Petri Philomeni de Dacia in algorismum vulgarem Johannis de Sacrobosco commentarius. Una cum algorismo ipso edidit et praefatus est Maximilianus Curtze.

22

sit unitas, cum dicit: Unitas vero est. Dat igitur duas descriptiones numeri, unam acceptam a materia, et aliam acceptam a
forma. Dicit igitur: Numerus quidem etca, et patet in littera.
Sed notandum, quod, cum dicit: numerus est unitates collectae,
5 sola materia numeri tangitur, sicut si describatur sive diffiniatur
domus sic: Domus est cooperimentum constans ex lignis et lapidibus, prohibens corruptiones a ventis, ymbribus et caumatibus. (Ex primo de anima). Sed cum dicitur, quod numerus
est multitudo ex unitatibus profusa, tangitur forma numeri.
to Multitudo enim resultat ex aggregatione unitatum; sed, sicut
vult AVICENNA in sua metaphysica, in his, quae aggregationem
sumunt, compositio vel aggregatio est ex forma. Tune sequitur:
Unitas vero etca. Quia (in) describendo numerum usus est
unitate, ideo in parte ista notificat, quid sit unitas, et patet,
15 quia unitas est, qua unaquaeque res dicitur una. Sequitur
pars illa: Numerorum vero, in qua dividit numerum, et facit
duo. Primo enim praemittit divisionem numeri, et secundo membra divisionis declarat. Secunda ibi: Digitus quidem est etca.
Divisio autem numeri ibi data est trimembris, et patet de littera.
20 Cum dicit: Digitus etca, declarat membra dividentia numerum,
et facit tria. Primo enim declarat, quis numerus sit digitus;
secundo, quis numerus sit articulus; tertio, quis numerus sit
compositus sive mixtus; et patent partes. Dicit ergo primo,
quod digitus est omnis hnumerus minor denario, id est minor
25 quam decem, ut unitas, large accipiendo numerum, et binarius,
et ternarius etca. Sequitur illa pars: Articulus est etca. Notificat, quid sit articulus, dicens, quod articulus est omnnis numerus, qui dividi possit in decem partes aequales praecise, ut
X, XX, XXX, centum, mille etca. Decem dividi potest in decem
30 partes aequales, quarum quaelibet pars est unitas; et XX in
decem partes, quarum quaelibet pars est binarius; et XXX in
decem partes, quarum quaelibet pars est ternarius; et centum
in decem partes aequales, quarum quaelibet est denarius sive
decem; et mille in decem partes aequales, quarum quaelibet