The decades of the newe worlde or west India conteynyng the nauigations and conquestes of the Spanyardes, with the particular description of the moste ryche and large landes and ilandes lately founde in the west ocean perteynyng to the inheritaunce of the kinges of Spayne. ... Wrytten in the Latine tounge by Peter Martyr of Angleria, and translated into Englysshe by Rycharde Eden.

¶ POTENTISSIMO AC SERE∣NISSIMO PHILIPPO, AC SERENIS∣simae potentissimae{que} Mariae, Dei gratia Regi ac Re∣ginae, Angliae, Franciae, Neapolis, Ierusalem, et Hi∣berniae: Fidei defensoribus, Principibus Hispania∣rum et Siciliae, Archiducibus Austriae, Duci∣bus Mediolani, Burgundiae, et Brabantiae, comitibus Haspurgi▪ Flandriae, et Tirolis, Richardus Edenus perpetuam optat foeli∣citatem.

CVM IN PRIMO VESTRO ingressu in hanc celeberimam Londini vrbem (illustrissimi Principes) cerne∣rem quanto omnium applausu, popu¦li concursu, ac ciuium frequentia, quā∣to insuper spectaculorum nitore, nobilium virorum splendore, equorum multitudine, tubarum clango∣re, caeteris{que} magnificis pompis ac triumphis, pro dignitate vestra accepti estis dum omnes {quod} sui est officij facere satagebant, vbi in tanta hominum tur∣ba vix vnus reperiatur qui non aliquid agendo ad∣uentum vestrum gratulabatur, coepi et ego quo{que} a∣liorum exemplo (propius presertim ad me acceden∣tibus

Celsitudinibus vestris) tanto animi ardore ad aliquid agendum accendi ne solus in tanta hominum corona otiosus viderer, {quod} vix me continebam quin in aliquam extēporariam orationem temere erupuis∣sem, nisi et praesentiae vestrae maiestas, et mea me ob∣scuritas a tam audaci facinore deterruissent. Verum, cum postea penitius de hac re mecum cogitassem, consyderassem{que} quam haec omnia alioqui per se lau de digna, vestris tamen meritis ac regiae dignitatis e∣minentiae comparata, plebeia ac ludicra videantur, coepi denuo cum animo meo reputare qua in re ita cum immortali rerum memoria foelicissimum vestrū aduentum gratularer, vt inde nominis vestri fama et splendor, non vllis spectaculorum temporarijs osten tis, sed rerum gestarum gloria, ad posteros perpetuo emanaret. Excutio statim diuitias meas. Perscrutor si quid ex penu meo depromere possum {quod} me ad ali∣quid agendum vestris heroicis virtutibus dignum excitet. Sed cum penes me nihil tale reperio, agnos∣co nuditatem meam, at{que} ad vos confugio. Patrum, auorum, proauorum, at{que} atauorum vitas et facta recolo. Syluam rerum gestarum video, tot{que} precla∣rissimorum principum propagines, vt merito ab ip∣sis heroibus, Saturno videlicet, Ioue, ac Hercule, caete••••{que} theanthropis, originem duxisse videantur.

Quod cum ita sit, non aliunde profecto quam ex hac sylua materies mihi petenda erit quo in mentibus ho¦minum et aeterna rerum memoria, perpetua specta∣cula rerum a vobis et progenitoribus vestris praecla∣re gestarum, in mundi theatro ab omnibus cum sū∣ma nominis vestri fama ac veneratione cernantur. Cum ita{que} inter caetera a maioribus vestris praeclare gesta, nihil sit admirabilius aut maiori laude dignū, quam {quod} incredibili fiducia et plus quam Herculeis laboribus superato Oceano, foelicissimo tandem euē∣tu, Indiae Occidentalis ditissimas Insulas at{que} Con∣tinentis amplissimas regiones, mortalium primi in∣uenerunt, in quibus infinitas incolarum myriades ad fidem Christi conuerterunt (quo nihil augustius aut Christianis principibus magis dignum excogitari potest) visus sum mihi {quod} non alia in re magis possē foelicitati vestraemerito gratulari, quā si nostris quo{que} hominibus quibus haec hactenus nihil aut parum cognita sunt, innotescere faciam, vt perspectis illo∣rum simul et vestrorum amplissimis imperijs non si∣ne diuina prouidētia (vt credere par est) ad ipsos vs{que} Antipodes et PLVS VLTRA terminatis, omnes boni, ipsa rerum magnitudine in admirationē ducti, vos ament et venerentur: Malis vero et impro bis, os obstruatur si quam in maledicendo volupta∣tem

capiunt. Haec dum cogito, venit mihi in mentē {quod} olim adolescens perlegi Decades de Nouo Orbe a Petro Martyre ab Angleria, illustrissimi Ferdinādi regis Catholici, ac tui (Serenissime rex) proaui ora∣tore, Latine conscriptas, at{que} sacrae Caesariae maie∣stati patri tuo d••dicatas. Tanti ita{que} autoris fide et eruditione motus, eum prae caeteris in nostram lin∣guam traducendum suscepi, {quod} non solum vt histori∣cus res Indicas cum summa fide scriptis mandauit, sed etiam vt philosophus ({quod} in caeteris scriptoribus desyderatur (naturalium rerum occultas causas red∣dit, ac admirabilium naturae operum (quibus haec vestra India plena est) rationes inuestigat. At{que} vt h••ius Indiae posterior status cognoscatur▪ quantus{que} thesaurus auri, gemmarum, aromatum, aliarum{que} ditissimarum mercium ac annui census inde quotan∣nis in Hispaniam aduehitur, adiunxi doctissimi vi∣ri Gonzali Ferdinandi Ouiedi libellum quem ille Indicae historiae generalis Summarij titulo inscripsit, eiusdem{que} illustrissimi Caroli Imperatoris patris tui nomini consecrauit: Caetera{que} plurima ex recentio∣ribus scriptoribus excerpsi, que mihi in tam immen∣sa rerum memorabiliū bibliotheca, praecipue adno∣tanda videbantur. Quae, quanta et qualia sunt, quā∣tis{que} parasangis, omnium heroum ac Argonautarū

res gestas toto terrarum orbe tantopere celebratas superent, haec mea sequens praefacio vulgari sermone ad huius historiae lectores populum{que} Anglicū con∣scripta, satis prolixa oratione indicabit, adeo vt idem hic repetere superuacaneum sit, minime{que} necessari∣um, quandoquidem Anglica lingua tibi Serenissi∣ma Regina vernacula est, idem{que} illustrissimo Regi {quod} tibi scriptum aut dictum existimen, non solum {quod} diuino vinculo vnum sitis in carne vna, sed etiam {quod} eadē animi lenitate, humanitate, affabilitate, caeteris∣{que} virtutibus, non minus animi moribus quā carnis vinculo vnum sitis. Sed ne{que} hic opus est vt ego La∣tino sermone vestras virtutes, animi moderationem, clementiam, religionem, pietatem, educationē, casti∣tatem foelicitatem, fortunas, opes, munificentiam, victorias, imperia, stemmata, caetera{que} huiusmodi multa enumerē, cum praesertim vir nobilis et doctus Leonhardus Goretius Polonus de his omnibus de{que} foelicissimo vestro matrimonio, orationae satis fusa tractauit, in qua nihil pretermisit {quod} ad Celsitudinis vestrae et progenitorum vestrorum gloriam virtute partam, pertineat. Caeterū cum regiae vestre virtutes nominis{que} splēdor ac regnorum amplitudo alias per vniuersa Christiani orbis imperia satis nota sint, nisi forte ibi minime vbi maxime nota esse deberēt, nem∣pe

in hoc Angliae regno, ideo operepraecium et rem omnibus bonis gratam, quod{que} mei est officij erga Celsitudines vestras me facturum existimaui, si haec nostris (vt dixi) hominibus, nostra{que} lingua ob ocu∣los contemplanda proposuero. Quod quam foeli∣citer aut dextre a me factum sit, aliorum esto iudici∣um. Quam vero fideliter, syncere, ac animo in Ma∣iestatis vestras propenso hoc idem aggressus sum, testis est mihi conscientia mea in conspectu illius qui hominum corda et renes scrutatur. Macteigitur vir∣tutis istius animi vestri estote Serenissimi Principes, at{que} Diuino auxilio freti, pergite ea qua coepistis fi∣ducia, huius deploratae ac collapsae reipub▪ nostrae sta¦tum, pristino decori restituere, id {quod} omnes a vo∣bis expectant at{que} eff••agitant, pollicentes insuper vo¦bis in eo negotio suam operam in nullo defuturam. Ne terreat vos quorūdam canum latratus qui bonis omnibus oblatrant, et tunc desinent latrare cum de∣sinent viuere. Vulgatissimum semper fuit improbos homines viris probis vel propter inuidiam vel prop∣ter dissimilitudinem, solere latrare. Et tamen ille pro bus semper habitus est, quem peruersi maxime im∣probauerint. Non est igitur curandum quid de no∣bis homunculi, sed quid viri boni loquantur. Cogi∣tat (Serenissimi Principes) {quod} magnanimitate ac ma

iorum insignijs, aquilis et leonibus similes estis. A∣quilae natura est, alta petere, et aduersus solis radios in altum volare. Leonis proprium est parcere sub∣iectis et debellare superbos. Generosus equus per plateas incedens, canes vt animalcula imbella praete∣rit non perturbatus▪ Virtus non exercita (inquit Se∣neca ad Neronem) paruam laudem meretur. Non admodum magnificum fuerit mediocrem fortunam probe administrare: Sed tanta rerum omnium licen∣tia non abuti, hoc vero admirabile est: Multo autem admirabilius in iuuenili ac lubrica aetate cui accedat aetas magistra: hijs praesertim qui contumelia laces∣cuntur, quae alioqui homines vel placidissimos solet de gradu deijcere. Sed (vt supra dixi) non est hic me••propositi (Serenissimi Principes) vestras laudes pro meritis decantare, aut exprimere quo modo in summo rerum fastigio vos humiles praebuistis, de quare fu••ius in praefacione ad lectores tractaui. Iam ita{que} vt huic epistolae dedicatoriae finem imponam, rogo Serenissimas Maiestates vestras vt has meas lucubrationes in hijs autoribus vertendis, (quas ve∣stro nomini consecraui) ea humanitate ac fauore sus∣cipiatis, quibus omnes beneuolo animo ad vos ac∣cedentes, facile admittitis ac neminem reijcitis. Quē∣admodum enim qui pomarium aut vineam planta∣uit

ac maturos inde fructus collegit, illi merito primi∣tias soluit a quo prima semina primas{que} arborum in∣sitiones habuit, ita et ego qui a maiorum vestrorum rebus gestis primis sumptis seminibus, hos quales∣cum{que} ••tuctus aedidi, videor profecto mihi, debito vestro honore vos defraudasse, nisi eosdē vestro nomini ac numini obtulissem. Deus. Opt. Max. Celsitudines vestras perpetuo ser∣uat incolumes, faxit{que} vt foecunda sobolis propagine, summa{que} pace ac trāquillitate, huius regni ha∣benas ad Diuini nominis gloriam, diu gu∣bernetis.

FINIS.