A learned commendation of the politique lawes of Englande vvherin by moste pitthy reasons & euident demonstrations they are plainelye proued farre to excell aswell the ciuile lawes of the Empiere, as also all other lawes of the world, with a large discourse of the difference betwene the. ii. gouernements of kingdomes: whereof the one is onely regall, and the other consisteth of regall and polityque administration conioyned. written in latine aboue an hundred yeares past, by the learned and right honorable maister Fortescue knight ... And newly translated into Englishe by Robert Mulcaster.

SEd vt tibi con∣stet, princeps hu¦ius studii forma & ymago, illā vt va∣leo iā discribā. Sūt nā{que} ī eo decē hos pic̄ minor’ et quā∣do{que} vero plura,

quae nominantur hospitia Cācellar’ ad quorū quodli∣bet {per}tinēt centum studentes ad min{us} et ad aliqua eorū maior ī multo nu∣merus, licet nō oēs sem{per} in eis simul cōueniāt. studētes etenim isti {pro} eorū parte maiori, iuue¦nes sūt, originalia et quasi legis ele∣mēta addiscentes, qui in illis {pro}ficien¦tes, vt ipsi matu∣rescunt, ad maiora hospitia studij illi{us} quae hospitia curiae appellantur, assu∣mūtur. Quorū ma iorū quatuor sunt in numero, & ad¦minimū eorum, {per}∣tinēt in forma pre notata, ducēti stu∣dētes aut prope▪

In his enim maio∣ribus hospiciis, ne∣quaquā potest stu¦dens aliquis sustē∣tari minoribus ex∣pēsis in anno, quā octoginta scutorū et si seruientē sibi ipse ibidē habue∣rit, vt eorū habet pluralitas, tanto tunc maiores ipse sustinebit expēsas. Occasione vero sūptuū huiusmodi tm̄ ipsi nobilium filij in hospitiis il∣lis leges addiscūt. Cum pauperes et vulgares, pro filio rū suorū exhibiti∣one tātos sūpt{us} ne¦q̄ant sufferre. Et mercatores raro cupiāt tātis on̄ib{us} annuis, attenuare mercādisas suas.

Quo fit, vt vix do¦ctus in legibus il∣lis reperiatur in re¦gno, qui non sit nobilis et de nobi¦lium genere egres¦sus. Vnde magis a¦liis consimilis sta∣tus hominib{us}, ipsi nobilitatem cu∣rant et conserua∣tionē honoris & famae suae. In his re¦uera hospiciis ma∣ioribus, etiam et minoribus vltra studium legum, est quasi gimnasi∣um omnium mo∣rum qui nobiles decent. Ibi cātare ipsi addiscunt, si∣militer et se excer¦cent in omni ge∣nere harmoniae. Ibi etiam tripudi∣are ac iocos sin∣gulos nobilibus

cōuenientes, qua∣liter in domo re∣gia excercere so∣lēt enutriti, in feri alibus dieb{us} eorū pars maior legalis disciplinae studio, et in festiualibus sacrae scripturae, et cronicarū lectioni post diuina obse∣quia se cōfert Ibi quippe disciplina virtutū est, et vici¦orū oīm relegatio Ita vt {pro}pter vir∣tutis adquisitionē vicij etiā fugā mi∣lites, barones, alii quo{que} magnates et nobiles regni, ī hospiciis illis po∣nūt filios suos, quā¦uis nō gliscāt eos legūimbui discipli¦na, nec ei{us} exerci∣tio viuere, sed solū ex patrociniis suis.

Ibi vix vnquam se¦ditio, iurgium, aut murmur resonat, et tamen delin∣quentes non alia pena, quam solum a communione so¦cietatis suae amoci one plectuntur, quia penam hanc ipsi plus formidāt quā criminosi ali∣bi carcerem timēt aut vincula, nam semel ab vna so∣cietatū illarū ex∣pulsus, nūquā ab aliqua ceterar’ so∣cietatum earundē recipit’ in socium quo ibi pax est continua et quasi amicitia coniunc∣torum est eorum omnium conuer∣satio. Formam vero qua leges il∣lae in his discuntur

hospiciis, hic ex∣primere non expe¦dit, cum tibi prin∣ceps eam experiri non liceat. Scito tamen quod de∣lectabilis ipsa est, et omni modo ex¦pediens legis illius disciplinae, omni quoque affectio∣ne digna. Vnum tamen te scire de∣sidero, quod ne{que} durelianis vbi tam Canones addis∣cuntur, quam Ci∣uiles leges, et quô a quam plurib{us} re∣gionib{us} cōfluunt scolares, ne{que} An daganis, aut ī Ca∣damo, aliaue vni∣uersitate Franciae, preterquā solum Parisiis, reperiunt’ tot studentes in∣fantiam euasi:

sicut ī hoc studio licet ibi addiscētes oēs solum ab An∣glia sint oriūdi.