Dosparth ar yr ail rann i ramadeg a eluir cyfiachydiaeth. [Parts 2-6]

BERF Y DRYDED O, R VITH RANN O‘MADROD.

Mo.

Beth yụ berf?

Gr.

Rhann o‘madroḍ yn arụyḍhau bod, gụneuthur, ne ḍioḍef, mal: ụyf, caru, cerir, a honn a dreiglir ụrth foḍion, ag amserau.

Mo.

Pessaụl rhyụogaeth berf y syḍ?

Gr.

dụy un bersonaụḷ, un araḷ amhersonaụl. Personaụl y gelụir honno, a fo centhi. ymhob person amrafael derfyn, mal: cerais, ceraist, ca∣roḍ, arc. Ond cenn y ferf amhersonaụl, nid oes onid vn terfyn i bob person, mal: em cerir, eth gerir, ei cerir, en cerir ech cerir, eij cerir.

Mo.

pessaụl cenedlaeth syḍ i ferf?

Gr.

Pedair, un, a elụir gụneuthuriaụl, am i bod yn arụyḍhau gụneuthur rhyụ ụaith, ag e fyḍ gen honn air araḷ i ḍerbyn, ne i ḍioḍef, gụeithred y ferf. hụnn a eilụ‘r ḷadinụyr accusatiuum patientis, mal; mi a ụelafụr, ḷythr a scrifennoḍ sion, mi, a Sion syḍ yn ụneuthuriol. s. agentes, i‘r ber∣fau

hynn, gụr a ḷythr sy‘n ḍyrbyniaụl iḍynt. Yr ail yụ berf ḍioḍefaụl, eithr yn y gymraeg nid oes un o honynt yn bersonaụl, megis y doe∣daf yn helaethach pan ḍelụyf, yn ij cylch hụ∣ynt, aij treigliadau. Y drydeḍ yụ‘r fer fneo∣dr; honn ụeithiau a arụyḍha bod, mal: ụyf, mae syḍ arc. ụeithiau araḷ mae hi yn arụyḍhau gụneuthuriad, ond ni byḍ centhi un derbyni∣aụl. (megis y doedais fod i bob berf ụneuthu riaụl) mal: mi a gochais, mi a glụyfais, mi a ny chais, mi a gerḍais, mi a brifiais. Etto mae rhai o‘r berfau neodr, a gant rai oi cyfnesseifi∣aid ijhun ụeithiau, yn ḍyerbyniaụl iḍynt, mal: mi a gysgais gyntyn, mi a ụylais laụer deigr. Mae berfau neodr eraiḷ, y byḍ yr un peth yn ḍerbyniaụl ag yn ụneuthuriol i ḍynt. O‘r na∣riaeth yma y mae pob berf ganmụyaf, syḍ a‘r silḷaf, ym, yn i dechrau, mal: ymadferth se recuperare ymgadu se seruare, ymgyphroi se irritare, ymḍadlau inter se litigare, ymlaḍ a‘r accen yn y ḍiụaethaf se laedere, Ymlaḍ a‘r

accen yn y gyntaf, mutuo se laedere, siue pu∣gnare. Odid un ferf ụeithredol na thry i‘r naturiaeth yma pan ḍoder, ym, oi blaen yn∣glyn ahi. Y bedụareḍ yụ‘r ferf gyphred in, a fyḍ ueithiau megis neodr heb vn derbyniaụl. centhi, ụeithiau araḷ vn fraint a‘r ụneuthu∣riaụl yn berchen derbyniaụl, mal: mi a go∣dais yscyfarnog, mi a godais om gụely

Mo.

Pessaụl moḍ syḍ i dreiglio berf ụrtho?

Gr.

Pump, s. moḍ managaụl, gorchmynnaụl, dymunaụl, cyssyḷtiaụl, anherfynaụl:

Mo.

Beth yụ moḍ managaụl?

Gr.

Y ferf a fyḍ o‘r moḍ managaụl, Pan fytho yn dangos ne‘n manegi peth, mal: mi a gloụais rai yn siarad: a hefyd pan ofynner cụestiụn mal: pụy syḍ yna? a glouaisti‘r son?

Mo.

Pabryd y byḍ berf o‘r moḍ gorchmynnaụl?

Gr.

Pan fyther yn gorchymyn i un ụneuthur rhyu beth, mal: aed ef ymaith, dos di adref, cerḍụn yn phest.

Mo.

Mae beḷḷach y moḍ dymunaụl.

Gr.

O‘r moḍ yma y byḍy ferf pan ḍymuner ụrthi

ụneuthur, ne fod rhyụ beth. Ag e fyḍ un o‘∣rhain yn ụastad, ne‘r cyphelib gida‘r ferf o‘r moḍ yma. s. onad, o nas, duụ na, IESV na, Mair na, ò ḍuụ na, mal IESV nad aethyt, o na baụn, mair nas gụelsụn.

Mo.

Mae‘r moḍ cyssyltiaụl?

Gr.

hụnn a fyḍ bob amser ynghrog ag megis ụedi i gadụyno a berf araḷ, nail ai o‘r blaen, yntau a fo yn callyn, a heb gynhorthụy honno, ni eiḷ y moḍ cyssylti∣aụl ụneuthur ymadroḍ berphaith fyth, mal; pe gụelụn sion, pan ḍelụyf, os dechreuaf, pe buassụm. Amherphaith yụ pob un o‘r doe∣dia dau hynn, onis cyfloụnir hụynt a berfau o foḍ araḷ, mal: pe gụelụn Sion mi a chụarḍụn mi a dalaf penn ḍelụyf, os ḍechreuaf, mi a ụna benn, pe buassụn yno ni thoụssụn a son.

Mo.

Beth am y mod anherfynaụl?

Gr.

Ei gelụir feḷḷy am nad oes ynḍo amrafael derfyn, rhụng y naiḷ berson ar ḷaḷ. Eithr ynḍofè yrun fath derfyn syḍ i‘r gair ymhob person. hefyd ni byḍ un henụediụedigaụl i‘r ferf a fo o‘r moḍ

hụnn. na chụaith ni chair mo‘r moḍ yma heb ferf aral, mal: ụyf yn caru geḷḷi garu, ef a ḍechin gerḍed.

Mo.

Pessaụl amser syḍ i ferf?

Gri.

pump hefyd. s. un presennol, tri darfodedig, ag un arḍyfodaụl.

Mo.

Pa∣ryụ amser yụ‘r presennol?

Gr.

ef a elụir hụnnụ cynhyrchiaụl, ne gynrhychiaụl, ag a ḍengys naiḷ ai bod peth, yntau i ụneuthur me∣ụn amser presennol. s. yroụron ne pan fyther yn doedyd, ag yn son amdano, mal: ụyf, mae‘n scrifennu, yrydys yn caru,

Mo.

Mae‘r tri amser darfodedig?

Gr.

y cyntaf yụ‘r dar∣fodedig amherphaith a hụnn a ḍengys fod peth nei ụneuthur meụn amser aeth heibio, tan adel y peth ne‘r gụaith yn anorphenn, ag yn amher∣phaith mal: oeḍụn yn adeilad, oeḍyt yn cyscu, nid yu‘rhain yn yspyssu ḍarfod gorphen y peth ond bod ar y ụeithred meụn amser aeth heibio

Mo.

Mae‘r ail ḍarfodedig amser?

Gr.

hụn∣nụ a elụir darfodedig perfrhaith, am iḍo fod yn dangos ḍarfoḍ gụneuthur y peth, ne ḍarfod

i‘r peth ḍioḍef, ne ḍarfod iḍo fod, cyn yr amser presennol, nid bod yn i ụneuthur ef. Ond bod ụedi gorphenn y gụaith, mal mi a ‘deiliadais, mi a gyscais, ti a ḍoedaist arc.

Mo.

Mae‘r try∣dyḍ darfodedig amser?

Gr.

hụnnụ yụ‘r darfo∣dedig mụy na pherphaith ag a ḍengys ḍarfod gụneuthur y peth ne ḍarfod iḍo fod cyn rhyụ amser aeth heibio, mal: mi a brynnassụn y march flụyḍyn i heḍiụ, mi a fuassụnn yno cyn idofè ḍyfod.

Mo.

dangossụch beḷḷach yr arḍy∣fodaụl.

Gr.

Pan fyther yn son am ụneuthur peth rhagḷaụ, ne am fod rhyụ beth ar ḍyfod, ne ar ḍioḍef ynol ḷaụ, hụnnụ a elụir futtur, ne ar∣ḍyfodaụl amser mal cyscaf, doedaf, byḍaf. scri∣fennaf, yfaf ḍiod arc.

Mo.

Pessaụl ansaụḍ syḍ i ferf?

Gr.

dau, sengl, mal: caru, dyscu, a chyfansoḍedig, mal: dirgaru, iaụnḍyscu, cam∣ḍyscu.

Mo.

Pessaụl phụrf a eiḷ fod i ferf.

Gr.

dụy, un gyssefinaụl, mal cnoi, dodi, ḷaḍ, a phob un ni thyfo aḷḷan o air araḷ. y phurf araḷ gofe redigaul yụ am i bod yn goferu aḷḷan o air araḷ

mal o fụyd, bụytta, o eirin, eirina, o laụn ḷenụi, o sefyḷ, sefyḷian.

Mo.

Mi a ụelaf fod pob berf ganmụyaf syd oferedigaụl yn tarḍu aḷḷan ụei thie o ferf, ụeithie o henụ, doedụch yn gyntaf pa foḍ y tyf hi aḷḷan o henụ sylụeḍaụl?

Gr.

Ymbeḷ ụaith y ferf a phurfheir o‘r henụ y bo i gụaith hi yn i gylch, mal: o lụynog ḷụynocca, o ḍiod diota, o byscod pyscotta, feḷḷy cyphḷocca, adara, ytta, amser araḷ o‘r ermig ne‘r strufenn y gụneler gụaith, y ferf a hi, mal; o ḍraened, draenetta, o sauth seuthu, o chụib chụi banu, ueithiau araḷ o‘r gụaith ihun, mal: o phonnod phonnodio, o ḍyrnod, dyrnodio, o naid neidio.

Mo.

Mae‘r moḍ y baglura berf aḷḷan o‘r henụ damụeiniaụl

Gr.

rhai o‘r cy∣fryụ yma a‘rụyḍhant ḍechrau bod hynny mae‘r henụ gụann yn i arụyḍhau, ne ogụyḍ at hynny, mal ḷaụenụ dechrau bod yn ḷaụen, oeri, digio, myned yn ḍig, yn oer. cochi, duo, glassu, arc. feḷḷy ụeithiau o‘r sylụeḍaụl, nossi meyned yn nos. Rhai erail sy‘n arụyḍhau tystiolaeth,

ne fod yn peri, ne‘n gụneuthur y peth y mae‘r henụ gụann yn i ḍangos, mal: ḷaụenhau dyn, i ụneuthur yn ḷaụen, moụrrhau gụr, dangos ne tystlaethu i fod yn faụr amlhau, purhau, gla∣nhau gụneuthur yn aml, yn bur, yn lan: ag feḷḷy byḍ bob amser gamụyaf pan ḍoder hau, ynniụeḍ henụ damụeiniol, mal: byụhau ui∣uificare, ḷaụenhau laetificare, yscafnhau, le∣uius facere. gụirhau, uerificare, phyrfhau, firmare, ụeithiau hefyd pan ḍoder, hau, yn obennyḍiad i henụ Sylụeḍaụl e ụna‘r un phunyd, mal: arụyḍhau significare, arụy∣ḍo arnaf ymprydio, Amhynny, da yụ edrych (os myn dyn ḍeaḷt naturiaeth y berfau yma yn gụbl) pan egino berf aḷḷan o henụ, pa un a ụna hi, ai arụyḍhau bod yn pụyso at naturiaeth yr henụau hynn, yntau dangos i fod o‘r naụs hụnnụ, yntau peri, ne dystlaethu hynny, mal: ḷaụenu, dechrau bod yn ḷaụen, ḷaụenychu, ne laụenhau, gụncuthur un yn ḷaụen. Arụyḍo bod yn arụyḍ, ag

arụyḍhau yrun phunyd cyfioụnhau dyn a una duụ, 5. gụneuthur yn gyfion, mae dynnion yn cyfioụnhau duụ. 5. yn dangos, yn tystlaethu, ne‘n aḍef i fod ef yn gyfion. yr ustus syḍ he∣fyd yn cyfioụnhau dyn penn farno i fod ef yn ụirion: mal, qui iustificat impium, abomi∣nabilis est apud deum, yneb a cyfioụnhà‘r annụiol, mae ef yn phiaiḍ garbron duụ. ụei∣thiau o un ferf e darḍa un araḷ, mal o sefyḷ, sefyḷiach, ne sefyḷian, a rhain syḍ yn ḷeihau, ay yn gụaethyga synnụyr i gyssefin megis y doedais ụrth ḍosparth yrhenụau ḷeiedigaụl,

Mo.

pessaụl rhif syḍ i ferf?

Gr.

dau megis i rhannau o‘r blaen. unig. cerais, ceraist, caroḍ: ḷiossog, mal: carassom carassoch; carassont.

Mo.

pessaụl person a damụain i ferf?

Gr.

tri, mal y gụelụch yn y Siamlhau uchod.

Mo.

mae‘r moḍ beḷḷach, y treiglir berf ụrth y moḍau, a‘r amserau, a gyfrifassoch uchod?

Gr.

yn gyntaf peth rhaid yụ gụybod, nad oes un ferf yn y gymraeg, (oḍieithr y ferf syl∣ụeḍaụl. 5. ụyf, ụyt, buum. 5. sum, es, fui.) ai hoḷ amserau genthi, heb ḍiphig orhynnḷeiaf, yr amser presennaụl arni, yn y moḍ mana∣gaụl, a‘r darfodedig amherphaith hefyd.

Mo.

onid oes moḍ i glyttio hynn oḍiphig, mal y gaḷḷer cael ymadroḍ yn y gymraeg cyfat∣tebaụl i‘rhessụm ḷadin ḷe bo‘r ferf o‘r amser presennol, ne ḍarfodedig amherphaith ynḍo, megis amo, amabam?

Gr.

oes, trụy gynhor∣thụy y ferf sylụedaụl a chyph y ferf ihunan gida hi, ag, yn, oflaen y cyph mal: amo ụyf yn caru, amabam, oeḍụnn yn caru

Mo.

Beth yụ cyph berf?

Gr.

cyph berf yn y gymraeg yụ‘r moḍ anherfynaụl, canys o hụnn y mae‘r ḷaiḷ, igyd yn egino, ag yn bagluro aḷḷan, me∣gis cangau o‘r boncyph.

Mo.

oes un ferf gynhorthụyaụl ond y ferf sylụeḍaụl yn unig?

Gr.

mae dụy fath ar ferf gynhorthụyaụl, un mor ang-henrhaid ag na eḷḷir bod hebḍi o mynnir treiglo berf trụy bob moḍ, ag amser: ag ai gehụr cynhorthụyaụl anhepcor, am na eiḷ berf gael i chụbl dreigl heb i help hi, mal ụyf ụyt, a rhain. yn unig neij cypheḷib, syḍ o rhoụogaeth yma. Mae rhai eraiḷ a fyḍant: gynhorthụy, i dreiglo berf megis darfu, ne gael, mal: darfu im ginieụa dros mi a ginie∣ụais: mi a gefais fynghuro yn ḷe em curụyd. Ond am nad ydyụ ‘rhain angenrheidiol, ob∣lygid bod genthynt ijhun yr amserau hynn, eij gelụir cymorth afraid, ne ferf gynorthụyaụl dianhepcor.

Mo.

moessụch yn gyntaf dim dreigl y ferf gynhorthụaụl anhepcor.

Gr.

Treigl berf gynorthụyaụl anhepcor, moḍ managaụl, amser cynhyrchiaụl.

rhif unig	ụyf	rhif ḷioss	ym	ne	ydụyf	rhif lioss	ydym
ụyt	ych	ydụyt	ydych
yụ	ynt	ydyụ	ydynt

Veithiau e roir, y, rhagụas y ferf o flaen pob un o rhain, yn gyfan soḍedig a hụynt, ag, r, ne, ḍ, rhụng y rhagụas a‘r ferf, rhag ymgyfarfod o‘r bogeiliaid ynghyd mal: yrụyf, yrydụyf, yḍụyf, yḍ ydụyf, ag feḷḷy ymhob person yn y ḍau rif.

Mo.

oes un ferf gynhorthụyaụl anhep‘cor ond honn?

Gr.

nag oes a dreiglir trụy bob moḍ ag amser. etto e gair, oes, ne, mae, yn y trydyḍ person, a maent yn y trydyḍ liossaụg. mal oes neb yn ty; mae Sion? maent igyd yn ty. ar ferf, syḍ, a gair ymhob rhif a pherson. mal: myfi syḍ, tydì syḍ, efò syḍ, 〈◊〉〈◊〉.

Mo.

ai gụaeth pa un o‘rhain a ḍoeder ••mhob mann, yntau mae rhagor, rhụng, yụ, ydyu, mae, ụyf, syḍ?

Gr.

mae rhagor maụr rhyngthyn meụn cymlheth ymadroḍ, mal y cair gụeled ụrth ḍygluro, a thraethu cy∣straụiaeth, canys ni eḷḷir doedyd, pụy oes yn 〈◊〉〈◊〉, ne pụy mae yn ty, ond pụy syḍ yn ty. f••lly hefyd nis doedir fyth, syḍ neb yn ty, na mae neb yn ty? eithr oes neb yn ty? arc.

Darfodedig amherphaith.

unig	oeḍụn	ḷioss	oeḍem	ef a eḷḷir rhoi, yr, ne yḍ, ••flaen pob un, mal: yroedụn yḍoeḍụn arc.
oeḍyt	oeḍech
oeḍ, ne ydoed	oedent

Darfodedig perphaith.

unig	bum	ḷioss.	buom
buost	buoch
bu.	buont

Darfodedig mụy no pherpbaith.

unig	buassụn	ḷioss.	buassem
buassyt	buassech
buassai	buassent.

Ardyfodaụl.

unig.	byḍaf	ḷioss.	bydụn
byḍi	byḍuch
byḍ	byḍant

Moḍ gorchmynnaụl

Amser cynhyrchiaụl ag Ardyfodaụl yn gynherfyn Y mhob person.

unig	byḍdi	bydụn	mae diphig y person unig cyntaf yn y moḍ yma, am na eiḷ neb or chymyn iḍo ihunan.
byḍed ef	byḍụch
	bydent

Moḍ dymunaụl.

Amser cynhyrchiaụl, amherphaith ag arḍyfodaụl tan yr unryụ derfynau

unig. o na	bydụn	lioss. o na	byḍem
byḍyt	byḍech
byḍai	byḍent

ne ụrth berf eḍdrychiaḍ bụrụ, ḍ, ymaith a throi, y, yn a, mal:

unig o na	baụn	ḷioss. o na	baem
hayt	baech
bai	baent

Amser perphaith, mụy no pherphaith yn gynherfynaụl.

unig. o na	buassụn	ḷioss. o na	buassem
buassyt	buassech
buassai	buassent

Moḍ Cyssyḷtiaụl

Amser cynhyrchiaụl a‘r arḍyfodaụl yn gynherfyn

unig, pan	fyḍụyf	ḷioss. pan	fyḍem
fyḍych	fyḍoch
fyḍo	fyḍent

Ne droi, ḍ, yn th. ymhob rhif a pherson, mal: pan fythụyf, fythych, fytho, fythem, fy∣thech fythent. Ne‘n berfeḍdruch trụy fụrụ, yḍ, ne, yth, ymaith, mal: pan fụyf, fych,

fo, fom, foch, font,

Amser amherphaith

vnig, pann	fyḍụn	ḷioss. pann	fyḍem
fyḍyt	fyḍech
fyḍai	fyḍent

Ne ụrth perfeḍdrychiad, magis uchod yn y moḍ dymunaụl mal:

vnig pann	faụn	ḷioss. pann	faem
fayt	faech
fai	faent

Amser perphaith, a mụy no pherphaith.

vnig pann	fuassun	ḷioss. pann	fuassem
fuassyt	fuassech
fuassai	fuassent

Moḍ anherfynaụl, amser cynhyrchiaụl ag amherphaith.

Bod, esse. perphaith, a mụy no pherphaith ụe∣di bod, ne ḍarfod bod. fụisse.

Arḍyfodaụl. arfedr, ne ar oḍe bod, ne arfod. fore.

Mo.

Moessuch beḷḷach dreigl rhai o‘r cyn∣horthụyaụl afraid.

Gr.

nid oes gen y ferf, darfu, ond y trydyḍ person megis berf amher∣sonaụl, mal: darfu; darfassai, derfyd, i mi, i ti, i Sion gyscu, arcy;

Caphel, ne cael yn berfeddrụch

Amser perphaith.

vnig.	Cefais	ḷioss.	coụssom
Cfaist	coụssoch
Cafoḍ	coụssont

Amser mụy nαpherphaith.

vnig.	Coụssụn	ḷioss.	coussem
Coụssyt	coụssech
Coụssai	coụssent

Amser arḍyfodaụl.

vnig.	caf	ḷioss.	caụn
cai	ceụch
caiph	caant

Moḍ dymunaụl, amser cynhyrchiaụl ag ardyfodaụl tan yr unterfynau.

vnig. o na	chaphụn	ḷioss. o na	chaphem
chaphyt	chaphech
chaphai	chaphent

ne‘n berfeḍdrụch trụy dynnu ymaith, ph, o ga∣nol pob un, mal:

vnig. o na	chaụn	ḷioss. o na.	chaem
chayt	chaech
chai	chaent

Perphaith, a mụy nαpherphaith.

O na choụssụn arc. megis ụchod ym y moḍ managaụl.

Moḍ cyssyltiaụl, amser cynhyrchiaụl ag arḍy∣fodaụl yn gyngair.

vnig pann	gaphụyf	lioss. pann	gaphom
gaphych	gaphoch
gapho	gaphont

ne, n berfoḍḍrụch pann gaụyf, gaych, gapho, gaom, gaoch, gaont.

Amser perphaith, a mụy nαpherphaith.

Os coụssụn, coụssyt, arc. megis uchod.

Dyma dreigl berfau eraiḷ syḍ ag eissiau cyn∣horthụy y rhai ụchod, oi treiglo.

Moḍ managaụl amser cynhyrchiol.

vnig.	ụyf	yn carụ ḷioss.	ydym	yn caru.
ụyt	ydych
ydyụ	ydynt

Anfynych y cair yr amser yma heb gymortha, etto meụn rhyụ ferf e gymrir yr arḍyfodaụl yn ḷe‘r cynhyrchiaụl. mal: mi a ụelaf, mi a gloụaf, uideo, audio.

Amser amherphaith.

vnig	oeḍụn	yn caru. ḷioss,	oeḍem	yn caru
oeḍyt	oeḍech
oeḍ	oedent

Amser perphaith.

vnig.	cerais	ḷioss.	carassom
ceraist	carassoc••
caroḍ	carassont

Amser mụy nαpherphaith.

unig	carassụn	ḷioss.	carassem
carassyt	carassech
carassai	carassent

Mae‘r amser mụy no pherphaith yn gyn∣gair yn y moḍ yma, yn y dymunaụl, ag yn cyssyḷtiaụl, ond bod gen y moḍau eraiḷ, rag∣ferf, ne gyssyḷtiad yn arụyḍ oi blaen. a‘r moḍ managaụl heb un arụyḍ.

Amser arḍyfodaụl.

vnig.	caraf	ḷioss.	carụn
ceri	cerụch
ceriph. ne	carant
car

Rhai a phurfhaant y trydyḍ person unig trụy roi, ph, at yr ail, mal; ceri ceriph, cai, caiph, ụeithiau o‘r person cyntaf, trụy daflu, af, ymaith, mal: mi a garaf, ef a gar, mi a laḍaf, ef a laḍ lụynog. ụeithiau araḷ ni furir ymaith onid, f, yn unig, maḷ mi a rodiaf, ef a rodia.

Moḍ, gorchmynnaụl amser cynhyrchiaụl.

vnig	car di	lioss.	carụn
cared ef	cerụch
carent

Hụnn a phurpheir o‘r cyph berfaụl, trụy droi‘r fogail ne‘r ḍiphdong diụaethaf yn, a, mal: gụilio, gụilia di, cerḍed, carḍa di: ụei∣thiau e scythrir ymaith gobenniḍiad y cyph i phurfhau hụnn, mal: gụeled, gụel di, caru, car di. a phann fytho‘r arḍyfodaụl

yn hụy no‘r cyph, yr vn fyḍ y gorchmynnaụl a‘r cyph, mal: gofynn, gofynnaf, gofynn di taro, taraụaf, ne trụy drychiad, traụaf, taro di

Moḍ dymunaụl, amser cynhyrchiaụl, ag arḍyfodaụl.

unig rif o na.	byḍụn	yn caru
byḍyt
byḍai

ḷioss. o na.	byḍem	yn caru
byḍech
byḍent

Ne trụy berfeḍdrychiad,

o na	baụn	yn caru
bayt
bai

ḷioss. o na.	baem	yn caru
baech
baent

Amser amherphaith.

unig rif o na	charụn	ḷioss. o na	charem
charyt	chareth
charai	charent

E phurfeir hụnn o‘r cysefin berson, o‘r arḍy∣fodaụl amser, yn y managaụl foḍ, ụrth droi, af, yn. ụn, mal: caraf, carụn.

Perphaith a mụy no pherphaith.

unig rif o na	charasụn	ḷioss. o na	charasem.
charasyt	charaseth.
charasai	charasent.

Moḍ cysyḷdiaụl, amser cynhyrchiaụl, ag arḍyfodaụl.

unig rif pann	garụyf	ḷioss. pann	garom.
gerych	garoch.
garo	garont.

Pann fo yscafnlefn o flaen gobennyḍiad y cyph, hi a droir yma, i‘ụ thromlefn, mal: credu pann grettụyf, tybygu pann dybccyụyf, cyphlybu, pann gyphlyppụyf.

Darfodedig amherphaith.

unig rif, pann	garụn	ḷioss. pann.	garom
garyt	garoch
garai	garont

yr un a‘r amherphaith o‘r moḍ dymunaụl, ond bod cysyḷdiad gida hụnn.

Amser perphaith.

amgrif pann.	gerais	ḷioss. pann.
geraist	garassom
garoḍ	garassoch
ne, geris ef	garassont

Megis uchod yn y moḍ managaụl. Mụy no pherphaith.

Pān. garassụn, pān garassyt. ar c. megis uchod yn y moḍ managaụl.

Moḍ annherfynaụl.

Amser cynhyrchiol, ag amherphaith

caru, amare.

Amser perphaith a mụy no pherphaith

darfod i mi garu, amauisse me.

ụeithiau e gụblheir yr āserau hynn trụy roi‘r gụneuthụriaụl, ag, o, arḍodiad oi flaen ar ol cyph y ferf, mal: ef a ḍoedir gụympo o Sion dicitur Iohannes cecidisse, mi a ụelaf scrifen∣nu onotì, video te scripsisse.

ụeithiau e roir y gụnethuriol a‘r arḍodiad, i, gidag ef, o flaen y cyph, a‘r ferf, darfod, yn gynherthụy iḍo, mal: e ḍoedir ḍarfod i Sion gụympo, mi a ụelaf ḍarfod i ti scrifennu. ụeithiau heb gynhorthụy, mal: e ḍoedir i Sion gụympo, mi a ụelafi ti scrifennu.

Mo.

Oes amser arḍyfodaụl i‘r moḍ annherfynaụl?

Gr.

Nag. oes yrun priaụd, ond a ụnelir o gym orth geiriau eraiḷ, megis ụrth roi‘r geiriau hynn o flaen cyph y ferf, arfeḍr, aroḍe ar. ar c. mal: arfeder hedeg, uolaturus, aroḍe codi, surrecturus, ar fyned ymaith, abiturus.

Mo.

oes yn y gymraeg mo‘rheini a elụ‘r ḷadingụyr gerundia, a supina?

Gr.

Nag oes, ond bod yn rhaid cyfloụni hynn o ḍiphig a chyph y ferf, truy roi arḍodiad oi flaen, mal: inter caenandum, ụrth sụperu, a caenādo, o sụperu, tempus caenandi, amser i sụ∣peru, redit venatu, ef a ḍoeth adref o hela, abijt lusum, ef aeth i chụare.

Mo.

mi a ụalaf beḷḷach y moḍ y treiglir berf sylụeḍaụl, a‘r ụneuthuriaụl: dāgosụch yn fyr∣rafy gaḷḷoch dreigl y ferf ḍioḍefaụl.

Gr.

rhaid yụ gụybod yn gyntaf fod pob berf ḍioḍefaụl gymreig yn amhersonaụl. S. heb amrafael bersonau ymmhob moḍ, ag amser, mal: carụyd, a ụasnaetha i bob person me∣ụn amser perphaith, megis carụyd fi, carụyd ti, carụyd chụi, ar c.

Mo.

paḍelụ y cair gụybod o ba berson y bo‘r ferf honn, pryd nad oes amrafel obennyḍiad canthi i ḍangos hynny?

Gr.

ụrth ḍerbynniaụl y ferf; canys ni byḍ hi heb naiḷ ai henụ, yntau rhaghenụ i ḍerbyni gụeithred bod amser, a pha berson bynnag fo hụnụ, yr vn person y bernir y ferf, mal; ef am traụyd i, eth gerir di, e droụsid Sion, mi, syḍ ḍerbynniaụl i‘r gair, carụyd, di, i gerir, Sion, i droụfid canys er bod yrhain yn amher sonaụl eissiau amrafel derfynau rhụug y naiḷ berson a‘r ḷaḷ; etto nhụy a sonniant am bob person, megis yn ḷading, pudet me, pudet nos, e geir gụybod ụrth y rhagenụ syḍ yn canlyn y ferf at ba berson y perthyn hi.

Mo.

Beth a ụna, ef, o flaen y ferf honn at ba berson bynnag y perthyno hi?

Gr.

ef, y rhaghenụ, a‘rferir yn rhyḍ o flaen pob berf, a fytho heb henụedigaụl, ne ḍerbyn∣niaụl

oi blaen, er bod genthi henụ araḷ ar i hol yn henụedigaụl iḍi, mal: ef a laḍoḍ Sion Scyfarnog, ef a gerir duụ: ond pann roḍer he¦•• 〈◊〉〈◊〉 f•• henụedigaụl ir ferf oi blaen hi, ni byḍ mor ḷe i, ef, yno, mal: Sion a laḍoḍ Sey∣farnog, duụ a gerir; etto pann fo rhaghenụ ụed' i gyfansoḍi a rhagụas y ferf yn ḍerby∣niaụl i‘r ferf, ag yn dyfod oi blaen hi: gụeḍus yụ rhoi, ef, or blaen, megis; ef a‘m cerir, e‘th dreụir, ef a‘n clụyfir; ag ụeithiaụ e deflir, ef, ag, a, ymaith, mal: e‘m cerir, dros ef am ce∣rir, e‘th dreụir, dros ef a‘th dreụir, e, n clụy∣fir dros ef a‘n clụyfir, ei terir, dros ef ai cerir, e‘ch gụelir, e‘n gụelir, dros ef a‘n gụelir.

Treigl berf ḍioḍefaụḷ.

Moḍ managaụl.

unig	i‘m	caru	ḷioss. yḍydis	i‘n caru
rif.	i‘th	garu	i‘ch caru
yḍydis	i‘u	garu	iụ caru

Mae diphig priaụd amser, ond ụeithiau e gymrir yr arḍyfodaụl yn ḷe hụn, mal: e ḍoe∣dir, dicitur

Darfodedig amherphaith.

vnig rif. yroeḍid.	i‘m caru	ḷioss yroeḍid	i‘n caru
i‘th garu	i‘ch caru
i‘ụ garu	i‘ụ caru

Mae yma hefyd ḍiphig priaụd. Darfodedig perphaith.

vnig rif.	e‘m carụyd
e‘th garụyd
ei carụyd

ḷioss	e‘n carụyd	ne buụyd
e‘ch carụyd	i‘m caru
e, u carụyd	i‘th garu
	iụ garu

Mụy no pherphaith.

vnig rif.	e‘m caressid
e‘th garessid
ei caressid

ḷioss.	e‘n caressid	ne, efuessid
e‘ch caressid	i‘m caru
e‘u caressid	i‘th garu
	iụ garu.

Arḍyfodaụl.

vnig rif.	e‘m cerir	ḷioss.	e‘n cerir
e‘th gerir	e‘ch cerir
ei cerir	eu cerir

ne, e fyḍir	i‘m caru
i‘th garu
iụ caru

Mo.

mi a ụelaf fod y ferf sylụeḍaụl yn gy∣morth

i‘r ferfyma, megis i‘r ụneuthuraụl, mal: ydys, oeḍyd buụyd, buessid, byḍir, ag a ụelaf hefyd pan fo‘rhain yn gymorth i‘r ferf ḍioḍefaụl a rhaghenụ yn ḍerbyniaụl y cyfan∣soḍir y rhaghenụ a‘r arḍodiad, i, megis y doedasoth vchod ụrth draethu rhaghenụ per∣chnogaụl, mae‘r moḍ y doedir yrhain air yn∣gair yn ḷading.

Gr.

erit ad meum amare, e fyḍir i‘m caru, e fuụyd i‘th garu, fuit ad tuum amare, yroe ḍyd i‘n caru, erat ad nostrum amare, ụrth hyn maen haụḍ gụeled os cais dyn droi iaith araḷ yn gymraeg nad gụiụ ceisiaụ gan bob gair attob iụ giliḍ.

Moḍ gorchmynaụl Amser cynhyr. ag arḍyfod.

vnig rif.	carer di	lioss.	carer ni
carer ef	carer chụi
carer hụynt

nid oes gan y moḍ hụn ond dau berson tan vn ḷef.

Moḍ dymunaụl cynhyrch. ag amherphaith.

vnig rif.	o nam cerid
o nath gerid
o nas cerid ef

ḷioss.	o na‘n cerid	o na cherid fi
o na‘ch gerid	ue, o na cherid di
o nas cerid	o na cherid ef.
na cherid ni. et.

perphaith a mụy na pherphaith dan vn ḷef.

vnig rif.	o nam caressid
o nath garessid
o nas caressid ef

ḷioss.	o na‘n caressid
o na‘th garessid
o nas caressid hụynt

Ne, o na charessid fi, ti, fe, ni, chụi, hụynt et Moḍ cysyḷdiaụl.

Yr vn yụ hụn a‘r moḍ dymunaụl ond bod cyssyḷdiad yn ḷe‘r arụyḍ dymunaụl, megis vchod yn y ferf ụeithredaụl. etto mae arḍy∣fodaụl amser i‘r moḍ hụn o‘r neuḷdu, mal;

Ardyfodaụl amser.

vnig rif. pann.	i‘m carer	ḷioss.	i‘n carer
i‘th garer	i‘th carer
i carer	eu carer

Ne pann garer fi. pann garer di. pann garer fe. et.

ef a eḷḷir treiglo berf ḍioḍefaụl, vrth gyn. horthụy‘r ferf, cael, mal: mi a gefais fi fyn ghuro, ti a gai dy laḍ, ef a goụssai i gụro, ego verberatus sum, tu occideris, ille verbe∣ratus erat. ond air yngair, ego habui meum verberare, tu habebis tuum occidere, ille ha buerat suum uerberare. ef a eḷḷir cymryd y moḍ annherfynaụl yn ḷe‘r henụ berfaụl, mal; scire tuum, yn y ḷading, ne, fugere vitium, tros scientia tua, fuga vitij, ag feḷḷy meụm verberare, tros meam verberationem. a hynn syḍ iaụn yn y gymraeg, er i fod yn ḍiflas meụn ieithoeḍ eraiḷ.

Annhersynniaụl foḍ, cynhyrchiol amser, ag amherphaith.

bod i‘m caru, me amari.

perphaith a mụyna pherphaith.

Darfod, ne gael onof fyngharu: ne, Y carụyd fi, me amatum esse.

Arḍyfodaụl.

Y caf fyngharu	me amatum iri.
Y cerir fi.
Y byḍir i‘m caru

Mo.

A eḷḷir treiglo pob berf ụrth Yrhain aethont o‘r blaen?

Gr.

Geḷḷir, o byḍant yn canlyn y phorḍ faụr gyphredin, o ḍieithr bod arfer briaụd i ryụ ụlad, ne sir yn neiḷduol, mal: yn ḷe caroḍ, e doedoḍ rhai ceris, ne carụs, a‘r beirḍ ụeithiau i achub penniḷ godidog a aḷḷant adel ḷythyren, ne siḷaf aḷann, ne frathu vn mụy i meụn, ag ụeithiau vn yn ḷe‘r ḷaḷ, mal: yn y gair hụn, arnynt, arnyn, arna∣ḍynt, arnun; Mae o‘r berfau rai yn tyn∣nu rhyd ḷụybrau neiḷduol, agai gelụir ber∣fau afreolus, am eu bod aḷḷan o‘r rheol a ḍy∣lent i chanlyn, megis: myned, ire, euthum, iui, aethụnn, iueram, af, ibo, aed, aụn,

dos, eat, eamus, ito.

Dụyn, ferre,	Caphel, capio, ne habeo
Dugum, tuli,	Cefais, caepi
Dygasụn, tulerā	Coụsụn, caeperam.
Dygaf, feram	Caf, capiam.
Dug, fer, porta

Cyfraniad.

Mo.

Beth yụ cyfraniad?

Gr.

Cyfraniad yụ rhann o‘madroḍ, yn gofe∣ru aḷḷan o‘r ferf, ag a gaiph rann genn y ferf. S. amser, ag arụyḍhad, a rhann genn henụ, S. treigl a chenedl, a rhann genn y ḍau, S. rhif a phurf; amhynny ei gelụir ef cyfraniad, am i fod yn cael cyfran gēn bob vn o‘r ḍau hynn.

Mo.

pessaụl amser syḍ i Gyfranniad?

Gr.

yn y ḷading pedụar, yn y groeg chụech, yn y gymraeg nid oes ond vn cyfranniad rhoụiog, a hụnnụ yn brinn; oblygid y rhai syḍ yn, edig, mal: gorchymynedig syḍ dy∣byccach

i fod yn gyfranniad o‘r amser dar∣fodedig; etto nid yụ fynychaf, ond henụ cy∣frannol, mal: indoctus yn y ḷadin, annyce∣dig. ag ụeithiau cyfranniad roụiog a fyḍ, mal: scriptum est, stcrifennedig yụ.

Mo.

oes foḍ i gymru i gyfieuthu cyfranniad ḷading?

Gr.

Nag oes fal y gaḷḷo vn gair cymraeg atteb i‘r cyfranniad ḷadin, eithr a chyph y ferf gidag arḍodiad, ne air araḷ ef a eḷḷir cym raegu pob un o honynt, mal: Homini aman ti Deum erit praemium, ef a fyḍ gobrụy i ụr a fo‘n caru duụ. Homo interfectus, dyn ụed‘i laḍ, homo moriturus, dyn ar farụ, ho∣mo amandus, dyn iụ garu.

Mo.

pessaụl moḍ y mae i gymro gyfieithu pob vn o‘rhain?

Gr.

y cyfranniad cynnhychiol ag, ans, ne

ens, yn derfyn iḍo, cyda‘r ḷadinụir, a eiḷ cymro i gyfieithu a chyph y ferf, ond rhoḍi ‘r arḍodiad, yn, oi flaen ef, ne, ụrth, trụy, tann, mal y bo‘r rhessụm yn i ofyn, mal: homo exercens se erit promptus, dyn ụrth ymarfer a fyḍ hyfedr, homo diligens Deum, dyn yn caru duụ, homo viuens ociosè incidit in laqueum diaboli, dyn trụy, ne, o fyụ yn segur a syrth ymmagl diaụl, incedit edens, mae fe‘n cerḍed tann fụyta.

Y cyfranniad arḍyfodaụl yn rus, a droi‘r yn gymraeg yn y moḍ yma: oflaen cyph y ferf, ef a‘sodir y geiriau hynn, arfedr, aroḍe, yndarofyn, ar, mal: iturus, arfedr myned, percussurus, aroḍe taro, profecturus yndaro∣fyn teithio, casurus, ar syrthio.

Darfodedig cyfranniad a gymraegir ụrth ḍodi yr arḍodiad, vedi, oflaen cyph y ferf, mal: interfectus, ụed‘ i laḍ, e fyḍ yn y fann yma raghenụ i ḍangos pa berson, a pha rif fytho der bynniol y ụeithred, a hụnnụ a roir

rhụng yr arḍodiad a‘r cyph berfaụl, mal: ụedi yn ḷaḍ, nos interfecti, ụedi fynharo, ego percussus, ụedi eu holi nhụy a gyphessant, examinati fatebuntụr, ụed‘ i guro, e ḍoụaid ụir, verberatus dicet ve rum. nid un synnụyr a deaḷt yụ r‘hain, yr holedig a eḍyf, ne‘r cu∣redig a ḍoụaid ụir. Nesafun gair cymraeg a ḍaụ at naturieth y cyfranniaid yma yụ‘r geiriau yn, edig, ag ụeithiau nhụy a‘matte∣bant iụ giliḍ, mal: gorchmynnedig, manda∣tus, creueḍig, creatus.

Efa eiḷ cymro gyfieithu‘r cyfranniad ḷadin yn, dus, ụrth roi, i, yr arḍodiad ụed'i gy∣fansoḍi a rhaghenụ o‘r person y bo derbynia∣ụl y ụeithred oflaen cyph y ferf, mal: i‘m ca∣ru diligendus ego, i‘th guro verberandus tu, iụ glaḍu, sepiliēdus ille; nid ydiụ hụnn beth iụ annirgelu, non est hoc reụelandum. Mae geiriau cymreig yn, aḍụy, tarā debig i‘rha∣in, mal: taladụy, soluendus, gocheladụy, uitandus, cymmeradụy, accipiendus uel ac∣ceptabilis.

ond nid yụ rhain chụaith yn ḷadin gyfranniadau yn y mannau yma: eithr hen∣ụau cyfrannaụl, vitandus, dignus vitatu.

Mo.

paham na eḷḷir doedyd mae cyfran∣niadau, yḍiụ yn caru, vedi caru, arfe∣der caru, a nhụy yn ymatteb a‘r cyfran∣nadau ḷadin?

Gr.

Amfod ḍuy rann o‘madroḍ yn ụahan∣rhedaụlymhob vn o honynt. s. arḍodiad a‘r ferf, ag mae‘r groegụyr yn y cyfriụ ymadro∣ḍion yn eu galụ yn ferfau, er bod centhynt gyfranniadau heb laụ‘rhain, nid gụir chụa∣ig mo hynny yn y ḷadin, fod y geiriau hynny yn gyfrianniadau syd gyfaḷḷu a chyfrāniad, mal: vn synnụyr syḍ i‘rhain, veniente me, cum ego venirem, etto cyfranniad syḍ yn y nail, a berf yn y ḷaḷ.

Rhagferf.

Mo.

Beth yụ rhagferf?

Gr.

Rhann o‘madroḍ yn gụasneuthu i‘r ferf fynychaf, i egluro, ag i berpheithio i synnụyr hi, mal: dos ymaith heḍiụ, cerḍa draụ, aros ennyd; ụeithiau gụrhau a ụna rhagferf i he∣nụ damụeiniaụl, mal: da iaụn, rhy phol; digon glan.

Mo.

pessaụl peth a ḍamụain i Rhagferf?

Gr.

pedụar .s. Arụyḍhad, cymheiriad, an∣saụd, a phurf.

Mo.

pessaụl arụyḍhad syḍ i ragferf?

Gr.

ḷaụer, rhai mannaụl, mal: ple? ḷe, yma, yna, accụ, draụ, imeụn, aḷḷan, uchod, isod, ible, ibabale? o ḍiyma, o ḍiyna, o dac∣cụ,

oḍifeụn, oḍiụered, phorḍyna, phorḍdraụ. Ammseraụl, yroụron, ynaụr, heḍiụ, doe, ynhụyr, echdoe, yrḷyneḍ, yleni, orblaen, arol, yforu, trennyḍ, ụeithiau, pabryd, pa∣hyd, erpabryd, ebohir, yrḷe, ynḷeigis, yc∣hụinsa, ybolyḍ.

Niferaụl, vnụaith, dụyụaith, dengụaith, canụaith?

Graḍol; ymlaen, ynol, ohynaḷḷan, heblaụ∣hyn, yngyntaf, eilụaith, beḷḷach.

Gofynnaụl. pam? paham? ambabeth? beth? pamhynny? onde? paun? at? mal: ai sion yụ hụnnụ? aie?

Attebaụl. ie, do, panadef, gụir.

Gụadaụl. nage, nageḍim, niddim.

Dangosaụl. ụele, edrych, daccụ, nycha.

Egluraụl. ysefyụ, hynnyụ.

Dymunaụl. duụ na, o na, mal: duụ na by∣ḍụn.

Annogaụl. iḍo, moesiḍo, moesụchiḍo.

Gụaharḍaụl. na, mal: na ḍosḍim.

Cyphelybiaụl. megis, mal, nidamgen.

Vnụeḍ, vnfoḍ, yrunphunyd.

Amryụogaethaụl. amgen, ynamgen.

Cynneḍfaụl. da, drụg, a phob henụ dam∣ụeiniaụl, gida berf ḍamụeiniaụl heb fod yn ḍerbyniaụl iḍi, a fyḍ yn ḷe rhagferf gynneḍ∣faụl, mal: taro yndrụm, rhedeg yn fuan. Maintiolaụl. ḷaụer, ychydig, gormod, di∣gon.

Y stynniaụl-iaụn, cida henụ damụeiniaụl, mal: drug iaụn, ynfaụr, ynfụyafoḷ, ynho∣ḷaụl, yn gụbl, yn gynt, yn arythr.

Laessaụl. braiḍ, prinn, achen, gamnụyaf, agos.

Cynnhiḷaụl. ynrunḷe, ynghyd,

Gụahanaụl. ynunig, o‘rneiḷdu.

Galụedigaụl. hoụ, hai.

Attebaụl, syry. ar?

Petrussaụl. ysgatfyd, nidhụyrach, ondodid, faḷḷe.

Cymheiriaụl. cynn, mor, ag, na, mal: cyn∣gynted

ag ef, morhydysc ag yntau, gụeḷ na dim.

Mo.

Mae‘r graḍau syḍ i rag ferf?

Gr.

Megis i‘rhenụ, ond rhoi, yn, o‘r blaen. megis: da, gụeḷ, gorau syḍ henụau; yn ḍa, ynụeḷ, yn orau, rhag ferfau ydynt.

Mo.

Ai‘r vnfath ansaụd, a phurf syḍ genn ragferf a‘rbannau eraiḷ o‘madroḍ?

Gr.

ie, amhynny nid rhaid son ynaụr ḍim mụy amdanynt.

Diụeḍ Rhagferf.

Cysyḷdiad.

Mo.

beth yụ cysyḷdiad?

Gr.

Cysyḷdiad syḍ rhann o madroḍ yn clym∣mu

geiriau, a chloụsau ynghygyd.

Mo.

Passaụl peth a ḍamụain i Gysyḷdiad?

Gr.

tri, gaḷḷu, cyfle, ag ansaụḍ.

Mo.

pessaụl grym, ne aḷḷu, fyḍ. i gysyḷdiad?

Gr.

Rhai syḍ. centhynt rym i gyplyssu, ag ai gellụir cyplysaụl, mal. ag, a, hefyd.

Gụahanaụl. mal, ai, yntau, nag, na, na∣chụaith, ne.

Cyfloụnaụl. am eu bod megis yn ḷanụ meụn ymadroḍ, mal: ynụir, hagen, hachen.

Dieithraụl. ond, eithr, namyn.

Gụrthnebaụl. er, mal: er dy fod yn fraụd ym, etto mi a‘th draụaf.

Attebaụl i‘rhain, erhynny, etto, ettoerhynny:

ḷeiedigaụl.	Orhynḷeiaf.
pettrussaụl.	ai, onidef.
Cymheiriaụl.	Cyn, mor.

Achosaụl. ermụyn, am, oblaid, oblygid,

oherụyd, can, canys, cannad, yngymaint a, yn anụedig, o achos,

Amodaụl. os, ond, o,

Cynhiḷḷaụl, feḷḷy, ụrthynny,

Mo.

pessaụl ansaụḍ. syḍ. i gysyldiad?

Gr.

tri sengl, mal: etto, cyfansoḍedig, mal: ondetto, ailgyfansoḍedig mal: ondettoerhynny.

Mo.

pessaụl cyfle a gaiph cysyḷdiad?

Gr.

Rhai a fyḍant bob amser o flaen y gair a gyssyḷdont mal: os, mal, mor; rhai eraiḷ a fyḍant arol, mal: chụaith: Rhai ụeithiau or blaen, ụeithiau arol mal: ynụir; hefyd, ef a eiḷ yr vn gair fod ụeithiau yn rhag ferf, ụei∣thiau yn gysyḷdiad, ụrth fal y bo‘r rhes∣sụm yn i ofyn, canys pan fo‘r gair yn clymu geiriau, ne glaụssau ynghyd ei bernir yn gys∣syḷdiad, eithr os byḍ. yntau yu egluro synu yr

berf, ne henụ damụeiniaụl heb gysyḷdu amrafael bethau ynghyd rhagferf a fyḍ. Arḍodiad adroir ụeithiau yn rhagferf, ne gy syḷdiad, pryd na bo‘r ganlaụ yn heuụ ne ferf.

Arḍodiad.

Mo.

Beth yụ Ardodiad?

Gr.

Arḍodiad yụ rhann O‘madroḍ, a roḍir oflaen rhannau eraiḷ O‘madroḍ, ụeithiau yn ụahanrhedaụl, mal: trụy‘r dref, o‘r dref. ụei thiau yn gyfansoḍaụl mal: trụyḍynt, rhagụas.

Mo.

pessaụl amryụ arḍodiad syḍ?

Gr.

Dau, un a fyḍ bob amser yn gyfansoḍe∣dig a gair, ag ni chair ḍim onaụ fyth yn ụa∣hanrhedaụḷ, mal: di, dy, an, rhy, cy; cyd, cyf, dad, ad. ḷys. ḷed, gor.? Mae rhai eraiḷ a gair ụeithiau yn ụahaurhedaụl, mal: at, ar, a, rbụng, trụy, tros, cen.

Mo.

oes ụahaniadeth ar yrhain?

Gr.

Mae rhai onynt a fynant y gyrchfa gyn∣taf, .s. cyrch fa, o, ir gair y bont ganlaụ iḍo, mal:

• 1. at ụr
• 2. ar ụely
• 3. am fụyd
• 4. tann laụ
• 5. trụy dref
• 6. tros for.
• 7. heb dir
• 8. ụrth gasteḷ
• 9. Cen ḍuụ
• 10. i Rufain
• 11. o loegr

Yrhain syḍ yn tanlyn, a fynaut y ụreiḍiaụl a‘r eu hol.

• rhag dolur
• er Duụ
• meụn ḷong
• rhụng cig a chroen

a, syḍ arḍodiad a fyn yr ail gyrchfa ar i hol, .s. cyrchfa, a, mal: e‘m traụyd a chleḍe, a throsdan, a phaụl.

Yn, yr arḍodiad, a fynn y ụreiḍiol i gyph ber faụl; mal: yn caru, yn gụeled, yn taro, yn doedyd, A chyrfa fy, ir henụ a fo‘n arụyḍ∣hau ‘r mannau ne‘r amser y bytho ‘r peth yn∣ḍo, mal: ymhenn y brym, ymmad Sion, yn∣hy‘r brenin, ynnyḍ y farn, ynghaer ḷeon, yngụlad forgan. Ond pan fo‘r rhagụas rhụng yr arḍodiad yma a‘r cyfryụ henụau y ụreiḍiol a sai yn ụastad, os gụrụy fyḍ yr he∣nụ, mal: yn y ty eiḍo Sion. yn y tir eiḍo‘r brenin. Eithr os Banyụ fyḍ y‘r henụ, Cyr∣chfa, o, a fynn, mal: yn y gaer eiḍo chụi. Ond pob amser araḷ cyrchsa, o, a fynn, mal: yn ụrda, yn ḍoeth, yn galed, yn drist, yn fychan. A digon yụ hynn ynghylch yr ar ḍodiad gụahanredaụl. A fynnụchụi son dim am yr anụahanuhedaụl:

mo.

oes dim oi nodi ynghylch yr arḍodiad cyn

glyn ne anụaharhedaụl

Gr.

oes laụcr: Ond digon ynaụr yụ edrych, paun a una gụreiḍiol y gair y cyfansoḍir hụynt ag ef, ai sefyḷ, yntau neụidio, i un o‘r tair cyrchfa.

Mo.

A fynn yr un o‘rhain y ụreiḍiaụl yn y cyfryụ gyfansoḍedigaeth?

Gr.

na fynn eithr y rhann fụyaf onynt, a droant y ụreidiol i gyrchfa, o, rhai i gyrchfa, fy, mal y doedụn rhagḷaụ. Da hefyd ydoeḍ farcio grym, a gaḷḷu pobun o honyn pann gyfansoḍir gair a hụynt. Canys rhai honynt a leiha, ne a ụaethyga arụydhad y gair symlig, megis go, ne gor oflaen bo∣gail. mal: mynnu gofynnu, gụenu gorụenu, ḷed, mal: cyscu ḷedgyscu; lys mam ḷysfam Rhai erail syḍ yn gụrthnebu synnụyr y sym lig mal: gụrth; troi, guthtroi, fyḷḷy, ad ne ḍad mal rhoḍ adroḍ, troi dadtroi, di, mal: blas, diflas, dysc diḍysc, mae ymbeḷ un yn chụanegu ne yn mynycbu arụydhad y gair symlig mal: dy, tra, &c. megis yn y rhain. Cas, dygassed, maụr tramaụr, Arhain igyd

a fynant gyrchfa, o, ynḷe‘r ụreiḍiol i‘r sym lig megis y gụelir yn y siamlau uchod. Ond mae rhai eraiḷ a fynn gyrchfa, fy, pann fo mud yn ụreiḍiol i‘r symlig. megis yrhain: An, cy. mal: pụynt ammhụynt, clod, anglod, tristụch anrhistụch, doeth, annoeth, gleụder angleụder, bucheḍol, amucheḍol. Eithr pann fo, ḷ, rh, a dry yn, f, mal: ḷaụenyḍ aflaụenyḍ; rhụyḍdeb, afrụyḍdeb.

Mo.

pette ụir y rheol yma ni ḍylid doedyd anụir, anlan, anfụyn, eithr angụir, anglan, amụyn canys feḷḷy mae cyrchsa, fy, mal: fyn gụir, fynglanḍyn, fymụynḍyn.

Gr.

Craph ydychụithau ụrth geissio diphig, a bai yn y rheoledigaethau hynn;

A hynny syḍ orau, canys pann ḍangossochụi y tyḷḷau, mi a‘ḷḷafinnau yn ymann roi pụyth ne clutt arnyn, gụir yụ am y rhai uchod fod, n, heb sylfyd yn‘r arḍodiad, a gụreiḍiol yr henụau yn troi i gyrchfa, o, a hynny a fyḍ bob amser y bytho.g.ne; m; yn ụreiḍiol i‘r

gair symlig, ond mae‘r rheol yn ụir bob am∣ser araḷ, pann fo mud yn ụrriḍiol. Etto ni byḍai chụaith tinchụith iaụn, ḍoedyd: an∣glan, angụir, ammụyn rhyd y phorḍ gyphre∣din ond gen fod y bobl meụn meḍiant o‘r ḷụybr neuḷduol uchod, gụeḷ diodef peth cam, a cholḷed, ag enniḷ i eụyḷḷys da nhụy, no choḷ ḷi i calonnau ụrth i gụrhnebu meụn peth heb senụ ynḍo.

Mo.

beth am yr arḍodiad cy, cyf, cyd, cyn

Gr.

yr un arḍodiad a scrifen∣nir y pedair phorḍ yma, ụrth fal y bo ‘r ụreiḍiol i‘r gair a gyfansoḍer ag ef. mal: hyd, cyhyd, oed, cyfoed, cerḍed, cydger∣ḍed, hyned, cynhyned.

Mo.

Am y ḍụy phord gyntaf mi a gytunaf a chụi. camys ụeithiaụ, cy, cyf a scrifennir i ochel drygsain, mal: ansoḍi cyfansodi, nid cyansodi, feḷḷy cy∣floụni, nid cyloụni. Ond, cyd, ne cyn, nid ydynt yn cyfarụyḍhau a‘r ḍau gyntaf, na Chụaith yn cynghyrchu a hụynt: canys. nid un synụyr yu, cynhyrfu, cynghanu a chydga∣nu.

he fyd, cy, a fynn gyrchfa fy i‘r ụreiḍiol: ond cyd a ụna i ụreiḍiol y gair symlig neụidio i gyrchfa, o, megis yma: cynghanu, cydganu:

Gr.

mi a‘ch gụelaf fyth yn ceissio fynall ar y gụtta; ni aḷḷafi mo‘r gụad nad ydych yn doe∣yd yn rhyssymol: etto nid oes mor sibiant nag ennyd i ni yroụron i ḍosparth hynn yn fa∣nụl digon yụ ynaụr fanegi naturieth, cy, ag egluro y rheolaethau ag amryụ siamlau. cy, a fynn gyrchfa, fy, i‘r symlig pann fo ḷythyren fud yn ụreiḍiol. mal: caneḍ cyn∣ghaneḍ, causa cynghaụs, pụys cymhụys cym heḷḷ, compello, tyrfu, turbo, cynhyrfu con∣turbo, tero, torri, contero cynhorri, contri∣tio cynhorriant; bụrḍ mensa, cymmụrḍ com mensalis, gụlad, cyngụlad eiusdem patriae, discybl discipulus cynniscybl condiscipulus ceḷḷ, cella, cyngheḷ concubicularius. cyby∣ḍieth, cupiditas, cynghybyḍieth concupiscen∣tia,

mo.

beth am y gair, cyn, gida‘r henụau a dyrfynant yn, ed, mal: cyn hyned, cyn

gynted? pa un yr scrifennir hụynt ai yn∣ghyd, yntau yn ụahanedig.

Gr.

ef a eḷḷir i gadel yn ụahanedig: ag yna cynsyḍ rag∣ferf megis, tam, yn y ladin, tam sapiens, cyn ḍoethed; etto am nad arferir ef, ond gi∣da‘r henụau yn, ed, yn unig, nid ydyụ gy∣fattebaụl i‘r tam, ḷadin a eḷḷir i arfer gida∣phob henụ damụeiniaụḷ am hynny ni byḍai anghyfaḍas i roḍi ef ynglyn ụrth i ganḷaụ mal: cyndeụed, cynboethed. Ag os yn un gair yr scrifennyr hụynt nid rhagferf, eithr ar∣ḍodiad anụahanaụl yu, cyn. Ond yn hynn o beth cymred paụb y phorḍ a fynno i scry∣fennu‘rhain a‘r cyphelib.

Mo.

beth am ry, ne dir ai rhag ferfau ynt, yntau arḍodia∣dau.

Gr.

rhy pan fo yn arụyḍhau nimis yn ḷadin, syḍ bob amser yn rhagferf mal: rhy frụd, rhy ḍrud, rhy drụm, ond pann oferer ef dros re, yn ḷadin, arḍodiad fyḍ, mal: re∣pello, rhybeḷḷu, rebello, rhyfelu, feḷḷy he∣fyd prynnu emo, rhybrynnu redimo, ond,

dir, ardodiad ydyụ bob amser ynglyn ai ganḷaụ mal: maụr, dirfaụr, traha, dir∣draha, ag a ḍoedir ụeithiau dirdra. Y ḍau yma bob amser a fynnant gyrchfa, o, pa foḍ bynnag yr scrifenner hụynt ai ynghyd yntau, yn ụahanaụl.

Mo.

moessụch fụy o siamlau i egluro y pethau a ḍoedassoch.

Gr.

Rhaid yụ gụybod pafoḍ y cyssyḷtir, cy, a geiriau ni bytho i gụreiḍiol yn ḷythyren fud.

Pann fo, rh, ne ḷ, ne fogail, ne ḍi∣phdong yn ụreidiol, yna, cyf a‘rferir, mal: ḷafurio, laboro, cyflafurio collaboro, e ḍoe∣dir hefyd cydlafurio meụn amryụ ḍeaḷt, ḷaụn cyflaụn, rheibio, cyfreibio, rhụyd cyfrụyd rhen, parens, cyfren, alius ex eodem patre: ag er bod y symlig yn henụ sylụedaụl y cy∣fansodedig a fyḍ ḍamụeiniaụl, mal: yn y groeg thanatos mors; athanatos immortalis. Pan fo, m, yn ụreiḍiol e roir, m, araḷ at∣ti, mal: meḍiannu cymmeḍiamu, Pann fo, n, f, a ḍodir mal: nos, cyfnos, nod cyfnod,

naụd, cyfnaụd,, s, a ḍybblir mal: sain, cys∣sain, son cysson, sụyḍ, cyssụyd, collega, Ph, a laferir megis pe dybblid hi, ond gụrthun fyḍ i scrifennu iḷdụeḍ ynghyd, canys o phyḍ cyphyḍ a ḍoedir cyphphyḍ eiusdē fidei socius, phynniant, cyphynniant, dyn cimmaint i phynniant a‘r ḷaḷ, o flaen bogail ne diphdong ,f, a roir: oed, cyfoed, iaith, cyfiaith, aḍe cyfade, anneḍ cyfanneḍ, arụyḍ, cyfarụyḍ, y symlig fynycha yn sylụeḍaụl, a‘r cyfanso∣dedig yn ḍamueiniaụl.

Taflodiad.

Mo.

beth yụ taflodiad?

Gr.

taflodiad syḍ rann o‘madroḍ, yn arụyḍhau ysmudiad disymụth, ne fynudyn disyfyd ar feḍụl. a rhai syḍ.

Rhyfeḍaụl. naụḍ duụ

Cyrchneitiaụl; ha, ha, ha,

Gofidiaụl; ochfi

Dylefaụl ụhụ

Gụaḍaụl: hoụ, hoụ

Ofnaụl; oh

Bygythiaụl

Galụedigaụl: hoụ, hai,

Canmolaul

Gụatụoraụl

Gostegaụl st.

Gụenheithiaụl, fyngụirgallori fenaid?

Diụeḍ ar gyfiachydiæth.

Mo.

oes gennych mụy oi ḍoedyd ynghylch cyfiachyḍiaeth a fyḍai ụiụ i grybụyḷ?

Gr.

ni ḍylai neb dybied fod hynn a ḍoedassom yn el∣fyḍ i‘r pethau a eḷḷid i traethu ai manegi am y golosn yma, nag am y ḷaḷḷ o‘rblaen. Ond pe caniadai ḍuụ amser cymụys i fyned tros∣dynt unuaith drachefn ag megis i falu yn fan y cheirch, a ḍarfu ini i fras silio, mi a obeithiụn y gaḷḷem amlhygu odidoụgrụyḍ ynniaith, a gyrru blys ar ụyr yn gụlad iụ

dyscu ai‘mgleḍu, a gụneuthur cyụiliḍ i‘r iei∣thoeḍ estronaụl oi hamgylch, er maint i cym∣heriad, ai parch ymysc y saụl syḍ yn i me∣dru.

Mo.

moesụn fụrụ gaụni ar donyḍiaeth, amser araḷ (trụy ḍuụ) ni a gaụn odfa, a chy∣fle aḍas i roi man bụthau trụy‘r hoḷ ramar.

Gr.

mae hi yn rhy hụyr i dechrau ynaụr, ar honno, aụn ymaith bellach, erbyn fythom gartref hi a fyḍ amser sụpper.

Mo.

A fyd dim ynol, ụedi dosparth y pedair. colefn yma, a fyḍai raid i gymro ụrtho, pann chuenuchai ossod aḷḷan yn gymraegaiḍ bob peth a gai yn scrifennedig meụn ieithoeḍ eraiḷ?

Gr.

byḍ. ḷaụer: ond yn anụedig, da∣ngos phorḍ deg, a gụedaiḍ i ụneuthur gair ḷadin yn gamraegaiḍ pan fo eissio gair cam∣raeg cyfattebaụl, i‘r ḷadin, ne i‘r groeg ag edrych pa foḍ y ḷuniai ‘r cymru gynt y cy∣fryụ eiriau. megis, y gair ḷadin a ḍechreuo ag, u, gysson a gymer, g, yn y gamraeg ofla∣en yr. u. mal: uinū, gụin, ụiri, gụyr, uira∣go

gụraig, uitrum gụydr, l, ladin ynnechrau ‘r gair, a dry yn ḷ libro ḷyfr, latinum ḷa∣din, laboro, ḷafurio, lapidare ḷabyḍio, b, aḷḷan o ḍechrau ‘r ḷadin a dry yn, f, mal: ḷyfr, la∣fur, lagof, scribo, scrifen, feḷḷy, m, hefyd, firmamentum, furfafen, columna colofn, sa∣cramentum sagrafen, testamentum, testa∣fen, poetice, testefn.

Archyt ystyr arch testefn i ḍa adref, a ḍodrefn.

,P, yn y cyfryụ loeḍ a dry yn, b, ,d, yn ḍ, cupidus cybyḍ, t, yn, d, mal uitrum gụydr, ụi∣tium, gụyd, c yn, g, consecro cyssegru. g, a daụḍ Aegiptus Eipht, ciuitas legionum caer ḷeon uagina gụain, tromlefn ar ol, r, a dry iụ chrech anianaụl. porta porth, corpus corph carcer carchar,, ct, yn th, perfectus perfaith, lacte laeth, delecto, dyleithio, ,cc, yn, ch, siccus sych, saccum sach da hefyd oeḍ farcio pa derfyn a roḍer i‘r gair, mal uicti∣ma, gụithifen, hostia, osten, scrifen, o scri∣bo,

absoluo, absolfen .i. absolutio, absolfen∣nu. i. absoluere meḍ y brython o phrainc. feḷḷy statuo, statuen statutum, statuennu statuere, megis y doedụn yn eglur ag yn ḷụybraiḍ pan gaphon dymor gụeḍus iụ traethu oḍifri.

Rhaid heb laụ hynn dal cof ar y fann y ḷu∣nier y geiriau o hono, ai o‘r amser presen∣naụl, yntau, o‘r supin. canys ụeithie o‘r ferf symlig ladin, e phurpheir y gair cymraeg o‘r supin, a rhai oi cyfansoḍion hefyd. mal: o facio, factu, e doedir tir phaith, feḷ∣ḷy perphaith perfectum, perpheiihio perfice∣re cyphaith confectum, cypheithio, conficere, effectum ephaith, epheithio efficere, ueithiau eraiḷ o‘r amser praesennol. mal: o‘r ferf de∣ficio diphig, diphygio, o afficio aphig, affe∣ctus, aphygio, afficere. Ag yn fynychaf or ferf ladin e phurpheir yr henụ berfaụl cym∣reig, ag o hụnnụ y ferf mal: o scribo scri∣fenn scrifennu, o stutuo stadụen statutum, stadụennu statuere constituo, cystadụenn

Constitutio, cystadụennụ constituere, cys∣sul, consilium, cyssulio, consulere, cyssol, consolatio, cyssoli, consolari, feḷḷy hefyd o ryụ supin, confessu, cyphes, cyphessu, pro∣phes, prophessu o‘r uerf offero, ophrụm, ophrymu, opheren, opherennu, sacrificare, opheiriad, opheiriadu, i, fungi sacerdotis mu nere. Meditari, meḍyd, meḍydiant, me∣ditatio, meḍydiannau, meditationes. ne, meḍydiad, meḍydiadau.

Mo.

paryụ un orau ai ḷunio ‘r geiriau o‘r ḷadin, yntau i gụneuthur o‘r gamraeg, pan fytho eissiau geiriau cymụys, sathredig eus∣sus, ymysc y cymru, i adroḍi pob celfy∣ḍyd, ai dosparth yn ynhiaith.

Gr.

mi a ụclaf y ḷadinụyr oeḍ gyụaethog i hiaith, yn benthygio gen y groegụyr laụer gair, yn y cyfryụ leoeḍ, y Phraneod, yspaenụyr a‘r Eidalụyr, yn ḍiḍeincod yn cymryd i nechụyn gen y ḷadin. a‘r hen gymru gynt ụedi tynnu yrhann fụyaf o‘r geiriau aḷḷan

o‘r ḷadin, ne‘r groeg, ni ḍylai fod arno∣minnau mor cyụiliḍ ụrth fenthygio i helae∣thu‘r iaith, gen y neb a roes inni i dechreuad. Ond rhaid edrych yn graph, & chadụ yn ḍyfal y moḍ syḍ iụ gụneuthur nhụy yn cam reig. ag megis pann el un o‘r naiḷ grefyḍ i‘r ḷaḷ, ef a neụidia i gụcụḷ ai ụisc felly ụrth ḍụyn gair o‘r iaith bigiliḍ, e neụidia i der∣fyn, ag ụeithiau lythrennau eraiḷ, a mụy yn y gamraeg nog meụn iaith yn y byd.

Canys rhyụ un a‘stynnir yn y dechrau mal: pann fo, u, gysson yn gyntaf megis. ua∣cuum, gụag, vilis, gụael, uiridis, gụyrḍ, uae gụae, dies ueneris, dyụ gụener, megis y doedais o‘rblaen rhai yn y dechran a neụi∣dia mal, l yn ḷ, ḷugorn, lucerna, ḷeissụ li∣xiuium, ḷaḍ, laedo,, r, a droir yn rh, rete, ‘rhụyd, ritus, rhith, rapio rheibio, Roma Rhufain. Ond cyssain in bo gyntaf yn y gair ḷadin, a droir falhynn y chụech mud: lyfnion ag, m, a droir yn y gamraeg i gyr∣chfa,

o, pan fo bogail, ne ḍiphdong yn nes∣saf oi blaen, mal y gụelir yn y dafụlann yma

Mo.

nid ar y fath phorḍ a honn, y mae ceissio gụneuthur tafụlann gymụys, i amgyphred yn fyrr, yn eglur, ag yn ḷụybraiḍ y pethau hynn canys rhụng gochel iụm∣pathau, cerrig a Chorbyḷḷau, rhaid i‘r ly∣gad, a‘r meḍụl, ḍal ar y phorḍ, hefyd, i gyfleu meụn tafụlann y pethau yn drefnus, rhaid ụrth ḍistaụụch, cyfle ditrust, a bụrḍ gụastad i scrifennu, feḷḷy nid oes i ni, i di∣fyrru ‘r phorḍ, hyd adref, ond cyphyrfhau y pethau a ḍoedassoch, ai egluro trụy fagod o siamlau; Mae‘r geiriau camraeg y try, m, yn, f. ynḍynt?

Gr.

firmus phyrf, forma, phurf, formare, phurfio, deformare, an∣phurfio, domare, dofi, turma turfa, tyrfa sy‘n dyfod o turba,

Mo.

mae‘r hen eiriau y troi‘r t, yn, th, yndynt?

Gr.

pan ḍel tron∣lefn, yn nessaf oflaen, t, ni bo gyntaf meụn gair, y, t, a droir yn th. Mal: uoluptas,

gụlụth, captus, caeth, fructus phrụyth, le∣ctio ḷith, effectus ephaith, sagitta, saeth,

Mo.

a dynnir ymaith un gyssain o‘r gair ḷa∣din yn y cyfryụ leoeḍ?

Gr.

tynnir, p, pan fo, m, oi blaen, templum, teml, tempore, tymor, templor, temlu, contemplor cynhem lu: Imperator, ymeradr, ụeithiau e ḍodir yma, h, yn ḷe, p, mal: tempero tymheru, ty∣mhoraiiḍ, ụeithiau‘r, p, a sai mal: tempus, tymp, t, arol, l, a daụḍ mal: cultellus, cyḷ∣ḷeḷḷ, ụeithiau hi ei troir i, d, mal; cultrum cụḷdr. Mo, beth am, l, yn y cyfle hynn?

Gr.

ụeithie hi a sai, mal: malum, afal, milcs milụr, ụeithie hi a dry yn, ḷ, auaḷḷen, ma∣lus, compello cymheḷḷ, malum maḷ in ma∣lam rem i‘rfaḷ, malignus maḷing, maligni∣tas, maḷingrụyḍ.

Mo

beth am, x, yn y man noed hynn?

Gr.

hi a dry yn, ss, mal: laxo, ḷaessu, lixiuium, ḷeissụ ond pan fo cyssain aroḷ, x, ef a ụasnaetha, s, sengyl, expono, yspo ni ysponiad, expositio, excuso, escus, escus

sod, escussodi, extendo, ystynnu.

Mo.

pa∣ham y gadoụssoch aḷḷan, d, yn extendo, ụrth i ụneuthur yn camraeg?

Gr.

Cnaụd i‘r cymru doḍi, d, arol, n, mal: descendo, di∣scynnu, tendo tynnu,

Mo.

paham na che∣dụch y bogeiliaid, a‘r diphdongiaid ḷadin, ne neụidio, bob amser yr un phunyd, megis y mae‘r ḷadinụyr pann fenthycciont, gen y groegụyr?

Gr.

am y geiriau neụyḍ a ụn∣eler, ef a eiḷ y cymru dyscedig gadụ phorḍ unụeḍaụl. Ond y geiriau syḍ sathredig eusus, ymysc y cyphredin, rhaid i cymryd yn greithiog, mal y darfu iḍynt hụy o anghel∣fyḍrụyḍ a anphurfio, ai hanafu. A hynn syḍ yn damụain ymhob iaith. Canys maụr yụ‘r rhagor rhụng y groeg a ḍarḷennir meụn ḷyfrau, a‘r iaith a gloụir ymysc y groegụyr cyphredin. Ond erhynn igyd mae‘r, ct, pann droer i‘r, th, gamreig, trụy gytundeb cyphredin y bobl, yn peri fynychaf diph∣dongh oflaen, th, mal: pecten peithin, pa∣ctum,

paith, practicus, praethig tractus tra eth: er bod ụcithie yr vn fogail yn trigo mal: plector plethu, complector, cymlhethu, lectio, lith,, ss, hefyd yn dyfod o, x, ladin, a fynn ḍiphdon oi blaen mal: saxones Saes∣son, laxo ḷaessu, lixiuium, ḷeissụ

Mo.

gụn∣eụch yn gamraeg y gair, haereticus.

Gr.

haeredig, ag haeresis, haeredigiaeth. am i bod yn haeru i celụyḍ megis, pette gụir.

Mo.

oes ragor yn y gamraeg rhụng geiriau, prydyḍion, a‘rheini mae‘r historiaụyr yn i harfer, a phaụb syḍ yn traethu peth, meụn ymadroḍ ryḍ.

Gr.

oes megis yn y ḷadin rhụng y poedyḍion, a‘r areithụyr, Canys y prydyḍion i gynnụys gair, meụn, meidr, a messur caeth, a dorrant ụeithie ụraid y gair, ụeithie aral nhụy a scythrant i frig ef, ym∣beḷḷ ụaith nhụy a dynnant aḷḷan i berfeḍ ef, o herụyḍ pan fyrraf fo, r gair, hoụssaf a fyḍ i gyfleu meụn pennil: am hynny rhaid yn fynych dorri yn ḍau hancer y geiriau

hirion, cyn gaḷḷu, i sengi meụn pleth cyn∣ghaneḍ mal: yscyfarnogod cardnaliai:

yscyfar (yn ar ynos,) nogod syḍ yma‘n agos ag ar i du, i gard (ụych) naliaid, canḷaụ annụylụych.

Ond yrhai syḍ yn traethu peth meụn yma∣drod ryḍ a geissiant y geiriau teccaf, gụe∣ḍeiḍiaf, cymhụyssaf, aml o siḷḷafau, a sa∣threḍig ymysc y bobl fyḷḷy y neb a chụenny∣cho fod yn hyodl, yn ymadroḍus, ag yn da∣fodyḍ parablḍoeth, yn y gamraeg rhaid iḍo edrych yn gyntaf dim, a oes un gair ar∣feredig ymlhith y cymru eussus, i yspressu i feḍụl, ag i ḍangos i amcan, ai gynghei∣liad. Onid oes; rhaid benthygio yn gyn∣taf gen y ḷadin, os geḷḷir yn ḍiụrthnyssig i gụneuthur yn gymreigaiḍ: os byḍ caledi yma, rhaid ḍụyn i nechụyn, gan yr eida∣lụyr, phrancod, ysphaenụyr, ag od oes gei∣riau saesneg ụedi i breinio ynghymru ni ụas∣naetha

moi gụrthod nhụy. mal: claim, acsiụn, sir hal, tentio, tentasiụn,

Mo.

Ond o‘r ḷadin y mae‘r ḍau yma yn dyfod.

Gr

ie, ond saesnigaiḍ yụ‘r moḍ, y ḷuniụyd nhụy, megis ḷaụer o eiriau eral mal nasiụn, proclamasiụn, &c.

Mo.

oes ond hynn iụ, styrio, a berthyn at arḍerchoụgrụyd y fru∣taniarth?

Gr.

rhaid hefyd cadụ adroḍue∣ḍau‘r gamraeg, a eilụ ‘r groegụyr phrases, canys nid oes ḍim ụrthunach nog ymadroḍ ni bo ynḍi briaụd phrasau, ag arferaụl adro ḍụedion yr iaith. a diflas fyḍ ceissio air yn∣ghair, gen y gyrmaeg atteb i ieithoeḍ eraiḷ bob amser. ond mi a gloụaf y gloch yn ca∣nu syḍ arụyḍ fod yr Arglụyḍ yn myned iụ supper. rhaid imi redeg adref rhag iḍo ofyn amdanaf yn y cyfamser myfyriụch chụithau y pethau hynn erbyn yr ymgyfarfod nessaf, minnau a chụiliaf orau y gaḷḷụyf am phorḍ iụ dụyn hụynt i luybr rhụyḍ, byrr, a hyphorḍ mal y gaḷḷer i deaḷt yn haụḍ, i gụybod yn

〈1 page missing〉〈1 page missing〉