacite vel expresse, per se vel alium seu alios praemissis, vel ali∣quo praemissorum praestent, seu praestari faciant quoquomodo.

15. Praeterea ad dictum Henricum Regem facilius ad sanitatem, & praefatae Sedis obedientiam reducendum, omnes & singulos Christianos Principes, quacum{que} etiam Imperiali & Regali dignitate fulgentes, per viscera misericordiae Dei nostri (cujus causa agitur) hortamur & in Domino requirimus, eis nihilominus, qui Imperatore & Rege inferiores fuerint, quos propter excellentiam dignitatis a censuris excipimus, sub Excommunicationis poena mandantes, ne Henrico Regi ejus{que} complici∣bus, fautoribus, adhaerentibus, consultoribus, & sequacibus, vel eorum alicui, per se vel alium seu alios, publice vel occulte, directe vel indi∣recte, tacite vel expresse, etiam sub praetextu confoederationum aut ob∣ligationum quocum{que} etiam juramento, aut quavis alia firmitate robo∣ratarum, & saepius geminatarum, a quibus quidem obligationibus & ju∣ramentis omnibus, nos eos & eorum singulos eisdem auctoritate & scien∣tia ac plenitudine per praesentes absolvimus, ipsas{que} confoederationes & obligationes tam factas, quam in posterum faciendas, quas tamen (in quantum Henricus Rex & complices, fautores, adhaerentes, consultores, & sequaces praedicti circa praemissa, vel eorum aliquod se directe vel in∣directe juvare possent) sub eadem poena fieri prohibemus, nullius ro∣boris vel momenti, nullasque, irritas, cassas, inanes, ac pro infectis ha∣bendas fore decernimus & declaramus, consilium, auxilium, vel favo∣rem quomodolibet praestent, quinimo si qui illis, aut eorum alicui ad praesens quomodolibet assistant, ab ipsis omnino & cum affectu recedant. Quod si non fecerint postquam praesentes publicatae & executioni de∣mandatae fuerint, & dicti termini lapsi fuerint, omnes & singulas civita∣tes, terras, oppida, castra, villas, & alia loca eis subjecta, simili Eccle∣siastico Interdicto supponimus, volentes ipsum Interdictum donec ipsi Principes a Consilio, auxilio, & favore Henrico Regi & complicibus, fautoribus, adhaerentibus, consultoribus & sequacibus praedictis praestan∣do destiterint, perdurare.

16. Insuper tam Principes praedictos, quam quoscum{que} alios, etiam ad stipendia quorumcum{que} Christi fidelium militantes, & alias quascum{que} personas, tam per mare, quam per terras, armigeros habentes, similiter hortamur & requirimus, & nihilominus eis in virtute sanctae obedientiae mandantes, quatenus contra Henricum Regem, complices, fautores, adhaerentes, consultores, & sequaces praedictos, dum in erroribus prae∣dictis, ac adversus Sedem praedictam, rebellione permanserint, armis in∣surgant, eos{que} & eorum singulos persequantur, ac ad unitatem Ecclesiae, & obedientiam dictae Sedis redire cogant & compellant; & tam eos quam ipsorum subditos & vassallos, ac civitatum, terrarum, castrorum, oppi∣dorum, villarum, & locorum suorum incolas, & habitatores, aliosque omnes & singulas personas supradictis mandatis nostris, ut praefertur, non obtemperantes, & quae praefatum Henricum Regem, postquam censu∣ras, & poenas praedictas incurrerit, in Dominum quomodolibet, etiam de facto recognoverint, vel ei quovis modo obtemperare praesumpserint, aut qui eum, ac complices, fautores, adhaerentes, consultores, sequaces, ac alios non obtemperantes praedictos, ex Regno & Dominiis praedictis, ut praefertur, expellere noluerint, ubicun{que} eos invenerint, eorumque bona, mobilia & immobilia, mercantias, pecunias, navigia, credita, res, & animalia, etiam extra territorium dicti Henrici Regis ubilibet consi∣stentia, capiant.

17. Nos enim eis bona, mercantias, pecunias, navigia, res, & ani∣malia praedicta sic capta, in proprios eorum usus convertendi, eisdem au∣ctoritate, scientia, & potestatis plenitudine, plenariam licentiam, facul∣tatem & auctoritatem concedimus, illa omnia ad eosdem capientes ple∣narie pertinere, & spectare, & personas ex Regno & Dominiis praedictis originem trahentes, seu in illis domicilium habentes, aut quomodolibet habitantes, mandatis nostris praedictis non obtemperantes, ubicun{que} eos capi contigerit, capientium servos fieri decernentes: praesentes{que} literas quoad hoc ad omnes alios cujuscun{que} dignitatis, gradus, status, ordinis, vel conditionis fuerint, qui ipsi Henrico Regi, vel ejus complicibus, fau∣toribus, adhaerentibus, consultoribus, & sequacibus, aut aliis monitio∣nibus, & mandatis nostris hujusmodi quoad commercium non obtempe∣rantibus, vel eorum alicui victualia, arma, vel pecunias subministrare, aut cum eis commercium habere, seu auxilium, consilium, vel favorem, per se vel alium, seu alios, publice vel occulte, directe vel indirecte, quovis modo contra tenorem praesentium praestare praesumpserint, ex∣tendentes.

18. Et ut praemissa facilius iis quos concernunt innotescant, universis & singulis Patriarchis, Archiepiscopis, Episcopis, & Patriarchalium Me∣tropolitan. & aliarum Cathedralium, & Collegiatarum Ecclesiarum Praelatis, Capitulis, aliis{que} personis Ecclesiasticis, Saecularibus ac quorum∣vis ordinum Regularibus, necnon omnibus & singulis, etiam mendican∣tium ordinum Professoribus, exemptis & non exemptis, ubilibet con∣stitutis, per easdem praesentes sub Excommunicationis & privationis Ec∣clesiarum, Monasteriorum, ac aliorum Beneficiorum Ecclesiasticorum, graduum quo{que} & officiorum, necnon privilegiorum, & indultorum quorumcum{que} etiam a Sede praedicta quomodolibet emanatorum poenis ipso facto incurrendis, praecipimus & mandamus, quatenus ipsi ac eorum singuli, si, & postquam vigore praesentium desuper requisiti fuerint, in∣fra tres dies immediate sequentes, praefatum Henricum Regem, omnes{que}

alios & singulos, qui supradictas censuras & poenas incurrerint, in eorum Ecclesiis, Dominicis & aliis festivis diebus, dum major inibi populi mul∣titudo ad divina convenerit, cum Crucis vexillo, pulsatis campanis, & accensis, ac demum extinctis, & in terram projectis, & conculcatis can∣delis, & aliis in similibus servari solitis caeremoniis servatis, Excommuni∣catos publice nuncient, & ab aliis nuntiari, ac ab omnibus arctius evitar•• faciant & mandent, necnon sub supradictis censuris & poenis, praesentes literas, vel earum transumptum, sub forma infrascripta confectum, infra terminum trium dierum, postquam, ut praefertur, requisiti fuerint, in Ecclesiis, Monasteriis, Conventibus, & aliis eorum locis, publicari & affigi faciant.

19. Volentes, omnes & singulos cujuscum{que} status, gradus, conditio∣nis, praeeminentiae, dignitatis, aut excellentiae fuerint, qui quo minus praesentes literae, vel earum transumpta, copiae, seu exemplaria, in suis civitatibus, terris, castris, oppidis, villis, & locis legi & affigi, ac pub∣licari possint, per se, vel alium, seu alios, publice vel occulte, directe vel indirecte impediverint, easdem censuras & poenas, ipso facto incur∣rere. Et cum fraus & dolus nemini debeant patrocinari, ne quisquam ex his, qui alicui regimini & administrationi deputati sunt, infra tem∣pus sui regiminis seu administrationis praedictas sententias, censuras & poenas sustineat, quasi post dictum tempus sententiis, censuris & poenis praedictis amplius ligatus non existat, quemcun{que} qui dum in regimi∣ne, & administratione existens, monitioni & mandato nostris, quoad praemissa vel aliquid eorum obtemperare noluerit, etiam deposito regi∣mine, & administratione hujusmodi, nisi paruerit, eisdem censuris & poenis subjacere decernimus.

20. Et ne Henricus Rex ejus{que} complices, & fautores, adhaerentes, consultores, & sequaces, alii{que} quos praemissa concernunt, ignorantiam earundem praesentium literarum, & in eis contentorum praetendere vale∣ant, literas ipsas (in quibus omnes & singulos, tam juris, quam facti, etiam solemnitatum, & processuum, citationum{que} ommissarum defectus, etiam si tales sint, de quibus specialis, & expressa mentio facienda esset, propter notorietatem facti, auctoritate, scientia, & potestatis plenitudi∣ne similibus, supplemus) in Basilicae Principis Apostolorum, & Cancellariae Apostolicae de urbe, & in partibus in Collegiatae B. Mariae Burgen. Tornacen. & Parochialis de Dunikerke oppidorum Morinensis diaecesis, Ecclesia∣rum valvis affigi, & publicari mandamus: Decernentes quod earundem literarum publicatio sic facta, Henricum Regem, ejus{que} complices, fau∣tores, adhaerentes, consultores, & sequaces, omnes{que} alios, & singulos quos li∣terae ipsae quomodolibet concernunt, perinde eosarctent, ac si literae ipsae eis personaliter lectae, & intimatae fuissent, cum non sit verisimile, quod ea, quae tam patenter fiunt, debeant apud eos incognita remanere.

21. Caeterum quia difficile foret praesentes literas ad singula quaeque loca, ad quae necessarium esset deferri, singula volumus & dicta auctori∣tate decernimus, quod earum transumptis manu publici Notarii confe∣ctis, vel in alma urbe impressis, ac sigillo alicujus personae in dignitate Ecclesiastica constitutae munitis, ubi{que} eadem fides adhibeatur, quae ori∣ginalibus adhiberetur, si essent exhibitae vel ostensae.

22. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae monitio∣nis, aggravationis, reaggravationis, declarationis, percussionis, suppo∣sitionis, inhabilitationis, absolutionis, liberationis, requisitionis, inhibi∣tionis,

hortationis, exceptionis, prohibitionis, concessionis, extensio∣nis, suppletionis, mandatorum, voluntatis, & decretorum, infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesump∣serit, indignationem Omnipotentis Dei, ac Beatorum Petri & Pauli Apo∣stolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Romae apud Sanctum Marcum. Anno Incarnationis Do∣mini 1535. 3 Kal. Sept. Pont. nostri Anno 1.

Sequitur suspensio Executionis dictae Bullae, et tandem ejus revocatio, & Executio.

Paulus Episcopus Servus Servorum Dei, ad perpetuam rei memoriam.

CUm Redemptor noster ideo illum qui ipsum negaverat, Petrum, viz. Universae Ecclesiae praeficere voluerit, ut in sua culpa disceret aliis esse miserendum, non immerito Romanus Pontifex qui ipsius Petri in dignitate Successor existit, debet etiam in Officio exercendae misericor∣diae ipsius esse Successor. Sed cum in eum dirigitur misericordia, qui ex hoc sit insolentior, & obstinatior, alios{que} secum trahit in perditionem, debet ipse Romanus Pontifex, postposita in eum misericordia, omnem severitatem adhibere, quo membrum illud putridum ita a corpore sepa∣retur, ut reliqua membra abs{que} metu contagionis salva remaneant, praeser∣tim cum pluribus curis adhibitis, & multo tempore in hoc consumpto morbum quotidie magis invalescere, ipsa experientia comprobat.

1. Alias cum nobis relatum fuisset, quod Henricus Angliae Rex, prae∣ter ea quae Matrimonium de facto, & contra prohibitionem Ecclesiae te∣merarie contractum concernebant, quasdam leges, seu generales consti∣tutiones subditos suos ad haeresim, & schisma trahentes ediderat, & bonae memoriae Joann. tit. Sancti Vitalis Presbyterum Cardinalem Roffen. publice damnari & capite puniri, ac alios quamplures Praelatos, necnon alias personas Ecclesiast. Haeresi & Schismati hujusmodi adhaerere nolentes, carceribus mancipari fecerat; Nos, licet illi qui talia nobis retulerant ta∣les essent, ut nullo modo de veritate suorum dictorum ambigendum es∣set, cupientes tamen respectu ipsius Henrici Regis, quem antequam in has insanias incideret, peculiari quadam charitate prosequebamur, prae∣dicta falsa reperiri, de eis informationem ulteriorem habere procuravi∣mus, & invenientes clamorem ad nos delatum verum esse, ne nostro Officio deessemus, contra eum procedere decrevimus, juxta formam quarundam literarum nostrarum, quarum tenor sequitur. Et est ta∣lis, &c.

Omittitur insertio, quia bulla ipsa est quae praecedit.

2. Dum autem postea ad dictarum literarum executionem devenien∣dum esse statuissemus, cum nobis per nonnullos principes, & alias in∣signes personas persuaderetur, ut ab executione hujusmodi per aliquan∣tum

temporis supersederemus, spe nobis data, quod interim ipse Henri∣cus Rex ad cor rediret & resipiseeret; nos qui, ut hominum natura fert facile credebamus quod desiderabamus, dictam executionem suspendi∣mus, sperantes (ut spes nobis data erat) ex ipsa suspensione, correctio∣nem & resipiscentiam, non autem pertinaciam & obstinationem, ac ma∣jorem delirationem, ut rei effectus edocuit, proventuram.

3. Cum ita{que} resipiscentia & Correctio hujusmodi quam tribus fere annis expectavimus, non solum postea sequuta non sit, sed ipse Henricus Rex quotidie magis se in sua feritate, ac temeritate confirmans, in nova etiam scelera proruperit, quippe cum non contentus vivorum Praelato∣rum & sacerdotum crudelissima trucidatione, etiam in mortuos, & eos quidem quos in sanctorum numerum relatos Universalis Ecclesia pluribus soeculis venerata est, feritatem exercere non expavit, Divi enim Thomae Cantuarien. Archiepiscopi, cujus ossa, quae in dicto Regno Angliae po∣tissimum, ob innumera ab omnipotenti Deo illic perpetrata miracula, summa cum veneratione in arca aurea in Civitate Cantuarien. servaban∣tur, postquam ipsum Divum Thomam, ad majorem Religionis con∣temptum, in judicium vocari, & tanquam contumacem damnari ac pro∣ditorem declarari fecerat, exhumari, & comburi, ac cineres in ventum spargi jussit, omnem plane cunctarum gentium crudelitatem superans, cum ne in bello quidem hostes victores saevire in mortuorum cadavera soliti sunt; adhaec omnia ex diversorum Regum etiam Anglorum, & alio∣rum Principum liberalitate donaria, ipsi arcae appensa, quae multa, & maximi pretii erant, sibi usurpavit, nec putans ex hoc satis injuriae reli∣gionis intulisse, Monasterium Divo illi Augustino, a quo Christianam fidem Angli acceperunt, in dicta civitate dicatum, omnibus Thesauris, qui etiam multi & magni erant, spoliavit, & sicut se in belluam trans∣mutavit, ita etiam belluas quasi socias suas honorare voluit, feras videli∣cet in dicto Monasterio, expulsis Monachis, intromittendo, genus qui∣dem sceleris non modo Christi fidelibus, sed etiam Turcis inauditum & abominandum.

4. Cum ita{que} morbus iste a nullo quantumvis peritissimo medico alia cura sanari possit, quam putridi membri abscissione, nec valeret cura hujusmodi, abs{que} eo, quod nos apud Deum causam hanc nostram efficia∣mus, ulterius retardari, ad dictarum literarum (quas ad hoc ut Henri∣cus Rex, ejus{que} Complices, Fautores, adhaerentes, consultores, & se∣quaces, etiam super excessibus per eum novissime, ut praefertur, perpe∣tratos, intra terminum eis, quoad alia, per alias nostras literas praedictas respective praefixas, se excusare, alias poenis ipsis literis contentas incur∣rant, extendimus & ampliamus) publicationem, & deinde, Deo duce, ad executionem procedere omnino statuimus. Et quia a fide dignis ac∣cepimus, quod si ipsarum & praesentium literarum publicatio Diep Ro∣thomagen. vel Boloniae Ambianen. Dioec. Oppidis in Franciae, aut Civi∣tate Sancti Andreae, seu in Oppido Callistren. Sancti Andreae Dioec. in Scotiae Regnis, vel in Thuamien. & Antiferten. Civitatibus, vel Dioec. Dominii Hiberniae fiat, non solum tam facile, ut si in locis in dictis literis expressis fieret, sed facilius ipsarum literarum tenor, ad Henrici, & alio∣rum quos concernunt, praesertim Anglorum, notitiam deveniret; Nos volentes in hoc opportune providere, motu, scientia, & potestatis ple∣nitudine praedictis decernimus, quod publicatio literarum superius inser∣••arum, quarum insertioni superius factae, ac ipsis Originalibus quoad

validitatem publicationis, seu executionis praesentium, fidem adhiberi volumus, in duobus ex locis praesentibus literis expressis, alias juxta supra insertarum, & praesentium literarum tenore facta, etiam si in locis extra Romanam Curiam in dictis praeinsertis literis specificatis, hujusmodi publicatio non fiat, perinde Henricum Regem, & alios quos concer∣nunt praesertim Anglos afficiat, ac si Henrico Regi & aliis praedictis prae∣sertim Anglis personaliter intimatae fuissent.

5. Quod{que} praesentium transumptis, juxta modum in praeinsertis lite∣ris expressum factis, tam in judicio quam extra, eadem fides adhibeatur, quae Originalibus adhiberetur, si forent exhibitae, vel ostensae.

6. Non obstantibus Constitutionibus & Ordinationibus Apostolicis, necnon omnibus illis, quae in dictis literis voluimus non obstare, caeteris{que} contrariis quibuscunque.

7. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostri Decreti, & voluntatis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem Omnipotentis Dei, ac Bea∣torum Petri & Pauli Apostolorum ejus se noverit incursurum.

Dat. Romae apud S. Petrum, Anno Incarnationis Dominicae 1538. decimo sexto Kal. Januarii, Pontificatus nostri anno quinto.

Notes

• Cherubini Bullarium, Tom. 2. pag. 704.