Vindiciæ Ecclesiæ Anglicanæ; siue De legitimo eiusdem ministerio id est, de episcoporum successione, consecratione, electione & confirmatione; item, de presbyterorum, & diaconorum ordinatione, libri V. In quibus Ecclesia Anglicana à Bellarmini, Sanderi, Bristoi, Hardingi, Alani, Stapletoni, Parsonij, Kellisoni, Eudæmonis, Becani, aliorúmque romanistarum calumnijs, & contumelijs vindicatur. Editio secunda, priori Anglicanâ longè auctior, & emendatior. Cui inter alia accesserunt ad Fitzherberti presbyteri, Fitz-Simonis Iesuitæ, D. Kellisoni, Champnæi Sorbonistæ, Fluddi, & nescio cujus anonymi exceptiones suis quæque locis intertextæ responsiones. Opus ex idiomate Anglicano traductum, & locupletatum ab ipso authore Franc. Masono, in S. Theologia Bacchal. Archidiacono Norfolc. et socio Colleg. Mertonensis apud Oxonienses.

CAP. IIII. De primatu Regio, eiúsque iuramento.

• De
  • Primatu Regio, ex
    • sacrosanctis Scripturis. 1
    • Concilijs
      • Anglicanis. 2
      • externis
        • Moguntinis. 3
        • Emeritensi. 4
    • Partibus antiquis. 5
    • Papis,
      • Leone primo. 6
      • Gregorio primo. 7
    • Imperatoribus in
      • genere. 8
      • specie de
        • Constantino. 9
        • Gratiano. 10
        • Theodosio. 11
        • Martiano. 12
        • Iustiniano. 13
        • Carolo mag. 14
        • Basilio. 15
    • Rege nostro serenissimo. 16
  • Iuramento. 17

PHIL.

IVsiurandum, quo Regina Elizabetha dicebatur supre∣mum caput, summaque gubernatrix ecclesiae Angli∣canae in omnibus causis & rebus tam Spirituali∣bus, quàm temporalibus, impium sacrilegúmque ex sacra Scriptura, Sanctis Patribus & Concilijs, sum∣morúmque Imperatorum placitis, ac serenissimi etiam Regis magnae Britanniae expresso testimonio probatur, vt ait l Champnaeus.

ORTH.

Deus bone, quàm grandis atque immanis est haec calumnia? Sed vt singula discutiam, quid? An Champnaeus hunc Stylum Regium impietatis & sacrilegij conuincet, id{que} ex sacris Scripturis? Ex quibus tandem?

PHIL.

Duos adduxit m locos, alterum ex Malachia, ex Deu∣teronomio alterum. Malachiae testimonium est clarissimum, his verbis, n Labia sacerdotis custodient scientiam, & Legem requirent ex ore cius, quia Angelus Domini exercituum est. Quem locum hoc en∣comio

coronat Champnaeus. Certum est (inquit) quòd in tota sacra Scriptura non legitur talem promissionem factam esse Regibus.

ORTH.

Atqui primo, nulla penitus hîc promissio. Ribera Iesuita hanc tradit regulā o futura, apud Hebraeos, saepe debitū ac deco∣rum indicant: quod hoc loco Malachiae illustrat, custodient, id est, custodire debent. Et similiter p exponit id quod sequitur, Requirent, id est, requirere debent. Ita promissio, quam somnias, disparuit & euanuit. Secundo, Quid hoc contra suprematum Regium? qui non situs est in scientiâ, sed in potestatis & authoritatis superemi∣nentiâ; neque solùm in ore & alijs, sed in manu & dextra, quae gladium non frustrà gestat. Os autem & labia quamuis ad hunc suprematum requirantur, non tamen ad docendum, quod est sacer∣dotale, sed ad iubendum, quod est regale. Ita hunc clarissimum Malachiae locum contra Stylum Regium nihil facere, est luce cla∣rius. Quod nos Regi vendicamus, id Malachias sacerdoti non tribuit; quod Malachias sacerdoti tribuit, id nos Regi non ven∣dicamus. Nihil igitur hîc impium aut sacrilegum praeter scelera∣tum transfugam, qui in Vnctum Domini tam impiè & sacrilegè debacchatur.

PHIL.

q Clariùs adhuc idem conuincitur ex expresso Dei mandato, tradito in libro Deuteronomij, Cap. 17. hisce verbis; Si difficile & ambiguum, &c. à versu 8. ad finem decimi tertij.

ORTH.

Quid hinc elicies? An quia sacerdotes in rebus dubij•• indicabunt iudicij veritatē, & populus tenetur facere quodcun{que} dic••••, & docebunt iuxta Legē Dei, ideone externū ecclesiae regimen in re∣bus fidei ad sacerdotes spectabit, & non ad Regem? Non sequitur▪ Hoc enim regimen non versatur in iudicando, sed in imperando; non in dicēdo, sed in edicendo; non in Lege Dei docenda, sed in legibus pro Lege Dei ferendis, sanciendis, stabiliendis. Miseret me huius tam indocti doctorculi, qui, stilū Regium & statū quaestionis non intel∣ligens, linguā suam in Principes nostros, humani generis delicias ita exacuit. Hactenus regali titulo impietatis & sacrilegij notam, idque Scripturarum testimonio, inurere tentauit, sed ieiune, frigidè, miserè: videamus porrò nunquid nos eundem ex Scrip∣turis foeliciùs ac luculentiùs astruere, & defendere valeamus. Nonne Rex x Saul appellatur caput Tribuum Israelis, omnium sci∣licet, & per consequens Tribus Leuiticae, ac proinde omnium per∣sonarum, tam ecclesiasticarum quàm ciuilium in Israele? Quot∣quot igitur pari iure successerunt, illi omnes pari quoque titulo erant decorandi. Erant igitur omnes suorum subditorum capita, id est, supremi gubernatores.

PHIL.

In causis ciuilibus fateor, non in ecclesiasticis.

ORTH.

Reges sanctissimos non modò in rebus secularibus, sed etiam in ecclesiasticis summà cum laude, quoad externum Reginem, praefuisse satis constat. Vis vt omnia breui compectar? Cultum peregrinum eliminarunt, verum renouârunt, foedus in∣ter

Deum & populum redintegrârunt, personis{que} omnibus, etiam sacerdotibus, & summo Pontifici, vt suis ritè perfungerentur offi∣cijs, Authoritate Regiâ imperârunt.

PHIL.

r Verùm quidem est nonnullos Reges, tam in ecclesiâ Iu∣daeorum, quàm Christianorum multa praecepisse ad religionem spectantia, sed hoc fecerunt iuxta praescriptum & iudicium sacerdotum, & ecclesiae pa∣storum.

ORTH.

Non semper (Philodoxe)vt s posteà ostendam. Ve∣rùm fingamus Sanctos Reges nihil vnquam in hoc genere fecisse, nisi praeeunte pastorum iudicio & praescripto; quid hoc nobis indicat?

PHIL.

t Non indicat Principatum in rebus ecc••••fiasticis in ipsis Principibus, sed in sacerdotibus, qui iudicant, & praescri∣bunt.

ORTH.

In sacerdotibus? quid ita? Iudicant quidem, verita∣tem discernendo, obscura elucidando, dubia explicando, contro∣uersias enodando: & praescribunt quoque suo modo, id est, do∣cendo, monendo, suadendo: sed haec supremum ecclesiae regimen non arguunt. Verùm vbi sacerdotes his omnibus perfuncti sunt officijs, tum demum Rex quae illi ita iudicârunt, praescripserunt, docuerunt, monuerunt, suaserunt, edictis suis & legibus sancit, poe∣násque violantibus (quibus ipsi etiam sacerdotes, perinde ac cae∣teri mortales, sunt obnoxij) constituit. Et hoc demùm est supre∣mum esse in rebus ecclesiasticis gubernatorem. Quod munus, verè Regium, Sanctissimos Principes (siue monente ecclesia, siue tacente) egregiè praestitisse legimus. Exempla quaeris? Vbique occurrunt. Hezechiam, Iosiam, vel similem quempiam intuere, & tanquam in speculo hoc ipsum conspicies. Ego verò ex splen∣didissimâ Regum Iudae coronâ vnicam tibi gemmam, sed illustrem illam, ac pyropi instar micantem, atque rutilantem ostendam. In Iosaphatum igitur oculorum tuorum intende aciem, qui Autho∣ritate Regia populum ad Dominum Deum Patrum suorum u reuo∣cauit, reuocato x Iudices delegauit. Sed quos tandem? Certè ex primoribus paternarum familiarum, & in his y Zabadiam ducem. Verùm an hos solos? Minimè, sed Leuitas etiam, & sacerdotes, &, in his, z Amariam, summum Pontificem. Ecqua est ma••or Authoritas quàm delegandi Iudices? Hoc igitur Iosaphati factum supremum eius in omnes personas, tam ecclesiasticas quàm ciuiles, potestatem indicat. Sed quas ad causas eos delegauit? Certè ad Iudiciae Iehouae, id est, ad res sacras, & ad lites, id est, ad res ciuiles. Sacris autem Iudicibus Amariam Pontificem, ciuilibus Zabadiam ducem praesidere iussit. Hîc respublica, & ecclesia, in Rege, tan∣quam in vno capite, coniuncta, distinctas habent causas, distincta fora, distinctos Iudices, distinctos praesides. Sedent, praesident, cognoscunt, sententias ferunt, sed Rege iubente, Rege suam cuique prouinciam discrimitante. Erat igitur Iosaphatus (ac pro∣inde

Hezechias, Iosias, & reliqui) omnium personarum in Israële, tam ecclesiasticarum, quàm ciuilium, in omnibus causis, tam ec∣clesiasticis, quàm ciuilibus, supremus gubernator. Neque in no∣uo Testamento tollitur ista piorum Principum authoritas, sed ea∣dem semper manet. Sanctus Apostolus vocem suam, tanquam tu∣bam, attollens, a Omnis (inquit) anima potestatibus supereminentibus subiecta esto: potestates autem intelligit quae b gladium gestant, & c tributum accipiunt, id est, seculares, nempe Reges, ac Impera∣tores, quos appellat ministros Dei in bonum. Regibus igitur ac Imperatoribus tanquam ministris Dei in bonum, omnis anima, id est, omnis homo, in eorum ditionibus degens, cuiuscunque sit or∣dinis aut conditionis, subijci debet. Ergo Rex est omnibus in suo regno superior, ac proinde iuxta Deum supremus. Idem cum Paulo docet Petrus, huiúsque subiectionis hanc reddit rationem, d quia est voluntas Dei.

PHIL.

Quid hinc concludes? Principem scilicet esse supre∣mum gubernatorem. Quid? In rebus spiritualibus? At ex his ipsis Apostoli verbis euidenter concluditur contrarium, hoc mo∣do: e Principes, quibus Apostolus omnes esse subditos praecipit, idem ius, eandémque imperandi authoritatem in subditos suos Christianos habue∣runt, quam modò Principes Christiani, in quantum Principes seculares, habent in suos. Sed Principes pagani, de quibus locutus est Apostolus, nul∣lam penitus habuerunt authoritatem imperandi subditis suis Christianis in rebus fidei & religionis: ergo nec Principes Christiani.

ORTH.

Ex hoc loco Apostoli constat, Principes etiam paga∣nos quoad authoritatem esse supereminentes potestates, quoad offici∣um ministros Dei in bonum. Authoritatem igitur habent superemi∣nentem, vt sint ministri Dei in bonum. Sed aliud est imperandi authoritas, aliud rectus huius authoritatis vsus; aliud officium, a∣liud laudabilis officij executio. Hic vsus, haec executio multa po∣stulat, quae in paganum, quandiù est paganus, non cadunt, ob quo∣rum defectum Ecclesiam gubernare non potest. Verùm si, diuinâ aspirante gratiâ, euadat Christianus, si mens coelesti lumine illu∣stretur, si in corde accendatur amor diuinus, hîc in vnum confluent authoritas, & rectus authoritatis vsus, officium, & laudabilis offi∣cij executio. Talis Rex in eodem planè erit statu in nouo Testa∣mento, ac olim Iosias, & Hezechias in veteri. Nemo enim cor∣datus dicturus est, credo, Reges fideles minori esse authoritate, aut conditione deteriori sub Euangelio, quàm olim sub lege: sub lege autem erant supereminentes, non modò quoad authoritatem, sed etiam quoad vsum authoritatis; & ministri Dei in bonum sub∣ditorum spirituale, non modò quoad officiū, sed etiam quoad of∣ficij executionem, id est, supremi gubernatores in rebus Ecclesi∣asticis, vt antea ostensum est; ac proinde similis honor pijs Regibus sub Euangelio quoque est tribuendus.

De Scripturis hactenùs; iàm ad Concilia properamus. Epis∣coporum

f synodus vestram religionem profitentium (inter quos & Iohannes Fisher Roffensis) Henricum 8. supremi Ecclesiae Anglicanae capitis titulo insigniuit, vt & eiusdem synodi actis adhuc extantibus est manifestum: Elapso autem biennio eundem titulum eidem renouauit.

PHIL.

Synodi g istae non extant, nisi vna in manuscriptis, vt ait Champuaeus, altera verò nullibi.

ORTH.

Quid si typis non mandentur? An idcirco nullius a∣pud te futurae sunt pretij? Certè non tanti apud vos esset historia Baroniana, si non tot quasi stellulis Vaticanis illuminaretur. An codices citare manuscriptos Baronio est splendidum, nobis autem sordidum? Sed altera (inquis) synodus nullibi reperitur. Equi∣dem nescio; priorem ipse vidi, posteriorem nondùm mihi videre contigit: sed liberabo fidem meam. In eandem enim incidi apud h antistitem longè doctissimum, qui fortè & vidit & legit. Verùm quid si hodiè non comparet? Quid si euanuit? Profectò multo∣rum Conciliorum ad nos delata sunt nomina, & argumenta in ge∣nere, quorum tamen acta particularia interciderunt, vt apud Bini∣um tuum passim videre licet.

PHIL.

i Masonus Roffensem, tanquam consentientem dicta deter∣minationi, fraudulenter nominat.

ORTH.

Non fraude, sed bona fide agit; si quis in te sit can∣dor, mitte calumnias.

PHIL.

k Mori potiùs quàm illi consentire elegit: & re ipsâ mortem, vt omnes norunt, eá de causà constanter obijt.

ORTH.

Immò l nisi in successionis negotio proteruè se gessisset, non habita tum quidem de illo quaestio fuisset capitalis: illa ergo causa nec sola fuit, nec prima: prima enim de prole Regis; accessit ad primam illam alte∣ra, tanquam ad cumulum; per quam tamen non stetit quin superstes esse posset.

PHIL.

m Consentire nunquam adduci potuit.

ORTH.

Ain' tu? Consensit nunquam? At, teste Sandero n, persuasit reliquis.

PHIL.

o Tametsi Regis primatui consentire nunquam adduci potuit, quia tamen, necessitati cedendum esse ratus, consensit cum hâc expressâ re∣strictione (quantum per Verbum Dei liceret) obedientiam Regi in causis ecclesiasticis & spiritualibus iurare, facti illius vsque adeò eum poenituit, vt, publicè se incusans, diceret, suas, id est, Episcopi, partes fuisse, non cum exceptione dubiâ, sed apertè, & disertis verbis caeteros potiùs docuisse quid Verbum Deipermitteret, quidue prohiberet, quo minùs alij in fraudem in∣currerent: neque vnquàm sibi deinceps peccatum hoc satìs expiâsse vide∣batur, quousque proprio sanguine hanc maculam elüisset.

ORTH.

Prima synodi sententia conditionalis fuit, his verbis concepta: p Ecclesiae & cleri Anglicani singularem Protectorem, vni∣cum & supremum Dominum, & quantum per Christi Legem licet, etiam supremum Caput, ipsius Maiestatem recognoscimus. Sed paulò pòst in

eâdem synodo Rex, ^q Sine ambiguitate vllâ Ecclesiae Anglicanae suprê∣mum caput est declaratus. Nam, vt habetur in actis eiusdem synodi▪ post multa communicata & tractata inter dictos reuerendissimam & reuerendos Episcopos & Praelatos, iterum interrogante dicto reuerendissimo Patre, omnes & singuli tam Episcopi, quàm Praelati, Abbates, & Prio∣res domus superioris, tam nominibus proprijs, quàm nominibus procuratorijs expressiùs consenserunt. Consenserunt igitur omnes & singül•• (inter quos Roffensis) & expressiùs consenserunt, id est, non, vt an∣teà, cum limitatione, & modificatè, sed simpliciter & absolutê; I∣démque titulus, sine omni modificatione in publico cleri instru∣mento inclusus est, regique exhibitus.

PHIL.

r Quantae esse potest authoritatis synodus vnius tantùm regn•• Episcoporum, Regis sui mandato inter dominiorum suorum limites convo∣cata, in re summoperè ab eo desiderata, & omni studio quaesita, contra toti∣us Christiani orbis iudicium? Primùm enim synodus illa (si tamen syno∣di nomen mereri possit) non erat plenaria, qualis esse debebat, vt illius de∣terminatio in illa quaestione definitionis synodalis authoritatem vimque ob∣tineret.

ORTH.

Vnius (inquis) regni erat synodus, id est; nationalis; non plenaria, vel generalis. Fateor rem ita se habere. Neque enim generalem indicere penes Regem fuit. Quod potuit praestitit; id est, nationalem totius Angliae Episcoporum, qui de h•••• quaestione decernerent, conuocauit. Nihilne hoc apud Champ∣naeum?

PHIL.

Haec synodus totius Christiani orbis iudicio repugnat.

ORTH.

Nunquid cum Pontifice Romano sentiebat reliquus orbis Christianus? siccine verò? An s Ecclesiae Graeciae & Asiae in Oriente, Moscouiae in Septentrione, ad meridiē Aethiopiae, in Oc∣cidente Bohemiae, Prouinciae, Pedemontanae Papatum, id est, ho∣diernum Papae suprematum amplectebātur? Sed ne longiùs ab••∣am, nationis Germanicae grauamina Maximiliano primo exhibi∣ta, & Parisiensis curiae ad Ludouicum vndecimum pro libertate Ecclesiae Gallicanae aduersus Romanam aulam defensio, quid de suprematu illo quem sibi hodierno die vendicat Pontifex sense∣rint, satìs loquuntur.

PHIL.

t Non erat libera, vt patet tam ex circumstantijs tam 〈…〉〈…〉, quàm ex eo quòd sententias suas posteà, cum à timore immunes erant, ••••••∣tarint omnes Episcopi: qui solus libertatis defectus illius Synodi authori∣tatem, etiamsi generalis fuisset, eleuâsset, vt accidit in magno illo Concilio Ariminensi, quòd, post Constantij Imperatoris minas receptas, nullius authoritatis fuisse omnes consentiunt.

ORTH.

Duo erant Concilia quae Ariminensia dicebantur, te∣ste Baronio u, & Binio x; alterum legitimum, adulterinum alte∣rum. Huius posterioris tempore, quod tu magni Concilij titulo honestas, Episcopos alios in carcere▪ ne interessent, detinuit Con∣stantius,

alijs per vim & metum suffragia extorsit. Num sic Hen∣ricus? Immò in synodo, cui Roffensis subscripsit, omnibus liberè loqui licuit: & post elapsum circiter biennium, altera quoque sy∣nodus in eâdem fuit sententiâ. Num & haec quoque vim passa est? Quin & illi ipsi Episcopi ad crucē Paulinam hoc per modū conci∣onis docuerunt. Quid? An tot prae metu dissimulàrunt, & con∣scientiam vulnerârunt? At hunc stylum Regium iure diuino per∣missum esse vniuersi Chirographo & iuramento confirmârunt: plaerique etiam, editis de hoc argumento doctissimis Libellis, eun∣dem titulum tuebantur. Praeterea duae huius regni celeberrimae Academiae asserüerunt, Pontificem Romanum nihilo plus habere authoritatis iure diuino in regno Angliae, quam habet quiuis alius externus Episcopus. Academiae y Cantabrigiensis sententia ty∣pis iamdudum excusa est. Non dissimilis in z registro Epistola∣rum Vniuersitatis Oxoniensis conspici potest. An credibile est tot viros doctos, timore, tanquam fatali quodam sidere, percussos, à recto tramite deflexisse? At palàm profitentur se post longam con∣sultationem, & frequentes disputationes, adhibitâ omni diligentiâ, zelo, & conscientiâ, tandèm in hanc sententiam vnanimiter omnes con∣uenisse, & concordes fuisse, videlicet, Romanum Pontificem ma∣torem authoritatem non habere sibi collatam in sacra Scriptura, in hoc reg∣no Angliae, quàm habet quiuis alius externus Episcopus. Quinetiam Bellarminus ex Chinaeo, monacho Carthusiano, narrat, omnes Regni ordines anno 1535. conuenisse, & in Comitijs Regni cele∣berrimis decretum tulisse, quo iubebantur authoritati Papae re∣nunciare, & solum Regem in Caput Ecclesiae recipere.

Ita luculenter apparet, vniuersos Episcopos & clericos Angliae non modò titulum approbâsse, sed & iuramentum suscepisse. An omnes reluctante conscientià? An vniuersi, se periurij laqueis in∣duerunt? Absit, absit, Champnaee; caue dixeris. Isti enim Prae∣lati à vestris laudantur, quasi b nullis per totā Europā, aut virtute, aut eru∣ditione essent inferiores. Neque sanè diffiteor, quin (si religionis dog∣mata, quibus, tanquam prono alueo, vt illa erant tempora, abrep∣ti sunt, excipiamus) eruditionis laude illustres fuerint. Erasmus, quum multas Christianas regiones peragrâsset, & à Warrhamo Archiepisco inuitatus, in Angliam venisset, animaduertens quan∣tum inter Episcopos Angliae & aliarum gentium interesset, c solam Angliam doctos habere Episcopos pronunciauit. Hi tamen docti & clarissi ni viri, non solùm regnante Henrico, sed posteà etiam sub Eduardo, idem iuramentum iurauerunt.

PHIL.

Nónne regnante Mariâ, alia illis mens, alius animus fuit?

ORTH.

Fuit profectò. Eorum tamen subsecuta inconstantia prioris confessionis soliditatem abolere non potuit. Quamuis au∣tem sententias reuocàrunt, suis tamen ipsorum argumentis non satisfecerunt, quae typis impressa, tanquam aere & marmore incisa,

toti terrarum orbi testantur Regium hunc titulum in veritate diui∣nâ esse fundatum.

PHIL.

Quos narras antistites, illi omnes ex nostrà dun∣taxat Angliâ erant oriundi. Caeterùm, an vspiam terrarum in∣uenti sunt aut Episcopi, aut alij viri docti, quibus hic Regius arrisit titulus?

ORTH.

Non desunt synodi clarissimae, quae non absimili elo∣gio sanctissimos Princepes adornârunt.

PHIL.

d Plusquam falsum est vllam vnquam synodum, vel etiam singularem aliquem episcopum Catholicum, vel haereticum, ante Reg∣num Henrici 8. Regis Angliae Principibus secularibus tribuisse ius & titulum supremi capitis, seu gubernatoris ecclesiae, tam in ecclesiasticis & spiritualibus, quàm temporalibus, quod faciunt hodie Protestantes Angli.

ORTH.

Anno salutis 813. tempore Imperatoris Caroli mag∣ni & Leonis tertij, celebratum est Concilium Moguntinum, cu∣ius acta synodalia se cum manuscripto exemplari, ex amplissima Caesareae Maiestatis bibliotheca Viennensi delato, contulisse fate∣tur e Binius. Huius Concilij hoc est exordium: In nomine Patris & Filij & Spiritus sancti; gloriosissimo & Christianissimo Imperatori, Ca∣••olo Augusto, verae Religionis rectori, ac defensori sanctae ecclesiae. Et Paulò pòst. Conson•• voce gratias agimus Deo omnipotenti, qui Sanctae ecclesiae suae tam pium & deuotum in seruitio Dei habere concessit Recto∣rem. Et rursus. De ••is omnibus valdè indigemus vestro adiutorio, & san•• doctrinâ, quae et nos iugiter admoneat, & clementer erudiat, quate∣nus ea, quae paucis perstrinximus capitulis, à vestrâ authoritate firmentur, si tamen vestra pietas ita dignum esse iudicauerit; & quicquid in eis e∣mendatione dignū reperitur, vestra magnifica Imperialis dignitas iubeat emendari. Anno 847. alia Moguntiae celebrata est synodus, tem∣pore Leonis quarti Pontificis Romani; in quà sic auspicantur episcopi: f Domino serenissimo & Christianissimo Regi Ludouico, verae religionis strenuissimo Rectori, &c. Quid est rector nisi gubernator? Quid est veram Religionem regere, nisi cultum Dei, & res omnes ad Religionem spectantes, iuxta Verbi diuini normam ordinare, & gubernare? Ne{que} enim de regimine loquuntur episcopali, quod in ministerio Verbi & Sacramentorum, aut in censuris infligendis, aut laxandis versatur, sed de Regio, quod quae exterioris sunt politiae, moderatur ac disponit, & legibus sancit. Hoc Moguntini Patres Carolo & Ludouico concedunt, & nos serenissimo Regi nostro Iacobo; hoc Carolus & Ludouicus exercuerunt, & non minori iure exercet Rex Iacobus.

PHIL.

g Ta••co primùm, quòd istae synod•• generales non fuerint.

ORTH.

Quid si? Ergóne apud Champnaeum nullius sunt pon∣deris? Satis pro Imperio.

PHIL.

h T••ceo etiam, quod ne{que} inter quintam vel sextam post Chri∣stum aetatem.

ORTH.

Si his annorum cancellis disputationes nostrae cir∣cumscriberentur, profectò actum esset de primatu pontificio. Sed te haec omittere dicis; laudo ingenium: potes sanè; non e∣nim sunt tanti.

PHIL.

i Deindè alium titulum Imperatori non tribuūt, quàm recto∣ris religionis, qui hominibus multò inferioris conditionis, cum debita pro∣portione, tribui etiam potest; nimirum aedituis, officialibus, & similibus, qui, in suo gradu, rectores religionis (quia scilicet quaedam ad religionem spectantia administrant) dici possunt.

ORTH.

An credibile est doctorem Sorbonicum ita delirare, vt Maiestatem Regiam cum officialibus & aedituis parochianis, in ecclesia regenda, conferendam censeat? Aedituorum est contra Canones delinquentium nomina ad censores ecclesiasticos de∣ferre: hoccine est Religionem regere? Profectò, nisi scorti Baby∣lonici venenatum calicem ad feces vsque hausisset, de officio re∣gali splendidissimo tam abiectè & sordidè non loqueretur. Longè alitèr Patres Moguntini; qui si quid emendatione dignum, id Im∣periali iussu emendari; si quid rectè constitutum, id Imperiali au∣thoritate firmari suppliciter petunt.

PHIL.

k Hoc idem à synodis istis Moguntinis (non in praefatione ad Imperatorem, vbi formalis ac praecisus modus loquendi non semper strictè obseruatur, sed in ipsismet Canonibus & constitutionibus, ex quibus ver••s cuiúsque Concilij sensus desumendus est) probatur: prima enim Moguntina synodus à te citata, hunc edidit Canonem: l Vt episcopi ha∣beant otestatem res ecclesiasticas prouidere, regere, gubernare, atque dis∣pensare secundùm Canonum authoritatem, volumus, & vt Laici in eorum ministerio obediant episcopis ad regendas ecclesias Dei, viduas & Orpha∣nos d••fensandos, & vt obedientes sint eis ad eorum Christianitatem seruandam. Et iste Canon repetitur ad verbum in secunda Mogun∣tina synodo; sed ibi septimum habet locum. Iudicet iam Masonus vtrùm istarum Synodorum Patres, Imperatorem supremum Ecclesiae Caput & Gubernatorem, etiam in spiritualibus, esse crediderint.

ORTH.

Huius Canonis duo sunt membra; alterum de Episco∣pis, de Laicis alterum. Primum, Episcopis res Ecclesiasticas pro∣uidendi, regendi, gubernandi, atque dispensandi secundùm Cano∣nes, potestatē tribuit: quae potestas, quanta quanta est, nihil impedit quin Rex sit Supremus etiam in ecclesiasticis Gubernator. Nam Primo, Episcopi regunt quidem secundùm Canones: sed ipsos Canones vel firmare vel infringere spectat ad Imperatorem, vt paulò pòst ex Leone magno liquebit. Intereà Moguntini Patres hoc ipsum agnoscunt, dum sua capitula ab Imperiali Maiestate vel emendari, si opus esset, vel firmari petunt; quod fecit Carolus, & sanctionibus ecclesiasticis vim legum afflaui••aura Caesarae••. De∣inde Episcopi regunt dirigendo, aliósque censuris Ecclesiasticis in officijs continendo; at Rex modo longè alio, nempe impe∣rando, & curando, edictis scilicet & legibus, vt omnia ad Dei cul∣tum

spectantia sanctè peragantur, idque ab i••s, quibus talis à domi∣no demandata est prouincia. Hoc modo architectonico & no∣motherico gubernat Rex, non autem Episcopi. Haec gloria, quan∣ta quanta est, est regum propria: in Ecclesiasticis hoc modo regen∣dis, Rex iuxta Deum summus est & supremus.

PHIL.

Ad alterum membrum accedamus, quod est de Lai∣cis, quorum est Episcopis obedire.

ORTH.

Haec verba si fortè ad Reges se porrigant, suprema∣tum tamen Regium nullo modo minuunt. Nam vt reliqui Chri∣stiani, ita & Reges animarum suarum ducibus, Verbum Dei lo∣quentibus, obedire debent. Hoc solùm doceant, & non sua som∣nia, & Regū erit Verbo Diuino ab ijs prolato exemplarem praesta∣re obedientiam. Sed hoc non impedit, quo minùs hoc titulo ex∣ornentur. Etenim quod pastores verè docent, id Reges edictis, legibus, scitisque ciuilibus sancire, omnibúsque suis subditis, eti∣am Ecclesiasticis imponere, & possunt & deben••. Ita haec pul∣chrè consentiunt, neque vllo modo se collidu••t. De Moguntinis diximus.

Ius quoque non absimile Reccesuintho Regi à Concilio Eme∣ritensi anno Domini 705. his verbis ascribitur: m Serenissimo, ac pijssimo, Orthodoxo viro, clementissimo domino Reccesuintho Regi, gratiae impendimus opem, cuius vigilantia & secularia regit cum pietate summa, & Ecclesiastica pleniùs diuinitus sibi sapientia concessa. Quid hoc est aliud quàm Regem omnium causarum, tam Ecclesiastica••ū, quàm ciuilium, supremum agnoscere rectorem, seu gubernatorem?

PHIL.

n Quod ex Concilio Emeritano assert, ad suum institutum nihil facit. Quòd enim Reges suo ordine & gradu res Ecclesiasticas regāt, nimirum leges condendo pro Ecclesia, iuxta te••orem Canonum & iudici∣um Episcoporum, nullus est qui negat.

ORTH.

Si doctrinâ coelesti praeluceant Episcopi, par est, vt fa∣cem praecuntem obseruet, & sequatur Rex. Verùm quid si Praela∣ti suo non fungantur officio? Quid si Aaron vitulum conflauerit aureum? An non licet Mosi, etiam tacentibus Sacerdotibus, in puluerem rediger••? Si serpens aeneus in superstitionem ab••erit; an non licet Hezechiae eundem demoliri? Si excelsa iram Dei prouocauerint; an non licet Iosiae eadem diruere?

PHIL.

Doctrinae nostrae idem concilium suffragatur his ver∣bis: Quia per diuinam gratia••••n Sancta Dei Ecclesia Episcop••l•• or∣dinatur potestas, dignum est vt sicut honore & bonitate summus ha〈…〉〈…〉 in vita, ita post mortem detractio d•• eo sit nulla: Episcopus est sum••••s vel supnemus, ergo non Rex.

ORTH.

Episcopus est summus respectu presbyterorum, ac diaconorum, non simpliciter.

PHIL.

Est summus simpliciter in rebus Ecclesiasticis.

ORTH.

In rebus Ecclesiasticis exequēdis & ministrandis, non in regendis.

PHIL.

Quasi non sit Episcoporum suas regere Ecclesias?

ORTH.

Duplex est regimen; internum, quod in Ecclesia Ec∣clesiasticè perficitur; & externum, quod fit architectonicè & no∣motheticè; illud est Episcoporum, hoc Regum. Quod sine du∣bio intelligunt Patres Emeritenses, cùm dicunt, Regem sapientiâ sibi diuinitus concessâ res Ecclesiasticas regere. Et hoc externum regi∣men est omnium supremum, in potestate ferendi leges pro Chri∣sto maximè ••lucens, quâ nulla omninò in terris potestas superior aut supereminentior cogitari potest. Hactenùs de genuino sensu huius Concilij: nunc quod ad eiusdem robur & authoritatem at∣tinet, ab Innocentio tertio in epistola ad Petrum Archiepiscopū Compostellanum confirmatur, teste o Garsiâ.

PHIL.

p Referam hic initium illius epistolae, ex qua doctrinae Ma∣soni (quâ primatum in rebus Ecclesiasticis principibus secularibus tribuit) vanitas clarè apparebit. Sic igitur doctissimus ille Pontifex scribit: q Li∣cèt vnum sit corpus Ecclesiae, in quo Christus est caput, & vniuersi fideles sunt membra, ille tamen qui •• Christo p••tra dictus est Petrus, & à Christo capite vocatus est caput, ipso testante, qui ait, T•• vocaberis Cephas, quod secundùm vnam interpretationem exponitur caput, quia sicut plenitudo sensuum abundat in capite, ad caetera verò mēhra pars aliqua plenitudinis deriuatur, ita caeteri vocati sunt in partem solicitudinis: solus autem Pe∣trus assumptus est i•• plemtudinem potestatis, ad quem velut ad caput ma∣iores Ecclesiae causae, non tam constitutione canonicâ, quàm institutione di∣uinâ meritò referuntur. Sic ille. r Iudicetiàm Masonus, vel quiuis alius, etiam minùs aequus, quantam vim & robur haec Epistola Protestantium Anglorum doctrinae de principatu Regum in rebus Ecclesiasticis conferat.

ORTH.

Innocentius in hac Epistola Petrum immodicè lau∣dat, & veritatis metas longè transgreditur. Neque enim solus Petrus assumptus est in plenitudinem potestatis, caeteri autem in partem duntaxat solicitudinis, sed reliqui Apostoli Petro potesta∣te erant aequales, vt suo loco s ostendam. Deindè falsum est, maio∣res Ecclesiae causas ad solum Petrum, institutione diuinâ, fuisse re∣latas. Verùm esto; referantur ad Petrū, vel (si placet) ad Papam, vt ad idoneum cognitorem: at suprematus Regius non tam in causa∣rum cognitione, quàm in supremâ gubernatione versatur. In re∣bus ciuilibus multa solent incidere, quorum cognitio Principem latet, nec tamen desinit proindè summus esse in rebus ciuilibus Gubernator. Ita in rebus Ecclesiasticis, Rex ipse ad causarum qua∣rundam cognitionem aliquando esse potest parùm idoneus, non tamen inde sequitur, non esse supremum in ijsdem moderatorem. Nam authoritate semper instructus est, per quam idoneos cogni∣tores delegare potest. Sic in causa Caeciliani Constantinus Mag∣nus ipsum Romanum Pontificem ad rem totam cognoscendam & iudicandam assignauit. Immò, vt ex sacris constat literis, Amari∣as, summus Iudaeorum Pontifex, sacras controuersias cognouit, & iudicauit, sed Rege iubente. Quis igitur maior? Pontifex qui

paret, an Rex qui iubet? Illa igitur Innocentiana contra suprem••∣tum Regium nihil faciunt, & si facerent vel maximè, ego tamen e∣ius dicta praestare non cogor. Neque enim ex Innocentio supre∣matum Regium astruere molitus sum, sed ex Concilio Emeritensi, quod quanti apud vos pretij esse debeat, ex vestro Garsi•• docui, affirmante Innocentium eiusdem robur & authoritatem confir∣mâsse. Quid tu contrà? Nónne haec omnia sunt verissima? Nón∣ne cuncta sunt rectissimè citata? An vel in verbis vspiam à no∣bis est erratum, vel à sensu, scopóque authoris deslexum? Cur igitur tantam tibi nobisque molestiam creas? Sed de Concilijs hactenus.

His insuper Patrum sententias licet adiungere. Colimus (inquit Tertullianus t) Imperatorem, vt hominem à Deo secundum, & solo De•• minorem. Super Imperatorem (inquit Optatus u) non est nisi solus Deus, qui fecit Imperatorem. x Laesus est (inquit Chrysostomus) qui non habet parem vllum super terram, summitas & caput omn••••m super terram hominum; propterea igitur ad supernum Regem confugi••∣mus.

PHIL.

y Ista non sunt ad Rhombum. Loquuntur enim isti 〈◊〉〈◊〉 de potestate gladij temporalis, non verò de potestate clauium Regni Caelor••, quos Christus Dominus sancto Petro, & non Caesari tradidit.

ORTH.

Immò ista Champnaeana non sunt ad Rhombum. Nos enim non dicimus Caesari traditas esse claues regni Caelorum, ne∣que mihi propositum fuit hoc ex Patribus astruere, sed Regem se∣premum esse Gubernatorem; quod sic concluditur. Si Rex, iuxu Patrum sententias, sit secundus à Deo, si solo Deo minor, si sup•• eum sit solus Deus, si in terris parem non habeat, quippe qui om∣nium mortalium intra suas ditiones sit caput & vertex; ex eorun∣dem quoque sententia est supremus Gubernator.

PHIL.

Verum est in rebus terrestribus.

ORTH.

Accipio quod das; atque indè obiter infero, Papam ex sententia Patrum, non posse Reges deponere, neque regna illis ••ripere. Caeterùm, an ad has res solas dicta Patrum sint restringen∣da, consulamus Augustinum, qui nos (vt vos ipsi z profitemini▪ non de sua tantùm, sed de communi antiquorum Patrum & Apostolicae Eccle∣siae constanti atque stabili confessione, bonâ side reddet certiores. Vt il••••••s igitur sententiam assequamur, hoc imprimis fundamentum ••••b∣sterno, nempe quòd leges condere, & poenas delinquentibus 〈◊〉〈◊〉 cernere, sit supremae gubernationis externae culmen & apex. Quod, vt mihi quidem videtur, est su•• ipsius luce clarissimum. Quo posito, sequitur, Regē, si modò leges de rebus sacris condendi authoritate polleat, in ijsdem quoque supremum esse Gubernatorem. Sed Reges, iuxta Augustinum, de rebus sacris, nempe de fide & reli∣gione, leges possunt condere. Sic enim ille: a Seruiant Reges terrae Christo, leges ferendo pro Christo. Et alibi: b In hoc Reges, sicut eis di∣uinitùs praecipitur, Deo seruiunt, in quantum Reges sunt, si in suo Regno

bona iubeant, & mala prohibeant, non solùm quae pertinent ad humanam societatem, verùm etiam quae ad diuinam Religionem. Iohannes Har∣tus, cùm Nowelli ad Dormannum responsionem à Rainoldo sibi exhibitam perlegisset, dixit, c se doctrinam, quam hac de re tradit Ec∣clesia Anglicana perperam accepisse, séque planè nobiscum (si non aliam Principi, ac Nowellus supremam potestatem deserremus) consentire. Ad∣iunxit autem, nos Principi, nihil amplius sibi videri ex Nowelli verbis ascribere, quàm quod sanctus Augustinus his verbis proximè à me citatis. Fatetur igitur eandem Ecclesiae Anglicanae, & Augustini de Principis suprematu esse sententiam, &, per consequens, Chri∣stianos Principes, iuxta mentem Augustini (quae à vobis celebra∣tur vt communis Patrum sententia) supremos esse, etiam in rebus sacris, gubernatores. Obiectiones autem quas vestri ex priscis Patribus, Athanasio, Hosio, Ambrosio, Gregorio Nazianzeno fucare solent, Nowellùs neruosè, & apertè refutauit, ad quem te remitto.

Quod ex Augustino collegimus, illud ipsum ex••duobus alijs li∣cet vindemiare, Leone scilicet, & Gregorio; vtroque Pontifice, vtroque magno. Quum Concilium Ephesinum, Dioscori astutiâ irretitum, maledicta Eutychetis dogmata approbâsset, & Flauia∣num Episcopum Constantinopolitanum deposuisset, Leo Ponti∣sex eius nominis primus ad Theodosium Imperatorem in haec verba scripsit: d Eccè ego (Christianissime & venerabilis Imperator) cum consacerdotibus meis, implens erga reuerentiam Clementiae vestrae sincerum amoris officium, cupiénsque vos per omnia placere Deo, cui pro vobis ab Ecclesia supplicatur, ne ante Tribunal Domini rei de Concilio iu∣dicemur, obsecramus coram vnius Deitatis inseparabili Trinitate, quae tali facto laeditur, cùm ipsa vestri sit custos & author imperij, & coram Sanctis Angelis Christi, vt omnia in statu esse iubeatis, in quo ••uerunt antè omne iudicium, donec maior ex toto orbe Sacerdotum numerus congregetur. Quis obsecrauit? Leo, doctissimus, & sanctissimus pontifex. Quē? Theodosium Imperatorem. Quâ de causâ? Vt iubeat; non vt roget, sed vt iubeat, authoritate scilicet regiâ. Quid tandem? Vt omnia in statu priore maneant. Sed quaenam illa? Omnia scili∣cet fidei mysteria, paecipuè autem quae ipsius Christi personam spectant, & naturas. Sed quid hoc sibi vult? Vt sint in priore sta∣tu? Nempe vt liceat singulis ita de sacrosanctis illis mysterijs iu∣dicare, & loqui, vt solebant antequam haeresis Eutychiana pullula∣uerat. Tunc enim ipsam Dei veritatem, secundùm doctrinam A∣postolicam, amplexi sunt.

PHIL.

Ergo Imperator (sic enim infers) quid de summis fidei my∣sterijs, putà de Christi persona & naturis, cuiquam loquendum sit ac iudi∣candum, imperandi authoritatem habet. Mira sanè illatio.

ORTH.

Id ego non intuli, sed hoc potiùs. Ergo, ex Leonis sententia, Imperator, etiam in sacrosanctis fidei mysterijs, pro ve∣ritate iubere potest, & pro doctrina Apostolica, Concilij decreto

in contrarium non obstante: quod est verissimum, & supremam Ecclesiae gubernationem satis arguit. Verùm quum haec Champ∣naeana in editione Latina omittantur, videamus quid eorum loco substituat.

PHIL.

d Quid inde? Ergo Imperator est supremus in rebus eccle∣siasticis Iudex? Quid ineptiùs effutiri potest?

ORTH.

Tu verò pro tua prudentia, semper statum quaestionis mutans, & ad controuersiarum Iudicem furtim dilabens, peccas ignoratione elenchi.

PHIL.

e Si Clemens Papa septimus, Henrico 8. Regi Angliae, e••••∣dem verbis scripsisset, rogans vt, non obstante determinatione synodi (quâ Masonus dicit primatum Ecclesiae Regi delatum fuisse) iuberet vt omnia in eodem statu manerent, quo antè synodum illam ••uerunt, donec maior nu∣merus Episcoporum conueniret (quod absque dubio facere non omisisset, si minimam spem habuisset quòd Rex sibi auscultaret) quis obsecro, sensu tantùm communi praeditus, indè inferret Clementem Papam iudicasse Re∣gem supremum illius controuersiae esse Iudicem, atque quid de ea loqui & sentire deberent homines, plenam iubendi authoritatem habere?

ORTH.

Si Clemens Henricum, vt Leo Theodosium, coram Deo & sanctis Angelis obsecrasset, vt omnia in statu quo priùs e∣rant antè illam celebratam synodum, esse iubere voluisset, putarem profecto existimasse Clementem licuisse Henrico hoc ipsum au∣thoritate sua Regia iubere, etiam synodi decreto in contrarium non obstante. Alioqui enim, vt mihi quidem videtur, Regem tam impensè, coram Deo & sanctis Angelis, vt hoc faceret, non obse∣••rasset. Sed quorsum tam discrepantia inter se componis? Alij nunc mores, quam Leonino seculo. Tunc Imperatorem colebat Pontifex; nunc conculcat. Tunc ad Imperatoris genua prouolu∣tus iacuit: nunc coronas & diademata pede suo gemmato ludibun∣dus discutit. Tunc Leo erat mitis & clemens: nunc Clemens euasit truculentus Leo. Caeterùm, siue hoc Henrico licuisse existi∣maret Clemens, siuè non, certè Theodosio licuisse putauit Leo. Quod constat ex ratione, quam praemittit, cur tam enixè ••ogaret: Cupiens (inquit) vos per omnia placere Deo. Quasi dicat, Quiâ, cupio vos placere Deo, idcirco hoc iubeatis obsecro. Sic enim iubendo id facietis, quod gratum est Domino. Ergo ex sententia Leonis, Imperator, dùm pro veritate & fide Orthodoxa iubet, id facit quod placet & gratum est Domino: quod fieri non potuit, nisi ad hoc ipsum legitima authoritate fuisset instructus. Illud autem quod a Champnaeo de controuersiae illius Iudice est iniectum, so∣lita laborat ignoratione elenchi, & calumniâ non caret.

PHIL.

f Quod sanctus Leo nullum primatum ecclesiasticum in Imperatore agnouer••••, clarius est ex ista eadem Epistola, quám vt à quo∣quam, qui eam legerit, negari poterit; ac proindè non tam ex ignorantia, quam ex peru••ca••ia praeuaricari conuincitur Masonus. Primùm eni•• r••gat Sa••ctu•• Leo suspensionem decreti pseudo-synod••, donec maior Sacer∣dotum

numerus, qui rem iudicaret, conueniret: non ergo Imperatorem, sed Concilium Sacerdotum illius controuersiae Iudicem existimauit Sanctus Leo.

ORTH.

Nimis haec intempestiuè interponit Champnaeus. Nos enim, vt millies iam diximus, Imperatorem controuersia∣rum fidei Iudicem non facimus, sed in omnibus causis supremum gubernatorem. Miseret me huius homunculi, qui Regis sui splen∣didissimi suprematum oppugnat, cùm nihil possit obtendere quod non suâ vanitate diffluat.

PHIL.

g Deinde Sanctus Flauianus, non Imperatorem, sed pontifi∣cem Romanum, tanquam supremum causae suae Iudicem, appellauit, ap∣pellationémque suam sedis Apostolicae Legatis tradidit, vt Sanctus Leo in hâc eâdem epistolâ refert: quo vnico facto (sciente illud, & non contra∣dicente, immò approbante Imperatore) & primatus secularium principum in rebus Ecclesiasticis destruitur, & sedis Apostolicae primatus (etiamsi disrumpantur inuidiâ nouatores) efficaciter astruitur.

ORTH.

Flauianus prouocauit quidem à synodo Ephesinâ, non tamen ad Leonem, sed ad futuram synodum.

PHIL.

Verba Leonis contrarium euincunt: h Nostri (inquit) fideliter reclamarunt, & ijsdem libellum appellationis Flauianus Episcopus dedit.

ORTH.

Tradidit quidem illis libellum, sed offerendum sy∣nodo, quemadmodum apud nos in Angliâ libelli porriguntur ora∣tori Parliamenti, vt de ijs Parliamentum certius faciat.

PHIL.

Immò legatis tradidit, quia Pontificis Romani est Concilijs per legatos praesidere.

ORTH.

i Praesidentia Con••iliorum duplex est (teste Iohanne de Turrecremata) altera honoraria, altera authoritatiua: praesidentiae hono∣rariae est, eminentiorem locum in Concilio tenere, & primò in eo loqui, & quae agenda sunt dirigere, & denuò ex iussu synodi sententiam dicere: prae∣sidentiae authoritatiuae est, ius habere non modò dirigendi, sed regendi eti∣am actiones eorum, & de rebus sententiam pronunciandi ex iudicio suo, etsi maiori parti Concilij non probetur, etiam licèt probetur nulli. Roma∣nus autem Pontifex praesidentiam aliquandò habuit honorarium, non tamen authoritatiuam, vt ex Concilio Chalcedonensi lique∣re potest, in quo eius legati, sine aliorum assensu, nihil quicquam decreuerunt, aut decernere potuerunt. Prouocâsse autem ad fu∣turam synodum Flauianum, ex verbis Leonis immediatè sequenti∣bus est manifestum, & ex ipsà verborum serie ac contextu. k Quia (inquit) & nostri fideliter reclamârunt, & ijsdem libellum appellationis Flauianus Episcopus dedit, generalem synodum iubeatis intra Italiam cele∣brari, quae omnes offensiones ita aut repellat, aut mitiget, ne vltra aliquid sit vel in fide dubium, vel in charitate diuisum.

PHIL.

Non igitur appellauit Imperatorem Flauianus.

ORTH.

Nec Papam quidem. Sed Papa supplicauit Impera∣tori, vt Concilium ad rem totam cognosçendam indiceret, quod

& fecit Imperator (quamuis non eo in loco quo voluit Pontifex) & nisi fecisset, res tota infecta permansisset. Quare ex hâc appel∣latione neque primatus Regius destruitur, ne{que} Pontificius astrui∣tur, sed potiùs è contra. Porrò, quanta fuerit in rebus Ecclesiasticis Principis authoritas, ex alia Leonis Epistola manifestum fiet. Ete∣nim vt nunc Theodosium, ita postea Martianum rogauit, vt autho∣ritate suà Imperiali hoc idem iuberet, non obstante Concilij Ephe∣sini in contrarium decreto. l Prior synodus Ephesina Nestorium cum dogmate suo meritò iustéque damnauit, & quisquis in illo errore persistit, ad nullius potest spem remedy peruemre: sequens verò in praedictâ ciuitate, non potest vocar•• Concilium, quod in ••uersionem fidei constat fuisse agitatum, quòdque vestra Clementia, amore veritatis affutura, aliud statuendo, cassa∣bit, gloriosissime Imperator. Vndè per ipsum Dominum nostrum Iesum Christum, qu•• Regni vestri est author, obtestor, & obsecro Clementiam vestram, vt in praesenti synodo fidem, quam beati Patres nostri ab Apo∣stolis sibi traditam praedicârunt, non patiamini quasi dubiam retractars, vt quae olim maiori sunt authoritate damnata, rediuiuis non permittatis con••∣tibus excitari: illúdque potiùs iubeatis, vt antiquae Nicenae synodi constitu∣ta, remotâ haereticorum interpretatione, permaneant.

PHIL.

m Paternè be••ignéque Imperatorem tantùm hortatur decret•• fidei sanctorum Patrum defendere, quod, vt Princeps Catholicus, praesta∣re tenebatur, atque eilam reipsa praeslitit, non vt habens plenam ac supre∣mam in rebus illis posestatem, sed sancti Leonis praescriptum praecisè se∣quutus.

ORTH.

Non vt habens supremam potestatem? Immò verò penes Imperatorem esse potestatem Conciliorum, constituta sa∣cris Scripturis consentanea confirmandi, contraria verò cassandi agnoscit Leo. Agnoscit insuper extend•• hanc potestatem ad Con∣cilia etiam generalia inhibenda, & coercenda, ne fidem & verita∣tem Christi quasi dubiam retractare, (id est, iterum in quaestionem vocare) vel damnatas haereses ab inferis excitare audeant. Quo ni∣hil ad primatum Regium astruendum aptiùs, aut accommodatiùs dici aut cogitari potest.

PHIL.

Martianus n sancti Leonis praescriptum praecisè sequutus est.

ORTH.

Praescripsit quidem Imperatori Pontifex, nempe do∣cendo, monendo, suadendo, suppliciter petendo: Imperator ve∣rò toti Concilio Chalcedonensi (cui per legatos interfuit Pomi∣fex) iubendo. Et in hoc praescriptionis genere, non in illo sita est suprema Ecclesiae gubernatio. Quare quum sanctus Leo Martia∣no supplicat, vt, vigore iussionum eius Imperialium, in futura syno∣doh aereses remoueantur, & antiquae Nicenae synodi constituta permaneant, idem eundem omnium personarum, etiam in causis Ecclasiasticis, supremum esse Gubernatorem planè fatetur.

De Leone hactenùs; nunc Gregorium salutemus, qui à vestris vt Anglorum Apostolus celebratur. Hinc enim elucebit, qualem

hâc de re doctrinam olim in hanc Insulam introduxerit eiusdem discipulus Augustinus. Potestas (inquit o Gregorius) supra omnes homines dominorum meorum pietati coelitus data est. Aduerte, supra omnes homines; ergo supra Papam. Nam nec seipsum quidem ex∣cipit, sed disertè ait, p Ego quidem iusstoni tuae subiectus. Agnouit igi∣tur Gregorius Dominum suum Mauritium, omnium personarum per totum Imperium Romanum supremum esse moderatorem. A personis ad causas transeamus, exploraturi an hunc illi suprematū in Ecclesiasticis concedat nécne. Quod ipsum non meis, sedpraesu∣lis longè clarissimi verbis expediam: q Audrenda erat causae Maxi∣mi Salonarum Episcopi, qui cum Gregorio lis erat: scribit Maximus prae∣cepisse screnissimos Dominos, vt Salonis cognitio esse deberet. Quid Grego∣rius respondet? Nullas se ea de re iussiones accepisse: quòd si qua sit inssio, eam per obreptionem elicitam se credere. At non respondet ibi, nullam de his iubendi authoritatem penes Imperatoremesse, quippe in causa ecclesia∣stica: sic autem respondere debuit, si causam tuam agere voluit. Secundò; Incurrerat in censuras Maximus; laxare eas se scribit Gregorius: Laxare? Quomodo? Secundùm iussiones serenissimi Domini Imperatoris. Tertiò; suspendit tamen interim Gregorius Maximum à missarum solennibus cele∣brandis; sed quousque? Quoadusque voluntatem eiusdem serenissimi Do∣mini cognosceret. Ita cansam eo loco cognoscit, censuram relaxat, suspen∣sionem suspendit, omnia haec ex voluntate, & pro iussione Imperatoris. Ter in Ecclesiastica causa iubet Imperator, ter pontifex paret iubenti. Haec ille. Quis igitur superior? Mauritius qui iuber, an Gregorius qui pa∣ret? Si verò Imperator vel ipso Papa sit superior, idque in rebus ecclesiasticis, erit profectò omnium in causis omnibus supremus, cui pro veritate iubenti omnes mortales, etiam Patriarchae & Pa∣pae, ex ossicio parere debent.

PHIL.

r An vnquam aut vsptam rerrarum extitit Rex aut Regina, inter Paganos aut Christianos, inter Catholicos aut haereticos, qui antè no∣strum saeculum, hunc de quo agitur titulum vel in praxin reduxit, vel sibi vendicauit, vel ab alijs oblatum amplexus est?

ORTH.

Sanctissimos Iudaeorum Reges, Dauidem, Héze••hi∣am, Iosiam intuere; Christianorum Imperatorum, Constantini, Gratiani, Theodosij, & similium res gestas perpende; leges à Ca∣rolo & Ludouico latas diligenter considera, & liquebit tantum si∣bi iuris & vendicasse & exercuisse singulos, quantum nos hoc suprematus Iuramento Reginae Elizabethae vnquam detulimus.

PHIL.

s Non adducis neque factum, dictum, legem vel statutum ali∣cuius istorum, quod vel minimam praefati primatus vsurpati speciem prae seferat: nónne ergo validè institutum ••uum proha••?

ORTH.

Immò complura ex sacris literis t attuleram, quae ta∣men Champnaeo leui pede visum est transcurrere. Quoties enim Reges cultum peregrinum sunt demoliti, Sacrosanctam Religio∣nem sancientes, omnibusque suis subditis suscipiendam imperan∣tes, toties se supremos in rebus ecclesiasticis gubernatores exhibu∣erunt.

Sed quoniam Champnaeus ad exempla prouocat, Iosapha∣tum hoc Regale munus exequentem in eius gratiam paulò antè adduxi. Plura ex Scripturis si desideret, legat apud serenissimum u Regem, qui ex his floribus sertum Regale contexuit. Sin à sacra Historia ad Ecclesiasticam transire sit animus, legat sanctiones Constantini, Gratiani, Theodosij, Caroli, & Ludouici, ad quas di∣gitum intendo.

PHIL.

x Ex hac responsione inferre quis potest, quòd, si modò viue∣ret Elizabetha, laesae Maiestatis reus inueniretur Masonus, dicens se ali∣a•••• potestatem illi per iuramentum non tribuere, quàm dicti Principes vel exercuerint, vel sibi vendicauerint. Nullus enim illorum pontisicis Ro∣mani iurisdictionem è suis imperijs exclusit; quam tamen Masonus è Re∣ginae dominijs excludere Iureturando tenetur. Sic Champnaeus in edi∣tione Latina; verum in Anglicana vtitur dilemmate, & vtroque cornu ferit hunc in modum: Si haec tibi firma & immotastat senten∣tia, non erit difficile, te vel perduellionis contra Reginam (si iam vineret) & contra leges eius, vel saltem manifestae falsitatis coarguere. Nam si dixe∣ris te hoc primatus Iuramento nullam aliam Reginae deferre potestatem, quàm qua ab illis Imperatoribus exercebatur, profectò legibus Anglica∣nis, tanquam laesae Maiestatis reus, irretitus eris & illaqueatus. Ille enim nulla vnquam vsi sunt in causis Ecclesiasticis potestate, praeter illam solam, quae cum Episcopi Romani primatu satis bellè cohaeret, ac consistit; quem 〈◊〉〈◊〉 tamen per leges Anglicanas sub perduellionis poena teneris eiurare. Sin hoc Iuramento aliam Reginae authoritatem tribuas, quàm quae cum Papae pri∣matu consentit, tum falsi arguenduses, d••ni affirmas vos nullam aliam Re∣ginae ascribere authoritatem, quàm quae illis Imperatoribus in vsu suit.

ORTH.

Haec mihi firma & fixa manet sententia; neque tamen vellaesae Maiestatis, vel falsi sum postulandus. Non laesae Maiesta∣tis, quia nec Rex nec lex aliud per primatum intelligit, quàm y eam tantùm praerogattuam, quam in sacris Scripturis à Deo ipso omnibus pijs Principibus videmus semper fuisse attributam. Hanc autem Principi∣bus nostris, vnctis Domini, qua decet reuerentia & humilitate de∣fero. Non falsi, quia vt hic primatus cum primatu pontificio non consistit, ita necille quem prisci exercuerunt Christiani Impera∣tores. Non enim est alius atque alius, sed vnus idémque absolutè & simpliciter. Quin tu potiùs Champnaee (vt de violata Maiestate nihil dicam) falsi crimen tibi induis, dum priscorum Imperatorum primatum cum hodierno primatu pontificio consistere & cohaere∣re fingis. Ad Papam spectare vultis vt Concilia indicat genera∣lia; an hoc aequo animo tulissent antiqui Imperatores? Ad Pa∣pam pertinere contenditis, vt Reges ac Imperatores à solio deijce∣re ac deturbare possit: num hanc doctrinam Hildebrandicam ap∣probassent antiqui Imperatores? Est Papae priuilegium vt subdi∣torum fidelitatem, etiam iuramento firmatam, vel suo halitu dissla∣re queat; an hoc permisissent antiqui Imperatores? Hactenus in genere, nunc in specie.

PHIL.

a Quòd Constantinus huiusmodi primatum, qui in praefato iu∣ramento Reginae tribuitur, sibi non vendicarit, ex proprio eiusdem testi∣monio clarè constat: b qui tantum absuit, vt authoritatem Episcopos in re∣bus fidei iudicandi sibi vendicaret, vt de priuatis, quas inter se mutuò ha∣buerunt, causis & querelis nullam iudiciariam potestatem in se habere pre∣nunciauerit: ita eos compellans, c Deus vos constituit Sacerdotes, & pote∣statem vobis dedit, de nobis quoque iudicandi, & ideo à vobis rectè iudica∣mur, vos autem non potestis ab hominibus iudicari, propter quod Dei soli∣us inter vos iudicium expectate, & vestraiurgia, quaecunque sint, ad illud diuinum reseruetur examen. Vos enim nobis à Deo dati estis Dij, & con∣ueniens non est vt homo iudicet Deos, sed ille solus de quo scriptum est, Stetit Deus in Synagoga Deorum.

ORTH.

Primò haec optimi Principis erratula vbere charitatis erant operienda, non in lucem & Solem producenda.

PHIL.

Quae dicis erratula?

ORTH.

Vnum quòd dicat episcopos ab hominibus non posse iudicari, cum Paulus dicat, Stoad Caesarit tribunal, vbi oportet me iudi∣cari. Hic lapsum esse sanctissimum Imperatorem tute fateberis. Nam si ab hominibus iudicari nequeant, ergo nec à Papa, & per consequens de potestatis papalis plenitudine actum erit. Alterum Constantini erratulum in eo situm est quòd Deorum titulum E∣piscopis tribuat, & non Regibus, cùm Spiritus sanctus etiam in illo ipso loco ab eodem citato, hunc titulum non Episcopis, sed Iudici∣bus, quibus à Rege delegata est potestas, communicet. Si Iudices Dij sunt dicendi, quibus hic honor competit, mediante Rege, quantò magis Rex ipse, qui Deum immediatè repraesentat; iuxta illud Fleutherij, ad Regem Lucium; d Vicarius Dei estis in Regno? Secundò, Constantinus hanc posteà mutauit sententiam. Nam quum causa planè Ecclesiastica, nempe de Episcopis eligendis, de∣ponendis, ad communionem recipiendis, vel ab eadem excluden∣dis inter Caecilianum & Donatum ab Aphris Episcopis septuagin∣ta fuisset terminata, Donatistae non acquiescentes, rem totam ad Constantinum Imperatorem detulerunt: de quo sic Augustinus: e Quia Constantinus non est ausus de causa Episcopi iudicare, eam discuti∣endam atque simendam Episcopis delegauit: quod & factum est in vrbe Roma, praesidente Melchiade Episcopo illius Ecclesiae, cum multis collegis suis; qui cùm Caecilianum innocentem pronunciassent, & Donatum (qui schisma Carthagine fecerat) sententiâ percussissent, iterum Donatista ad Imperatorem venerunt, & de Iudicio Episcoporum (in quo victi fuerant) murmurarunt. Iterum tamen clementissimus Imperator alios Iudices Episcopos dedit, apud Arelatum Galliae ciuitatem, & ab ipsis Donatistae ad Imperatorem appellarunt, donec etiam ipse causam cognosceret, & Caecilia∣num innocentem, llos calumniosos pronunciaret. Nec sic toties victi qui∣euerunt, sed de ••oe•••••• Aptungitano (per quem Caecilianus fuerat ordina∣tus) quotidia••••s interpellationibus ipsi Imperatori taedium fecerunt, dicen∣tes ••um e••se traditorem, & ideo Caecilianum Episcopum esse non posse, quòd

à traditore fuerit ordinatus, donec & ipse Foelix iussu Imperatoris, causâ cognitâ ab Heliano Proconsule, innocens probaretur. Tunc Constantinus prior contra partem Donati seuerissimam legem dedit. Hanc imitati filij eius talia praeceperunt. Et paulò pòst: Constantini iudicium per tot Imperatores firmissimè custoditum. Et iterum: Defunctus est Constan∣tinus, sed iudicium Constantini contra vos viuit.

PHIL.

Nónne vides, Constantinum initio non ausum fuisse de Episcopi causa iudicare?

ORTH.

Sed posteà aetate prouectior, & scientiâ maturior au∣sus est; fecit enim.

PHIL.

Fecit quidem, sed f à sanctis Antistitibus posteà v••niam petiturus.

ORTH.

Veniam petijt, non quasi ius eorum inuaderet, sed quia minimè decorum putauit de Episcopo post Episcopos iudi∣care, idque ob defectum cognitionis, quae in Episcopis solet esse eminentior, non autem ob defectum potestatis. Quanta enim sibi visus sit pollere potestate, ipse indicat in causa Eusebij & Theogo∣nij ad Nicomedienses, his verbis: g Si quis faueret illorum auda••iae, ministri Dei, hoc est, meâ authoritate coercebitur. Et ad Athanasium: h Si intellexero quemptā, qui Ecclesiae particeps fieri cupiat, vel impeditum abs te esse, vel introitu prohibitum, mittam aliquem è meis qui mandati meo te de gradu dimoueat, locúmque tuum altert tribuat. Et ad Syno∣dum Tyri congregatam: i Si quis (quod equidem non futurum arbi∣tror) reiecto & spreto mandato nostro, adesse noluerit, delegabimus ali∣quem, qui Regia illum authoritate in exilium etectum, doc••bit hominem minimè decere summi Imperatoris praeceptionibus, ad tuendam veritatem editis, repugnare. Quamuis initio sibi ipsi Canonum non satis peri∣tus ad causam cognoscendam videretur, Iudices tamen ad hanc ip∣sam (quod est supremae authoritatis) delegauit, & inter alios Ro∣manum Pontificem, vt olim Iosophatus Amariam Iudaeorum Pontificem. Et post latam Melchiadis Romani sententiam, alios adhuc assignauit Iudices; & tandem, post illorum quoque iudici∣um, ipse in propria persona rem totam cognouit, sententiam tulit, latámque legibus suis firmauit; quas laudat Ecclesia, Imperatores imitantur, & Augustinus, tanquam causae suae firmamentum, sum∣mo cum honore commemorat. Neque ipse modò iudicauit, sed & Foelicis Episcopi causam, planè Ecclesiasticam, Heliano Pro∣consuli audiendam permisit. Habes igitur illustre exemplum san∣ctissimi Imperatoris, Episcopum in causa Ecclesiastica, tum in pro∣pria persona summa cum laude iudicantis, tum similem Episcopi causam ad Proconsulem delegantis, cuius iudicio Foelix foeliciter est purgatus. Praeterea, Constantinus hic, verè magnus, & patriae nostrae splendor, cultum idolorum prohibuit, haereticos ab ecclesi∣arum regimine exclusit, Catholicis Templa aperuit, ac immunita∣tes concessit; Concilia indixit, eorúmque constituta impia cassa∣uit, sancta & salutaria confirmauit. Haec Constantini gesta pro su∣prematu

opinor Regio in rebus Ecclesiasticis nonnihil faciunt. De Constantino hactenus.

Gratianus k primitias Imperij obtulit Deo. Legem enim tulit, quâ ex∣pulsi pastores suis quique gregibus restituerentur, quáque traderentur aedes sacrae communicatoribus Damasi. Huius legis executionem celeberrimo temporis istius duci Saporae commisit, iussitque praecones Arianae blasphe∣miae, quasi feras bestias, sacris aedibus pelli, & restitui illas optimis pastori∣bus, & diuino gregi. Et hoc in toto terrarum orbe erat peractum. Quod quid erat aliud, quàm se omni•••• personarum in causis ecclesiasti∣cis supremum ostendere Gube••natorem?

PHIL.

Gratianus, l in legibus quae Religionem concernebant conden∣dis Synodorum determinationes sequutus est, ac proinde talem primatum, qualis in iureiurando Elizabethae asseritur, sibi non vendicauit.

ORTH.

Immò illum ipsum. Neque ad primatum Regium quicquam interest siue praelucentes Synodorum sententias habeat Rex, siue non habeat. Sanctissimi Iudaeorum Reges, sine praeeun∣tibus Synodis, Ecclesiam reformârunt, & verum cultum, tanquam supremi Gubernatores, restituerunt. Si quandò autem Ecclesiae Pastores doctrinae lampade praefulgeant, si Reges officij sui mone∣ant, si reformationem molientibus Scripturae facem praeferant, be∣ne se res habet, & pulchrè cum Regibus comparatum erit. Neque tamen si has stellas sequantur, idcirco desinunt esse supremi guber∣natores. Siue enim veritatem coelestem ipsi dignoscant, siue à praelatis suis edocti ediscant, dummodò pro veritate iubeant, & le∣ges condant, verè se exhibent supremos Gubernatores. Siqui∣dem hic titulus fundatur in potestate architectonica & nomothe∣tica.

Proximus sit Theodosius senior, m qui à Demophilo, Arianae sectae Episcopo, quaerit vtrùm Concilio Niceno fidem vellet adhibere, populum ad concordiam traducere, & pacem amplecti. Quo abnuente, idcirco (inquit Imperator) te ab Ecclesijs fugere mando. Idem Imperator iussit: n Vt qui ex quaque secta erant disertissimi, dogma suum scriptis mandarent. Tum Imperator capit cuiusque dogma Scriptis proditum, deinde se in loco separatum solum concludit, precatur obnixè vt Deus illi ad veritatem eli∣ciendam opem ferre vellet, postremò dogmate cuiusque perlecto, caetera om∣nia, vtpote Trinitatis vnitatem dirimentia, damnat, lacerat, solam autem Consubstantialis fidem laudat, approbat: eam profitentes Catholicorum nomen amplecti iubet, caeteros haeretici dogmatis infamiam sustinere. Quid multis? Hic Theodosius, sanctissimi Principis specimen, de Reli∣gione Christiana optimè meritus, contra haereticos, Apostatas, Paganos leges promulgauit, & (vt verbis vtar o Baronij) idololatri∣am saepiùs, vt percussum multis ictibus anguem caput rursus extollentem, penitus extinguendam curauit. Haec omnia, vt optimum decuit Prin∣cipem, summa cum gloria praestitit. Vos Principibus nostris con∣su••••em concedite in causis ecclesiasticis potestatem, & ampliorem credo, non requirent. De Theodosio quoque Iuniore non dissimi∣lia

liceret annectere, cuius in Ecclesiasticis supereminentiam agno∣u••sse Leonem Magnum anteà docui.

PHIL.

p Theodosius cum Valentiniano Iuniore ita ad Con∣cilij Ephesini patres conscripsit: q Eâ lege & conditione Candidianum Comitem ad sacram vestram Synodum abire iussimus, vt cum quaestioni∣bus & controuersijs, quae circa fidei dogmata incidunt, nihil quicquam commune habeat. Nefas est enim qui sanctissimorum Episcoporum Cato∣logo ascriptus non est, illum ecclesiasticis negotijs & consultationibus sese immiscere.

ORTH.

Primò, non est eadem ratio Candidiani & Theodosij, id est, Comitis, cui nulla est potestas nisi delegata, & Imperatoris, quem Deus ipse vtriusque tabulae custodem constituit. Secundò, nefas est non Episcopo se consultationibus Synodalibus more E∣piscopali immiscere, id est, canones condendo, & censuras in eo∣rundem violato••es displodendo: at Regi more Regio interesse licet: non quidem homines ad peruersa dogmata pro sua libidine trahendo, vel suffragia inuitis extorquendo, sed suauiter monen∣do, dirigendo, conferendo. Vel, vt vno verbo dicam, se immiscere possunt Principes, vt Constantinus, non vt Constantius. Constan∣tinus enim r toleranter & placidè omnibus in Nicena Synodo disputanti∣bus animum attendere, studio acri prolatas sententias sensim excipere, v∣trique disceptantium parti vicissim opem ferre, magna cum contentione di∣gl••••iantes paulatim reconciliare, cum singulis denique comiter & benignè sermonem conserre.

PHIL.

Quaestiones tamen fidei non enodauit.

ORTH.

Esto. Sit Clericorum disputare, & quaestiones eluci∣dare, Imperatoris tamen est, pro veritate imperare. Imperabit au∣tem primò, de Concilio habendo, & de eiusdem loco & tempore. Nec efficere potest Papa, quamuis Leo, quamuis Magnus, vt intra Italiam habeatur, si aliter Theodosio stet sententia. Secundò, quae∣stiones in Synodo tractandas Episcopis pro Imperio suo potest 〈◊〉〈◊〉. Tertiò, Normam illis & iudicandi Regulam potest 〈◊〉〈◊〉▪ vt Ni••enis Patribus Constantinus; s Euangelici (inquit) & Apostolui libri, nec non antiquorum Prophetarum oracula planè in∣stru••••t nos t•• sensu numinis: proinde, hostili positâ discordiâ, sumamus ex dictis diuini Spiritus explicationes quaestionum. Quartò, ne quis con∣tra ••idem in sanctis Synodis Orthodoxè enucleatam disputare au∣sit, lasciua ingema coercebit. Quintò, perniciosa Conciliorum constituta rescindet, pia autem & salutaria Sacrosanctâ suâ authori∣tate confirmabit, & obsignabit. Quae munera verè Regia, â Theo∣dosio tanta cum laude praestita, eundem supremum suisse Ecclesiae Gubernatorem clarè demonstrat.

Proximo loco succedat Martianus Imperator, qui, Concilium Chalcedonense in propria persona ingressus, sic Patres affatus est, t De caetero audeat nemo de natiuitate Domini & Saluatoris nostri〈…〉〈…〉 Christi aliud disputare, praeter quod Apostolicum proaemium, 318. san∣ctorum

Patrum, consonans huic doctrinae tradidisse noscitur, sicut sanctissi∣mi Papae Leonis, qui Apostolicum gubernat thronum, ad sanctae memoriae Flauianum Regiae vrbis Constantinopolitanae quondam Episcopum, literae testantur. Audeat nemo; quasi dicat, nullus ex gloriosissimis qui ad∣sunt Iudicibus, nullus ex amplissimo senatu, nullus Laicus, nullus Diaconus, Presbyter nullus, nullus Episcopus, nullus Patriarcha, nullus, nullus omninò audeat. Dicat mihi iam Champnaeus, an non Imperator hant potestatem exercendo, se supremum esse in causis Ecclesiasticis Gubernatorem ostenderit.

PHIL.

Contrarium ex quadam Leonis Epistola est clarissi∣mum. Sic enim scribit: u Malum, quod in suis ducibus oppr••ssum iam fuit, in quibuscunque etiam reliquijs deleretur, si per vniuersas Ecclesias definitiones sanctae Synodi Chalcedonensis Apostolicae sedi placuisse, Impe∣ratoris cura d••cerentur.

ORTH.

Magna sanè & illustris fuit Leonis authoritas, sed quid tum posteà?

PHIL.

In fine eiusdem Epistolae ita ait: Nouerit vestra Clemen∣tia hoc me propriè delegâsse, vt quicquid illic ad custodiam fidei pertinere probauerit, meo nomine vestrae siducialiter suggerat pietati, quoniam certus sum vos ad haec omniae emendanda vel defendenda, Deo auxiliante suffice∣re. x His clarè constat & Imperatorem, & vniuersas etiam Ecclesias à Pontifice Romano & sede Apostolicâ, in eis quae ad fidem spectant, erudiri ac informari solitas, non verò è contra.

ORTH.

Erudiri ac informari? Esto. Sed quid hoc contra pri∣matum Regium?

PHIL.

Et ad Pulcheriam Augustam: y Quod pijssimus Impera∣tor ad omnes Episcopos, qui Chalcedonensi Concilio interfuerunt, voluit me scripta dirigere, quibus quae illic sunt de Regula fidei definita firmarem, li∣benter impleui, ne fallax cuiusquam simulatio sententiam meam vell••t ha∣beri incertam. Hinc apparet z Imperatorem non postulâsse sancti Leonis subscriptionem, tanquam vnius ex caeteris Episcopis, sed vt quae caeteri iam definierant ipse confirmaret.

ORTH.

Verum est vt confirmaret, suffragio scilicet, quemad∣modum ipse his verbis agnoscit, a Libens adieci sententiam meam. Deindè Synodus sic scripsit ad Leonem, b dignare complecti, sanctissi∣me & beatissime Pater. Respondit autem Leo, c Toto se corde suisse com∣plexum.

PHIL.

Rogauit Synodus, vt d suis decretis eorum honoraret Iudi∣cium.

ORTH.

Operaepretium fuit vt decreta Synodi, non modò per Legatos, sed in propria etiam persona approbaret: quod & fecit, vt ipse his verbis testatur: e Omnium fidelium corda cognoscant, me, non solùm per fratres qui vicem meam executi sunt, sed etiam per approba∣tionem gestorum Synodalium, propriam vobiscum inijsse sententiam. Er∣go Leo vnà cum reliquis Synodum approbauit.

PHIL.

Immò singulari modo confirmauit: quod nisi fecis∣set,

eorum constituta minimè rata fuissent.

ORTH.

Si de confirmandi ratione singulari loquamur, anti∣qua illa Concilia qui indixit idem & confirmauit. Quis enim Ni∣cenum indixit? Constantinus; vt patet ex ipsius Consilij f episto∣la Synodica: & Constantinus eiusdem Concilij decreta confirmans obsignauit, vt in eius vita testatur g Eusebius. Constantinopolita∣num quis indixit? Theodosius; vt constat ex Concilij h epistola: Quis confirmauit? Idem Theodosius. S〈…〉〈…〉 ad eundem scri∣bunt Episcopi: i Petimus vt Clementiae tuae 〈◊〉〈◊〉 confirmetur Synodi sententia, & vt honorásti nos literis tuis cùm huc c••n••ocares, ita & eorum quae decreta sunt clausulam velis etiam obsignare. Similiter Ephesi∣num quis indixit? Theodosius Iunior, & Valentinianus, vt patet ex k Synodica: Sancta Synodus nutu pientissimorum Regum in Epheso congregata. Quis confirmauit? Ijdem Imperatores: l Confugimus omnes ad authoritatem pi••tatis vestrae, p••tentes vt quae contra Nistorium acta sunt, eósque qui cum eo desipiunt, ••al eant vim suam atque robur, qu•• verò ab illis qu•• Nestorium vindicant, vacua sint atque irrita. Denique Chalcedonense quis indixit? m Facta est Synodus ex decreto pijssimo∣rum & fidelissimorum Imperatorum Valentiniani & Martiani. Quis confirmauit? Martianus: n Sacro nostro serenitatis edicto veneran∣dam Synodum confirmantes. Haec summâ eruditione ac diligen•••• ex Graecis fontibus hausit doctissimus Episcopus, quem, si placet, consule.

PHIL.

Indixit fortè Imperator, sed in executionem mandati summi pontificis.

ORTH.

Respondet tibi clarissimus Episcopus: o Quid tu ponti∣ficem crepas, vel mandatum eius, vel executorem mandate Caesarem? Nul∣lum tum quidem pontificis mandatum, quin submissa supplicatio: non pon∣tifex tum mandauit, sed Caesar; nec Caesar executus est, sed pontifex. Ro∣gauit pontifex Theodosium per literas suas, & per Pulcheriam Augustam, pro Concilio intra Italiam habendo, & enixè, stillanti∣bus ••••chrimis, rogauit, sed non impetrauit. Concilia igitur co∣gendi potestatem sibi tunc pontifex non assumpsit, sed Imperatoris esse fassus est. Et vt imperatoris potestas in Concilijs conuocan∣dis eluxit, ita in eorundem progressu & exitu. Nam Martianus sancta Nicena constituta firma & illibata custodit, Ephesina impia rescindit, vel saltem ad tempus suspendit. Patribus Chalcedonen∣sibus ne quid contra Christum disputare audeant, fraenum inijcit. Sed quis huius rei exitus? Paret Concilium, pro veritate sancit, subscribit pontifex, Imperator denique Concilij decreta sacro se∣renitatis suae edicto confirmat. Quid est supremum esse Guberna∣torem, si hoc non est? Nunc, misso Martiano, Iustinianum salute∣mus.

Quem dum contemplor, videor mihi montem quendam subli∣mem cons••••nd••••e, vndè Religiosum Principē per omnes muneris sui partes transcurrentem intueor. p Maximam (inquit) habemus

solicitudinem circa vera Dei dogmata, & circa Sacerdotum honestatem. ^q Quae à nobis sancita sunt, & sacrum ordinem statúmque custodiunt, se∣cundùm sacrarum Regularum obseruationem & tenorem, de caetero conser∣uent perpetuò integra & sanctissimi Patriarchae vniuscuiusque dioeceseos, & Deo amabiles Metropolitani, & reliqui reuerendissimi Episcopi atque Clerici, vbique Dei culturam & sacram disciplinam custodientes inuiola∣tam, pan•• imminente ista praeuaricanti, quò penitus alienus sit à Deo, & imposito sibi sacerdotij ordine. Et alibi: r Sequimur in hoc sacros Cano∣nes, & sanctos Patres, qui haec comprehenderunt legibus, quandoquidem ni∣hil non peruium ad inquisitionem Maiestati existit Imperatoriae, quae com∣munem in omnes homines moderationem & principatum à Deo accipit. s Tamper sacratas personas, quàm magistratus, ea quae Deum concernunt, incorrupta existant, & praecaeteris omnibus per Maiestatem Imperatoriam, vtpote cùm nihil diuinarum rerum, & quae custodire iustum est, à nobis negligatur. Et alibi: t Iubemus vt beatissimi Archiepiscopi, & Patriar∣chae (hoc est) Sen••oris Romae, Constantinopolis, Alexandriae, Theopolis, & Hierosolymorum, si consuetudo habeat, vt Episcopis & Clericis in eorum ordinatione minùs quàm viginti librae auri dentur, ea sola praebeant quae consuetudo agnoscit. Ita ex magna vindemia pa••••as vuas vindemia∣ui, ex quibus haec conclusio suà sponte sluit; scilicet, Iustinianum supremum fuisse omnium personarum in omnibus causis Guberna∣torem. De Iustiniano dixi; nunc ad Carolum accedo, qui ad Im∣perium Occidentale primus emicuit.

PHIL.

u Carolus Magnus tantùm absuit vt supremam Ecclesiae iu∣risdictionem sibi assumeret, vt Constantini & Valentiniani dicta in con∣trarium allegauerit, & approbauerit.

ORTH.

De Constantini dicto anteà dictum est; nunc Valen∣tiniani propone.

PHIL.

x Supra nos (inquit) est vestrum negotium, & ideo vos de vestris inter vos agite causis, quia supra nos estis.

ORTH.

Primò, haec Valentiniani verba à Carolo allata, con∣tra primatum Principis nihil faciunt. Episcopi esse possunt supra Principes in cognitione causarum, interim vt Principes sint supre∣mi in externo Ecclesiae regimine. Secundò, quid verba audiam, cùm facta videam? Carolus enim nihil prorsus omisit, quod ad su∣premam Ecclesiae Gubernationem pertinet. Siquidem legibus suis praescripsit, quaenam festa sint obseruanda, quae doctrina in Ecclesijs sit proponenda, qui libri legendi vel eliminandi, quid à ministro & populo pariter canendum▪ quinetiam de baptismo, eucharistia, decimis, nuptijs, sepulturis; de Episcopis eligen∣dis, ordinandis, ad Synodum conuocandis, de Presbyteris eti∣am & monachis leges fixit: & si quae alia fortè occurreret res Ec∣clesiastica quae reformatione indigeret, de hac quoque se velle po∣steà statuere pollicetur. Interim suos mittit visitatores ad omnes corruptelas suo nomine exterminandas. y Nostros (inquit) ad vos direximus missos, qui ex nostri nominis authoritate, vnà vobiscum corri∣gant

quae corrigenda sunt. Quid ergo restat, nisi vt ex his floribus hanc corollam contexamus, & capiti Carolino imponamus; nempe eundem fuisse Religionis (prout Patres Moguntini appellarunt) Rectorem, vel, vt nostri loquuntur, supremum in omnibus causis▪ etiam ecclesiasticis, Gubernatorem? De Carolo hactenus; de Lu∣douico, & Lothario (quos breuitatis causâ transilio) idem pe••i••••s est dicendum.

Denique Basilius Imp. hunc titulum, si rem ipsam spectemus, suo sibi iure vendicauit, dum in Concilio Constantinopolitano, z 〈◊〉〈◊〉 elementique Dei prouidenti••, Gubernacula Ecclesiasticae nauis sibi com∣mitt•• asserit.

PHIL.

Verba apud a Surium sic se habent. In exordio Synodi ita locutus est Basilius: Cum diuina benignissim••que prouidentia nobis Cu∣bernacula vniuersalis nauis commisisset, omnestudium a••••ipuimus, a•••••• publicas curas, Ecclesiasticas dissoluere procellas: vbi haec verba, Guber∣nacula vniuersalis nauis, de ciuili administratione accipienda sunt, vt annotauit Surius.

ORTH.

De ciuili fateor, sed nunquid de ea sola. Hoc si dicas, est nimis insipidum & insulsum. Sic enim, secundum Surij diale••••∣cam, argumentum concinnaret Imperator. Deus mihi na••••m ci••••∣lem commisit solam, ergo ego ecclesiasticas dissoluam procellas, quod est ridiculū. Sin Surius ita velit ciuilem significari, vt eccle∣siasticam non excludat, hoc est quod volumus, & hic sensus est ma∣ximè accommodatus. Nam vniuersalis nauis, si nulla addatur re∣strictio, vel terminus diminuens, tam sacram quàm ciuilem com∣plectitur, vt est clarissimum. Praeterea narrat Binius Imperatoris epanagaosticam, in Synodo à Theodoro lectum, in haec verba; b Diuinâ elementique Dei prouidenti•• Gubernacula ecclesiasticae nauis vo∣bis committente. Liquet igitur de naue Ecclesiastica locutum Im∣peratorem.

PHIL.

Quibus tandem huius nauis commissa sunt guberna∣cula? Vobis, inquit; id est, Episcopis. Hinc sequitur Episcopes esse supremos Gubernatores, & non Imperatorem.

ORTH.

Binius legit quidem vobis, sed legere debuit nobis, vt ex his Basilij verbis apud eum paulo post sequentibus elucet: Nos pro ratione datae nobis in Ecclesiasticis rebus potestatis non ta••••••••mus. Vn∣de constat Imperatorem potestatem non modò in rebus ciuilibas, sed etiam in Ecclesiasticis, tanquam diuinitùs sibi concessam, ven∣dicasse. Deindè si legatur vol••s, sensus non cohaeret, vt rectè ad∣monuit eruditus c Episcopus. Quamobrem licèt Surio visum sit vocem ecclesiasticae expungere, & Binio pro nobis reponere vobis, si tamen vel secum singuli, vel inter se ambo conserantur, clarum est quod volumus.

PHIL.

d Vtraque lectio tuum argumentum penitus eneruat•• vt ergo argumentum aliquod inde deduc is, tertiam adhuc lectio••em asseri•• non vereris; neque vllum tamen 〈◊〉〈◊〉 authorem qui illa verba ita legit. Q••••

igitur tale argumentum meritò non irrideret? Sed demus misello, quod à nobis, aduersarijs suis, emendicare cogitur.

ORTH.

Immò vel inuito tibi extorquebo, quia mihi editio Suriana astipulatur. Etenim si nauis vniuersalis in genere & illi∣mitatè sumatur, Basilius nauem tam sacram, quàm ciuilem sibi commissam vendicat: sin placet restringere, ad ecclesiasticam est restringenda, idque tribus de causis. Primò, in eâdem periodo su∣um in procellis Ecclesiasticis dissoluendis studium commemorat. Secundò, paulò pòst disertè dicit, sibi in rebus Ecclesiasticis pote∣statem dari. Tertiò, Binius voci nauis epitheton adiungit ecclesia∣sticae; ita Basilius vel totius nauis in genere, vel saltem totius Ec∣clesiasticae rector erat, & Palinurus. Quid ais Champnaee? An hoc est emendicare?

PHIL.

Si tantùm apud te valeat Basilij authoritas, Champnae∣us vel ex ipso Basilio quod vult euincet, vel causâ cadere in aeter∣num sustinebit, vt idem profitetur in editione e Anglicana.

ORTH.

Verùm in Latina haec pollicitatio tā magnifica est omissa. Miles credo gloriosus despōdit animū. Sed audiamus verba Basilij.

PHIL.

f Non est (inquit) datum Laicis secundùm Canonem g dicendi quicquā penitus de Ecclesiasticis causis: opus enim hoc pontificum est, & sa∣cerdotum.

ORTH.

Per Laicos intelligit populum, vt ex verbis immediatè sequentibus patet; quibus Imperator, ex abundanti omne os iniquum obstruere volens, licentiam praestat omnibus, vt qui in mente habet quid ambiguum de ijs, quae decreta erant in Synodo, hoc in medium exhibeat, & accipiat satisfactionis salubre remedium. Deindè memoriâ recolen∣dum est (quod dixisse Basilium, idque in Synodo, paulò antè retuli∣mus) nempè se, pro ratione potestatis sibi in Ecclesiasticis datae, non taci∣turum. Hanc igitur sibi in Synodo loquendi potestatem non mo∣dò vendicat, sed & alijs quoque suos scrupulos, quibus anguntur, proferendi praestat licentiam; tantùm abest, vt seipsum excludat.

PHIL.

Immò seipsum disertè excludit; dicens, Opus enim hoc pontificum est, & Sacerdotum.

ORTH.

Opus hoc? Quodnam intelligit? h Champnaeus in editione Anglicana, exponit de loquendo in Synodo per modum sententiae, seu iudicij. Sit hoc secundùm Basilium opus pontificum, & sacerdotum; quid inde concludes? An idcirco putauit Basilius sibi non licere in synodo quicquam de causis Ecclesiasticis dicere? Non sequitur, quia Basilius contrarium palam profitetur. Sed hoc tantùm sequitur; ergo putauit Basilius sibi non licere in Synodo de rebus Ecclesiasticis loqui per modum sententiae seu iudicij: quod verissimum esse potest, interim vt de Principis suprematu ni∣hil decedat. Quid enim si Reges in Synodis non ferant suffragia? At Concilia tamen (quod longè est magnificentius) indicunt, E∣piscopos & Patriarchas in officio continent, eorúmque decreta vel irrita reddunt, vel firma & valida esse iubent: & haec eorum supre∣mam

omnium personarum in omnibus causis gubernationem satis arguum. Sed ••••quid amplius dicit Basilius?

PHIL.

i De vobis (inquit) Laicis, tam qui in dignitatibus, quàm qui absolutè conuersamini, q••id amplius dicam non habeo, quàm quòd nullo modo vobis licet de Ecclesiasticis causis ser monem mo••er••, neque penitus resistere int••gritati Ecclesiae, & vniu•••• sali Synodo aduersar••.

ORTH.

Primò, D•• vobis Laicis; non igitur de seipso loquitur, aut de Regibus; sed de subditis. S••cundò, non licet Laicis, ne Re∣gibus quidem, ita de rebus Ecclesiasticis sermonem mou••re, vt Ecclesiae vera & recta decernenti penitus resistant, & aduersentur. Verùm quid hoc contra primatum Regium?

PHIL.

Basilius dicit, nullo modo licere La••••is de Ecclesiasticis cau∣sis Scr••••onem mouere.

ORTH.

Haec verba eo sensu quem diximus vera sunt, nec quic∣quam habent in commodi. Caeterùm, siadeò rigidè premas, testis nimiùm prodigus futurus est Basilius. Quocirca amico tuo Mat∣thaeo Torto priorem huius periodi partem ▪in qua Laico nulli lice∣re vult, vt vllo modo sermonem moueat de rebus Ecclesiasticis vi∣sum est praecidere. Etenim ▪vt verbis vtar doctissimi k praesulis ni∣mium hoc quidem visum Matthaeo; puduit inserere; laudo. 〈…〉〈…〉 non modo partes praecipuae, sed n•••• partes vllae penes Prin••••••em forent. l Gal∣lionem credo 〈…〉〈…〉 vult Principes, ••ui nihil horum 〈…〉〈…〉: parum v•••••• Basi••icum Bas•••••••• hoc testimon••um. Sic ille. Deindè haec tua inter〈…〉〈…〉 in 〈…〉〈…〉 Magnum, & Martianum, clarissimos Princip•••••• 〈…〉〈…〉, quorum alter in Concilio generali Niceno, ••••∣ter in Chal••••donensi, summa cū laude locutus est. D••ni{que}, quam belle Basilij verba expon••s, vel hinc ••luce••, quòd sibi••psi contra∣dicentem introducas. Hic enim, te interprete, dicit, nullo modo sibi licere de causis ecclesiasticis sermonem mouere: q•••• ••••m••n alibi dicit, idque in Synodo, se, pro ratione potestatis sibi in Eccle∣siasticis rebus datae, non taciturum. Sed pergat Basilius.

PHIL.

Haec ••nuestigare & quaerere, Patriarcharum, Po〈…〉〈…〉 & 〈…〉〈…〉 est, qui regim••••••s 〈…〉〈…〉ium sortiti sunt, qui sa〈…〉〈…〉, & potestatem habent, qui Ecclesiasticas & 〈…〉〈…〉 sunt 〈…〉〈…〉ues; ••o•• nostrium qui pasc•• debemus, qui sanctificari, qui 〈…〉〈…〉 à ligamento so•••••• ••g••mus. Qu〈…〉〈…〉; enim Relig••on•••• & 〈…〉〈…〉 L••∣cu•• ex••stit, vel etiam si vniuersa v••rtute interi••s polleat, donec 〈…〉〈…〉 est, ouis vocari non de••••net. Rursus Episcopus, quant ac〈…〉〈…〉que sit 〈…〉〈…〉 p••••nus, & 〈…〉〈…〉 v••rtute, done•• antistes est, & veritatis Verb〈…〉〈…〉, P••stor••••, vocationis, & dignitatis damna non 〈…〉〈…〉ur. Quae ••rgo nob••▪ ra〈…〉〈…〉 constitutis? Pastores ve•••• o••••m 〈…〉〈…〉 quae super nos sunt quaerendi, & ambi〈…〉〈…〉 potestatem. Oporte〈…〉〈…〉 & fide 〈…〉〈…〉 ••••cies 〈…〉〈…〉, Domini 〈…〉〈…〉, & 〈…〉〈…〉 〈…〉〈…〉 nostri ordin•••• su••t, req••••rer••. Ha∣〈…〉〈…〉 Ba〈…〉〈…〉: m Masoni 〈…〉〈…〉 i••d••tum a〈…〉〈…〉,

vtrùm ille principatum in rebus Ecclesiasticis sibi vendicauerit, nécne.

ORTH.

Profectò, si quid ego intelligo, vendicauit: neque haec quaetu attulisti impediunt, quin summas existeret in rebus Ecclesi∣asticis Gubernator. Esto enim; Sacerdotes inuestigent, quaerant, discutiant, soluant, ligent, claudant, aperiant, verbo & sacramentis pascant; suus tamen Regi suprematus integer & illibatus permane∣bit, qui his in rebus praestandis non versatur, sed in harum externo regimine, & gubernatione. Basilius autem, licèt haec omnia Sacer∣dotibus libens concederet, sibi tamen datam esse in rebus Ecclesi∣asticis potestatem, & vniuersalis navis gubernacula à diuina pro∣uidentia esse commissa palam praedicat, id{que} in Concilio quod vo∣bis est generale, nomine reclamante. Porro hanc gubernandi po∣testatem ad praxin reducens, omne studium arripuit, ante publicas cu∣ras, ciutles scilicet, Ecclesiasticas dissoluer•• procellas. Quare Basilius & verbis hunc stylum vendicauit, & factis se supremum in rebus Ec∣clesiasticis Gubernatorem exhibuit. Ita Champnaeus miles glo∣riosus, vel Basilio Iudice, causâ suâ in aeternum cecidit.

PHIL.

De Imperatoribus hactenus; nunc ad serenissimum Dominum nostrum Regem Iacobum transeamus; 〈…〉〈…〉 expr••sso te∣stimonio hoc Primatus Regij 〈…〉〈…〉raudum impium 〈…〉〈…〉 affirmat n Champnaeus.

ORTH.

O quanta est haec vecordia? Quisquamne credat Re∣gem, omnium quos ••ol videt optimum, & docyissimum, Regium suum titulum quo quotidie insignitur, illudque ipsum iuramen∣tum, 〈…〉〈…〉, suo ipsius testimonio impium sacrile∣gúmq•••• 〈…〉〈…〉 Haec profecto calumnia in vnctam Domini est oppido ingens, nec tam responsione, quàm reste ref••••lenda. Sed audiamus hoc tam expressum testimonium.

PHIL.

Ve〈…〉〈…〉 ••••nq••••t o Rex•• Imperatores nunquam asseruisse se in rebus fidei & 〈…〉〈…〉 supremos esse Iudices.

ORTH.

Profecto nihil vnquam verius dici potuit, & ad horum laudatiss••••orum Imperatorum sanctissimum exemplar Rex no∣ster, omni laude 〈…〉〈…〉, se con••p••nit. Sic enim de teipso alibi scribit: p Nec adhuc 〈◊〉〈◊〉 postea facturus est novum 〈◊〉〈◊〉 fidei articulum con〈…〉〈…〉 de articulo fidei iudicer const••tuere praesumam, sed exemplarem obe〈…〉〈…〉 praes〈…〉〈…〉, & 〈…〉〈…〉 arti∣culis me submissam, non minori cum humilitate & 〈…〉〈…〉 is subditorum vel min mus. O dictum verè Regium, & 〈…〉〈…〉 literis exerandum! Sed quid hac contra Primatum? Vel quomodo ex hoc testimonio eundes isti ••••randum, de quo agitur, 〈…〉〈…〉 & sa∣crilegum?

PHIL.

Si non 〈◊〉〈◊〉 Principis hoc de fide indici••m; ••uius igitur?

ORTH.

Supremum in terris de fidei controversijs iudicium, vt ante monui, spectat ad Ecclesiam repraesentatiam..

PHIL.

Si quod est Ecclesiam, ad Principem transferatur, nón∣ne hoc impium est & 〈◊〉〈◊〉?

ORTH.

Esto, 〈…〉〈…〉 ista? Nos enim hoc Ecclesiae 〈…〉〈…〉▪

in Principem non transfundimus.

PHIL.

Nónne docetis Regem supremum esse in rebus eccle∣siasticis Gubernatorem?

ORTH.

Rectè. Caeterùm, aliud est esse supremum Guberna∣torem, aliud supremum controuersiarum Iudicem. Non requiritur ad supremam Ecclesiae Gubernationem, vt possit in propria persona dubia legis explicare, vel fidei controuersias enodare, sed vt possit ad haec expedienda idoneos cognitores delegare. Champnaeus igi∣tur, pro sua inscitia, quae distinguenda sunt confundit, &, statum quaestionis penitus ignorans, Regem nobis, nos Regi contradicere pueriliter exclamat. Sed nunquid aliud adduxit serenissimi Regis testimonium?

PHIL.

Ecce autem aliud; q Fateor (inquit) quòd de latitudine & extensione potestatis clauium iudicare ad Theologiam spectat.

ORTH.

Et nos omnes, vnà cū serenissimo Rege, idem fatemur.

PHIL.

Et quòd Clerici contra eos Principes, qui bellum contra Iesum Christum gerunt, censuras suas proferre & possint & debeant, absque•••• quòd Laicos earum rerum Iudices faciant.

ORTH.

Si mali Principes, qui in Iesum Christum ferociunt, s••••t ex serenissimi Regis sententia censuris ecclesiasticis obnoxij, ergóne sequitur ex eiusdem sententia Orthodoxos & sanctos Principes (qualis fuit Elizabetha) non esse supremos in rebus ec∣clesiasticis Gubernatores? Quomodo haec cohaerent? Immò Champnaee, etiam boni Principes, si fortè atrociùs peccauerint, se Ecclesiae disciplinae possunt submittere, interim & non desinant es∣se supremi Gubernatores. Ista igitur Champnaee, nimis cruda sunt, & tibi per otium recoquenda. Interea quae sit sapient issimi nostri Regis de suo primatu sententia, ex eiusdem verbis, non coactis aut distortis, sed puris, liquidis, & sponte fluentibus est persp••cu••••. r Sub veteri (inquit) testamento Reges haud dubiè Gubernatores erant ec∣clesiae intra fines suos, corruptelas purgauêre, abusus sustulêre, &c. in sum∣ma, cuncta moderati sunt quae ad Ecclesiasticum regimen qu••qu•• modo per∣tinuerunt. Atque iterum: Vtrùm autem haesententiae, hi tituli, haepraro∣gatiuae, cum alijs infinitis eiusdem notae, tum veteritum no••o Testament•• comprehensis, satis magno argumento sint Regibus Christianis adeccl••s••a•••• intra fines suos, non minùs quàm reliquum populum gubernandum, vt qui custodes sint v••rius{que} tabulae, vtrùm ▪inquam) hoc officium munús{que} Regi∣um cum authoritate cons••ntiat, quam diuinum verbum ijs attribuit, anse∣cus, quiuis aequus rerum aestimator indicet. Ita Rex primatum suum Re∣gium doctissimo serenitatis suae calamo ex sacris Scripturis soli∣dissimè confirmauit. Sed de primata hactenus.

Et vt stylus Regius tam diuinâ, quàm humanâ authoritate niti∣tur, ita & iuramentum, quo hic honor Regi vendicatur. Nam per∣inde licuit ordinibus Anglicanis omnes subditos ad i••s Regium, contra Papam in illud inuolantem, tuendum sacramento astringe∣re, acolim s Iehoidae licuit iuramentum exigere pro Ioa aduersus Athaliam, quae Regnum ••ius inuas••rat.

Notes

• l

  Champ. p. 596.
• m

  P. 578 & 579
• n

  Mal. 27
• o

  Rib. in Mal. c. 1 ••. 16.
• p

  In Mal. ••. ••. 13
• q

  Champ. p. 579.
• x

  1. Sam. 15. 17
• r

  Champ. p. 57••.
• s

  Infra. c. 6. n. 5.
• t

  Champ. ibid.
• u

  ••. Chron 19 4.
• x

  V. 5. 8.
• y

  V. 11.
• z

  Ibidem.
• a

  Rom. 13. 1.
• b

  V. 4.
• c

  U. 6.
• d

  1. Pet. 2. 15.
• e

  Champ. p. 580.
• 2
• f

  Lib. M. S. sacr•• syn. Gul. Warrhil ••1. Feb. 1530. p. 115.
• g

  P. 549.
• h

  Lanc. ••liens. resp. apol. Bellar. pag. 23.
• i

  Champ. qu•• supra.
• k

  ••bide••▪
• l

  Uide T••••••. T••r••i. pa. 359.
• m

  Champ. p. 550
• n

  De schis. p. 77.
• o

  Ibidem.
• p

  Ex actis Sy∣n••di.
• r

  Champ. p. 550.
• s

  Vide Rainold. colloq. cap. 9. Di∣uis. 4. pag. 583, 584. Angl.
• t

  Champ. p. 551.
• u

  An. 359.
• x

  Tom. 1. p. 477.
• y

  Act. & Mon. p. 965.
• z

  Epist. 210. fol. 127, & 1••6.
• ^a Apol. proresp. ad lib. reg. cap. 1.
• b

  Defens. Cath. pa. 40.
• c

  Vid. Antiq. Brit. p. 306.
• 3
• d

  Champ. p. 573.
• e

  Bin. t. 3. p. 3••3.
• f

  Bin. t. 3. p. 631.
• g

  Champ. quo supra.
• h

  Ibidem.
• i

  Ibid.
• k

  Champ. p. 574.
• l

  Canon. ••.
• 4
• m

  Bin. ••. ••. p. 1183.
• n

  Champ. p. 576.
• Bin. t. 2. p. 1182.
• o

  Innotis in Concil. Emerit.
• p

  Champ. p. 577.
• q

  Innoc. 3. ad Petrum Archi. Compost.
• r

  Champ. ibid.
• s

  Lib. 4
• 5
• t

  Ad Scapula•• cap. 2.
• u

  Opt. contr. Par••. l. 5.
• x

  Chrysost. ad pop. Antioch. ••••m. ••.
• y

  Champ. p. 578.
• z

  Consessio Aug. praesat. ad lecto∣rem.
• a

  Aug. ep. 48.
• b

  Contr. Cr••sc. gr••m. l. 3. c. 51.
• c

  Vide colloqui∣um Rain••ld. in fine.
• 6
• d

  Leo ep. 24.
• Champ. p. 220 edit. Angl.
• d

  Champ. p. 559.
• e

  Ibid.
• f

  Champ. p. 560.
• g

  Champ p. 56••.
• h

  Leo epist. 24.
• i

  Io••. de Tur. summa de Eccl. l. 3. c••. 23.
• k

  Leo epist. 2••.
• l

  ••••s epist. 43.
• m

  Champ. p. 564
• n

  Champ. p. 565.
• 7
• o

  Lib. 2 ep. 62. ind. 1••. c. 100.
• p

  Ibid.
• q

  Tortur Tort. p. 172.
• r

  Vide Alanum apol. c. 1. vide Latin. edit p. 26.
• 8
• s

  Champ. p. 556.
• t

  I. 3. c. 2. n. 5. edit. Angl.
• u

  Apol. ••ro iur▪ fidel. p. 127.
• x

  Champ. p. 557.
• y

  Artic. relig 37
• a

  Champ. p. 557.
• 9
• b

  P. 541.
• c

  Ruffin. l. 1. 〈◊〉〈◊〉.
• d

  Haec epist. ba∣betur in antiq. Brit. pag. 5.
• e

  Aug▪ epist. 1••6.
• f

  Aug. ep. 162.
• g

  Theod. l. 1. c. 19
• h

  S••cr. l. 1. c. 20.
• i

  ••us. de vita Canstantini l. 4. c. 42.
• k

  Theod. l. 5. c. ••.
• 10
• l

  Vid. Champ. p. 557.
• m

  Socrat. l. 5. c. 7
• n

  Socr. l. 5. c. 10.
• o

  An. 380. n. 2.
• p

  Champ. p 541.
• q

  Bin. t. 1. p. 732.
• r

  Euseb. de vita 〈…〉〈…〉. l. 3. ••3.
• s

  〈◊〉〈◊〉 l. 1. ••. 7.
• 12
• t

  Bin. •• 2 p. 4.
• u

  Leo ep. 5••.
• x

  Champ. p. 56••.
• y

  Leo ••p. 60▪
• z

  Champ. ibid.
• a

  Ep. 59.
• b

  Bin. t. 2. p. 140.
• c

  Leo ep. 61.
• d

  Bin quo suprà.
• e

  Leo ep. 61.
• f

  Socr. l. 1.
• g

  De vit▪ Con∣stant l. 3
• h

  Apud Bin. t. 1. p. 518.
• i

  Ibid.
• k

  Ap. Bin t. 1. p. 765.
• l

  Vide Tortu∣ram Torti. p. 106.
• m

  Concil. Chal∣ced. act. 1. Bin. t. 2. pag. 1.
• n

  Vid Tort. Tor. 〈◊〉〈◊〉. ibid.
• o

  Ibid.
• p

  Authent. con∣st〈…〉〈…〉lo post a fine.
• r

  Const. 13. 3. in initio.
• s

  Ibid. in fine.
• t

  Const. 123.
• u

  Champ. p. 557.
• x

  Champ. p. 558.
• y

  Carol. in pr••••. in leg. Franc.
• z

  Conc 8. act. 1. Bin. t. 3. ••. ••••0.
• a

  T. 4. part. 11. edit ven. vid. Tort. Torti. p. 349.
• b

  Bin. t. 3. p. ••80.
• c

  Vid. T•••• Tor. p. 34••.
• d

  Champ. p. 56••.
• e

  Pag. 224.
• f

  Bin. t. 3. p. 8••1.
• g

  Videtur aliqua deess•• v••cul••.
• h

  P. 224.
• i

  Pauld ••••st.
• k

  〈…〉〈…〉. To••••. p. 175.
• l

  Act. 18. 17.
• m

  Champ p. 571
• 16
• n

  P. 596 & 544
• o

  In declar. contr. Card. Per••on. p. 7. 〈…〉〈…〉.
• p

  Apol••ro iuram.
• q

  In 〈◊〉〈◊〉. co••tr. C••••d. Perr••••. 〈…〉〈…〉 post medium in resp. 〈◊〉〈◊〉 ••ecun∣dum 〈…〉〈…〉.
• r

  Apol. pro i••∣r••m. fidel. versus 〈…〉〈…〉.
• 17
• s

  ••. Reg. 11. 4.