De laudibus legum Angliæ writen by Sir Iohn Fortescue L. Ch. Iustice, and after L. Chancellor to K. Henry VI. Hereto are ioind the two Summes of Sir Ralph de Hengham L. Ch. Iustice to K. Edward I. commonly calld Hengham magna, and Hengham parua. Neuer before publisht. Notes both on Fortescue and Hengham are added

CAP. VIII. Quibus Personis competit assisa. Excep∣tiones item dilatoriae & peremptoriae. De vocando in auxilium. per eundem descensum.

SCiendum est, qd quibuscun{que} liberis & in statu liberorum existentibus, qd dicatur {pro} hijs qui in nayvitate {pro}crea∣ti sunt, & cum à magno tempore fugerint & ad remota loca extra astrum se transtu∣lerint & tenementa perquisierint, si ab il∣lis eijciantur, competit eis remedium per breue nouae disseisinae, & contra veros do∣minos quia quousque natiuos in seruitu∣tem {per} iudicium redigerint, ad tenemen∣ta seisienda manum apponere non pos∣sunt. Villanis quidem in Astro commo∣rantibus non competit huiusmodi reme∣dium versus veros dominos non magis de perquisito, quam de villenagio. Si tamen de villenagio vel de perquisitis eijciantur per extraneos competit eis remedium {per} breue nouae disseisinae; quia in hoc casu vil∣lan{us} non quo ad verū dominū sed quoad

extraneos {pro} libero habetur. Eodem eti∣am modo Sokemann{us} de antiquo domino, licet contra dominum vel vicinum de eo∣dem socagio placitare non possit nisi per paruum breue de recto clausum, versus ta∣men extraneum si eum eijciat competit ei remedium per breue nouae disseisinae. Competit etiam liberis a magno tempo∣re in seruitutem redactis, illis videlicet quorum patres & aui & quicunque ante∣cessores à tempore quo currit breue de re∣cto in seruitutē redacti fuerint. quamd••u enim in astro morantur competit eis re∣medium ad liberum statum rehaben∣dum per breue Ne Vexes. Et si a tene∣mento eijcian••ur non competit eis aliud remedium quam per breue nouae disseisinae. Sciendum est, quod contra quamlibet {per}∣sonam; dum tamen verus nominetur te∣nens, quo in breui non nominato, nihil impetranti acquiritur. Competit etiam aliquando viro contra vxorem in casu in quo vxor profuga alienat tenementum viri sui, vel etiam tenementum vxoris. Contra impetrantem competunt excep∣tiones aliquando dilatoriae aliquando per∣emptoriae breuis. Dilatoriae; veluti sen∣tentia

excōmunicationis. excipitur etiam contra impetrantem quod nihil habet nisi ratione vxoris, vel contra clericum qui nihil habet nisi ratione ecclesiae suae, de qua non fit mentio in breui, vel quod Villa∣nus vel Sokmannus est, de quorum discus∣sione dicitur supra. Item excipitur con∣tra virum & vxorem, si disseisina facta fuerit mulieri ante matrimonium & con∣querantur ambo disseisiri. Cassatur e∣tiam breue si erratum sit in nominibus per∣sonarum, villae, aut Comitatus. Similiter si dominus quest{us} fuerit se disseisiri de red∣ditu & conuincatur quod seisitus fuerit de redditu per manus villanorum, super quo iacet breue nouae disseisinae de tenemē∣to in dominico potius quam de redditu. Peremptoriae breuis. eo quod alias assisa transiuit; ad quod requiritur quod de eodem tenemento inter easdem personas de eodem tempore. Item si quis clamat liberum tenementum siue exprimat titu∣lum siue non, & recognoscatur {per} assisam quod iure successionis intrauit, & pendet inter eos placitum in Curia Christiani∣tatis de Bastardia; quamdiu fuerit placi∣tum in Curia Christianitatis remanebit

placitum in Curia Regis in suspenso. Competit etiam exceptio quietae claman∣tiae, feloniae praeiudicatae, exchambij & consi∣miles &c. In breuibus assisarum & in om∣bus alijs breuibus generaliter locum ha∣bet ista exceptio, videlicet si tenens dicat quod nihil clamat nisi cum vxore sua con∣iunctim. Et hoc tripliciter, vel qd fuerint similiter feoffati, & tunc habet necesse o∣stendere cartam, vel qd invenit vxorem suam seisitam, antequam eam desponsa∣••it, vel quod tenementum petitum vxori suae descendit iure haereditario post de∣sponsationem. Item alia est exceptio ad cassandum breue videlice•• si tenens dicat se nihil clamare nisi ad voluntatem talis vel se esse villanum alicuius, vel tenere de vil∣lenagio tali; quo comperto vel recognito cassatur breue. in quo casu vel oportet petentem intrudere se in tenementum si potest vel impetrare aliud breue super dominum ipsius tenentis & super tenen∣tem. Item potest excipi quod tenens ni∣hil clamat nisi ratione custodiae talis mino∣ris infra aetatem, qui in breui non nomi∣natur. Replicatio contra istam exceptio∣nem potest esse quod antecessor illius mi∣noris

non obijtinde seisitus, nec die quo obijt habuit aliud in tenemento petito. Si tenens dicat quod antecessor illius minoris ius habuit in tenemento illo, & iterum alia proponatur replicatio quae vera est quod antecessor illius minoris aliquod habuit, sed id quod habuit dimisit ad plenum ei∣dem petenti per feoffamentum, tunc vl∣terius distinguendum est, ex quo tenens cognouit antecessorem minoris aliquod habuisse &c. si antecessor illius minoris obijt &c. vel non, quod fieri non potest, sine breui in quo minor nominetur. quia dato quod assisa transierit contra mino∣rem, minor cum ad aetatem pervenerit non posset facere attinctam, quia fuit neutra pars in breui priori, & sic cassa∣tur breue. Alia est exceptio dilatoria quando reus dicit se non posse respondere sine suo participe; quod est in casu quan∣do haereditas descendit duabus sorori∣bus, aut pluribus vel exitui vnius vel am∣barum, & postquam haereditas partita fuerit, si vnus haeredum de parte sua im∣placitatus fuerit, excipere possit qd tenet in proparte cum tali cohaerede sine quo non potest respondere & in hoc casu p̄ci∣piatur

qd haeredes summoneantur ad re∣spondendum cum ea si voluerint. Et si ad diē venerint & respondere voluerint cum participe audiantur & tunc {pro}cedat pla∣citū vers{us} eos, tanquā vers{us} vnū tenentē. Et si fortè ad diem datū non venerint nec essoniatorē miserint, vel forte ad diem da∣tum per essonium non venerint, respon∣deat tenens solus. Sed sanè intelligatur quod illa exceptio locum habet quando res petitur per ius quod competere pos∣set actori ante mortem communis ante∣cessoris. Quia si quis petat per aliquod ius quod ei competere posset per factum cohaeredis post participationem haeredi∣tatis, satis clarum est qd in hoc casu non habebit auxilium participis. quia potest esse quod cohaeredes rem vnam litigio∣sam vendiderint, vel excambiauerint vel per iudicium per malam defensionem a∣miserint, vel per feloniā forisfecerint an∣tequam cohaeres de re litigiosa fuerit im∣placitatus. In quo casu dicendum est qd de nihilo non est auxilium petendum. Dictum est qualiter petitur auxilium participis quando cohaeredes implaci∣tantur de tenementis. Sed contingit ali∣quando

quod sectae Curiae, Iurisdictiones, libertates, seruicia, & consuetudines veni∣unt in iudicium inter querentem & vnū de participibus tenentem manerium vel tenementum ad quod spectant huiusmo∣di sectae, iurisdictiones, libertates seruicia & consuetudines in quo casu, tenendum est quod sicut tenens habere debuit auxili∣um participis de principali ita habebit de accessorio. Dum tamen illud accessorium ad annuum proficuum extendi posset-hoc obseruato tamen de huiusmodi su∣pradictis quae fuerunt in possessione cō∣munis anteces••oris antequam haereditas fuerit partita & quae ad vnicum haeredē per extentam proficui devenerunt. Et sic excluditur obiectio. In casu, si vnus hae∣redum leuauerit iniustas exactiones & consuetudines de propria sua iniuria in quo casu non erit auxilium participis pe∣tendum. Alius est casus, quo tenens di∣cit quod non potest sine alio respondere videlicet cum Rector implacitatus fuerit de iure ecclesiae suae dicit quod inuenit ec∣clesiam suam seisitam & quod non potest sine patrono & loci Diocesano respon∣dere, in quo casu praecipiatur patrono &

loci diocesano summoneri. Et si venerint vel non venerint vel diem datum per es∣sonium suum non servauerint, seruetur processus supradictus. Alius est casus consimilis quando tenens per legem An∣gliae dicit quod tenementum petitum fuit ius vxoris suae de qua procreauit quendam talem sine quo non debet respondere. Sum∣monebitur tunc ille & post summonitio∣nem seruetur processus supradictus. Sed differunt isti duo casus vltimi â superio∣ribus, quia si tenens in istis duobus casi∣bus vltimis amittat rem petitam nullum erit suum recuperare super episcopum, patronum, aut haeredes, sed in superiorib•• casibus de participibus tenens obseruato suo ordine, si amiserit, recuperabit super cohaeredem per processum vlterius pro∣cedendi. Sed vnam proprietatem ha∣bent omne•• isti casus supradicti quod si∣ue cohaeres siue patronus siue haeres hae∣reditatis quae tenetur per legem Angliae fuerint infra aetatem, generaliter remane∣bit loquela vsque ad aetatem haeredis, & per hoc quod dicitur supra quod rector invenit ecclesiam suam seisitam ••atis exclu∣ditur dubitatio si rector de suo perquisito

vel de sua intrusione aliquid appropri∣at ecclesiae suae, in quo casu non potest auxilium patroni aut Diocesani sui pete∣re. Sed est casus quando mulier dota∣ta implacitatur de dote sua in quo casu distinguendum est vtrum petatur versus eam tenementum vel tenemento anne∣xum, vt iurisdictio vel secta & huiusmodi in valorem partis dotis suae extensa. In primo casu vocare potest ad warrantiam tanquam warrantum dotis suae. In se∣cundo casu cum non iaceat vocare ad warrantiam, habet dicere quod non po∣test sine haerede respondere, & tunc sum∣monebitur haeres ad respondendum fi∣cut praedictum est si voluerit, in quo casu seruabitur processus supradictus. Et in vtro que casu si vxor pro defectu warran∣ti haeredis amiserit, recu{per}abitmulier ex∣cambium non tamen ad plenum valo∣rem rei amissae. Cuius ratio bene patet subtilitèr intuenti. In assisa mortis ante∣cessoris & in alijs breuibus post visum terrae iacet exceptio de non tenura; quae sic debet proponi. dicit B. quod non debet A. ad breue suum responderi eo quod non tenet integram terram versus eum

petitam, eo quod talis inde tantum tenet, & talis tantum inde tenet, quo comperto {per} inquisitionem vel recognitionem cas∣sabitur breue Replicatio contra istam ex∣ceptionem. B tenuit die quo breue fuit im∣petratum & hoc in feodo vel in dominico vel si illa ten••••t de B. ad terminū annorum vel in villenagio vel ad voluntatem, quo com∣perto, vel recognito, stabit breue. Et sci∣endum quod in breuibus Assisarum po∣test proponi ista exceptio cum alijs ex∣ceptionibus tangentibus verba breuis. Sed in alijs breuibus si proponatur cum effectu, cum ea non possunt proponi aliae exceptiones, sed secundum quod {per} eam compertum fuerit, fiat iudicium & hoc diuersimode. quia in breuibus Eschaetae, de ingressu, forma donationis, & consangui∣nitatis, & alijs in quibus non iacet duel∣lum vel magna assisa, si inquisitio facit {pro} excipiente, tunc cassabitur breue & sic est dilatoria. Si {pro} parte adversa recu{per}a∣bit petens tenem̄tum, salua tamen tenenti actione {per} breue de Recto. Et si in breui de Recto proponatur ista exceptio cum effectu adimit ei ius contra quem transi∣uit. Proponitur aliquando exceptio huic

similis, cum non sit, ••ic dicendo, quod te∣nens versus quem petuntur viginti, non te∣net viginti eo quod tenet nisi decem. in quo casu si non possit dicere quis teneat resi∣duum, oportet respondere de eo quod te∣net. Tam in breuibus assisarum quam in alijs breuibus iacent exceptiones dilato∣riae sic dicendo. Tu petis versus A. tantum & versus B tantum, ac si vterque sciret su∣um separale & ipsi tenent in communi, quo comperto eodem modo eri•• vt supra. Et est alia exceptio in assisa mortis Antecesso∣ris sic. tu petis de morte A. & verum est A. obijt seisitus sed post eius mortem intra∣uit B. filius vel soror vel neptis vel consan∣guinea & de sicut non petis seisinam vltimi seisiti peto iudicium, quo comperto cassa∣bitur breue sed fallit hoc casu. in casu sci∣licet in quo non intrat verus haeres, licet habeatur pro consanguineo, de cuius sei∣sina non cassabitur breue, {pro} eo maximé quod si ipse inventus es••et tenens & seisi∣tus potius haberetur pro iniusto deforci∣atore quam pro vero tenente. Item qui∣dam pro ratione feoffamenti quod de∣functus ei fecit, post mortem defuncti in∣greditur tenem̄tum & sub colore feoffa∣menti

est seisitus, licet feoffamentum sic vacuum, venit post verus haeres & eijcit sic seisitum, {per} quod tenementum recu{per}∣abitur per breue nouae disseisinae, & post∣modum verus haeres {per} assisam mortis an∣tecessoris sui pe••at, & excipiatur contra e∣um quod seisitus fuit post mortem ante∣cessoris sui, replicare poterit quod illa seisina adnullari poterit vel adnullata fu∣erit per assisam ••ouae disseisinae per excep∣tionem, quo com{per}to non valebit sua ex∣ceptio. Item duo cohaeredes sunt, vnus antecessor, & vnus ingreditur in tota hae∣reditate & eijcitur postmodum, si nomi∣ne amborum perquiratur breue mortis antecessoris, & excipiatur quod vnus ip∣sorum fuit seisitus post mortem anteces∣soris, non {pro}pter hoc cassabitur hoc bre∣ue, pro eo quod & sunt quasi vnus haeres & per factum vnius, non adnullabitur a∣ctio amborum cum ambo non fuerint sei∣siti. Alia est exceptio in breui mortis an∣tecessoris dicendo, tu petis tenementum de morte talis patris sui & bene cognosco quod obijt seisitus & post mortem eius ego intra∣ui, vt filius suus, nepos, & sumus de eodem sanguine & clamamus per eundem de∣scensum

vnde peto iudicium. proposita ex∣ceptione praedicta, praedictis verbis, nisi in contrarium obijciatur bastard••a vel di∣uersitas consanguinis cassatur breue, & re∣uertetur ad breue de Recto, in quo non ia∣cet duellum nec magna assisa. Sed quid e∣rit si tenens vocet ad warrantiam, & war∣rantus postquam warrantizauerit vel vl∣terius alium vocauerit ad warrantum? postquam warrantizauerit, cassabitur breue per eundem descensum. Et simili∣ter si tenens per legem Angliae dicat quod nihil clamat nisi ratione haereditatis vxoris suae. Et haeres postquam summonitus fu∣erit cassat breue per eundem descensum. Et si postmodum petens perquirat breue de Recto, nunquid poterit tenens defen∣dere se per duellum vel per magnam assi∣sam, cum non sit de sanguine petentis? certe non▪ quia ex quo alias warrantus su∣us cassauit breue per exceptionem eius∣dem descensus, in breui de recto, non ma∣gis defendit se {per} duellum vel per magnam assisam, quam defenderit ille qui prius cassat si compertus fuisset tenens.

Notes

• al. natiuitate.
• al. tenemen∣tum.