Si Apolinario Mabini laban kay Hen. Antonio Luna / sinulat ni José P. Santos ; may paunang salita ni Gregoria de Jesus.

v

SI MABINI NIA BA ANG "UTAK N(G HIMAGSIKAN"?
Kung marami man ang kumikilala sa kabayanihan ni
Mabini ay marami rin naman ang tumatawad sa kanyang
kadakilaan. Si Mr. Austin Craig, bantug na pilipinistang
amerikano, ang nagsabing "Rizal the Creator, Bonifacio the
Preserver, and Mabini the Destroyer"' na sa wikang tagalog
ay "si Rizal ang tagalikha, si Bonifacio ang tagapag-ingat
at si Mabini ang tagapagwasak". Ang nasirang Felipe G.
Calderon ay nagkaroon din ng iiang "hagkis" o "pilantik"
kay Mabini, samantalang si G. Epifanio de los Santos
Cristobal ay pumuna naman sa kanyang "Sampung Utos"
at sinabing ang ikasiyam na pangkat nito ay hindi nasasalig
sa mga itinatadhana ng C6digo Penal. Si Dean Maximo M.
Kalaw ng Unibersidad ng Pilipinas ay nagpakilala rin ng
ilang pagsalungat sa kuru-kuro ni Mabini, matapos patunayang ang kanyang LA REVOLUCION FILIPINA ay sinulat na
hindi kaharap ang mga kinakailangang kasulatan at ibinatay
na lamang sa mga salaysay ng ilang kaaway ni heneral
Aguinaldo. Nguni't ang matindi sa lahat ay ang "Mabini
ante Mabini" (Si Mabini sa harap ni Mabini) ni Dr. Trinidad H. Pardo de Tavera, na hindi lamang tumatawad sa
kakayahan ni Mabini kundi naglalagay pa sa kanya sa alanganin. Nagkaroon ako ng salin nito na kaloob sa akin ni
Dr. Pardo de Tavera, at sa saling iyan nanggaling naman
ang inihulog sa wikang ingles ni Mr. Austin Craig na napa* lathala sa THE TRIBUNE noong ika-22 at 29 ng Agosto ng
1926. Ang orihinal na nakasulat sa kastila ay siyang hindi
pa nahahayag.
Sa isang liham na ipinadala ni Dr. Trinidad H. Pardo
de Tavera kay Wenceslao E. Retana, paham na mananalay30