Thomæ Bradwardini Archiepiscopi olim Cantuariensis, De causa Dei, contra Pelagium, et De virtute causarum, ad suos Mertonenses, libri tres: iussu reverendiss. Georgii Abbot Cantuariensis Archiepiscopi; opera et studio Dr. Henrici Savilii, Colegij Mertonensis in Academia Oxoniensi custodis, ex scriptis codicibus nunc primum editi

CAP. XI. Quod perseuerantia non est aliquod donum Dei cre∣atum à charitate & gratia realiter diffe∣rens [unspec C] & distinctum.

VT autem istud diuinum adiutorium necessarium libero arbitrio ad perseuerandum in bono, memoratum superius generaliter confusè, cognoscatur distinctius; iam ‖ 1.1 resiat ostendendum, quod perseuerantia non est aliquod donum Dei creatum à cha∣ritate & gratia realiter differens, aut distinctum: Si enim esset, non repugnaret illa separari ab inuicem, & aliquem habere cha∣ritatem & gratiam, qui perseuerantiam non haberet, & si hoc posset per vnum momentum, posset per aliud, & deinceps vs{que} ad sinem, sicque aliquis sine perseuerantia finali perseueraret [unspec D] finaliter, quod contradictionem includit. Item si sic, habens charitatem sine perseuerantia per momentum, posset in fine il∣lius momenti transire morte naturali, vel alia, sine perseueran∣tia finali diuinitus sibi data, & sic sine perseuerantia finali posset saluari; contra illud Matth. 10. Qui perseuerauerit vsque in finem, hic saluus erit, hic, scilicet diseretiue, quia hic & non alius, dicente Domino Ezech. 18. Si impius egerit poenitentiam ab omnibus peccatis suis quae operatus est, & custodierit omnia praecepta mea, vita viuet, & non morietur; om∣nium iniquitatum, quas operatus est, non recordabor, in iustitia sua quam operatus est, viuet; si autem auerterit se iustus à iustitia sua, & fecerit iniquitatem, nunquid viuet? Omnes iu∣stitiae eius non recordabuntur; in praeuaricatione sua qua praeuaricatus est, & in peccaro suo quod peccauit, in ipsis morietur. Et Ecclesiastis 11. Si ceciderit lignum ad Austrum, aut ad Aquilonem, in quocunque loco ceciderit, ibi erit. Nulli etiam dubium, quin quicunque [unspec E] habuit donum charitatis & gratiae, & non finaliter perseuerat in eo, cadit ab eo per pecca∣tum mortale, in quo perdurat ad mortem, & est filíus mortis aeternae: Talis ergo in charitate & gratia moriens, tamen sine perseuerantia finali simul aeternaliter haereditabit vitam & mor∣tem; Vitam, quia moritur in charitate,* 1.2 quae secundum Augustinum 15. de Trinitate [Dei] 18. sola est quae diuidit inter filios regni aeterni, & filios perditionis aeternae; Mortem, quia sine perseuerantia finali decedit. Item è contrario procedendo, si haec distinguerentur reali∣ter, posset aliquis sine charitate & gratia habere finalem perseuerantiam & saluari, quia qui perseuerauerit vsque in finem hic saluus erit, Matth. 10. quod est contra autoritatem Augu∣stini praemissam. Imò nec posset quisquam esse beatus perfectè sine charitate & dilectione Dei actiua & passiua: Maximum namque bonum maximè sibi deesset; videtur etiam quod

si perseuerantia posset esse sine charitate & gratia, posset esse sine quocunque alio tali bono, [unspec A] sed hoc videtur repugnantiam importare, quod scilicet aliquis perseueret, & non in aliquo ta∣li bono; Perseuerantia namque aliquod tale bonum in quo fundetur, & maneat, necessariò praesupponit. Item si haec sic differrent, perseuerantia esset maius bonum, & melius charita∣te; Esset enim forma ipsam perficiens & consummans, ac ad coronam perducens, sine qua charitas nihil valeret ad vitam, & in cuius virtute omnia bona merita faceret, non è contra, quod non est dandum, quia nullius virtutis actus proprius siue finis est melior actu seu fine proprio charitatis, qui est diligere Deum summè: Mandatum enim de dilectione Dei est maximum & primum mandatum,* 1.3 teste veritate Matth. 22. Apostolus quoque praedicaturus de charitate 1. ad Cor. capit. 13. immediatè ante, scilicet cap. 12. vt auditores beneuolos red∣deret, & attentos, talem propheticum ad commendationem charitatis praemisit, Aemula∣mini charismata meliora, & adhuc excellentiorem viam vobis demonstro; & statim cap. 13. de ipsa charitate prosequitur in hunc modum; Si linguis hominum loquar, & Angelorum, [unspec B] charitatem autem non habeam, factus sum velut aes sonans, &c. qui & in fine capit. sic con∣cludit,* 1.4 Nunc autem manent fides, spes, charitas, tria haec, maior autem horum est charitas; quem & secutus beatus Augustinus 15. de Trin. 18. loquens de charitate, sic ait; Nullum est isto dono Dei excellentius. Item si sic esset, perseuerantia haberet aliquem actum propri∣um, distinctum ab actibus proprijs aliarum virtutum: Habitus enim per actus proprios, si∣cut formae per operationes proprias discernuntur, sicut Naturalis & Moralis Philosophi pa∣riter & Theologi contestantur; sed talis actus perseuerantiae proprius assignari non potest: non enim potest poni actus memoriae, intelligentiae, nec etiam voluntatis, vt inductio per singulos manifestat, nec omnino alius dici potest. Item si perseuerantia à charitate differret realiter, cum ipsa sit necessaria ad salutem, Dominus dedisset aliquod speciale mandatum de ipsa; quod tamen nusquam reperitur in testamento veteri, nec in nouo, aut obseruantia mandatorum Domini non esset sufficiens ad salutem; cùm tamen quaerenti quid faceret vt [unspec C] vitam aeternam perciperet,* 1.5 Dominus sic respondit, Mandata nosti, ne adulteres, ne occi∣das, &c. Marc. 10. ac si diceret manifestè; Haec si facias, vitam aeternam ‖ 1.6 percipies; & Luc. 10. Legis perito, quaerenti à Domino quid faciendo vitam aeternam possideret, requisiuit ab eo, In lege quid scriptum est? quo respondente, Diligis Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, &c. & proximum tuum, sicut teipsum, Dominus dixit illi, Hoc fac, & viues: Nec mirum, quoniam in his duobus mandatis tota lex pendet, & prophetae, Matth. 22. Vel arguatur hoc modo, Obseruantia mandatorū sufficit ad salutem, & perseuerantia differt à charitate realiter, ergo non continetur sub mandato de charitate, seu dilectione, nec sub aliquo alio, quia hoc minus videtur, ergo sine perseuerantia potest quis saluari. Vel adhuc sic si libet, Obseruan∣tia mandatorum sufficit ad salutem, & non sine perseuerantia finali, ergo illa continetur sub aliquo praeceptorum,* 1.7 & hoc non erit nisi sub mandato de dilectione & charitate; ergo illa & charitas nequaquam realiter distinguntur: Quare mihi videtur, quod perseuerantia habi∣tualis [unspec D] sit charitas habitualis, seu perdurans; perseuerantia verò actualis sit peramatio, & ip∣sum perseuerare finaliter peramare. Vnde & Anselmus de casu Diaboli 3. Perseuerare in faciendo aliquid,* 1.8 vt vno verbo dicatur, est perficere: Nam perseuerare in scribendo ali∣quid dicimus perscribere, in ducendo, perducere: Dicamus ergo si etiam non sit in vsu, quod perseuerare in voluntate sit peruelle, quare & perseuerare in charitatis amore, de quo dici∣tur Matth. 10.* 1.9 Qui perseuerauerit vsque in finem, hic saluus erit, est finaliter peramare. Vel aliter potest dici consonantius ipsi voci, & fortè propinquius ipsi rei, quod perseuerare est per∣seruare mandata, & perseuerantia perseruantia mandatorū. Vel adhuc generalius isto modo; Perseuerantia habitualis est iustitia habitualiter perseruata; perseuerantia actualis est iustitiae perseruantia actualis, ipsum verò perseuerare est iustitiam perseruare.

COROLLARIVM.

[unspec E] Corollarium, Quod nomen perseuerantiae nullam rem absolutam essentialiter signifi∣cat, sed accidentaliter & relatiuè, charitatem videlicet siue iustitiam cum respe∣ctu futurae permansionis continuè vsque in finem, & quod non improbabiliter posset dici perseuerantiam esse ipsam relationem huius.

VNde manifestum est, quod nomen perseuerantiae nullam rem significat essentialiter aut etiam absolutè; sed accidentaliter & relatiuè tantummodo, ipsam scilicet charitatem siue

[unspec A] iustitiam, cum respectu ad finem, id est cum respectu futurae permansionis continuae vsque in finem, quare & non improbabiliter posset dici, perseuerantiam esse ipsam relationem huius∣modi, quod videtur innuere definitio Aristotelis, & maximè Tullij, cap. 7^o. recitata; de quo nolo disserere plus hoc loco: satis enim, vt arbitror, erat de relationibus alibi disputatum. Istud corollarium ex praemissis in isto capitulo satis patet. Potest tamen ex abundanti aliter sic ostendi; Si etenim perseuerantia significaret essentialiter & absolutè aliquam rem in via∣tore, cùm illa non sit de essentia viatoris, nec ipsam essentialiter consequens, vt patet in multis ipsa carentibus, posset viator habens finalem perseuerantiam, ipsam amittere; ita quod verum esset, ipsum finalem perseuerantiam amisisse, sicut est de habitibus caeteris, & alijs actionibus absolutis, quod tamen contrdictionem includit: Si enim perseuerantiam finalem amisit, ali∣quando eam habuit, ergo tunc fuit perseueraturus finaliter, quare & non cafurus, & tunc si∣militer fuit casurus, sicut euentus subsequens demonstrauit: vel aliter, si iste cecidit in pecca∣tum [unspec B] mortale, semper prius fuit casurus, ergo nunquant fuit non casurus, ergo nunquam ha∣buit perseuerantiam, ergo nunquam eam amisit, contra hypothesin prius datam. Vnde Au∣gustinus de bono perseuerantiae 7. ita dicit, Dicimus quippe castum, quem nouimus castum, siue sit, siue non sit in eadem castitate mansurus, & siquid aliud diuini muneris habeat, quod teneri & amitti potest, dicimus eum habere quamdiu habet; & si amisit, dicimus habuisse: Perseuerantiam verò vsque in finem, non habet quisquam, nisi perseuerauerit vsque in finem, multi eam possunt habere, nullus amittere, & supra eiusdem primo capit. probat idem.

Notes

• ‖ 1.1

  remaner
• * 1.2

  Augustinus.
• * 1.3

  Matth. Apostolus.
• * 1.4

  Augustinus
• * 1.5

  Marc.
• ‖ 1.6

  habebis ••uc
• * 1.7

  Perseueran∣tia habitua∣lis & actua∣lis.
• * 1.8

  Anselmus.
• * 1.9

  Matth.