Tractatus de legibus et consuetudinibus regni Anglie, tempore Regis Henrici secundi compositus, Iusticie gubernacula tenente illustri viro Ranulpho de Glanuilla iuris regni & antiquarum consuetudinu[m] eo tempore peritissimo. Et illas solu[m] leges continet et consuetudines secundum quas placitatur in Curia Regis ad scaccarium et coram Iusticiis vbicunque fuerint. Huic adiectæ sunt a quodam legum studioso adnotationes aliquot marginales non inutiles

Cap. 3.

Post tria essonia rationabilu visum terrae comitantia, vtroque litigantium iterum ap∣parente in Cu••ia, petens ipse lo quelam suam et clameum often dat in hunc modum. Peto versus istum. H. feodū dimidis militis vel du∣as carucatas terrae, in illa villa, sicut ius meum, et hereditatem meam. vnde pater meus vel auus meus fuit seifitus in dominico suo sicut de foodo, tempore Regis Henrici primi, vel post primam coronationem domini Regis. etvnde cepit commoda ad valentiam quin∣que solidorum ad minus, vt in bladis et feni•• et aliis commod••s: et hoc promptus sum

probare per hune liberum meum hominem l. et si quid de eo male contigerit, per illum vel per illū tertiū, et quot voluerit ita poterit nominare, sed vnus tantum vadiabit duellum qui hoc vidit, vel audiuit vel per alia verba sie et hoc paratus sum probare, per hunc libe∣rum hominem meum. I. cui pater suus in∣iunxit in extremis agens, in side qua filius te∣netur patri, quod sialiquaudo loquelam de terra illa audiret, hoc diracionaret sicut id quod pater suus vidit et audiuit. Audita ve∣ro loquela et clameo petentis: in electione ipsius tenentis erit se versus petentem defen∣dere per duellum, vel ponere se inde in mag∣nam assisam domini Regis, et petere recog∣nitionem quis corum maius ius habeat in terra illa. Si vero per duellum defendere vo∣luerit: tenetur tunc defendere ius ipsius pe∣tentis de verbo in verbum sicut versus cum ostendit vel per se vel per aliquem homi∣nem alium idoneum. Sed nota quod post∣quam duellum inde fuerit vadiatum, opor∣tebit eum qui tenet terram defendere per duellum et non de cetero poterit se∣inde

in assisam ponere. Et post vadiationem duelli, poterit iterum se tribus vicibus ratio∣nabiliter essoniare continuis, ex persona sui ipsius. Et aliis tribus vicibus ex persona cam∣pionis sui. Factis autem omnibus essoniis que recte fieri possunt: antequam duellum inde feriatur, necesse habet petens vt in cu∣ria appareat, et campionem suum ibi habe∣at promptum ad pugnandum. Nec sufficiat cum alium tunc demum producere campi∣onem, quam vnum eorum super quos posu∣it diracionationem. Neque enim alium pro eo poterit cambiare post primam vadiatio∣nem. Si veto is qui duellum vadiauit interim pendente lite obierit. Si morte naturali, et hoc fuerit per visinetum declaratum vt sem∣per fieri debet, si de hoc dubitetur: poter it petens ad vnum eorum super quos posuit diracionationem suam primo recuperare, velad alium idoneum, etiamsi nullum ali∣um nominaucrit dum tamen inde s••t testis adoneus, et sic de nouo placitum incipietur. Si vero sua culpa interierit: loquelam ita do∣minus amittet. Item quero vtrum campio ipsius petitoris, alium loco suo possit ponere

in curia ad faciendam diracionationē, qua •• ille susceperat loco suo. Equidem secundum ius et consuetudinem regni antiquam: non licet nisi filium suum legittimum. Et no∣ta quod talis debet esse campio petentis: {quod} fit et esse possit inde testis idoneus. Nec in propria persona sua licebit ipsi petitori pro∣sequi appellum suum, quia id fieri non po∣test nisi per testem idoneum audientem, et videntem. Defendens autem defendere se poterit vel per seipsum sivoluerit, vel per ali∣um ad hoc idoneum, si per alium se defēde∣re elegerit. Si vero campionem produxerit, et ille interim moriatur: quero quid iuris ibi sit. Vtrum is qui tenet possitse per alium de∣fendere an loquelam suam debeat amittere, an tantum seisinam. Hic distinguendum est vt prius. Nota etiam quod campio defen∣dens non poterit loco suo in curia alium ad defentionem illam suscipiendam produce∣re, nisi filium suum legittimum. Contingit autem multociens, quod campio conducti∣cius: in curia producitur pro mercede ad di∣racionationem faciendam. Et si contra illi∣us personam excipiat pars aduersa: dicens

eum minus idoneum propter hoc {quod} premi∣um inde accepit ad diracionationem illam faciendā. Et hoc paratus est probare versus eū si id negare voluerit: aut perse, aut per a lium videntē vbi inde premiū accepit: Super hoc audietur et remane bit principale duellū Si vero super hoc cōuictus fuerit et per du∣ellū victus fuerit cāpio petentis, tunc domi∣nus suus loquelam suam amittet. Et ille cā∣pio tanq̄ victus, omnē legem terre amittet. Scilicet {quod} de cetero nunquam admittetur in curia vt testis, ad diracionationē pro aliquo a∣lio per duellum de cetero faciendam pro se∣metipso autem, poterit vel corpus suum de∣sendendo, vel atrocē iniuriā sui proprii cor∣poris prosequendo, vt de pace domini Re∣gis infracta. Ius etiā suum versus aliū per du∣ellū defendere poterit de feodo et heredi∣tatc sua. Finito autē duello: pena sexaginta solidorum imminebit victo, nomine recre∣antis. Et Preterea legem terre amittet. Et si defensor victus fuerit, dominus eius ter∣ram petitam cum frucribus et commodis tēpore seisine in feodo illo inuentis amittet, nunquam de cetero in curia inde audiēdus.

Ea enim que in curia domini Regis per du∣ellum semel fuerint terminata negotia, per∣petuam habent firmitatem. Et deinde vice∣comiti precipietur, vt victori terram dira cï∣onatam habere faciat, et cum inde in seisi∣nam mittat, per tale breue.

Notes

• De visu et auditu non exigitur ho die iusiuran dum statu∣to. vv. primi cap. 40.