Eadmeri monachi Cantuariensis Historiæ nouorum siue sui sæculi libri VI res gestas (quibus ipse non modò spectator diligens sed comes etiam & actor plerunq[ue] interfuit) sub Guilielmis I & II & Henrico I Angliæ Regibus, ab anno nempè salutis MLXVI ad MCXXII potissimùm complexi. In lucem ex bibliotheca Cottoniana emisit Ioannes Seldenus, & notas porrò adjecit & spicilegium.

Ibidem lin. 21.

QVAE VSQVE IN QVADRAGINTA OCTO TEMPORE RE∣GIS EDGARI NOVA SVRREXERANT.] Eximus enim Coe∣nobiorum & instaurator & auctor EDGARVS Rex, at{que} ad DVNSTANI hortatum formatus, eorum, qui vitae solitariae nomina dederant, amantissi∣mus [ 10] erat, Presbyterorum siue Clericorum aliorum coetibus nimiùm infensus. Consultò praetermittens quicquid apud editos historicos de ea re legitur, haut intempestiuè hic adnoto Institutiones ab eodem Rege promulgatas quae Monasticae per totam Angliam Reipublicae tunc temporis reparatae siue sodalibus, vtriusque sexus, Benedictinis, viuendi normam praebebant. At{que} earum sanè etiamnum extat exemplar vetustissimum tum Saxonicè tum Latinè characteribus perpulcris exaratum, quod fideliter exscriptum, vtro{que} etiam idio∣mate, exhibere hic visum est; ne{que} aliâ formâ quàm in ipso exemplari reperitur, vbi verbum verbo redditur, at{que} ita, puto, vt non tàm propriam idiomatis Saxonicì syntaxin & ordinem quàm singulorum vocabulorum significationem indicaret.

[ 20] PROHEMIVM REGVLARIS CONCORDIAE AN∣GLICAE NATIONIS MONACHORVM SANCTI∣MONIALVMQVE ORDITVR.

SEƿuldor fulla ƿitudlice. Cristes gefultumigendre gyfe. En∣gliscra & oþra þeoda ƿiðinnan embhƿirft Brittisces Iglandes ƿuni∣gendra [ 30] Cing aeþclboren. fram ongimendre his cyldhades ylde þeahþe. sƿasƿa seo geƿunaþ yld. myslicum bruce ðeaƿum. & sƿa þeaþ gesyþe midgod∣cundre aethrinen. Abbude sumon geornfullum mynegiendum & Cynelicne sihtes geleafan ƿeg gesƿuteligendum. ongann maerlicc God ondraedan. lufian & ƿurþian; Scinendum litlun vel aetƿega geleafan spearcan. ydel∣nysse mid slaeƿðe adiligud acƿune. Mid hƿilcum haligra ƿorca gearnungum on hatne fullfremednysse ƿylm beon on aelet he mihte. geornfullice asineagian carfull he on gann; Afundenum geƿistlice. þaet þa halgan Minstru. on mislicum hys cynerices stoƿum. tororene & fornean Drihtnes ure Haelendes Cristes þcoƿdom forlaetene gymeleaf∣lice

aettredon. Ðrihtnes on bryrd mid gyfe. mid micelre modes blis∣se efstende aeghƿara stoƿa gerysenlice geendstalude. & utadraef∣dum gymeleasra Preosta filþum. na {that} an Monecas. ac cac My∣necyna eac. faederum & moddrum gesettum. to Godes þeoƿdome [ 10] aeghƿar geond sƿa mycele hys rices rymþe esfullice he gesette, vbique per tantam sui regni amplitudinem deuotissimè constituit, & mid godum eallum gegodiendum bliþe he geƿelegude. Cynelicre ƿitudlice gebrocen þenunge, sƿasƿa Hyrda Hynde carfull fram reaflum ortryƿra geaglum. sƿilce gymcendum ƿulfa gomum vel hracū. þa sceap. þe Ðrihtenes forgifendre gyfe. geornfull he gegaderude beƿerigen∣de [ 20] he generude; & hys gemaeccean mynecyna mynstr∣clusan sƿa unearges mid gepunan Hyrdes heo beƿerude. sƿiþƿaerelice he be∣bead. {that} þitudlice ƿaepnmann ƿaepnmann ƿifmann ƿifmannum buton aenigre ƿenan tƿynunge geheolpe. Regulicre ƿitudlice Haeliger faeder [ 30] richtinge ƿurþlice onfangenre. ge Aebbudas sƿiþe manega ge eac Aebbu∣tissan. mid him vnderþeoddum gebroþra & systra geferscypum. halge∣na fylian fotsƿaþu mid anum geleafan. na sƿa þeah mid anum þeaƿes geƿunan. togeflices mid mycelre hygdan geblyssunge. Mid þilcum ƿi∣tudlice [ 40] & þus mycelum bigendge þaes forsaeda Cyneg maerlice gegladude. ac tanto studio praefatus Rex magnopere delectatus, diglu gehƿilce mid geornfulre care smeagende. synoþlice gemot aet ƿintan caeceatre beon gedemde. & þar ƿord mynegyendlice & gesibsume on bocfelle hluttorlice aƿritene sƿiþe eadmod he asetide. & ealle Cristes [ 50] on bryrd mid gife. hemynegude. þaet hi efenþƿaere midgelicum þeaƿas

geƿunan. haligas & acos géefenlaetēde faedras. regullice beboda mid faestum geþances ancran gehealdende nate hƿan tƿyiccende ungeþƿaerudon. {that}na un∣gelic & mislic anes regules & anes Eþeles geƿuna bysmorlice tale hali∣gre drohtnunga ongebrohte; Ðyses heah yldestan Cynges mid smeagre [ 10] mynegunge gastlice on brirde na {that} an Bisceopes. ac eac sƿilce Abbudas & Abbutissan þaet sƿilcne & sƿa micelne hige earnudon habban Lareoƿ. uƿƿastrehtum to roderum hādum ofmaete heah sittendun þancas. ƿill fae∣gaenes gereccean hyna yld••n. ƿitud sona hys haesum mid ealre modes [ 20] smeaunge bliþelice hyrsumgende. & haliges ealdres ures la∣ra mid þam þaene Eadgan mynian he hygde {that} na {that} an roma∣niscra ic eac sƿilc franciscra ƿyrþlice Cyrecena geƿunan. niƿre Engla Cyrcean. geƿlitegendo he gesette. ƿyrþigende. to geclipedū▪ Floriscū Mo∣necum [ 30] þaes Eadigan & eac þaes healican mynystres þaet brymum

ys genemned naman. Munecum. aeghƿylce of ƿurðum hyra þeaƿum ƿurþfulle gegadriende. sƿa sƿa beon Hunigcamb teares mid mislicum felda blosanum on anre hyfe. sƿa þas þeaƿa geƿunan to lyfes ƿyrðnysse & regulicre gehealtsumnesse ƿerednesse {that} fram þam þe ƿaeg cynelicne [ 40] beboda Drihtnes buton gilpes leahtre mealcliðe nu gyt Eadmodlice mandatorū Domini abs{que} iactantiae vitio lactei adhuc humilitèr staeppa ð utanyddre snoffan aemyldnysse buton ceorunge. aeƿlice dren∣ce beon aburged myd lufƿendum. & graedige mid luflicre hi mihton beon gefylled cstfullnesse gemetlice. mid mycelum & fremfullum gesceades to∣dale. [ 50] Cristes middaneardes Haelendes gefultumi gendre gyfe. on þysse gehƿaedon gesetton bec.

Ðaet na ƿitudlice syndrige. gyf hi hyra. {that} na geƿyrðe. findele on hyra ƿisan þristfulle gecuran. þaene maerustan halige hyrsumnysse ƿaestm. sumre ƿyþerƿyrdnesse ƿritan on unnet besƿicene earmlice forleton. & oððe neah ma þaenne Munecas oððe Menn ƿaeron geðuht aeƿlice; behat Ðrihtne vrum Haelendum Criste anmode [ 10] hy be heton & mid ƿedde gastlicum hi geƿaestnudan hi. lyfe gesiðan. geoce regules vnder ðeodde, ðas amearcudan þeaƿa geƿunan mid geme∣tenelicre openlice healdan drohtnunge.

Oðer. aeghƿilc on diglum gebedhuses stoƿum on sƿa micelum sƿa [ 20] Haliges gastes gyfe mildelice ontiht synder lypum, geƿitan gode mid godra ƿeorca ƿaeccean ƿaedlice bruce gebedum.

Ðaet to soðan se aeþela ðysses eðeles AErcebisceop, mid fo∣reƿitigum ðurhblaƿen gaste to getrymmene þaes foresaedan Synoðlicre [ 30] gegaderunge gemot. gleaƿlice & ƿislice to gehihte. {that} geƿistlice. naenig Muneca oððe aeuiges heahran hades ƿer oððe neoðeran dyglu Mynecena dyrstig ingan farendra geðristlaehte, & hþa ðe gastlices anþealdes Ealdorscipe to lare note. na to ƿearuldlicre [ 40] ricetere mihte ofer hig begað. sƿa hyra sƿase Eadiga minegað digla gemaetlice foresceƿian togang. {that} hyra regu∣les gehealdsumnesse nates hƿon ongean cƿeþan.

Ðaet sylf riht gelyfedrum regulicum geoce underþeoddum to begy∣menne [ 50] ƿe gedemdon. na {that} þa þe ongeƿunan faedra for þane Cynge & ƿel∣dondum

of þaera ƿeldaedum. Criste gifendom. ƿe synd fedde þmg raedene an gebaede geƿunlice ƿe singað. mid micelre sƿifnysse syngende god sƿy∣þor to yrsunge unbesceaƿudlice. {that} na sige. forðclypian þaenne forscéaƿu∣dlice to synna forgifnyssa umlaðian. Sƿa ƿitudlice. minegiende fae∣der [ 10] urum ealle to daelendlice singende hydryman. {that} geþange ure geðƿaerige stefne ure. & {that} si gefylleo {that} Aepostolice. lc singe on gaste. ic singe & on geþance; gyf soþlice for aenigre neade ahƿaet ƿiþutan gemenne regulices þeaƿes geƿunan to icenne byð. sƿalange [ 20] hyt sy gedon oð {that} se intinga for þam hit is gedon, Cristes gefultumi∣gendre gyfe. sigebet & {that} forhogudre ƿiðerƿerdnysse ƿrytan þanc∣fullust hyrsumnysse si begeten ƿaestm & grad se regullica an þam ys geboden {that} nanðing na do se Munuc buton {that} gemennes Mynestres [ 30] regul oþþe yldrena syn geminegude bysena. geosmlicost si ge healdon; nateshƿon leng þristlice geƿunan si healdan mid dyrstygnesse buton geþeahte Synoþlicum gecoren & betaehte mid gesceade maegena ealra meder fram eallum byþ rihtgelyfedum; Onforspaecenum ƿitudlice sy∣noðlicum gemote {that} to understandenne micelum ealle gedemdon {that} [ 40] Aebbuda & Aebbutissena cyre mid Cynges geþealite & mid raede halges regules ƿaere gedon mid lare.

Bisceopa eac cyre. eallsƿa Aebbuda. ••lacahƿar on sede Bisceoplicum Monecas regullice drohtniað. gyf drihtenes unnendre gyfe. sƿilcre þeo∣ginege [ 50] þar Munuc beon gemet maeg; Ðasylfum gemete hit si gedon

na oþrum aenigum gemaete þaeane þaere sylfan hi synd drohtnunge fram aenigum sigeðrist.

Gyf soþlice dysigdome gelettendum oððe synnum geearedum sƿile ðe sƿa miceles hades ƿurþscype ƿyrþe sig on þaeresylfan gefaerraedene [ 10] beon gemet na maeg of oðrum cuðum Moneca Minstra mid an∣raedum Cyneges & gebroðra þam beon gehalgod he seal geþeahte sigeco∣ren; Se geh••dud geƿislice Bisceop on eallum þaenesylfan þeaƿ regu∣licre mid Munecum hys þaene se Aebbud hylt regulic mid geornfulre gemene & sƿiþust mid ormaetre ealneƿaeg buton gesƿicinge gehealde; [ 20] Ne Bisceoƿhades intingan reguler beboda oferƿrut oððe ofergittol þristlice betƿixsende ac sƿa mycelum sƿa he oferstihð & ƿeorce.

þeoƿurdlicra Ealdorscype {that} ne to mycelre hryre hynðe ealsƿa hƿilum gelamp. earmlice become mid mycelum embeþance & [ 30] mid amansumunge beon onfangen Mynstrum on halgum ƿislice for∣beodende. Cinges huruþinga & Cƿene hlafordscype to halgre stoƿ mun∣de & to Cyriclicre aehte fultum mid ƿillan symle gyrnan geƿiscendlicum ealra snoterlicust higheton. [ 40]

To Cynges soðlice neode & Cƿene faederas Mynstra & Mod∣dra sƿa aft framige. to haliges Mynstres ðam hi ofer synt note mid Godes ge & regules gehealtsumnesse eadmodliee to gan.

Ricum na forintingan to gereordigenne ac for Myns∣tres [ 50] note & beƿerunge sƿa aft sƿa hit fremige ongean gangende piðinnan oððe ƿiþutan Mynstre leafe hi habban. ƿiðinnan

Ridende soþlice oððe faeþan faer donde. na ydelum spellum hi ge∣aemtgan. ac oððe seamsangum hig þeaƿian oððe be þing neod behaefum on alyfedom tyman hi spaecan.

Ðisse besceaƿigende {that} tida regollice na ridende ac of horsum lih∣tende [ 10] cneoƿigende. buton daeg freols hit beo. gedafenlice. sƿa sƿa hi magon. mid godcundra on bryrnysse. hi gefyllan.

Siþigende soðlice na gunglingas ac geþugene ðaera mynegunge hi beon gebeterude. mid him on geferscipe gelaedan. Aet ham sodlice ƿuni∣gende [ 20] na {that} an gebroþru ac eac Aebbudas sam gunge oððe cildru mid earmum clyppende oððe mid lippum leohtlice cyssende. ac mid lufƿendum modes ƿillan. buton ƿordum hi ƿigendum. arƿirþlice mid mice∣lum ƿaerscype lufian. Ne to hyrsumnysse syndrige aenigne hyra. [ 30] ne hura under gaftelices þinges gyrincge aenlyfigne ut laedan geþrist∣laetean ac eal sƿa se regul byt unde hys hyrdes ƿaeccean vel gymene syngallice ƿunige.

Ne se hyrdes mid syndrigum aenigum cilde butan ðriddan se geƿitnyss aet stande to farenne leafe haebbe ac mid geƿunan mid [ 40] ealre-scole. gif ðing gesceadlice sƿa gearnð. ðyder neod ys. under sƿi∣gean oððe sealmsangum on þeoƿigende mid bletsunge he fare.

Tuna soþlice embe faer. buton neod mycel togenyde. & ned be hefes gerades to dal {that} dihte vel scifte. ƿorigende nates hƿon gelom lae∣ceon. [ 50]

ƿoruld manna soðlice gebeorscypas. buton faerunga faeres cumlyð∣nys unmindlunga ofer becume. on nane ƿisan mid þristnysse dyrsti∣gre na ða Ealdras na ða underðeoddan geneosian geþristlaecean.

Bigleofan mid geƿihte gemete & getele. serud. faesten. for∣haefednesse. [ 10] ƿeccean. sƿigean. hyrsumnesse god & oðre gehƿilce þa Mundboran ures þas Eadigan Benedictes gesetednesse ƿillice ƿe onfengon. Drihtnes ures Haelendes Cristes geunendre gyf. mid eal∣lum maegenum gehealdende;

Be geƿuntlicum ðas haligun regules þeaƿum samðe fram þam forsaedon [ 20] faeder Benedicte samðe fram haligum aefter fyligendum & ge efenlae∣cendum hys. daelmaelum mid þaes micelum domes tosceade. mid synga∣lum gehealdað geƿunan. foresedan Cynges mynegunge gegodude & yl∣drena haesum getrymede carfullice. ealsƿa ƿe be heton, on sƿa micelum [ 30] sƿa mihta helpað. & gastes haliges gifu on tiht. to lufƿendre broþerlicre annysse gehealdrumnesse þritende uton onlihton. {that} fram him aeces lifes eadlean ealle anraedlice & bliðlice gehealdende onfon. se ðe deþ anmode. ðaet is anes þeaƿes ear∣dian [ 40] on huse, ðar is Cyning God Godes & faemnan sun•• ƿe mid in domo; vbi est Rex Deus Dei & Virginis filius, qui cum faeder & Halgum gaste leofað & rixaþ God on ƿorulda ƿo∣ruld.

Gloriosus etenim EADGAR Christi opitulante gratia, An∣glorum caeterorū{que} gentium intra ambitum Britanniae Insulae degen∣tium Rex egregius, ab ineunte suae pueritiae aetate licet, vti ipsa solet aetas, diuersis vteretur moribus, attamen respectu diui∣no attactus, Abbate quodam assiduo monente ac Regiam Catholicae fidei viam demonstrante, caepit mognopere Deū timere, [ 40] diligere ac venerari. Radiante paulatim fidei scintilla, ne o∣tiositatis torpore explosa delitesceret, Quibus sanctorum operum meritis in feruidum perfectionis ardorem accendi valeret, studiose percunctari sollicitus caepit. Comperto etenim, quod [ 50] sacra Coenobia, diuersis sui regiminis locis, diruta ac pene. Domini nostri Ihesu Christi seruitio destitnta negligen∣tèr

tabescerent, Domini compunctus gratia, cum magna animi ala∣critate festinando vbicun{que} locorum decentissime restaurauit, eiectis∣que negligentium Clericorum spurcitijs, nō solum Monachos, verum San∣ctimoniales etiam, Patribus Matribus{que} constitutis, ad Dei famulatum [ 10] bonis••ue omnibus locupletans gratulabundus ditauit. Regali vtique functus officio, veluti Pastorum Pastor sollicitus à rabidis perfidorum retibus, vti hiantibus Luporū faucibus, Oues [ 20] quas, Domini largiente gratia, studiosus collegerit mumen∣do eripuit; conjugi{que} suae ALFRITHAE sanctimonialium man∣dras vt impauidi more Custodis defenderet, cautissimè praece∣pit; vt videlicet Mas Maribus Foemina Foeminis sine vllo [ 30] suspicionis scrupulo subueniret. Regulari itaque Sancti Patris BENEDICTI normâ honestissimè susceptâ, tam Abbates perplurimi quàm Abba∣tissae, cum sibi subiectis Fratrum Sororum{que} collegijs, sancto∣rum sequi vestigia vna fide, non tamen vno consuetudin•• [ 40] vsu, certatim cum magna studuerint hilaritate. Tali i∣gitur archana quae••ue diligenti cura examinans, Synodale Concilium Wintoniae fieri decreuit, illuc{que} verba exortatoria ac pacifica pitacio luculentissime caraxata humillimus destinauit, cunctos{que} Christi [ 50] compunctus gratia, monuit, vt concordes aequali consuetudinis

vsu, sanctos probatos{que} imitando Patres, regularia praecepta tenaci mentis anchora seruantes nullo modo dissentiendo discordarent; ne im∣par ac varius vnius regulae ac vnius Patriae vsus probrosè vituperiū san∣ctae conuersationi irrogaret. Huius praecellentissimi Regis sagaci monitu spiritualiter cōpuncti non tantū Episcopi, verùm etiam Abbates & Abbatissae quod talem & tantum meruerunt habere Doctorē, erectis ad aetherà palmis, immēsas celsi throno grates, voti cō∣potes referre non distulerūt. Nam ilico eius imperijs toto mentis [ 20] conamine alacriter obtēperantes, sancti{que} Patroni nostri GREGORII documē∣ta quibus Beatum AVGVSTINVM monere studuit, vt nō solū Roma∣nae verum etiam Galliarum honestos Ecclesiarū vsus, rudi Anglorū Ecclesia, decorando constitueret, recolentes, accitis Florensis

Beati BENEDICTI necnō praecipui Coenobij quod celebri Gent nuncupatur vocabulo, Monachis, quae{que} ex dignis eorum morib{us} honesta colligente, vti apes fauum nectaris diuersis pratorū floribus in vno alueario, ita has morum cōsuetudines ad vitae honestatem [ 40] & regularis obseruantiae dulcedinem vt ab his qui viam regiamincedunt depulsu nauseae tedio sine querela, legitime hau∣stu degustari libentissimo, ac auidi amabili possent im∣pleri [ 50] deuotione temperate, cum magna ac subtili Nationis dis∣cretione, Christi Mundi Saluatoris opitulante gratia, hoc exiguo apposuerunt Catlicello.

Ne igitur singuli, si suam, quod absit, adinuentionem suapte praesumptuosi eligerent, excellentissimum sanctae obedientiae fructum, alicujus arrogantiae fastu inopinate seducti, miserabiliter amitterent, ac Sarabaitae, vel fere, potius quam Monachi aut Homines viderentur, legitimum votum Domino nostro Ihesu Christo vnanimes vouerunt pactóque spirituali confirmauerunt se, vita comite, jugo Regulae deditos, has adnotatas morum consuetudines com∣muni palam custodire conuersatione.

[ 20] Caeterùm, vnusquis{que} secretis Oratorij locis, in quantum Sancti Spiritus gratia clementer instigauerit, peculiaribus, teste Deo, cum bonorum operum vigilantia consulte vtatur orationibus.

Hoc etenim DVNSTANVS egregius hujus Patriae Archiepiscopus, prae∣sago [ 30] afflatus spiritu, ad corroborandum praefati Synodalis conuentus conciliabulum, prouide ac sapienter addidit, vt videlicet, Nullus Monachorum vel alicuius altioris gradus vir vel inferioris secreta sanctimonialium audax ingredi lustrando praesumeret, & hi qui spiritualis imperij Prioratum ad disciplinae vtilitatem non ad saecularis [ 40] tyrannidem potentatus super eas exercent, ita suum, vt Beatus hortatur ISIDORVS, secretorum temperate praevideant accessum, vt earum regu∣lari obseruantiae minime contradicant.

Id solummodo Catholicis regulari jugo deditis adtenden∣dum [ 50] censuimus, ne eam quae vsu Patrum pro Rege ac bene∣factoribus

quorum beneficijs, Christo largiente, pascimur, intercessionis oramine consuetè canimus, nimia velocitate psallendo Deum po∣tiùs ad iracundiam inconsiderate, quod absit, prouocent quam proui∣de ad peccaminum veniam inuitent. Ita igitur, hortante Pa∣tre [ 10] nostro BENEDICTO, omnia distincte Psallendo modificentur, vt mens nostra concordet voci nostrae & impleatur illud Apostolicum, Psallam spiritu, Psallam & mente. Si autem pro qualibet necessitate quid extra communem regularis consuetudinis vsum addendum fuerit, tamdiu [ 20] agatur quoadus{que} negotium pro qua agitur, Christi opitu∣lante gratia, melioretur, & vt, contempto arrogantiae fastu, gra∣tissinius obedientiae adquiratur fructus, & gradus ille regularis, in quo praecipitur, vt nihil agat Monachus nisi quod communis Monasterij [ 30] regula vel maiorum cohortantur exempla, diligentissimè custodiatur. nequaquā vlterius praesumptuose vsu teneatur temerario nisi Concilio Synodali electum traditum{que} cum discretione virtutum omniū matre ab vniuersis fuerit Catholicis. Praefato aequidem Sy∣nodali [ 40] conciliabulo hoc adtendendum magnopere cuncti decreuerunt, vt Abbatum & Abbatissarum electio cum Regis consensu & concilio, Sanctae Regulae ageretur documento.

Episcoporum quo{que} electio, vti Abbatum, vbicun{que} in Sede Episcopali [ 50] Monachi regulares conuersantur, si, Domini largiente gratia, tanti pro∣fectus inibi Monachus repperiri potuerit. Eodem modo agatur,

nec alio quolibet modo dum eiusdem sunt conuersationis, à quoquam praesumatur.

Si autem, imperitia impediente, vel peccatis promerētibus, talis qui tanti gradus honore dignus sit in eadem congregatione [ 10] repperiri non potuerit, ex alio noto Monachorum Monasterio, con∣cordi Regis & fratrum quibus dedicari debet consilio, eliga∣tur. Qui ordinatus videlicet Episcopus in omnibus eundem morem regu∣larem cum Monachis suis quem Abbas tenet regularis, diligenti [ 20] cura & magnopere excellenti iugiter sine intermissione custodiat. Nec Episcopatus occasione, regulae praecepta timidus vel obliuiosus temeré intermittat, sed quantum excellat & opere.

Secularium verò Prioratum ne ad magni ruinam detrimenti, vti [ 30] olim acciderat, miserabiliter deueniret, magna animaduersione at{que} anathemate suscipi Coenobij sacris sapienter pro∣hibentes, Regis tantummodò & Reginae Dominium ad sacri loci muni∣nem & ad Ecclesiasticae possessionis augmentum, voto semper efflagitare optabili prudentissime iusserunt. [ 40]

Ad Regis verò obsequinm & Reginae Patres Monasteriorum matres∣que quotiens expedierit, ad sacri Coenobij cui praesunt, vtilitatē, cum Dei timore & regulae obseruantiâ humiliter accedant.

Potentibus vero non causa conuiuandi sed pro Mona∣sterij [ 50] vtilitate at{que} defensione, quotiens expedierit, obuiandi intra infráue Monasterium licentiam habeant.

Equitando autem vel pedites iter agendo, non otiosis fabulis va∣cent, sed vel Psalmodijs inseruiant vel de re necessaria opportuno tempore loquantur.

Hoc considerantes vt horas Regulares non equitando sed de Equis desi∣liendo [ 10] genuflectentes, nisi dies festiua fuerit, conuénientèr, vt potue∣rint, cum diuina compunctione, compleant.

Iterantes verò non iuuenculos sed adultos quorum ammonitione meliorentur, secum in comitatu ducant. Domi verò de∣gentes non solùm fratres sed etiam Abbates adolescentes vel puerulos non brachijs amplexando vel labris leuiter deosculando, sed ca∣ritatiuo animi affectu, sine verbis adulatores, reuerenter cum ma∣gna cautela diligant. Nec ad obsequium priuatum quempiam illorū, [ 30] nec saltem sub spiritualis rei obtentu solum deducere praesu∣mant sed vti Regula praecipit sub sui custodis vigilantia jugiter maneat.

Nec ipse Custos cum singulo aliquo puerulo sine tertio qui [ 40] testis assistat migrandi licentiam habeat; sed solito cum tota scola, si res rationabilis ita exegerit, quo necesse est, sub si∣lentio vel Psalmodijs inseruiendo, cum benedictione eat.

Villarū autem circuitus nisi necessitas magna compulerit, & necessariae rationis discretio hoc dictauerit, vagando nequaquam frequen∣tent.

Saecularium verò conuiuia, ni forsan itineris hospitali∣tas inopinatè superuenerit, nullo modo ausu temera∣rio nec Praelati nec subiecti adire praesumant.

Victum cum pondere mensura & numero, vestitum, jeiunium, ab∣stinentiam, [ 10] vigiliam, taciturnitatem, obèdientiae bonum & caetera quaéque quae Patroni nostri beati BENEDICTI traditione voluntariè suscepimus, Domino nostri Jesu Christi annuente gratia, to∣tis viribus custodientes.

[ 20] De consuetis sanctae regulae moribus tam à praedicto Patre BENEDICTO, quàm à sanctis sequacibus & imitato∣ribus suis, partim cum magna examinis discussione, 〈◊〉〈◊〉 va∣gi custoditis vsu, praedicti Regis monitu freti ac Pa∣trum [ 30] imperijs confisi sollicitè, vti polliciti sumus, in quantum vires subpetent, & Spiritus Sancti gratia instinxerit, ad caritatiuam fraternae vnitatis custodiam scribendo dilucidemus, vt ab ipso, aeternae vitae remunerationem cuncti concorditer & gratulabunde [ 40] conseruantes recipiant, qui facit vnanimes, id est vnius moris habi∣tare Patre & Spiritu Sancto viuit & regnat Deus in saecula saeculo∣rum. Amen.

Sequuntur Capitula XII. de Sacris Monachorum & solennibus Officijs, atque ea BENEDICTINIS praeceptis aptata, vnde etiam ipsissimus nonnun∣quam [ 50] orationis & procemij & capitulorum contextus petitur. Atqui, absolu∣tis capitulis hisce, Regia subjungitur Sanctio, quâ cautum est ne, demorruis Coenobiarchis, ea quae 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Iurisconsultis Graecis dicta, & Releuiâ seu

potius Hereota nostratibus, ab ijs qui succedunt, fisco penderentur. Anteà enim pendi solebant, quod ex Sanctione ipsa, quam heic subijcimus, liquet.

Ðas foresaede tosoþan Cyning {that} he ðysse littlan boce endspaec∣eallsƿa anrgynn geleafullre & gesceadƿislicre forþahtincge mynegunge vti prohemium fideli ac rationabili exortationis monitu ongan riht geleaflice beluce mid snoterum smeagende ƿerede. mid [ 10] mycelum hys Cynelican mihte anƿealde forbeodende maestilcust he het {that} nan Abbuda oððe Abbadyssena him stoƿe to þaem gold hordige eorþlice {that} geƿunlic gaful {that} innlaedisce Heregeate geƿan∣lice clypiaþ. {that} for þyses eardes magam aefter geƿitinege Cynne∣gum [ 20] beon geseald geƿunys. þanon for him. ƿoruldbera gaefenlaecinege. beon geseald miht, hi haefdon. & sƿa on Ananian & Safiran aman∣sumunge hreosende to mycelum hys saƿle fofyrde Haliges Regules bebodu. syndrige ealle forbeodende. to nahte gedydon. Ac {that} samþe [ 30] hi sylfum sam eallum aeftergencgum hyra for Abbud oððe Abbu∣dyssan beon geseald on Cristes þaes gesƿelian hi synd & hys Modor Marian & ealra Halgena naman mid aecum he forbead anƿealde. Daet soþlice mid ƿelƿillendre tihtincga myngiende he laerde {that} Myns∣tra faedras & Moddra sƿa hƿilce ofer geƿunan neadbehefe gestaþe∣lian. [ 40] ðurh handa ðearfena on heofenlice mid micelcre & singalre on brydnysse gelogian gold hordu {that} lichaman on eorþan ƿunigendum mod faer drohtnegende underfiligede ƿunige ðar ge gold hordum [ 50] mid enbyrdnesse foresend rihtƿisustre; gyf aenige yldran geƿi∣tendum belifan. se aeftra Abbud sƿa þaes Haligan gastes gyf on∣gebrincþ

na ðam magon flaesclicum oððe Rycum ƿeoruldlicum aef∣ter ðaes aerran Dihte daelende ac neodum gebroþra & þearfena helpende. sortende mid gebroþra geðeahte ƿislice dihte.

Praefatus equidem Rex vt huius libelluli Epilogum [ 10] caepit, Orthodoxe concluderet prudenti discutiens examine, cum magno suae Regiae potestatis imperio interdicens magnopere iussit, vt nemo Abbatum vel Abbatissarum sibi locellum ad hoc the∣saurizaret terrenum, vt solitus census quem indigenae Heriatua vsuali∣ter vocitant, qui pro huius Patriae potentibus post obitum, Regi∣bus [ 20] dari solet, vnde pro eis, saecularium imitatione, dari posset, haberent, & sic ANANIAE & SAPHYRAE ana∣themate corruentes ad magnum suae animae detrimentū Sanctae Regulae praecepta, peculiaria omnia prohibentia, adnullarent. Sed hoc tam [ 30] sibi quam cunctis successoribus suis pro Abbate vel Abba∣tissa dari in Christi cuius Vicarij sunt eius{que} Genetricis MARIAE ac omnium Sanctorum nomine aeterno prohibuit imperio. Hoc autem beneuola intentione hortando suasit vt Monaste∣riorum [ 40] Patres Matres{que} quaecun{que} super vsus necessarios restaue∣rint, per manus Pauperum in coelestes cum magno & iugi compunctione recondant thesauros quo corpore in terra degente animus ibi conuersando subsequens maneat vbi thesauros [ 50] ordine praemisit iustissimo. Si quae vero, Priore ob∣eunte, superfuerint, subsequens Abbas vt Sancti Spiritus gratia in∣stinxerit,

non propinquis carnalibus vel Tyrannis saecularibus se∣cundum anterioris dictatum diuidendo, sed necessitatibus fratrum & pauperum subueniendo, ordinans cum fratrum consilio, sapienter disponat.

Idem jus posteà semper apud nos in vsu, praeterquam vbi mos singularis [ 10] aut pactum ejusmodi praestationem exigeret. Qua de re consulendi, si placet, Bractonus lib. de Acquirendo rerum Dominio cap. 35. § 4. Codex Breton di∣ctus capite de Homagijs. 3. Ed. 3. fol. 76. b. 20. Ed. 3. tit. Avowry 124. & tit. Relief 8. 3. Hen. 4. fol. 2. a. 8. Rich. 2. tit. Relief 14. Et d•• Hereolo seu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Saxonico, siue Releuamento aut Releuatione seu Releuamine (vti vocabant) videsis Legum CANVTI Regis cap. 68. & 69. & Leges ED∣WARDI Confessoris cap. de Heretochijs. quibus haec adjungas ex Tabulis An∣gliae Censualibus, sub GVILIELMO primo, publica fide conscriptis at∣que etiamnum in Archiuo Fiscali seruatis. In Cantia quando moritur (ita [ 20] Tabulae illae) Alodiarius, Rex inde habet Releuationem terrae, exceptâ terra S. Trinitatis, & S. Augustini, & S. Martini, & exceptis his, GODRIC de Burnes, & GODRIC de Cail••sone, & AELNOLD Cilt, & ESBER Biga, SERET de Cilleham, & Turgis & Norman & Azor. Super istos habet Rex Forisfacturam de capitibus eorum tantummodo, & de Terris eorum habet Releuamen qui habent suam Socam & Sacam. Et in Ciuitate Herefor∣densi. Burgensis cum Caballo seruiens cum moriebatur, habebat Rex Equum & Arina ejus. De eo qui Equum non habet si moreretur, habebat Rex aut X. soli∣dos aut terram ejus cum domibus. Item in Arcenfeld (quod nunc Irchinfeild dicimus) pagi Herefordensis villa, Habet Rex, vt ••n tabulis illis legitur, tres [ 30] ••••clesias. Presbyteri harum Ecclesiarum ferunt legationes Regis in Wales; & quis{que} eorum cantat pro Rege II. missas vnaqua{que} hebdomada. Si quis eorum mo∣ritur, Rex habet de eo XX. sol. per consuetudinem. Vide etiam Camdenum in Pago Berokiensi de Tainorum Releuamine. Atque alia ejusmodi reperiuntur. Sed de his obiter.

Caeterùm quod ad sedulam EDGARI in nouandis solitariae vitae institutis curam atque nauatam operam porrò attinet; Extat etiamnum Codex, ejus jussu literis aureis pulcherrimè exaratus, quo ea Nouo Wintoniae Monasterio instaurauit. Praefatione ad illius aeui morem satis turgidâ (quae aliquot paginas occupat nec tamen ad rem omnino facit) hic praetermiss••, quod reliquum [ 40] est, etiam exhibemus.

EGo EDGAR diuina fauente gratia totius ALBIONIS Basileus, rimari magnopere caeperam quid operum studio exercerem vt ad tan∣tam gloriam perueniens Christi sanctorum{que} eius, coelo collocatus, contu∣bernio coronatus fruerer, tantam{que} inferni miseriam deuitarem; Instigante etenim Domini clementia, occurrit animo, vt ipse criminibus cessarem cun∣ctis at{que} bonis operibus insistens forma factus gregi quos{que} nostri regiminis gubernamine degentes lucrifacerem. Quosdam igitur suasionibus inuitans [ 50] ad praemia, quosdam terroribus compellans ad gloriam, bona aedificans, ma∣la, vt Domino facientes potui, dissipaui. Scriptum quippe per HIERE∣MIAM

memini Prophetam. Ecce constituite super Gentes & desuper regna vt euellas & destruas, & disperdas, & dissipes, & aedifices, & plantes. Talibus igitur exortatus doctrinis quibus nos Dominus per Pro∣phetam clementer ammonuit, agens, Christo faciente, in terris quod ipse iuste egit in coelis, extricans videlicet Domini culturâ criminum spurcitias, virtutum semina sedulus agricola inserui.

Qua ratione Clericos eliminans, Monachos collocauit.

[ 10]

TImens, igitur, ne aeternam incurrerem miseriam si adepta potestate non facerem, quod ipse qui operatur omnia quae in coelo vult, & in terra suis exemplis iustus examinator innotuit, vitiosorum cu∣neos Canonicorum è diuersis nostri regiminis Coenobijs Christi Vica∣rius eliminaui. Quòd nullis mihi intercessionibus prodesse poterant, sed po∣tu•••• vt Beatus ait GREGORIVS, iusti vindictam iudicis prouocarent qui varijs vitiorum menis contaminati non agentes quae Deus iubendo vo∣lebat; [ 20] omnia quae nolebat rebelles faciebant, auidus inquisitor aduertens, gratos Domino Monachorum Cuneos qui pro nobis incunctanter incede∣rent nostri iuris Monasterijs deuotus hilariter collocaui.

Quod Sancti Spiritus gratia compunctus Abbatem & Mona∣chos constituit Monasterio.

HAc ita{que} ratione, Sancti Spiritus, attactus flamine, locum Domini mundans, Wintaniensis Ecclesiae Noui Monasterij arcisterium [ 30] nostro Saluatori, eius{que} genitrici semper Virgini MARIAE, & omnibus Apostolis, cum caeteris Sanctis dicatum restauraui.

Sciens scriptum consentientes & facientes pari constringuntur poe∣nâ, Rebelliones Omnipotentis voluntati obuiantes possessionem Domini vsurpare non sustinens, Clericos lasciuientes repuli, ac veros Dei Cul∣tores Monachico gradu fungentes, qui pro nostris, nostroram{que} inibi quiescentium excessibus sedulo intercederent seruitio quo eorum intercessio∣nibus nostri regiminis status vigeret munitus, Abbatem, Christo cooperante, [ 40] eligens, altithrono subiectus, illic deuotè ordinauï.

Hoc subnixè efflagitans deposco vt quod in suis egi, hoc agat in mihi ab ipso conlatis, scilicet, aduersarios nostros deijciens, amicos subliman∣do prouehat, vt inimicos sanctae Dei Ecclesiae deprimens, amicos eiu••, Monachos videlicet, beatificans justificaui.

De illorum Anathemate qui Monachis insidiantur.

[ 50] SI autem qualibet occasione, Diabolo instigante, contigerit, vt fastu superbientes arrogantiae, dejecti Canonici Monachorum gregem quem Ego venerans cum Pastore in Dei. constitui possessione, Deijcere insidiando voluerint, agatur de eis, & de omnibus qui quolibet munere caecati inuamen eis impenderint, quod actum est de Angelis superbienti∣bus

& de Protoplasto Diaboli fraude seducto vt Paradisi videlicet limi∣tibus sublimibus regni coelorum sedilibus eiecti, cum his qui Domini fa∣mulatum aspernentes contempserunt Barathri incendijs detrusi jugi cru∣cientur miseria.

Necinde euulsi se glorientur euasisse tormenta, sed cum IVDA Chri∣sti Proditore, ejus{que} complicibus Acheronte conglutinati, frigore stridentes, feruore perusti, laetitia priuati, moerore anxij, catenis igneis compediti, lictorum metu perculsi, scelerum memoria confusi, totius bonitatis recor∣datione semoti, aeterno lugubres punientur cruciatu. [ 10]

Item de Anathemate Insidiantium.

QVi autem iam praedictos noui Wintaniensis Ecclesiae Coenobij Mo∣nachos vel quoslibet eiusdem ordinis nostro regimine degentes, è Mo∣nasterij quae vitiorum spurcitijs expurgans, Iesum Christo Domino nostro victo Daemone, adquisiui, eliminare praesumens voluerit, anathema sit, & eadem maledictione quae CAIN Parricida qui fratrem suum ABEL [ 20] (stimulante inuidia) liuidus interemit, mastigia addictus est. sine termi∣no teneatur obnoxius, at{que} in Dei persecutione continuò perseuerans, in hac vita nullum dignitatis adquirat honorem, nec in futuro ••ine miseria vnquam persistat; Sed eum ANANIAE & SAPHIRAE vna * Stix por∣rigi ne * eiulantem crucians complectatur.

De benedictione Monachos venerantium.

QVicun{que} praetitulatos Monachos bonis quibuslibet locupletans ditare [ 30] voluerit, Creator cuncti tenens clementer eos eorum{que} progeniem to∣tius vbertate prosperitatis, hic & in futuro saeculo, ditando, locu∣pletet.

Scriptis decenter eorum in libro vitae nominibus cum Christo portio∣nem in coelorum habitaculis habeant qui Monachos suos quos nostris congregatos temporibus possidet, vel verbis vel factis sanctitatis studio honorauerint.

Quales & qualiter Monachi in hoc Monasterio [ 40] conuersentur.

REgulares igitur Monachi non saeculares in praefato, Christo Comite, degentes Monasterio regularibus moribus obtemperent.

Patres * venerates spirituales sanctorum Patrum imitentur exempla, nil agentes nisi quod communis Monasterij regula, vel Majorum demonstra∣uerit norma.

A saecularibus igitur pompis remoti toto nisu corporis custodiant & a∣nimae [ 50] castitatem.

Humilitatis studio pollentes, corpus parsimoniae vigore munientes alacri constringant animo.

Ciuium conuiuae intra vrbem perpetuo interdictu fieri erubescant.

In ciuitate degentes, in Refectorio pompaticas lasciuas{que} saecularium deli∣cias, vt melancoliam aporiantes, licitis caritatiui vtantur cibarijs.

Extra Refectorium autem minime, nisi domo infirmorum aegroti decubue∣rint edentes licite quae iussi fuerint.

Sacri summi{que} ordinis hospites, si ratio exegerit, & peregrini ordina∣ti longo terrarum spatio venientes ad Abbatis mensam in refectorio cautis∣simè inuitentur.

[ 10] Laicis in hospitio condecens exhibeatur humanitas.

Et Monachorum quispiam manducandi vel bibendi cum eis secundum Patrum decreta licentiam non habeat.

In refectorio autem edendi causâ vel bibendi non introducantur.

Pauperes, vt Christus, ingenti cordis suscipiantur tripudio.

De Abbatum electione.

[ 20] DIuinarum studio literarum luculentissime eruditi, orationum frequentia assiduè occupati, caritatis amplexu laetissimi, fidei exercitio promtis∣simi, spe prouehente sincerissimi, pace concorditer fixi omniumque virtu∣tum flore decorati ad finem vsque caeptum tantae bonitatis initium, Christo iuuante, perducentes, eadem gloriosi fruantur libertate, quam Beatus Pa∣tronus BENEDICTVS omnibus regulari praecepto subiectis instituit.

Scilicet vt post Abbatis obitum tunc temporis regentis Abbatem ex ea∣dem ordinent congregatione quem sibi omnis concors congregatio siue pars, [ 30] quamuis minima, congregationis salubriori elegerit consilio.

Qualiter REX Abbatem & Monachos vene∣rantes muniat.

REges ita{que} quicun{que} nostri fuerint successores nullam extran••am perso∣nam ius tyrannidis super Monachos exercentem imponant, ne forte Deus eos damnans, & regno deponat & vita.

Electum verò à fratribus Christi Vicarium dignanter suscipiant, eum{que} [ 40] caritatis igne succensi locupletando venerentur.

Iuuamen, in quantum indiguerit, Christi amore compuncti alacriter im∣pendant.

Mutuo nam{que} confortati iuuamine in nullo à regularibus praeceptis dis∣cordantes, Domini gregem, non mercenarij sed Pastores fidissimi, Lupo∣rum rictibus eximentes, intrepidi defendant.

Qualiter Abbas & Monachi REGEM à Daemonum [ 50] temptatione eripiant.

ABbas autem armis succinctus spiritualibus Monachorum cuneo hinc∣inde vallatus, carismatum ••oelestium rore perfusus aërias Daemonum

expugnans versutias, Regem, omnem{que} sui regiminis Clerum Christo (cuius virtute dimicant iunante) à rabida hostium persecutione inuisibilium sol∣lertèr Spiritus gladio defendens, fidei scuto subtili protegens, tutamine ro∣busto praelians, triumpho miles eripiat in perterritus.

Qualiter REX Abbatem & Monachos ab hominum persecutione defendat.

REx itidem terrenus, coelestis castra Regis fortissimo rob••rans munimine, [ 10] armis saecularibus visibiles expugnans aduersarios, hostium{que} rabiem saeuientium adnihilando deijciens, conditoris sui pascua gregem{que} sollicitâ inexpugnabilis tueatur custodiâ, quatenus ad vitae brauium perueniens, aeter∣nis tripudians fruatur bonis quae nec oculus videre aliquatenus potuit hu∣manus, nec in hominis cor vllatenus ascendit••, quae praeparauit Deus diligen∣tibus se.

[ 20] De Monasticae Possessionis libertate.

SInt praefati Monasterij Rura omnis{que} Monachornm possessio in rebus magnis vel modicis internis vel externis in vrbanis vel suburbanis prae∣dijs, campis, pratis, pascuis, syluis, molendinis, riuulorum cursibus, ae∣terna libertate in Christi nomine eius{que} genitricis ditata.

Quod nullus Saecularium Monasterij possessionem inlicitè vsurpet.

SAecularium quispiam ausu temerario ius tyrannidis non in Christi cultura [ 30] praesumptuosus exerceat.

Non minuat, instigante Diabolo, quod Sancti Spiritus instinctu tam à me quam à Praedecessoribus meis necnon à Catholicis vtrius{que} sexus hominibus largiflua concessum est dapsilitate.

De benedictione Augentium.

AVgenti tribuat rerum cunctarum opifex tranquillum vitae praesentis [ 40] excursum, longaeuam instantis temporis vitam, futuram aeternae beatit••∣dinis talionem, Sufficientem victualium vbertatem, interminabile prosperi∣tatis augmentum, copiosum virtutum omnium iuuamen.

De maledictione Minuentium.

MInuentem perpetua possideat miseria.

In Dommi manens persecutione, eius genitricis Sanctorum{que} omnium incurrat offensam. [ 50]

Praesentis vitae aduersitas illi semper eueniat.

Nulla ei bonitatis accidat prosperitas.

Omnia eius peculia inimici vastantes diripiant.

In futuro autem aeterni miserrimum cum aedis in sinistra positum dam∣nent cruciatus, si non satisfactione emendauerit congrua quod in Domini vsurpans detraxit censura.

Quibus modis Saecularibus obtemperent, & quòd nullius reatus hoc Domini priuilegium mi∣nuere valeat.

[ 10] TRibus tantummodo causis, Saecularibus obtemperent praeceptis; rata vi∣delicet Expeditione, Pontis, Arcisue constructione, alias aeternâ ditati glorientur libertate.

Reatus quippiam, si incitante Daemone, seductus vel Abbas vel Fra∣trum aliquis fragiliter, quod absit, contraxerit, justitia purgante secun∣dum regulare praeceptum abolitus damnetur, maneat{que} praefatae munifi∣centiae libertas altithrono per nostram humilitatem oblata ad Monacho∣rum vsus gratuite sibi famulantium inui••labilis aeterna libertate jocunda, [ 20] quia Deus qui hanc priuilegij largifluam donationem locum{que} cum vni∣uersa Monachorum familia rura{que} omnia sacro subiecta Coenobio possi∣det, nunquam reatum commisit, nec vllo vnquam tempore committet.

Sit igitur praefata libertas aeterna, quia Deus libertatis possessor aeter∣nus est.

Quoties & quare in anni circulo hoc Fratribus legatur Priuilegium.

[ 30] ANno Incarnationis Dominicae DCCCC. LXVI. scripta est huius Pri∣uilegij singrapha, his testibus consentientibus quorum inferius nomina ordinatim caraxantur.

• ✚ EGo EADGAR Diuina largiente gratia Anglorum Basileus hoc priuilegij donum nostro largiens redemptori loco{que} eius sanctissi∣mo primus omnium Regum Monachorum inibi Collegium con∣stituens, manu propria signum agiae Crucis imprimens confirmaui.
• ✚ [ 40] Ego DVNSTAN Dorobernensis Ecclesiae Archiepiscopus largi∣fluam beneuoli Regis donationem venerans, Crucis signaculo corro∣boraui.
• ✚ Ego EADMVND Clito legitimus praefati Regis filius Crucis si∣gnaculum, infantili florens aetate, propria indidi manu.
• ✚ Ego EADWEARD eodem Rege Clito procreatus praefatam Pa∣tris munificentiam Crucis signo consolidaui.
• ✚ [ 50] Ego AELFTHRYTH legitima praefati Regis conjunx, mea lega∣tione Monachos eodem loco Rege annuente constituens, crucem impressi.
• ✚ Ego EADGIFV praedicti Regis Aua hoc opus egregium Crucis taumate consolidaui.
• ✚ Ego OSCYTYL Eboracensis Ecclesiae Archiepiscopus confir∣maui.
• ...

• ✚ Ego ATHELWOLD Ecclesiae Wintoniensis Episcopus Regis gloriosissimi beneuolentiam, Abbatem, mea altum mediocritate, & alumnos, quos educaui, illi commendans, crucis signaculo benedixi.
• ✚ Ego AELFSTAN Lundoniensis Ecclesiae Pontifex consolidani.
• ✚ Ego OSVLF Episcopus confirmaui.
• ✚ Ego OSWOLD Episcopus consignaui.
• ✚ Ego ALFWOLD Episcopus consolidaui.
• ✚ Ego BYREHTELM Episcopus confirmaui. [ 10]
• ✚ Ego AELFSTAN Episcopus consolidaui.
• Ego EADELM Episcopus confirmaui.
• ✚ Ego ATHVLF Episcopus consignaui.
• ✚ Ego WYNSIGE Episcopus confirmaui.
• ✚ Ego AESCWIG Abbas consolidaui.
• ✚ Ego OSGAR Abbas consignaui.
• ✚ Ego ORDBYRIHT Abbas.
• ✚ Ego AELFSTAN Abbas.
• ✚ Ego AETHELGAR primus huic loco Abbas ordinatus, Christo [ 20] gubernante, vigui.
• ✚ Ego AELFHERE Dux.
• Ego AELFH Dux.
• Ego ORDGAR Dux.
• Ego ETHELSTAN Dux.
• ✚ Ego ETHELWINE Dux.
• Ego BEORTNOTH Dux.
• Ego AELFWINE m. [ 30]
• Ego BYRHTFERTH m.
• Ego OSWEARD m.
• Ego AETHELWEARD m.
• Ego AELFWEARD m.
• Ego BE:::::: m.
• Ego AELFWIN m.
• Ego WULFSTAN m.

Omnes qui nominatim hoc priuilegio, Regis iussu, descripti videmus, po∣steritatis [ 40] nostrae prosapiam subnixe deposcimus, vt manuum nostrarum vadimonium, Christi Cruce firmatum, nequaquam violantes irritum fa∣ciant. Si successorum quispiam temeritatis ausu violare praesumserit, cor∣poris & sanguinis Iesu Christi participatione priuatus, perpetua damna∣tus perditione, anathema sit, nisi, diuino propitiante respectu, ad humi∣lem satisfactionem resipiscens conuersus fuerit.

Atque de insigni hac solitariae vitae instauratione, intelligendum est illud Henrici Huntingdonensis in EDGARI Regis elogio. [ 50]

Templa Deo, Templis Monachos, Monachis dedit agros.

Leui eandem rem pede transeunt Historici nostri, inter quos consulendus, si placet, Florentius Wigorniensis, sub annis DCCCC. LXIV. & LXIX. & LXX. vti etiam Matthaeus Florilegus. & quod ij Sexagesimo quarto supra norigen∣tesimum

anno tribuunt, de Nouo illo Wintoniae Coehobio, in sexagesimum sextum transferendum est, si fides habenda (& habenda planè est) Regio di∣plomati quod jam inseri suprà curauimus. videsis porrò quae occurrunt apud Surium Die 5. Octob. tom. 5. & Baronium tom. 10. ann. 970. vbi hae san∣ctiones, quae expressissimis verbis EDGARVM su•• autorem non semel lucu∣lentissimè agnoscunt, breuitèr memorantur ac fi DVNSTANVM solummodò & IOHANNEM XIII. Pontificem Romanum autores habuissent. Quin EDGARI item Oratio ad Antistites de ea, quàm diximus, Instauratione extat apud Ailredum Abbatem Rhiuallensem in Ms. Epistolica historia ad HEN∣RICVM [ 10] II. Atque obseruatu quidem est dignissima. ea ipsa est quam lau∣dat V. C. Isaacus Casaubonus in Epistola Exercitationibus praefixa, atque ita se habet fideliter transcripta ex eisdem Mss. quibus ipse vsus est.

QVoniam magnificauit Dominus misericordiam suam facere nobiscum, dignum est, ô Patres, reuerendissimi vt innumeris beneficijs illius, dignis respondeamus operibus. Neque enim in gladio nostro possidemus ter∣ram, & brachium nostrum non saluauit Nos, sed dextra eius, & bra∣chium sanctum eius; quoniam complacuit illi in Nobis. Justum proinde [ 20] est vt qui omnia subiecit sub pedibus nostris, subijciamus illi & Nos & a∣nimas nostras, & vt hij, quos Nobis subdidit, eius subdantur legibus, non segniter elaboremus. Et mea quidem interest, Laicos cum aequitatis jure tractare, inter Virum & Proximum suum justum judicium facere, punire sacrilegos, rebelles comprimere, eripere inopem de manu fortiorum eius, egenum & pauperem à diripientibus eum. Sed & meae solicitudinis est Ecclesiarum Ministris, gregibus Monachorum, choris Virginum, & necessaria ministrare, & paci eorum ac quieti consulere. De quo∣ram [ 30] omnium moribus ad Nos spectat examen, si viuunt continenter, si honeste se habent ad eos qui foris sunt, Si in diuinis officijs solliciti, si ad docendos populos assidui, si victu sobrij, si moderati habitu, si in iudicijs sunt discreti. Pace vestra loquor, Reuerendi Patres, si ista sollerti scrutinio curassetis, non tam horrenda & abominanda ad aures nostras de Clericis peruenissent. Taceo, quod nec illis est Corona patens, nec Tonsura conueniens, quod in veste lasciuia, insolentia in gestu, in ver∣bis turpitudo, interioris hominis loquuntur insaniam. Praetera in diuinis officijs quanta sit negligentia, cum sacris vigilijs vix interesse dignen∣tur, [ 40] cum ad sacra Missarum solennia ad ludendum vel ad ridendum ma∣gis quam ad Psallendum congregari videantur. Dicam, dicam quod bo∣ni lugent, mali rident, dicam dolens (si tamen dici potest) quomodo dif∣fluant in comessationibus, & ebrietatibus, in cubilibus, & impudicitijs, vt iam domus Clericorum putentur prostibula meretricum, & conciliabu∣la histrionum. Jbi aleae, ibi saltus & cantus, ibi vsque ad medium noctis spatium protractae in clamore & borrore vigiliae. Sic, sic, patrimonia [ 50] Regum, Eleëmosynae pauperum, immò (quod magis est) illius pretiosi sanguinis pretium profligatur. Ad hoc igitur exhauserunt thesauros suos Patres nostri, ad hoc fiscus Regius, distractis redditibus multis, detu∣muit, ad hoc Ecclesijs Christi agros & possessiones Regalis munificentia

contulit vt delicijs Clericorum meretrices ornentur, luxuriosa conui∣uia praeparentur, canes & aues ac talia ludicra comparentur. Hoc milites clamant, plebs submurmurat, mimi cantant & saltant, & vos negligitis! vos parcitis! vos dissimulatis! Vbi gladius LEVI, & zelus SIMEONIS, qui scorto abutentes filia IACOB Si∣chimitas eorum habentes figuram, qui Christi Ecclesiam pollutis actibus foedant, etiam circumcisos succiderunt? Vbi spiritus MOYSI qui Caput Vituli adorantibus etiam domesticis sui sanguinis non pepercit? Vbi pu∣gio [ 10] PHINEES Sacerdotis qui fornicantem cum Madianita con∣fodiens santa hac aemulatione Dominum placauit iratum? Vbi spiri∣tus PETRI cuius virtute perimitur auaricia, heraesis Simoniaca condemnatur. Aemulamini, ô Sacerdotes, Aemulamini: vias Domini, & justicias Dei nostri. Tempus faciendi contra eos qui dissipauerunt le∣gem Dei. Ego CONSTANTINI, vos PETRI gladium habetis in manibus. Iungamus dextras, gladium gladio copulemus, vt eijciantur extra castra leprosi, vt purgetur Sanctuarium Domini, & ministrent in Templo filij LEVI, qui dixit Patri & Matri nescio [ 20] vos, & fratribus suis ignoro vos. Agite quaeso sollicitè ne poeniteat Nos fecisse quod fecimus, dedisse quod dedimus, si viderimus illud non in Dei obsequium sed in pessimorum luxuriam impunita libertate consumi. Moueant vos Sanctorum reliquiae quibus insultant veneranda Altaria, ante quae insaniunt. Moueat vos Antecessorum nostrorum mira deuotio, quorum eleëmosynis vesania Clericalis abutitur. Proauus meus vt scitis, totam Terram suam Ecclesijs, & Monasterijs decima∣uit. Sanctae memoriae Atauus meus AELVREDVS, vt Ecclesiam [ 30] ditaret, non thesauris suis, non patrimonio, non sumptibus, non redditi∣bus parcendum putauit. Auus meus senior EDUVARDUS quan∣ta contulerit Ecclesijs, vestram paternitatem non latet. Pater meus & frater eius quibus donarijs Christi Altaria cumulauerint, meminis∣se vos decet. O Pater Patrum DVNSTANE contemplare, quaeso, Patris mei oeulos, ab illa lucida Coeli plaga in te radiantes; audi quaerulas eius voces cum quadam pietate in auribus tuis re∣sonantes. Tu mihi, Pater DVNSTANE, tuum de con∣struendis [ 40] Monasterijs, de Ecclesijs aedificandis consilium salubre dedisti, tu mihi adiutor in omnibus, & cooperator extitisti; Te quasi Pastorem & Episcopum animae meae morum{que} meorum Custo∣dem{que} elegi! quando non tibi parui? quos vnquam thesauros tuis con∣silijs praetuli? quas possessiones, te praecipiente, non spreui? Si quid pauperibus dandum existimabas, praesto, fuit. Si quid conferendum Ec∣clesijs iudicabas, non distuli. Si quid Monachis Clericisuè deesse quaerebaris, suppleui. Aeternam dicebas esse eleëmosynam nec aliam fructuosiorem, quam quod Monasterijs, Ecclesijsve confertur, quo [ 50] & Dei serui sustentantur, & quod superest pauperibus erogatur. O prae∣claram Eleëmosynam! ô dignum pretium Animae! ô peccatorum nostro∣rum

salubre remedium! quod à sinu Sibyllae in peregrini muris pellicula foetet; quod eius auriculas ornat, quod componit digitulos, quod corpus delicatum in bisso stringit & purpura. Hiccinè est, Pater, eleëmosynarum mearum fructus? Hiccinè desiderij mei tuae{que} promis∣sionis effectus? Quid huic Patris mei quaerimoniae respondebis? Scio, scio, cum videbas furem non currebas cum eo, nec cum adulteris por∣tionem tuam ponebas. Arguisti, obsecrasti, increpasti. Contempta sunt verba; veniendum est ad verbera. Habes hic tecum venerabilem [ 10] Patrem AEDELWOLDVM Wintoniensem Episcopum, habes reuerentissimum praesulem Wigornensem OSWALDVM. Vobis istud committo negotium, vt Episcopali censurâ & authoritate Regiâ turpiter viuentes de Ecclesijs eijciantur, & ordinatè viuentes introdu∣cantur.

Ex. Mss. autem hîc adijcere visum est, tametsi etiam in quarta parte li belli De vera differentia Regiae potestatis & Ecclesiasticae sub HENRICO VIII. editi reperiatur. libellus iste habetur in Melchioris Goldasti Monarchiae tom. 2. [ 20] pag. 22. & Oratio ipsa pag. 42.

Notes

• Citatur hîc lo∣cus (atque ex ipso exemplari quo nos vsi su∣mus) à V. C. Isaaco Casau∣bono in Epistola Dedicatoria ex∣ercitationibus Baronianis praefixâ.
• l. studuerunt.
• depuls•• fortè.
• l. eodicello▪
• l. fortè nec quidquam; sed ita Saxonicè foret, na aeni∣ge þing.
• l. Itinerantes.
• l. maneant.
• Ad hunc mo∣dum Sanctio∣nis capita in ipso autogra∣pho distingun∣tur.
• Videsis Matt. Paris Ann. 1244. pag. 838. edit. Londin. & 44. Ed. 3. fol. 25. a Kni∣uet.
• D••est hoc loco in auto∣grapho, ni fal∣lor, quaternio; adeoqu•• & ca∣put illud cujus habetu•• hic lemma, & alia forsan deside∣antur. Sed quae sequuntur ex∣scribimus.
• Minister; quod Thanus seu 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 erat Saxoni∣bus, qui nempe plerunque, vt regius Cliens aut Minister Aulicus, fun∣dum eo no∣mine posside∣bat.
• Anglicè habe∣tut apud 〈◊〉〈◊〉. Hist, Eccl••siast. lib. 4. pag. 153.
• C••ut Vituli pro ipso Vitulo ab lsr••elitis a∣dorato, vsur∣pant Tertullio∣nus, 〈…〉〈…〉 quod 〈◊〉〈◊〉 notauimus 〈◊〉〈◊〉: de 〈◊〉〈◊〉 cap. 4.
• I••vno Ms. 〈◊〉〈◊〉 teronom. cap. 33. Comm. 10.
• De Ethelulpho Rege loqu••tur. De••imatio∣nem illam 〈◊〉〈◊〉 G Mal∣mesburrensis, ln∣gulphus, ••lerile∣gus, alij. Sed de ea it, vide si pl••cet, com∣pluria in Histo∣riae nostrae De∣••ima••um cap. 8. § 4. pag. 204.