Tractatus de legibus et consuetudinibus regni Anglie, tempore Regis Henrici secundi compositus, Iusticie gubernacula tenente illustri viro Ranulpho de Glanuilla iuris regni & antiquarum consuetudinu[m] eo tempore peritissimo. Et illas solu[m] leges continet et consuetudines secundum quas placitatur in Curia Regis ad scaccarium et coram Iusticiis vbicunque fuerint. Huic adiectæ sunt a quodam legum studioso adnotationes aliquot marginales non inutiles

¶HIC INCIPIT LI∣ber duodecimus de pla∣cito de recto et de diuersis breuibus Regis de recto vicecomitibus, vel dominis feodi direc∣t•••• super diuersis ca∣sibus. (Book 12)

Cap. 1.

PRediota quidens placita de recto, directe et ab ini∣tio venifit in cu∣ria domini Re∣gis et ibi vt dictū est deducuntur et terminantur. Quandoque eti∣am licet ab initio non veniant in curia do∣mini Regi•• quedam placita de recto, veniunt tamen per translationem, vbi curie diuerso∣rum dominorum probantur de recto defe∣cisse Tune enim mediante comitatu, possūt a comitatu ex diuersis causis que superius ex∣posste

sunt ad e. pitalem curiam domini Re∣gis transserri.

Cap. 2.

Cum quis itaque clamet aliquod liberum tenementum vel seruitium tenendū de alio per liberū scruitiū, non poterit inde trahere tencutē in placitum sine breus domini Re∣gis vel eiu; ••ustiē? habebit ergo ad dominū suum de quo id clamat tenere breue de rec∣••o. Quod si placitum fuerit de terra, tale cix.

Cap. 3.

¶Rex Comiti VV. salutem. Precipio tibi quod sine dilatione teneas plenum rectum N. de decem Carucatis terre in Midelton quas clamat tenere de teper liberum seruitiū feodivnius militis pro omni seruitio, vel per liberum seruitium centum solidorum per annum pro omni seruitio, vel per liberum seruitnim vnde duodecim Carucate terre faciunt feodum vnius militis pro omni serui∣tio, vel quas clamat pertinere ad liberum te∣nementum suum quod de te tenet in ca∣dem villa vel in Mortum per liberum serui∣tiū. &c vel per seruitium. &c vel qua•• clamat tenere de te de libero maritagio M. ma∣tris sue, vel in liberum Burgagium, vel in

liberam Elemosynam, vel per liberum serui∣tium eundi tecum in exercitum domini Re∣gis cum duobus equis ad custum suum pro omni seruitio, vel per liberum seruitium in∣••eniendi tibi vnum arbelastarium in exerci∣tum domini Regis per quadraginta dies pro omni seruicio, quas R filius. VV. ei deforciat. Et nisi fecerit vicecomes de Northampton, faciat no amplius inde clamorem audiam pro defectu Iusti••̄. T. &c. Multipliciter au∣tem variari solent de recto huiusmoch breuia diuersis de causis que liquebunt ex diuersis formis breuium subscriptonim. Si vero fuc∣rit placitum de seruitio breue tale erit.

Cap. 4.

Rex N. salutem precipio tibi quod sine dilatione plenum rectum teneas N. de cen∣tum solidatis redditus in illa villae quam cla∣mat tenere de te per liberum seruitium. &c. vel per seruitium. &c. Et nisi feceris vi••̄ Oxo∣nie, faciat ne amplius inde clamorem au∣diam pio defeeturecu. T. &c.

Cap. 5.

¶Rex R. salutem. Precipio tibi, quod iuste et sine dilatione habere facias N. et A vxori sue rationabilem partem suam que e∣os contingit de vno mesuagio in illa villa quam clamant pertinere ad liberum tene∣mentum suum quod tenent de domino Re∣ge in eadem villa, per liberum seruitium du∣••••um solidorum per annum, vel de vna mar∣cata redditus in illa villa quam clamant de libero maritagio ipsius A vnde queruntur quod B. soror ipsius A. cis deforciat. vel quam G eis deforc̄. Et nisi feceris vicecomes faciat ne amplius oportet inde conqueri pro defec∣tu iusticie. T.&c.

Cap. 6.

¶Solent autem placita ista in curiis do∣minorum vel eorum qui loco dominorum habentur deduci secundum rationabiles consuetudines ipsarum curiarum, que tot et tam varie sunt vt in scriptum de facili reduci non possint.

Cap 7.

¶Probantur autem curie ipse de recto defecisse in hunc modum. Conquerente au∣tem se eo qui petit vicecomiti in comitatu et breue domini Regis afferente: mittet vice∣comes

comes ad curiam ips••m die qua litigatoris bus a domino ipsius curie statuta fuerit; ali∣quem seruientem, vt et ille coram quatuor vel pluribus legalibus militibu•• eiusdem co•• mitatus qui ex•• precepto vicecomiti•• ••llic ad∣erunt audiat et videat probationem ipsius petentis scilicet curi••m ipsam ei de recto de∣fecisse in placito ipso Quod et ipse petens si•• esse, suo iuramento et cum duobus aliis id audientibus et intelligentibus, et cum eo iu∣rantibus probabit. Sub tali ergo solēpnitate•• solent loquele a quibusdam curu•• ad comi∣tatus transferri. Et ibi de nouo tractari et ter∣minari sine contradictione vel recuperatione ipsarum curiarum, quam inde habere possūt ipsarum curiarum domini siue heredes quan∣tum ad'illud placitum. Sin autem priusquam curia aliqua predicto modo probetur de recto defecisse loquela aliqua ab ea ad supe∣riorem curiam trahatur, poterit dominus al∣lius Curie die placiti curiam suam ea ratio∣ne repetere quod non dum probata fuerit de recto defecisse, et ita eam per iudicium retro habebit nisi ibi probetur de recto eam vt dictum est defecisse. Sciendum tamen quod

si ad capitalem Curiam domini Regis ita tracta fuerit aliqua loquela, frustra vendica∣bit ibi quis die placiti Curiam suam, nisiter∣rio die ante, coram legalibus hominibus eam vendicauerit. Nullo autem die posito ipsi petenti vnde ipse queri possit, et iuste de dilatione ei facta, sufficit ei falsare Curiam ipsam sub forma prescripta quocunque lo∣co voluerit in feodo ipso. Si dominus nul∣lam habuerit reseantisam super feodum ip∣sum sicut ipsi domino licet Curiam suam ibi tenere, et ipsi petenti diem ponere quo∣cunque loco voluent super feodum ipsum. Extra autem feodum ipsum non licer ei de iure.

Cap. 8.

¶Debet autem impetrari breue solum∣modo ad illum de quo clamat tenere is qui petit, non ad alium nec etiam ad capitalem dominum. Sed quid erit si perens ipse de vno clamat tenere. Et tenens ipse de alio teneat. Equidem in tali casu quia is cui breue dari∣gitur placitum id tenere non potest, cum ali∣um

non possit de curia vnde ipse seisitus esse intelligitur iniuste et sine iudicio disseisire, ex necessitate itur inde ad comitatum. ••t ibi procedit placitum vel in capitali curia. Ita quod vterque dominorum per summonitio∣nem ibi adesse debet, vt vtro••ue presence res agatur sicut superius dictum est in trac∣tatu de vvarrantis.

Cap. 9.

Ad vicecomitem autem prouinciarum, pertinent predicta placita de recto vbi Cu∣rie dominorum probantur de recto defecis∣se. Et alia quedam placita veluti si quis con∣queratur se cune de domino suo quod con∣suetudines et indebita seruitia vel plus serui∣tii exigit ab eo de libero tenemento suo quod de eo tenet, quam inde facere debeat. Item placitum de natiuis vt dictum est. Et generaliter omnia illa vnde breue domina Regis habet vel capitalis Iustic̄ ipse viceco∣mes, de aliquo iusticiando, vel quod ipse rec∣tum faciat, nisi alius fecerit vt predictum est, ad ipsum vicecomitem pertinent audienda et terminanda quorum quedam per breuia

subposita liquebunt,

Cap. 10.

Rex. N. salutem prohibeo tibi ne iniuste vexes vel vexari permittas, H. de libero tene∣mento suo quod tenet de te in illa villa. Nec inde ab eo exigas vel exigi permittas consu∣etudines vel seruitia que tibi in de facere nō debet. Vel que antecessores sui inde non fe∣cerunt nec facere debuerunt tempore. H. re∣gis aui mei et nisi feceris vicecomes faciet ne oportet eum amplius inde conqueri. &c. T. &c.

Cap. 11.

Rex vic̄ salutem. precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias habere. M.R. natiuum suum et fugitiuū suum cum omnibus catal∣lis suis, et cum tota sequela sua vbicunque in∣uētus fueritin balliua tua. Nisi sit in dominico meo qui fugit de teira sua post primam coro∣nationem meam. Et prohibeo nequis eum iuiuste detineat super forisfacturam meam. T. &c.

Cap. 12,

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias habere G••aueria sua per vadium et plegium vnde queritur quod. R ea cepit et detinet iniuste, pro consuetudini∣bus

quas ab eo exigit quas ipse non cognos∣cit se debere et ipsum preterea inde iuste de∣ducifacias ne oporteat eum. &c.

Cap. 13.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias amensurari pasturam de illa villa vnde L. que fuit ••xor P. et R soror sua queruntur quod H. eam iniuste superone∣rat, nec permittas quod presatus H. in ea pas∣tura plura aueria habeat quam habere debe∣at, et quam habere pertinet, secundum quā∣titatem feodi sui quod ipse habet in eadem villa ne oporteat. &c T. &c.

Cap. 14.

Rex vic̄ salutem Precipio tibi {quod} sine dilatio∣ne precipias R. quod iuste et sine dilatione, permittat habere H. aisiamenta sua in bosco et in pastura de villa illa que habere debet vt dicit, sicut ea habere debet et habere solet et non permittas quod prefatus R vel alius ei inde molestiam vel inuiriam faciat ne am∣plius. &c. T. &c.

Cap. 15.

Rex vic̄ salutem. Prohibeo tibi ne permittae quod R. iniuste exigat ab S. de libero tene∣mento suo quod tenet de N. de feodo ipsu•• R. in illa villa plus seruitii quam pertinet ad illud liberum tenementum quod tenet. Et

aueria sua que capta sunt pro illa demanda quā ille non cognoscit ad liberū tenementū suum quod tenet pertinere, ei replegiari faci∣as donec loquela illa coram nobis audiatur et sciatur vtrum illud seruitium debeat vel non. T. &c.

Cap. 16.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias esse rationabiles diuisas inter terram R. in illa villa et in partinentiis et terram D. in illa villa sicut esse debent et solent esse, et sicut fuerunt tēpore Regis Hen∣rici aui mei vnde R. queritur quod A. iniuste et sine iudicio occupauit inde pl••s quam per∣tinet ad liberum tenementum suum de illa villa ne oporteat. &c. T. &c.

Cap. 17.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias tenere rationabilem di∣uisam R quā fecit fratribus hospitalis Hieru∣salem de catallis suis sicut rationabiliter mon∣strari poterit quod eam fecit et teneri debe∣at. T. &c.

Cap. 18.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iusticies R. quod iuste et sine dilatione reddat N. ca∣talla sua vnde queritur quod ea cepit iniuste, et sine iuditio in libero tenemento suo in

illa villa infra disseisinam quam inde ei fece∣rat intra assisam meam vnde ipse recuperauit. seisinam suam coram Iusti••̄ mei, per recog∣nationem de noua disseisina sicut rationabili∣ter monstrare poterit quod ea habere debe∣at ne amplius. &c.

Cap 19.

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod poni facias in respectum vsque ad aliquem termi∣num competentem quando interesse pote∣ris, recognitionem que summonita est inter R &. M. de diuisis de illis villis que per iusti∣cias meas de partibus illis iniuncta est tibi et. H. coram vobis capere eam ad quam capi∣endam vt dicitur attornastis alios loco vestro ad eam capiendam quia non est consuetudo quod ex quo aliquod negotium pertinens ad iusticias meas aliquibus iniungetur tractan∣dum quod ipsi id in alios transferant de re a∣liqua que ad iusticiam meam pertinet. T. &c.

Cap 20,

Rex vic̄ salutem. Precipio tibi quod iuste et sine dilatione facias habere. A que fuit vx∣or R. rationabilem dotem suam. De toto feo∣do quod fuit prefati R. integre et in omni∣bus saluo heredi suo capitali mesuagio et ei∣dem

vxori facias habere aliud mesuagium ni si aliqua terra in qua mesuagium non sit ei nominata sit in dotem. Et non remaneat eo quod feodum prefati R. sit de baronia mea quia nolo nec ius exigit quod vxores militū propter hoc amittant dotes suas. De catall••s autem que fuerunt pref••ti R. precipio quod ea omnia simul et in pace esse f••cias ita quod inde nil amoueatur nec ad diuisam suam f••∣ciendam nec ad aliam rem faciendam donec debita sua ex integro reddātur. Et de residuo post fiat rationabilis diuisa sua secundum cō∣suetudinem terre mee. Et si quid de catallis pref••to R. remotum fuerit post mortem su∣am, reddatur ad alia catalla sua ad soluendum inde debita sua T. &c.

Cap. 21.

Rex illis iudicibus ecclesiasticis salutem. Prohibeo vobis ne teneatis placitum in curia Christianitis quod est inter N. & R. de laico feodo predicti R. vnde ipse queritur {quod} N eum trahit in placitum in curia christianitatis corā vobis quia placitum illud speetat ed coronam et dignitatem meam. T. &c.

Cap. 22.

Rex vic̄ salutem. Prohibe R. ne sequatur pla∣citum in curia christianitatis quod est inter N. et ipsum de layco feodo ipsius R. in villa ipsa vnde ipse queriturquod prefatus N. inde eum traxit in placitum in curia christi∣anitatis coram iudicibus illis. Et si prefatus R fecent te securum de clamore suo prosequē∣do tunc pone per vadi••m et saluos plegios predictum N. quod sit coram me vel Iustiē meis eo die, ostensurus quare traxit eum in placitum in curia christianitatis de layco fe∣odo suo in illa villa, de sicut illud placitum spectat ad coronam et dignitatem meam. T, &c.

Cap 23.

Predicta vero placita siue alia, qualiter vel quo iure deduci siue terminari habeant in diuersis comitatibus, omitto cum propter ipsorum comitatuū consuetudines diuersas, quas quidem singuli comitatus singulas ob∣seruant, tum quia propositi mei breuitas illud non exigit cum non attendam nisi ad ea que in capitali curia regis fieri soleant et debeāt.

Cap. 24.

Sciendum preterea quod in breui de recto

quandoque minus continetur quam in peti∣tione ponatur in curia. Tum circa pertinen∣tiam tum circa alia, quandoque vero plus. Er∣ratur etiam quandoque, circa nomē aliquod in breui ipso positum, quandoque circa quā∣titatem seruitti Quando siquidem minus cō∣tinetur in breui quam in petitione, non plus peti potest per breue illud quam in breui illo contineatur. Qu••ndo vero plus continetur in breui quam in petitione, remitti potest id {quod} de abundanti in eo continetur et residuum auctoritate eiusdem breuis peti potest. Si vero in nomine erratur districto iure, aliud breue petatur. Quando vero circa quantitatam ser∣uitii erratur, districto quoque iure euanescit breue. Contingit autem quandoque tene∣mentum aliquod peti per minus seruitium quam inde debeatur. Vel quam in de fieri so∣leat ipsi domino nunquid tenetur ipsi domi∣nus per breue illud rectū inde tenere in ser∣uitii sui detrimentum. Equidem tenetur, sed post euictionem si perentem euincere con∣tigerit regressum inde habere poterit versus euictorem.

Cap. 25.

Preterea sciendum quod

secundum consuetudines regni nemo tene∣tur respondere in curia domini sui de aliquo libero tenemento suo sine precepto domini Regis vel eius capitalis Iustiē. Ita dico si lay∣cum suerit feodum petitum. Verum si fuerit placitum inter duos clericos de aliquo tene∣mēto, quod sit de libera elemosyna feodi ec∣clesiastici, vel si tenens ipse clericus teneat in libera elemosyna feodum illud ecclesiasticū, quicunque sit pettens placitum inde debet es∣se in foro ecclesiastico de recto: nisi petatur inde recognitio vtrum fuerit liberum feodum ecclesiasticum vel lay eum feo∣dum. Vnde inferius dicetur tunc e∣nim ista recognitio sicut quelibet alia in Curia domini Regis habet tractari.