Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik.

Ueber eine Algorismus-Schrift des XII. Jahrhunderts. 15 portionibus. Derselbe hat folgenden Wortlaut: "Omnis itaque numerus ad alium comparatus uel erit in multipicitate, cuiu s secis sut duplus, triplus, quadruplus, sic in infinitum. Multiplex vero est, qui continet alium plus quam semel hoc modo 2 et 4; Vel superparticularitate, ut sesqualtera, sesquitertia et deinceps. Est autem superparticularis, qui relatus ad alterum continet ipsum totum et eius vel tertiam vel quartam, sic 3 et 4; Vel superpartiente, ut sunt superbitertius, superbiquartus, sic in infinitum. Superbipartiens dicitur, qui alterumrn semel continet et eius duas tertias vel tres quartas et sic in infinitum, ut hic 3 et 5; vel multiplicitate et parte sie: 3 et 7; vel multiplicitate et partibus hoc modo: 3 et 8." Das ist alles. Hier kennt nun mit einem Male der Verfasser die Bezeichnung zwei Drittel, drei Viertel, welche er im Algorismus nicht benutzt. Das liegt doch jedenfalls an der Quelle, woher er für jedes seine Wissenschaft entnahm. Nun dieses vierte Capitel, das sich im weitern Verlaufe mit Geometrie beschäftigt, beruht eben vollständig auf römischer Tradition, die vorhergehenden auf indischarabischer. Wenn es da heisst: Punctum est, quod parte caret, Punctum est principium lineae. Linea est longitudo sine latitudine. Linearum verum genera sunt tria: rectum, circumferens et flexuosum", und dazu dieselben Figuren wie zu den entsprechenden Worten der Gromatici Veteres;20) wenn es weiter heisst: Rectarum linearum species sunt 6: cathetus, basis, ypotenusa, coraustus, diagonalis, diametrum; wer, frage ich da, kann über den Ursprung solcher Wissenschaft in Zweifel sein? Und ähnlich geht es weiter. Ich will nur einiges noch hervorheben, was von Interesse ist, zum Theil wohl auch aus anderer Quelle. Ob ein Dreieck rechtwinklig, spitzwinklig oder stumpfwinklig ist, wird daraus erkannt, ob die Verbindungslinie der Mitte der Basis mit der Spitze gleich, grösser oder kleiner als die halbe Basis ist. Quadrirt man Basis und Cathetus und zieht aus der Summe beider Quadrate die Wurzel, so erhält man den Podismus,21) und zwar ist in denselben Paragraphen dieselbe Linie auch hypotenusa genannt worden. Den Paragraph De inventione catheti in ysopleuro setze ich vollständig hier her: Cathetus igitur yso.pleuri sie quaeratur. Dimidium lateris in se de altero otoo in se enumeretur, residui latus cathetum sumIpta unitate ponit. Als Beispiel ist ein Dreieck gezeichnet, dessen drei gleiche Seiten 30 betragen, die Höhe ist als 26 bezeichnet. Da 302 - 152 = 262 - 1 ist, so dürfte wohl diese Beziehung mit obigem Wortlaut gemeint sein, und es läge also eine unzulässige Induction vor. Beim gleichschenkligen Dreieck 20) Gemeint sind Gromatici Veteres ed. LACHMANN, Berolini 1848. 21) Dieses Missverständnis stammt bekanntlich aus der Geometrie GERBERTS, der dasselbe wieder selbst aus dem Codex Arcerianus der Gromatici veteres entnahm. GERBERT, Cap. 59.

/ 897
Pages

Actions

file_download Download Options Download this page PDF - Pages #1-20 Image - Page #1 Plain Text - Page #1

About this Item

Title
Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik.
Canvas
Page viewer.nopagenum
Publication
Leipzig,: B. G. Teubner,
1877-99.
Subject terms
Mathematics -- Periodicals.
Mathematics -- History.

Technical Details

Link to this Item
https://name.umdl.umich.edu/acd4263.0003.001
Link to this scan
https://quod.lib.umich.edu/u/umhistmath/acd4263.0003.001/20

Rights and Permissions

The University of Michigan Library provides access to these materials for educational and research purposes. These materials are in the public domain in the United States. If you have questions about the collection, please contact Historical Mathematics Digital Collection Help at [email protected]. If you have concerns about the inclusion of an item in this collection, please contact Library Information Technology at [email protected].

DPLA Rights Statement: No Copyright - United States

Manifest
https://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/api/manifest/umhistmath:acd4263.0003.001

Cite this Item

Full citation
"Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik." In the digital collection University of Michigan Historical Math Collection. https://name.umdl.umich.edu/acd4263.0003.001. University of Michigan Library Digital Collections. Accessed April 30, 2025.
Do you have questions about this content? Need to report a problem? Please contact us.