A learned commendation of the politique lawes of Englande vvherin by moste pitthy reasons & euident demonstrations they are plainelye proued farre to excell aswell the ciuile lawes of the Empiere, as also all other lawes of the world, with a large discourse of the difference betwene the. ii. gouernements of kingdomes: whereof the one is onely regall, and the other consisteth of regall and polityque administration conioyned. written in latine aboue an hundred yeares past, by the learned and right honorable maister Fortescue knight ... And newly translated into Englishe by Robert Mulcaster.

IVratis demum in forma p̄dicta duodecī {pro}bis et le¦galib{us} hominibus habentibus vltra mobilia sua posses∣siones vt p̄dicitur sufficiētes, vnde e∣orū statū ipsi cōti∣nere poterūt, et nulli partiū suspec¦tis nec īuisis, sed e∣isdē vicinis, legetur in anglico corā eis {per} curiā, totū recor¦dū et {pro}cessus pla∣citi qd’ pēdet īter

partes: ac delucidè exponetur eis exi∣tus placiti de cuius veritate iurati•• illi curiā certificabūt: quib{us} {per}actis, vtra∣que partiū {per} se vel consiliarios suos ī presentia curiae, re∣feret et manifesta∣bit eisdē iuratis, ō∣nes et singulas ma¦terias et euidenti∣as, quibus eos do∣cerese posse credit veritatem exitus taliter placitati. Et tunc adducere potest vtra{que} pars coram eisdem ius∣ticiarijs et iuratis, oēs et singulos tes∣tes, quos {pro} parte sua, ip̄a producere velit, qui su{per} sācta dei euāgelia {per} ius∣ticiarios onerati,

testificabūt’ o••a q̄ cognoscūt {pro}ban∣tia veritatē facti, de quo partes con¦tendunt. Et si ne∣cessitas exegerit, diuidentur testes huiusmodi, donec ipsi deposuerint quicquid velint, i∣ta qd’ dictum vni∣us, nō docebit aut concitabit eorū a∣liū ad consimiliter testificandū. Qui∣bus consummatis, postquā iuratores illi deinde ad eorū libitū su{per} veritate exitus hm̄odi, de liberatione quam tam ip̄i optabunt, colloquiū habue∣rint: ī custodia mi∣nistrorū curiae ī lo∣co eis ad hoc assig¦nato, neīterī eos a∣liq subornare vale¦āt,

reuenient illi in curiā, et certifica∣būt iustitiarios su{per} veritate exitus sic iuncti, in presentia partium (si interes¦se velint) et maxi∣me petētis. Quo∣rū iuratorū dictū, per leges Angliae veredictū nūcupa¦tur, et tunc secūdū hm̄odi veredicti qualitatem iustiti∣arij reddēt et for∣mabūt iudic̄ suū. Tamen si pars al∣tera cōtra quā ve∣redictū hm̄odi pro¦latū est, conquera∣tur se {per} illud inius¦te esse grauatū, {pro}∣fequi tunc potest pars illa versus iu∣ratores illos, et ver¦s{us} partē q̄ optinuit breue de attineta.

Virtute cuius, si cōpertū fuerit per sacramentū vigin∣ti quatuor homi∣nū, in forma p̄no∣••ata retornatorū, electorum, et iura ••orum, qui multo maiora habebunt patrimonia quam iuratores primi, quod ijdem primi iuratores falsum fecerunt sacramē∣tū, corpora eorun¦dem primorū iura¦torū prisonae regis cōmittentur bona eorū cōfiscabūtur, ac oēs possessiones eorundem in ma∣nus regis capiētur. domus quo{que} eorū et edificia proster∣nentur, bosci suc∣cidentur, et prata arabuntur, ipsi eti∣am iuratores primi

extunc infames e∣runt, nec alicubi recipientur in tes∣timonium verita∣tis, et pars q̄ succu¦buit in priori pla∣cito, restituetur ad omnia que ip̄e per didit occasione ei{us} Quis tunc (etsi immemor saluti•• animae suae fuerit,) non formidine tantae penae, et ve∣recundia tantae in∣famiae, veritatē nō diceret, sic iuratus et si vn{us} forsan tā∣tus sui honoris {pro}∣digus esse nō pe{per}∣cerit aliqui tamen iuratorū tātorum famā suā nō necli∣gēt, ne{que} bona et possessiōes suas ta∣liter distrahi paci∣entur,

propria cul¦pa sua. Nōne iam hic ordo reuelādi veritatē, potior et efficacior est, quā est processus qua∣lē pariunt ciuiles leges? Non hic pe¦riunt causae aut ius alicuius per mortē aut ob defectū tes¦tium, nō hic pro∣ducuntur testes ig¦noti, conducticij, pauperes, vagi, in∣constātes, aut quo rum conditiones vel maliciae ignorā¦tur. Vicini sunt tes¦tes isti, de propri∣is viuere potentes famae integrae, et opinionis illesae, non per partem in¦curiam ducti, sed {per} officiariū nobilem

et indifferētē elec¦ti, et coram iudice venire compulsi. Isti omnia sciunt q̄ testes deponere norūt et isti testi∣um productorum agnoscūt constan¦tias, incōstātias{que} et famā. Quid vl∣tra? vere nihil est quod veritatē du∣bij de quo conten¦di poterit, detege∣re valebit, qd’ iura torib{us} talib{us} late∣re quomodolibet potest aut ignora∣ri, dūmodo possibi¦le sit, illud venire posse in agnitionē humanam.