Abhandlungen zur Geschichte der Mathematik.

86 1iMaximilian Curtze:
est linea G B. Et quia sapivimus dudum lineam G, et sapimus modo
lineam GB, possumus sapere, quanta est linea BIE. Et quanta est linea DG
ad lineam GE, tanta est linea AB ad lineam BE, et lineae DG et BE
notae sunt: igitur AB linea nota est, et haec est, quam quaerebamus. Et
5 ut brevius, quod superius diffuse dictum est, comprehendatur compendium,
quo philosophia gaudet, ponatur. Qualis comparatio fuerit ZV ad HV, talis
erit GD ad BA. Sit et ZV duplum ad HV, erit GD duplum BA. (Fig. 1.)
IV. ALIA FIGUIRA DE EADEM RE CUM HOROSCOPO. 17.
Ad altitudinem inaccessibilem ob fluvii vel vallis impeditionem sit
10 altitudo quaelibet, ut sit AB, sit fluvii vel vallis impeditio, ut est B C.
Sume horoscopum stans in ripa C, et per utrumque foramen mediclinii
summitatem A diligenter inspice. Considera numerum graduum in mensurae
quadrato, qui verbi gratia notatur quaternario numero, per quem summa
totius quadrati, scilicet CXLIIII, | diuidatur, et quarta pars reperta, vide-46v
15 licet XXXVI, conscribatur. Post haec de C ad D certa spatii quantitas
metiatur, quae exempli gratia quadragenario numero praenotatur. Iterum
sume horoscopum stans in fine D), et per utrumque foramen, ut prius,
summitatem A inspice. Perpende iterumn numerum graduum in quadrato,
qui signatur in figura ternario numero, per quam denuo summa totius
20 quadrati dividatur, et pars tertia, quae est XLVIII, iuxta quartam, quae
est XXXVI, conscribatur, et minor numerus de maiore, id est XXXVI de
XLVIII, tollatur, et quod remanet, id est XII, cum latere quadrati, quod
XII est, comparetur, et numerus remanens et latus quadrati aequalis pronuncietur. Et sicut ultimum remanens XII lateri quadrati XII aequalis
25 habetur, sic spacium CD spacio AB aequale affirmetur; et quota pars
ternarius, qui est ultimus numerus graduum, in XII iudicatur, eadem pars
AB in BD spatio sine dubio dicatur. Est igitur XL AB, sicut est XL C1D,
et est CLX totum BD, et est CXX BC. (Fig. 2.) 47r
V. AD ALTITUDINEM CUM SPECTLO VEL AQUA METIENDAM. 24.
30 Posito in speculo centro, vel in media scutella plena acuae, constituatur in plano arvo, et tarn diu a geometra huc illucque diligenter trahatur, donec per medium centrum unius supradictorum cacumen rei metiendae
aspiciatur. Cacumine invento spatium, cuod continetur inter pedes mensurantis et centrum speculi vel medium vasis limphae pleni diligenter mensu35 retur, et post haec non minus caute metientis statura comparetur, et ut
fuerit illud spatiun ad metientis staturam, sic erit linea a medio centro
speculi usque ad radicem altitudinis ad altitudinem rei metiende.