Petri Philomeni de Dacia in algorismum vulgarem Johannis de Sacrobosco commentarius. Una cum algorismo ipso edidit et praefatus est Maximilianus Curtze.

5

a qua debuit fieri subtractio, simul iunctis subtrahatur figura
inferior, et residuum loco figurae deletae ponatur. Si vero figura,
a qua mutuanda est unitas, sit unitas, ea deleta scribatur loco
eius cyfra, ne figurae sequentes minus significent, et deinde
operare ut prius. Si autem figura, a qua mutuanda est unitas, 5
sit cyfra, relinquatur intacta, transeatur ulterius ad figuram
significativam, et ibi mutuetur unitas, et in redeundo loco cuiuslibet cyfrae pertransitae ponatur figura novenarii. Cum vero
perventum fuerit ad istam figuram, de qua intenditur, remanebit
tantum denarius. Ab illo igitur denario-et figura, a qua debuit to
fieri subtractio, simul iunctis subtrahatur digitus, et residuum
loco figurae deletae scribatur. Ratio autem, quare loco cuiuslibet cyfrae pertransitae relinquitur figura novenarii, haec est,
quia, si tertio loco mutuetur unitas, illa respectu figurae, a qua
debuit fieri subtractio, valuit centum, sed loco cuiuslibet figurae 15
seu cyfrae pertransitae relinquitur novenarius, qui valet nonaginta,
unde remanet tantum denarius; et eadem erit ratio, si a quarto
loco vel a quinto loco et deinceps mutuetur unitas. Hoc autem
facto subtrahe secundam inferioris a secunda superioris, et negotiandum est ut prius. Sciendum tamen, quod tam in additione 20
quam in subtractione possumus bene a sinistra incipere redeundo
versus dextram; sed tamen, ut prius dicebatur, est commodosius, ut praedictum est. Si autem probare volueris, utrum bene
feceris an non, figuras, quas subtraxisti, adde superioribus, et
sic occurrent tibi eaedem figurae, quas prius habuisti, si recte 25
feceris. Similiter in additione, quando omnes figuras addideris,
subtrahe, quas prius addidisti, et redibunt eaedem figurae, quas
prius habuisti, si recte feceris: est enim subtractio additionis
probatio et e converso.
DE MEDIATIONE. 30
Mediatio est alicuius numeri propositi medietatis inventio,
ut videatur, quae et quanta sit ista medietas. In mediatione
autem tantum unus ordo figurarum et unicus numerus est