Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik.

Die Handschrift No. 14836 der Königl. Hof- und Staatsbibliothek zu München. 129
modo dictum est, exemplificare libet. Ecce quadrante octonarius comparetur.
Sed tres unciae in quadrante tenentur, quae per octonarium ductae in
XXIIII surgunt. Sed in XXIIII bis duodenarius apparet; duo igitur asses
ex octonarii et quadrantis multiplicatione veniunt. Itein si octonarius
trienti comparetur, quia triens III unciarum est, quaternarius. per octo- 100
narium multiplicatur. Sed quater VIII XXXII. In XXXII vero bis duodenarius habetur remanentibus VIII; erit igitur ex multiplicatione unciarum
trientis et octonarii XXXII unciae, id est asses II et VIII unciae, id est
bisse. Item quaternarius sextanti comparetur. Sed sextas duarum est
unciarum, binarius ergo in quaternarium ducatur, de quo nascitur octonarius. 105
Quia igitur infra duodenarium remanet octonarius, infra assem etiam erit,
et pro VI1I unciis, idest pro bisse, deputabitur.
115 Videor in culpam illam incidisse in quam PORPHIRIUM, cum de genere
tractabat, dicunt devenisse. Cum enim omnem demonstrationem ex notioribus oporteat constare, deputant illi in vicium ad generis diffinitionem 110
speciem ignotiorem adhibuisse. Ego quippe similiter comprobor. Cum enim
unciarum comparationes ex notioribus monstrare debuissem, minucias ignotiores, id est sextulam, sicilicum et ceteras intermiscui. Sed BOETIUS PORPHIRIO
succurrit et mihi, dum dicam, nullam rem nisi ab his, in quibus substantiam suam habet, posse demonstrari. Sicut enim genus a specie substantiam 115
sumit, sic et uncia a partibus suis, id est sextula, sicilico et ceteris, quibus
praeeuntibus ipsa non manebit. Nec autem paululum unciis intermissis
aliquantulum scribere non pigeat de minutiis, ut et minutiis et unciis pleniter
cognitis de utrorumque divisionibus et ductionibus postmodum abunde
dicatur. Ne mireris autem nos distinctionem inter minutias fecisse, cum 120
et unciae minutiae possint vocari. Uncias quidem propter excellentiam
suaii tantum uncias, minutias vero, quae parvitate sua post unciam locantur,
appellare placet tantum minutias.
Unciae divisione ultimus terminus calcus occurrit. Prima autem
eiusdem divisionem secundum medietatis naturam semuncia suscipit. Unciae 125
1161 igitur | medietas semuncia dicitur; tertia duella; quarta sicilicus; sexta
sextula; octava dragma; duodecima dimidia sextula, vicesima quarta
scripulus; quadragesima octava obolus; nonagesima sexta cerates; centesima
nonagesima secunda calcus. Sed qui fastidium respuunt, non nisi ad
scripulum descendere volunt, qui vicesima quarta est unciae, assis vero i30
ducentesima octuogesima octava, ut in prima paginula huius libelli videre
perfacile est. Ascripulo igitur propter minus capaces incipiens, quod quaeque in se vel in quamlibet aliarum valeat, monstrabo, servata tamen in
illis etiam, sicut in unciis, regula prima universaliter superius dicta.
De mineutiis. Scripulus in scripulum fit pars calci trigesima sexta, 18z
Abh. zur Gosch. der Mathom. VII. 9