Insectorum sive minimorum animalium theatrum olim ab Edoardo Wottono, Conrado Gesnero, Thomaque Pennio inchoatum ; tandem Tho. Movfeti Londinâtis operâ sumptibusq́[ue] maximis concinnatum, auctum, perfectum ; et ad vivum expressis iconibus suprà quingentis illustratum.

CAP. XIIII. De Papilionibus.

• Graecè, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicuntur.
• item 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• sed generalius nomen est 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.
• Latinè Papilio, Ardoynus campilonem vocat.
• Isidorus Auiculam.
• Italicè Farfalla.
• Gallicè Papillon, Papilion.
• Hispanicè Mariposa.
• Polonicè Motil.
• Hungaricè Lovoldek.
• Illyricè Pupiela, meteyl, motyl.
• Germanicè Pifnet, Mulk, Pfyfholter, Summer vuegel, zweifalter.
• Flandricè Vleghebronfus, Botershyte.
• Brabanticè Capelleken, Vlindere, pellerin, Boter vlieghe.
• Anglicè Butterflie.

EST autem Papilio insectum volatile, quatuor alis, non duabus, (ut Constantinus Friburgensis somniavit) sex pedibus, oculis duobus prominentibus, totidem{que} corniculis ignavis ante oculos enascen∣tibus donatum: rostrum habent papiliones bifurcum, ac intra furcas rostel∣lum longum absconditur, quo rorem aliae diurnum, aliae nocturnum sugunt. Coeunt aversis caudis, & quandoque reflexis, & in coitu non paulisper hae∣rent sed diù. Ova non vermiculos (ut Aristoteles credidit) tam supra quam subtus, folijs affigunt & deponunt, magna, parva, flaua, caerulea, nigricantia, alba, viridia, quaedam quoque milij seminibus minora, alia duplo majora, alia aequalia; pro colore nimirum cujusque papilionis & magnitudine natura∣li. Haec ova, loco tepido reposita, vel radijs solaribus interdiu vegeta & fota, erucas excludunt sibimetipsis principio concolores, sed colorem postea mu∣tant cum corporis augmento. Ex alijs ovis post quatriduum erucae repunt, aliae non ante decimum quartum diem excluduntur, quae paulatim vires acqui∣runt ac volant, sed languidiùs, imò nonnulla per hyemem ab injurijs frigoris servata integra perdurant, ut experientia in bombycibus satis confirmat. Post coitum omnes Papiliones non illicò moriuntur, sed sensim tabescentes vivunt ad hyemem usque, & quaedam ad solstitium hybernum. Tenuiorum brevia admodum sunt fata, duriores diutiùs supersunt: verno tempore apparent, ex erucarum aurelijs, Solis calore vegetantes, & aëris benignitate veluti obste∣tricante exclusae. Illarum adventus veris indicium plerum{que} est: sed nec vbi∣que nec semper. Nam licet infirmae sunt nec, diu manent superstites: tamen dum haec commentaremur (inquit Plinius) notatum est, proventum eorum ter repetito frigore extinctum, advenas{que} volucres ad 6. Kalend Februarij, spem veris attulisse, mox saevissimâ hyeme conflictatas occidisse. Haud mi∣rari igitur debemus, fatuos illos & Icarios Astrologos tam saepe nullâ ratione nixos falsa canere, quùm & hîc natura inconstans videatur nos{que} ludat secun∣dis causis addictiores quàm oportet, & Motoris illius primi immemores. In

Anglia papilionum novum exortum etiam Autumno bis memorat Pennius. Ego vero tametsi non negem gelu diuturno atque intenso eas omnes occide∣re, attamen mediocre perterunt, & locis tepidis frigidissimo quidem tempore supersunt. Quoties enim in aedibus per totam hyemem torpentes ursorumq́ue & serpentum more obdormiscentes in fenestris, rimis & angulis, conspiciun∣tur? ubi, nisi in aranearū insidias se forte conjece••int, vitam ad ver us{que} susten∣tant. Omnes à sua eruca colorē habere Aristoteles affirmat: verū (ut hoc con∣cedam) praeter illos colores alios obtinent; ut in particularibus historijs appa∣rebit. Florentibus maluis maxime abundant, ex cujus floribus proboscide in∣voluta rorem succum{que} dulcem exugunt, ad corporis refectionem, Liber de natura rerum de Papilionem coitu ortuque loquitur in hunc modum: Papili∣ones post Augustum coeunt; à coitu statim masculus moritur: ex eorum stercore vermes proveniunt. Caeterùm horridiora haec omnia sunt, quàm ut imiten∣tur veritatem. Nam mense Maio, Iulio, potissimum coeunt; neque à coitu statim masculus ullus moritur, nisi ex eo Papilionum genere unde sericifices illae erucae (Bombyces dictae) proveniunt. Denique quae stercora putavit, ova sunt, é quibus non vermes sed multiplices eruculae oriuntur, é quarum vicissim capsulis papiliones. Species tot Papilionum videntur quot Eruca∣rum: é quarum quaeque aurelijs proficiscuntur. Differunt autem hae omnes, quod aliae potissimum noctu volant, Phalaenae dictae: aliae verò interdiu, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vel diurnae nominatae. 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 Rhodium atque Cyprium est vocabulum. Sic enim illi (ut Nicandrischoliastes testatur) animalculum (〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉) ad lucernas advolans appellant. Turnebus ex Nicolao, & Lycophrone, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, pro phalena accipi: à quibus quod candelas alarum motu atque impetusaepe extinguit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 dicitur: a scabritie & furfure ceu polline quo diffluit, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 vocatur: & quia lucis amore in ignem sese earum aliquae praecipitant, py∣raustarum nomen obtinuerunt. Sunt qui Phalaenam cicindelam interpretan∣tur; sed minùs rectè: cum cicindelae lucernas neutiquam affectant, sed nocte praesertim illuni omnes gaudent. Germanicè ein Leight m'ucken, ein lieght flu∣gen. Helveticè Flatterschen dicitur. Italice Farfalla, Paviglione & Poveia. An∣gli Borcales nec non occidentales, Saule, id est, Psychen, Animam, appellant; quia (ut stultorum fuit vetus opinio) mortuorum animae non nisi noctu voli∣tant lumen quaerentes. Nicander Phalaenam his verbis describit,

〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉: 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉.

Quos versus Hieremias Martius latinos fecit, hoc modo

Nunc animo perpende tuo quas barbara Memphis, Bestiolas nutrit, volitantis imagine vermis: Quem circum accensas petulantem nocte lucernas, Serae coenae abigunt; angustae cujus & alae Squalent, non viridi velut ipsa Conita colore, Sed quendam veluti cinerem, dum prenderis; edunt.

Ex his igitur colligere possumus, Phalaenam esse Papilionis speciem nocti∣vagam, luminis fruendi (unde nomen traxit) studiosissimam, hirsuto corpore & alis veluti cinere aut pulvere quodam levissimo conspersam; subter folia, vel obscuro quodam in loco interdiu latitantem, noctu ad lucernas volantem, earumque desiderio semet ipsam in cineres redigentem. Rarò vel nunquam nisi erectis in dorsum alis provolat, ut Diurnae contrà, semper juxta latera ex∣pansis. Antennas habent maxima ex parte vel hirtas & latiores, vel exi∣guas admodum & breves: Sed diurnae longiores habent & in extremo tu∣berosas. Phalaenae ex erucarum thecis terra obrutis; Diurnae ex aurelijs

pendulis; velarborum ramis affixis proveniunt. Illae scabrae fere omnes sunt, & pulverulentae, noctivolae, teneriusculae; hae contrà planae, laeves, glabrae, nullo pulvere conspersae; interdiu volantes, duriusculae. Diurno illae tempo∣re volant rarissimè ante appetentem vesperum, ne pulvis calore Solis, & sicci∣tate arefactus, facile excutiatur, qui pluvias non admittere solebat: hae vero noctu volare nequeunt, ne ipsas medullas ros madefaciat nocturnus, vola∣tumq́ue simul, & salutem multum impediat: quare pluviosa tempestate & noctu sub folijs latitant; neque unquam nisi sudo coelo serenoq́ue evolant. Phalaenae non minus lumen amant ac lucem Papiliones: quare hae astro diur∣no gaudent, sole nimirum; illae vero nocturnis astris, lunâ nempe & stellis, candelarumq́ue lumine, stellarum naturam spendorem & tonum imitante. Phalaenae omnes sunt vel admodum magnae, vel exiguae. Maximae Phal. nae venter arenosi admodum coloris est, uti & interna alarum pars. Oculi caerulei videntur; caput vero lividum; inter oculos antennae duae

[illustration]

emergunt subfuscae, aquilinum re∣ferentes fucum, & nigris transver∣sim lineis funem contortum imitan∣tes. Scapulis veluti pannus quidam adhaeret arenosus, surdus: aquo ma∣cula nigra decussatim tracta scapu∣las finit. Caeterum corpus, si dor∣sum spectes, cyaneum; si ventrem, arenosi coloris est. Alae duae exte∣riores permagnae, aquilinas colore aemulantur; maculis albisq́ue orbi∣bus variè distinctae; internae multo sunt minores, atque mellinae, intus furuis strijs, & maculis quibusdam insignes; crura habet lacertosa & valida, furui singula coloris, & in ex∣tremo duobus nigris digitis forcipa∣ta. Volat magno cum strepitu, & nocte exoculata, quemcun{que} splen∣dorem ex ligno putrido, squamis pi∣scium alijsue rebus ortum avidè consequitur. Sicut magni Tyranni minorum gentium nobiles devorant & exhauriunt: ita hae nocturnae diur∣nas Papiliones sub folijs latitantes alis diverberant atque occidunt.

Secunda primae magnitudinis

[illustration]

Phalaena, ut mole corporis nonni∣hil superatur: ita primam colorum harmagoge, tono & elegantiâ longe vincit: acsi natura in hac ornanda, pigmentariam suam omnem offici∣nam exhausisset; atque illam pri∣mam, Regem Papilionum, id est, fortem, strenuum, nigellum, lenti∣ginosum: hanc vero Reginam, mol∣lem, tenellam, comptam, Vnioni∣bus,

gemmisq́ue consitam, opere plumato & Phrygio superbientem fecisset. Corpus lana quasi anserina, nonnihil laevigatum & hirtum, Martes, vel sabel∣lionis potius pellem mentitur; capite est parvo, oculis magnis prominenti∣bus, antennis plumiformibus duabus, buxeum colorem referentibus. Alas ha∣bet quatuor magnas, singulas, multicolore oculo donatas; quorum pupilla nigra, iris 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉, circulis & semicirculis mellinis, flammeis, albis, & nigris, pulcherrimè distincta. Externae alae ab exortu ad oras albicant, nigris quibus∣dam venulis punctulísque insignes. Oram ipsam peniculamentum cum limbo ornat, exortu surdèfuscum; siue subflavum. Internae alae fuscae videntur, uno quoque oculo superioribus conformi praeditae, tribúsque institis ornatae: ha∣rum prima plana est, media opere dentato excurrens (ignei utraque coloris:) extima vero subalbida, & veluti à pellionibus assuta; cruribus incedit validis, hirsutis, lacertosis, ejusdem cum reliquo corpore coloris. Hanc Carolus Clu∣sius Viennâ misit, tam eleganti forma notabilem, ut suspicere potius admira∣riq́ue eam, quàm verbis aptis describere facilius sit.

[illustration]

Tertia est corpore magno, hir∣suto, nigricante; singulae alae uno oculo notantur, cujus pupilla ni∣gra, circulus fuscus, semicirculus albus. Varij quasi panni in alis conspiciuntur dilutè amethystini: fimbriae vero alarū extremae pri∣mum cinerei, deinde aquilini co∣loris videntur. Caput valde breve & exiguum, unum utrinque ocu∣lum coracinum emittit; pupillâ albissimâ insignem inter hos duae antennae valde breves, & exiles, fusci coloris erumpunt. Ex pilosa eruca oritur, non glabra.

Quarta caput habet magnum fusci

[illustration]

coloris, é quo duae antennae rectae & subnigrae surgunt. Collum miniatâ maculâ ornatur, pec••us hirsutum, qua∣dratum, fuscum, Scapularum pars an∣thracina, venter amethystinus, 5. vel 6. orbibus nigris dividitur. Pedes picei videntur, alae leuiter fuscae, sub∣nigris in longum venulis satis con∣spersae.

Quintae caput al∣bescit,

[illustration]

oculi nigres∣cunt, cornicula ali∣quantū flavescunt, alae exteriores lon∣gae ex fusco atque albo surdescunt, in∣teriores leviter & quasi obiter pictae rubescunt. Scapulae nigerrimae conspi∣ciuntur, reliquū ve∣rò corpus subrosc∣um, septem nigris circulis lineâ albescente per medium totum ventrem currente alligatis ornatum.

Sextae caput scapulae q́ue hirsutae, at{que}

[illustration]

exteriores alae, sanguineis venulis line∣atae ex fusco albescunt: Capitis oculi propenduli, hyacinthini videntur, vel potiùs cyanei. Internae alae nonnihil in∣carnatae, oculū mediâ suâ parte reprae∣sentant, pupillâ corvinâ, circulo Iacyn∣thino lucentem; corpus carnem are∣scentem & leviter infumatam refert, sex quidem orbiculis ex nigro atratis notatum.

Septima alas habet exteriores albas, fuscis

[illustration]

quibusdam maculis undulatim variegatis insig∣nes; collum miniata quasi pellis circum cingit, ad totas deinde scapulas capucij instar decur∣rens: caput rubrum, oculi margaritei, antennae flammeae videntur. Alae internae rutilae, tribus nigris maculis lentiginosae; pedes rubri, venter∣que totus concolor, incisuris septem pleniùs miniatis & transversim ductis conspicuus.

Octava tota fere Baetici coloris est, nisi quod

[illustration]

omnium alarum extremitates buxeae videan∣tur, uti etiam media antennarum pars.

[illustration]

Nona illi fere est similis, sed extima alarum pars arenam nigriorem refert. Cornicula verò lata habet & repanda, ex fusco albicantia: medi∣am externarum alarum partem candida rotun∣da macula adornat.

[illustration]

Decima parilem prae se fert magnitudinem, ex albo tota furvescens, nisi quod media alarum extremarum pars puncto admodum albo, ocu∣lus vero pupillâ valde nigrâ conspiciatur.

[illustration]

Vndecimae caput tuberosum, cornicula exi∣ilia, corpus at{que} extima alarum pars lutum sub∣actum aemulantur. Aliàs verò alae totae obscurae argenteae fuissent.

[illustration]

Duodecima videtur subcinerea, alis nigris quibusdam maculis infectis; oculos item habet nigerrimos, pupilla candida lucentes.

[illustration]

Decima tertia antennulas vix ostendit exiguas; toto corpore flavescit, praeter oculos (qui exigui & nigri) atque alas quae albidae videntur.

[illustration]

Decima quarta varij coloris videtur, cornicu∣la tuberosa nigra habet, uti & ocellos & pedes. Scapulae albis quinque veluti plumis ornantur, quarum utramque mediam tres nigrae maculae occupant. Alae niveae nigris luteis & caeruleis hic illic maculis pinguntur. Corpus illi nigro∣caeruleum, articulatum, & juxta latera albicans; caudam pro arbitrio exerit vel recondit, mu∣cronatam, subluteam, articulatam: totum corpus pulvere quasi conspersum; aliàs enim corni∣culorum tuberantium gratiâ in papilionum clas∣sem venisset. Ova numero sa ponit, sublutea, ac inter excludendum caudam exilem exerit, ac deinde pro libitu recondit.

[illustration]

Decima quinta cornicula duo habet, ni∣gra, exilia, caput atque scapulae hirsutae, fu∣sci coloris; collum miniato torque deco∣ratur, femora rubescunt. Alae extremae ex fusco & albo scutulatae vel undantes potius. Intimae verò exactè rubent, maculis piceis infectae. Corpus leviter miniatum institae sex nigrae orbiculatim circumeunt.

[illustration]

Decima sexta mira admodum videtur: si su∣pinam videris ubique, xerampelinam dixe∣ris; si pronam ex viridi lutescentem. Scapulas autem pronas quinque ruberrimae lineae dedu∣ctae ornant. Sicuti & septem medio dorso pun∣cta affixa reliquum corpus. Alae item xeram∣pelinis transversim maculis vel umbris potius visuntur, quarum exortus à capite ad pectus us∣que infimum, albescente linea terminatur.

[illustration]

Decima septima. Hanc si compressis alis in∣cedentem videris, fusca videtur; si verò expan∣sis volitantem, alas interiores explicat coloris incarnati, sed nigricante limbo juxta oras di∣stinetas. Corniculis donatur oblongis, & invo∣luta quasi promuscide; canescentes scapulas macula arenosa rotunda inficit, latera item & corporis omnes articuli, ceu canis consiti & fimbriati videntur.

[illustration]

Decima octava. Clusius misit perpulchram: Antennae illi albonigrae, caput piceum, nasus aduncus, oculi circulus candicans, collum coc∣cineum, scapulae hirsutae nigro quasi pallio ve∣stitae Alae exteriores nigris albisque institis in∣terpolatae, interiores rubrae, nigris hic illic ma∣culis ornatae. Corpus habet piceum, sicut & pe∣des: sed latera corporis septem utrinque maculae ornant sanguineae.

Huic etiam aliam misit affinem, sed antennis om∣nino coracinis, mediisque scapulis instita candidissi∣mâ, ceu margaritarum lineâ ornatam.

[illustration]

Istarum omnium corpora magna admodum ap∣parent.

[illustration]

Nunc de mediae molis Phalaenis orationem instituemus. Quarum Prima fe∣rè albescit tota, nisi quod alae exteriores nigris nonnullis maculis & lentigini∣bus; interiores vero quasi variolis & morbillis ruberrimis medio albescenti∣bus faedantur: oculos item nigerrimos; pedes, antennas, subluteas habet. Na∣si loco capillus provenit hirsutus, veluti in spiram saepius involutus.

[illustration]

2. Corpus, totum hirsutum atque spa∣diceum, cujusmodi alae exteriores (abs∣que maculis limbis fimbriisque albican∣tibus, & ocello luteo fuisset.) Antennas flavas nigra punctula adornant; internae alae calendularem colorem referunt, sed ocellis quibusdam & fimbrijs, uti exte∣riores nitent.

[illustration]

3. Alas habet quatuor albas; exteriores au∣tem caeruleae quaedam venulae affluentiùs sparsae infuscant, duaeque in medio, rotundae, nigrican∣tes, maculae, adornant; linea circum alas ducta mellina videtur, qualis antennarum color; cor∣pus, caputque nigricant; oculos habet albissi∣mos, scapularum{que} latera quatuor utrinque lineae albissimae obliquae decorant.

[illustration]

4. Cornua gerit repanda gruini coloris, corpo∣ris nigri latera canescunt. Alae subluteae nigris mul∣tis maculis serpentariam aemulantibus, inficiuntur, superius latis, inferius orbicularibus: fimbria alarum Vespertilionum more dentata & veiuti spinosa, ni∣gerrima est tota, quam intùs sex utrinque marga∣ritae positae commendant.

[illustration]

5. Tota est anthracina, nisi quod maculae ex albo rubescentes alarum fa∣ciem adornant.

[illustration]

6. Corpore & antennis ni∣gerrima, oculos albos obti∣nuit. Alae illi subtus coracinae; extrà aureis villis, atque ma∣culis conspicuae; quibus vicis∣sim lati clavi, nigri coloris, & argenteo quasi filo transfi∣xi, adhaerescunt: extimas quoque alas, maeander qui∣dam ornat nigerrimus, auro subtus fuso, & quasi striatim acu picto.

[illustration]

7. Laticornis corpus nigrum canescens, nescio an dedeocri sit magis quam decori. Alarum primordia, rubent; reliqua flavescit pars: utramque vero partem nigrae tesserae laminatim positae inficiunt, quarum ex∣tremitas lineâ unâ aureâ splendescit.

[illustration]

8. Quatuor cornicula habet racemosa, cinerea; duo autem praelonga, & extremitate latiora: corpus clli quale septimae alas subcinereas obtinet, nigro tesserulatas, & circa extimam oram guttis ejusdem ioloris aequaliterpictas.

[illustration]

9. Caput, oculi, antennae, corpus, internae{que}, alae, arenam islam auriferam repraesentant: scapulae externaeque alae nigrescunt, nisi quod instita qua∣dam nigerrima lineis utrinque cinereis decorata ornantur.

[illustration]

10. Corpus habet luteum, nigris quibusdam guttis à collo ad caudam usque lateribus & dorso insignitum; oculi, anten∣nae, pedes nigerrimi; alae exte∣riores cādidae, sed limbis flavis, clavis angustis nigris, maculis quoque nigris distinctae.

[illustration]

11. Alas si videris, niveam dixeris vel lacteam; nisi illam minimae hic illic nigerrimaeque maculae inficerent vel ornarent potius: scapulae item pappo∣sae albicant: dorsum corpusque luteum, & articula∣tum, octo nigra punctula commendant: oculi pro∣minent magni, inter quos antennae emergunt nigrae atque hirsutae. Noctu in pratis & pascuis volant.

[illustration]

12. Haec alas habet adeo productas, ut volare commodè non possit; brevissimas antennas gerit, oculos parvos nigerrimos; totum alioquin corpus albescit, lutescentibus quibusdam venulis, atque villulis rariùs conspersum.

[illustration]

13. Corpus totum (oculis demptis nigerrimis) grui∣num colorem subnigricantem aemulatur: antennas ha∣bet productiores, corpus hirsutum, alas corpori conco∣lores, sed juxta oras tono quodam virescente & vitreo coruscantes.

[illustration]

14. Pulchra quidem est haec, quamvis tota propemo∣dum arenosa: cornua gestat, pro mole corporis, valida, nigra, & taurorum more curvata; oculi nigri, & magni; caput breve, collum crassum. Alas externas nigri quidam clavilli gratiores reddunt. Spinam velutisupremam, quin∣que nigra ceu garyophyllorum capita trifurcata insigni∣unt.

[illustration]

15. Alae fere sunt subcinereae totae: antennis sola ex omnibus destitura est, oculos habet subnigros: dorsum subluteum & quinque fuscis punctulis distinctum.

[illustration]

16. Ejusdem penè coloris videtur, nisi quôd il∣lius exteriores alae macula pulla transversim ducta or∣nabantur; haec verò ubique unius coloris, (oculos ni∣gellos dempseris) conspicitur: corpus habet longum, articulatum; alas quatuor longas, atque angustas; pedes sex, quorum postremi prioribus duplo longio∣res sunt: cornicula item habet exilia, sed longè ex∣crescentia.

17. Haec ex eruca bombycina originem ducit; tota albescens praeter oculos nigricantes, & venulas quasdam subluteas, rectà per alas, & transversim per corporis articulos currentes: à nobis Bombycina Phalaena nominatur. De qua in Bombycum historia fusiùs dicam.

[illustration]

Minimarum in classem unam primam faciemus mirabi∣lem, quatuor tantum pedibus piceis incedentem; externas quoque alas caeruleas habet, internas luteas & externis (praeter morem) minores: corpus item luteum adeo mag∣num est, ut ab alis tegi vix possit: cornicula punctis plena, atque oculi (dempta pupilla albida) nigrescunt: caput at∣que promuscis (longa, exilis, inuoluta) flavescunt.

[illustration]

2. Ex caeruleo viridis videtur: corpus exiguum habet; pe∣des, & antennas nigricantes.

[illustration]

3. Scapulas atque alas habet porra∣ceas, corpus ex subluto fuscum appa∣ret: alas extimas limbus ornat albis fus∣cis{que} maculis notatus: caput perpusillum habet, pedes & antennas cineri similes.

Qui netiam in aedibus parvae aliquot Phalaenae argenteae nigris maculis no∣tatae (Angli Moths vocant) ad lucernas advolant, quae laneas & linteas vestes depascunt, & ova deponunt, é quibus tineae, & ex tineis vicissim hae Phalae∣nae oriuntur: feruntur autem primum ex rosarum folijs, alijsque herbis putres∣centibus originem cepisse.

[illustration]

Tres alias minores in pascuis & pratis observavi. Quarum Prima alas externas nigras obtinet, singulas quinque maculis, quasi sanguine perfusis notatas: alae inte∣riores totae rubent, corpus fuscum videtur, caput, antennae, breviusculae, & pedes ni∣gricant.

2. Similis videtur, nisi quod quatuor tantùm sanguineas maculas in alis exte∣rioribus habet, corpore{que} constat graci∣liore.

3. Ferè parilis est formae, absque antennis esset multo longioribus, & san∣guineis maculis alio modo aspersis, nam circa extremitatem alarum guttae sanguineae duae tantum apparent; ab exortu verò maculae duae longiùs tractae conspiciuntur.

Atque de nocturnis Papilionibus sive Phalaenis hactenus sit dictum: Nunc ad 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 sive diurnas transeamas.

[illustration]

Diurnae Papi∣liones eo modo sunt describendae, ut quis{que} faecun∣ditatem elegan∣tiam{que} naturae hac in parte videre possit atque suspi∣cere. Neque enim minus lusitvel po∣tius sedulo opera∣ta est in earum va∣rietate, coloribus, vestibus, patagijs, orbiculis, globu∣lis, clavis, mean∣dris, tesseris, laci∣nijsque ornandis, pingendis, confi∣ciendis, atque in Phalaenis fecerat.

Diurna Papilio Prima, omnium maxima, maxi∣mam partem fla∣vescit, ijs locis partibus{que} excep∣tis, quae hic attra∣mento denigran∣tur. Quinetiam ex∣tremi illi interna∣rum alarum glo∣buli coeli colorem spirant: ut genui∣nis saphyris consi∣tum putares. Ocu∣li chrysolythū re∣ferunt, magnitudi∣nem formam{que} a∣deo ad normam exculptam hic ex∣hibemus, ut plura de ijs attexere non sit necessum.

2. Praeter magnitudinem parum differt à prima, oculos habet nihilominus nigerrimos atque porrectiores antennas: ubi album colorem vides, ibi meli∣num sufficito, exceptis illis quasi oculis majoribus juxta finem alarum interio∣rum positis, quorum pupillam flammeam, semicirculum vero xerampelinum reddere oportet.

[illustration]

[illustration]

3. Non multùm colore abludit, nisi quod internarum a∣larum exphyses, to∣taque ipsarum exti∣ma lacinia glastiva sit; uti & tres illi spintheres, quos sub concava illarū par∣te vides depictos.

[illustration]

4. Omnium Regina dici potest; nam extremis alis, veluti adamantes quatuor in pala Hyacinthina radi∣antes, miras opulentias ostendunt, imò fere adamanti & Hyacintho oculum effodiunt. Lucent enim pulcherrimè (ut Stellae) Scintillásque iricolores circumfundunt: his notis ita dignosci∣tur, ut reliquum corpus describere (licet varijs pictum coloribus) super∣vacaneum esset.

[illustration]

5. Caput, pedes, cornicula xerampelini coloris obtinet: oculos vero hyacinthi∣nos; dorsum atrocaeruleum videtur, ven∣ter subflavus; alae juxta basim luteo hi∣lari, deinde tristiori nitent: extimas verò partes rubiginosas & inamaena fuscedine nigrescentes, tres luteolae maculae ador∣nant: internis rubigine conspersis duae primae luteae, deinde tres ex luteo pallen∣tes maculae adhaerent. Si autem supinam faciem consideres, alae superiores ex lu∣teo in viridem languescunt, senis octonis∣ve maculis insignes: internae autem liueter herbidae & virentes, duabus quasi lenti∣culis albis inficiuntur. Venter vultús{que} totus subflavus, ex aurelia prodit albi∣cante; fuscis spinulis notatâ.

6. Alae superiores extra nigrescunt, per mediam partem limbo quodam obsoletiùs rubido currente; extremitates ipsarum panno, guttísque niueis micant, obscuris per ambitum crenulis asperatae; intùs antem limbus ille pu∣riorem atque saturiorem exprimit colorem, & juxta radicem caeruleae viden∣tur. Inferiores alae alteram intus, alteram foris faciem ostendunt, foris fuscae sunt totae, excepto, spinosâ institâ, subrubente limbo perpusillis nigris: quatuor punctulis, & opalis duobus polychrois simul positis notata, intus autem nihil tale monstrant, sed ex nigro purpureo ver miculato in xerampelinum tristius languentes desinunt; corpus illi nigrū, oculi, antennae, pedes, concolores fusci.

[illustration]

7. Corpore tota picea, in singulis dorsi ta∣men incisuris punctulos duos gerit albissimos; alas ex flavo rubescentes maculae nigrae, can∣didaeq́ue albae adornant. Verùm munifica re∣rum parens natura extremam alarum oram potissimum decoravit, quae nonnullis denticel∣lis serratim aequo intervallo distantibus dona∣tur, in quarum fimbria viginti clavi caerulei fi∣lo nigro transfixi mirificum edunt splendo∣rem.

[illustration]

8. Veste undulatâ et mixtâ peperit natura; sed vegetis coloribus destitu∣tam: constant enim alae ex nigro, minio, flavo & fusco fatiscente, magisq́ue vel∣lere mollicula quam ornatu splendida videtur.

[illustration]

9. Maximam ferè partem, cinerea conspici∣tur; si vero internam interiorum alarum faciem intuearis, vix aliquid Indici galli alas signantiùs exprimit: nam pennas remiges, aliae quasi vesti∣trices & squameae tegunt; oculus coracinus est, cujusmodi & tuberosae typhamque aemulantes antennae.

[illustration]

10. Corpus piceum, scapulae flava quadam lanugine (uti & totum caput) vestitae: antennae item flavescunt, caput tenùs quod maculâ ex sanguineo atrata tristius occurrit: externam omni∣um alarum fimbriam circinatam, plurimae ovales margaritae aequis distinctae intervallis, gratiorem reddunt; intùs verò maculis nigerrimis, lentis effigiem imitantibus foedantur. Verum sicut foris minus speciosa, ita interior internarum alarum pars, albo virore nitens, guttulis verò argenteis superinductis resplendet: & quae extra ovales margaritae videbantur, intùs argentum purum pu∣tum non mentiuntur.

[illustration]

11. Speciosam radiantium in caeru∣lo margaritarū in∣stitam ostentat; alae superiores ex flam∣meo flavescentes ignem referunt, sex nigerrimis pannis infectae: internarum radix anthracina, deinde flavo in ig∣neū coruscant: cor∣pus fuscis capilla∣mentis hirsutum, quem colorem cornicula cum pedibus imitantur.

[illustration]

12. Eximiae est pulcritudinis, alae le∣viter cruentae & maculis nigris tinctae, radiolis micant auratis filatim ad laci∣niae usque ambitum dispersis. Haec ve∣ro xerampelina serratim desinens, in∣tus aureis lineis lunatim ductis orna∣tur. Corpus ex nigro purpurascit, oculi aurei videntur, pedes & cornicula ni∣gricant.

[illustration]

13. Corpus & alae nigredinem refe∣runt; alis autem nigris, & ambitu pinna∣tis, primum capilli, deinde panni, ultimo clavi aurei medio atri inducuntur: oculi item exigui piceo in capite auro illiti; an∣tennae vero punctulis nigrocandidis ex∣crescunt, & in tuberculum nigerrimum finiunt.

[illustration]

14. Culturae lenocinijs mirè arridet; corpus habet hirtum, ex albo nigricans, oculus niger, pupilla albicante: circa o∣culum glabrum circulum videas fere ni∣veum, antennae cum priore communes; extera majoris alae facies ex flammeo au∣reis lineis productis dignoscitur, quas ni∣gri quatuor Limbi dentatim ducti infici∣unt, circa finem vero tres numuli argen∣tei fere triangulariter positi commen∣dant. Interna autem facies pulcherrima videtur, varijs auratis squamulis & clavis loricatim & imbricatim positis insignis. Ex∣tremam alarum partem aurea quoque linea adornat. Pavonem nonnihil alis refert, ejus∣que ritu corpus gloriosū & elegans: pedem autem & tibias aliquantum nigricantes (ne forma superbiā aleret) obtinuit. Promuscis helicam refert lineam, veluti in labirynthos convoluta.

[illustration]

15. Haec quoque proboscidem habet ca∣pillarē, viminei instar viticelli sese torquen∣tem. Est cinerea intus, forisque dilutè caesia videtur: alas habet spiniformes, Vespertilio∣num more crenatas, has extra fuscae aliquot lineae intersecant, intus sex clavi nigricantes multum commendant.

[illustration]

16. Alis superioribus exteriùs obscuriùs virescit, quas maculae pannique albescentes flaventésque aliquot adornant: interiores exactè rubidae, maculis decem scatent ni∣gerrimis. Venter octo flavis squamis splen∣descit: dorsum ex rubro in flavum vergens caudae hordeolum ostendit quasi venetum. Hirtas scapulas citrina lunula deorsū ducta commendat; oculos rubentes pupilla acuti∣ores reddit argentea.

[illustration]

1. Oculi sufflavi videntur, cornua obsoletè pulla, alae reliquum{que} totum corpus, ex pallido flavescunt, interiores alae extrà unâ tantum maculâ satu∣riore luteâ notantur: intus autem caducae herbidae fusca quadam variolâ infi∣ciuntur, dorsum ex caerulo nigricat; venter subflavet. Ex chrysalide oritur auro illita.

[illustration]

2. Minus grati coloris videtur: alae interiores tri∣sti in gruinum fatiscunt cae∣rulo, & quasi in plumbeum desinunt; externas nigrio∣res habet, fuscis hic illic maculis notatas, tale item corpus videtur. Serratis a∣lis summa{que} ora crenatis, & veluti aculeatis horridius∣cula volitat, & quasi suae gentis praefica, nunquam nisi funerali habitu tristiùs incedit.

[illustration]

3. Depinximus rigidulam, erectis alis sese veluti tollentem; est etiam spinosis crenis, sed exterior ala ex pallidiore flavo tribus pannis nigris maculatur: inter∣nae vero proxima à radice pars furuescit, media palles∣cit, ultima rectis transversis{que} fibris cancellata subal∣bescit. Corpus fuscum videtur, oculus picem refert, typhae nigricant.

[illustration]

4. Duplici modo distinguitur. Nam quando passis alis se librat, corpus nigrum ostentat, at{que} fuscas qua∣tuor alas nigricante peniculo veluti liratas, & in rubi∣ginosum fulgentem desinentes eidem affixas. Quum autem floribus insidens alas attollit, prima ala luteola eleganti clypeo ornata conspicitur, cujus centrum pal∣lidum, umbo piceus, circulus exterior citrinus. Ven∣ter atque thorax, nec non totus vultus, albicant; an∣tennae nigricantes in flavum divergunt.

[illustration]

5. Intus forisque sui similis videtur: caput alaeque pallorem mō∣strant: corpus livescit, veluti etiā antennae o∣culi ex flāmeo rutilant; scapulae pallenti qua∣dā lanugine hispidae.

[illustration]

6. Dum adversas alas expandit, arenosum aemu∣latur splendentem, nigri∣cantibus maculis modo dracontij varium: corpus item si dorsum videas, a∣quilinae nigredinis vide∣tur; venter nonnihil fus∣cidior:

oculus niger, albidâ vel potius candidatâ pupilla clarus; antennae co∣racinae; alae aversae ingrati baetici coloris, & obsoletioris mustellini.

[illustration]

7. Crenulatae alae pyriten imitantur, aereis micantes venulis, & fimbria ma∣culis{que} nigris conspersae: corpus totum nigro colore splendescente, nisi quod antennas punctuli albi intersecant, & in picea fronte aureoli quodam modo oculi scintillant.

[illustration]

8. Ejusmodi corpus obtinuit, sed ex luteo rubes∣cunt antennae; alae polymitae conspiciuntur, varijs pli∣cis, liris, fimbrijs, limbis{que} multicoloribus insignes: surdi illi autem omnes colores, atque hebetes viden∣tur; vacui spendore omni & tono, sola{que} mixtione, po∣sitione & numero amaeni; alicubi flammam fuligino∣sam, alibi ingratum fuscum, languentem rubidum prae sese ferunt, rubinique ultimâ fimbria albis semicirculis inclusi, nihil vividi spirant.

[illustration]

9. Alae exteriores sordidis luteolis maculis affectae atque infectae, ultima ferè parte cly∣peolo nigro (quem mediū punctus ornat ebur∣neus) ornantur. Internae vero quatuor ejusmo∣di gestant clypeolos, sed circulo insuper flaves∣cente auctos, quorum duo medij justae magni∣tudinis, laterales pusilli admodum videntur. Corpus huic ex fusco candicat, oculi prominentes nigricant. Si verò inter∣nam interioris alae partem inspicias, fuliginosae videntur, & è sex pulcherri∣mis bracteolis affabrè collocatis elegantiam habent.

[illustration]

10. Caput intaminato floret can∣dore. Lacteolas vero alas maculae quaedam fuscae & nigricantes ornant; dorsum lateraque ex flavo subruben∣tia, novem decemve nigrae labes sub incisuris positae decorant.

[illustration]

11. Proportione, & fermè colore forma∣{que} corporis nisum refert avicularum praeda∣tricum. Alas habet ac reliquae Papiliones ar∣ctiores; caudam latam & quasi plumosam; internae alae non ut reliquum corpus aquilinae, sed ex luteo rubentes & ferè flammeae: nasusil∣li aquilarum more aduncus, venter veluti in∣canis; antennae validae, magnae, ejusdem cum alis superioribus coloris, oculi satis exerti, nigri, pupillâ nivescente.

[illustration]

12. Forma eadem est, differt tantum colore; corpus cinerem refert, cauda nigrescit, atque dorsū nonnihil argentū menti∣tur: productiores alae fuscae, la∣beculis nigris polluuntur; inte∣riores, subluteae, surdae viden∣tur. Mirae velocitatis sunt hae ambae papilionum species, & pernicitate nisum provocant.

[illustration]

13. Omnium velocissima, scapulis flavomuscidis apparet: alae quidem lacteae, in extremitatibus fuscis quinque sexve pennis notatae medium dorsum subfla∣vescens macula ornat nigerrima, ex lateribus tuber∣cula utrinque duo papposa prominent: uropygium ni∣grâ quadam lanugine circumscribitur: de volatu hi∣rundinem non metuit, atque omnes revera alites su∣perat.

Minimarum octo tantùm vidimus.

[illustration]

Primae alae internae, vegeto nitido{que} coccino satu∣ratae, suave rubent; exteriores verò luculentam purpu∣ram ex rubro nigro{que} mixtam, & niveis quibusdam nervulis obductam repraesentant; reliquum corpus ni∣grescit, etiam racemosae antennae.

[illustration]

2. Iuxta alarum basim deargentata conspici∣tur: quae deinceps ex caerulo purpurascentes fi∣niunt, superiores interius clavi duo albonigri ad∣ornant; corpus fuscis plenum punctulis, purpu∣reolos pedes emittit utrinque tres: rostrum habet aduncum: é capite quatuor antennulae, praeter duas longas, erumpunt.

[illustration]

3. Si volantem videris, alas purpurei exoleti coloris in cae∣ruleum vivaceum abeuntes esse dixeris, varijs plicis donatas: intus autem anulis oculeis praeditae, caesiae magis videntur atque aeruginosae. Caput ex viridi caeruleum splendet; corpus fuscis albisque institis ornatur, oculi nigerrimi, pupillae albissimae vi∣dentur.

[illustration]

4. Laetiore aspectu prodit, alis oculatis, cyanum coelestem at∣que incomparabilem spirantibus. Fecit illam Dedala rerum arti∣fex natura totam oculeam, adeo ut 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 illum in Mythologo Arctoris filium, non pavonis caudae insertum, sed in hujus alis ha∣bitantem haud ineptè fingeres: quas quidem non minori superbia adverso sole expandit, atque illa avis Iunonia, quam (prae coelesti quo excellit colore) fere in ruborem dat.

[illustration]

5. Corpus gruinum; alae superiores in caule albovirentes, medio luteae cineritiae; inferiores exortu atrovirente sunt, reliquum albidae: intus autem maculis inamaeno virore pictis frequentiùs conspersae: oculi nigricant, veluti & capita antennarum.

[illustration]

6. Globosis scapulis atque gibbosis planis cernitur: quae cinerem atra∣mento mixtum imitantur; corpus incisuris plenum, subcinereum: alas item an∣gustas, & gruini coloris extimas stillicidijs quibusdam sanguineis intensè ruti∣lantes habet: pedes, capitulum, antennae, corpori concolores sunt.

[illustration]

7. Ex siliquastro natam illi affinem dixeris, et praeter molem corporis minorem, & majorem nigredinem, primarumq́ue alarum deargenturam, vix discrepat.

[illustration]

8. Alae omnes languideae luteae, vel poti∣us pallescente flavo nitentes, punctulis qui∣busdam fuscis, & alijs annosam aeruginem re∣ferentibus inficiuntur ocelli huic nigerrimi; aliàs flavescit tota.

[illustration]

9. Alae omnes conchis marinis ex albo fuscis pictae videntur: extremitatibus circinatae, & in medio albis quibusdam lineis crenula∣tim currentibus ornatae.

[illustration]

10. Item conchatis & clavatis alis donata, ex albo & obscuro rubente variè miscetur: nobisq́ue inenar∣rabilem magis Dei potentiam, quàm narrabiles suo nomine colores ostendit.

[illustration]

Deusu Papilionum.

Papilionum formas, apparatum, elegantiam, & opulentas qui vestes intue∣tur; quo modo munificum illum Deum opulentiae tantae authorem non agno∣scit? Quid enim, formae studio & pulcritudinis admiratione superbis? Breve tuum caducumq́ue bonum tibi sine invidia habeto: nulla tamen est papilio non aequè delectabilis & blanda; imo pro vitae curriculo, stabiliorem omnes formam consecutae sunt. Adest tibi incredibilis corporis agilitas & in cursu velocitas? eia, mihomo, cum omnes homines excesseris, papilionem non aequabis. At egregie vestiris (inquies;) ac de Persis texentibus, déque Sere, Tyrio, murice, & purpura tibi natante gloriaris? Certè si trabeam papiliotus cujusdam vestem, ac ulterius murenulam, lineasque margaritarum, fimbrias adamante, rubino, pyropo, opalo, smaragdo consitas conspiceres: si suturarum commissurarumq́ue elaboratam synthesin, & opus hic illic vermiculatum, po∣lymitum, ocellatum, clavatum, altiùs perpenderes; nae conchatam caudam demitteres pavonum more & terram quae te genuit respiciens, rectè saperes. Tibi fortè figlina domus, aut crudo fortè lapide constructa, lucis dedit prin∣cipium: papiliones autem nonnullae in aureolis natae aediculis, aureae totae vi∣dentur; & vestis ortusq́ue elegantia & sumptu Attalum superant. Discas igi∣tur mortalis, quisquis es, Papilionem in eum a Deo opt. maximo usum con∣ditum fuisse, ut tuam tibi superbiam conspectu minuat, & vitae brevitate (quae illi non adest parva) caduci te tui status commonefaciat. Habeas Milonis vi∣res, Herculis robur, & in acie militum fortissimorum gigantea fortitudine in∣signium muniaris. At recorderis talem aciem a papilionibus turmatim per coelū volitantibus Anno 1104. turbatam fuisse, lucem q́ue Soli quasi interje∣cta nube ademptam. Tertio item Augustidie; (narrate Lycosthene) 1543. quae herbaab illarum impetu immunis? omnem quippe rorem melleumq́, succum absorpserant, gramenque ipsum arido stercore ubique torrefactum exusse∣rant. Quinetiam 1553. (ut Sleidanus refert) paulo ante Mauricij Ducis Sa∣xoniae obitum, ingens papilionum multitudo per magnam Germaniae par∣tem volitabat, cruentis{que} guttis herbas, frondes, tecta, vestes & homines (quasi sanguinem pluisset) aspergebat. Verùm fortassis puellarū affectas gra∣tiam, & Venerem ambis, deperis{que} ejusq, pullum te vocari cum primis expe∣tis. O stulte? recorderis Phalaenae papilionis fatum: quae candelae lumine, cen Amasij oculis allecta, quam concupivit flammam, hac interit: pyraustae{que} gau∣dens gaudium, de momentanea fluxaque voluptate statim decidit. Tuitem, magne Astrologe, qui Arietem Veris nuncium constituis: Papilionem potius venerare Veris praevium, multoq́ue tuo cornigero certiorem vatem. Vis item pisces inescare, & ad hamum allicere? audi ex Geopon. Tarentino morsulos nobilissimos: R. siluri virosi ℥j. papilionum volantium, seminis anisi, casei ca∣prini, sanguinis porc. Galbani ana ℥ ss. opopanacis ʒ ij. singulis diligenter tritis, vinum sincerum austerum affundito, & trochiscos in umbra siccatos usui servato. Tinnunculi item atque omnes fere aves praedipetae papilionum esu tabe liberantur, & in habitum satis pinguem excrescunt. Nicolaus item in pulueris cujusdam compositione 〈 in non-Latin alphabet 〉〈 in non-Latin alphabet 〉 mentionem facit, quibus verbis papiliones lucernis advolantes intelligit Turnebus. Vrinas egregiè mo∣vent, uti omnia ferè infecta, sed minore cum periculo. Denique cum solo ro∣re vescuntur (cochlearum ritu) atque à rebus acribus urentibus faetidis, ma∣lignáve qualitate praeditis abhorrent; nimia sane vecordia occupavit medi∣corum familiam, qui cantharidem intus praebere ausi, quid papilio intus vi∣rium habuerit, nondum tentarint. Profectò non inscite Plinius: Maxima

pars eorum quae scimus; minima est eorum quae ignoramus. Despiciuntur enim interra nonnulla animalcula, quorum si vires scivissemus, ad astra usque supre∣ma extulissemus. Vos igitur Asclepiadei, Papilionum virtutes intus extraque corpus indagate, quae si inutiles fuissent, nunquam tantam in ijs tamq́ue raram munificentiam Deus monstrasset. Verum quum non usui solùm sint nobis, sed etiam impedimento, (nam nimia quantitate intus sumptae veneno sunt:) quo pacto caveri arcerique possint dicamus (nisi Ardoynus fingit.) Phalaenas sive noctivolas papiliones vespertino tempore lumen petetes, Antiquitas eo forte nomine inter mala pharmaca recensuit, quo bufones, Vespertiliones, bubo∣nes, ululas, culicesq́ue expunxit: die enim laborantia animalia fausta habue∣runt, nocturna vero é contra infaelicia atque sacerrima. His abigendis jecur caprinū laudat Plinius, sed utendi modum non exprimit. Si verò Phalaenae al∣ueare ingressae apum examen noctu perturbent; fimum cum medulla bubula mixtum accende, nidoreq́ue molestae illae perturbatrices statim decident.

Columella. Palladius mense Aprili (tunc enim plerunq́ue nocet) vas aeneum altum & angustum, inter aluearia collocat, in cujus fundo lucerna ponitur ac∣censa, illuc luminis studio amoreq́ue ingressae, vel semiustulatae remanent, vel fumo ob oris vasis angustiam suffocantur. Ferunt eruum inter olera con∣tra Papiliones multum valere: alij eos Nigellae & cicutae fumo profligant, ut Rhasis, alij caudam equi avulsam in porta suspendunt, Phalaenasq́ue eo pa∣cto arceri lepidè somniant. Haec habui quae de Papilionum vario usu dice∣rem; quae quidem animalcula licet nonnullis contemnendae sortis videantur, omnibus tamen magno usu & admiratione longè lateq́ue patent.

Notes

• Descriptio.
• Coitus.
• Columella. lib. 9. cap. 11. 1 Isiodorus lib. 22 cap. 8.
• Papilionum differenti••e.
• Diurnae Papi∣liones mediae.
• Diurmae Papi∣liones minimae.