Canwyll y Cymru, sef, gwaith Mr. Rees Prichard, gynt ficcer Llanddyfri, a brintiwydd or blaen yn bedair rhan, wedi ei cyffylltu oll ynghyd yn un llyfr. = The divine poems of Mr. Rees Prichard, sometimes vicar of Landoverey, in Carmarthen Shire. Whereunto is added the strange but true narrative of the chief things, spoken and acted, by an unclean spirit at Mascon. / Translated out of the French into English, by Dr. Peter Du Moulin, upon the desire of the hounourable Robert Boyle Esquire. And now done into Welsh, by S. Hughes of Suranfey.

Adroddiad Cywir, O'r Pethe Pennaf, y wnaeth, ac a ddwedodd Yspryd Aflan. YM MASCON, &c.

Y Pedwrydd dydd ar ddec o fîs Medi, yn y flwyddyn 1612, mi aethym gydag un o He∣nuriaid yr Eglwys ym Mascon, 〈◊〉〈◊〉 gymmanfa yr Eglwyswyr yn nhre Couches; ac ni a ddy∣chwelasom ym mhenn pum nhiwrnod.

A chwedi dyfod adref, mi welwn yn eglur, wrth wyn••b pryd fy ngwraig a'i morwyn, eu bôd nhwy mewn dychryn maw•• iawn.

A phan yr ymofynnais i am yr achos o'r n••••idiad mawr hwnnw ynddynt; fe ddywe••odd fy ngwraig wr∣thif, ddarfod i ryw beth, ni wydde hi pa bêth, y nôs 〈1 page missing〉〈1 page missing〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

gwedi fy myned i oddi cartref, dorri ei chwsc gy••t•• hi; trwy dynnu o amgylch, gyda nerth a thrwst mawr gwrtens y gwely yn yr hwn yr oedd hi yn gorwedd.

A darfod ir forwyn, yr hon oedd yn cyscu mewn gwely garall yn yr un stafell, gwedi clywed hynny, gy∣fodi ar frys a rhedeg atti, i wybod beth oedd y mat∣ter; eithr nas gwelodd hi ddim; ië gael o honi ddry∣se a ffenestri 'r stafell honno ynghaued yn glôs iawn, fel y canodd hi hwynt cyn ei myned ir gwely▪

Dywedodd fy ngwraig wrthif hefyd, ddarfod id∣di hi, oblegit yr hyn y ddigwyddodd, beri ir for∣wyn orwedd gyda hi yr ail nôs: ond cyn gynted ac yr oeddynt yn y gwely, glywed o honynt hwy ryw beth yn tynnu 'r blancedi oddi arnynt: a darfod ir forwyn ar hynny gyfodi o'r gwely, a myned allan o'r stafell hon∣no, yr hon oedd yng hanol y Ty; eithr cael o honi y drws gwedi folltio, nid yn unig o'r tu fewn, megis y bolltiodd hi ef, eithr hefyd o'r tu allan; a chyn galle o honi wybod hynny, pan y ceisiodd hi agoryd y drws gwedi ei ddadfolltio ef, hi a glywe ymosodiad yn ei her∣byn, megis a phe buase ddyn o'r tu allan yn ymwthio yn wrthwyneb iddi.

A phan welodd y forwyn, ei bod hi gwedi ei c••••u i fynu, hi a alwodd ar langc, yr hwn oedd yn gorwedd mewn stafell arall, yr y rhan flaenaf o'r ty, ac efe a gyfododd i agoryd y drwssiddi; eithr nid ynganodd hi air wrtho ef ynghylch yr asreolaeth hyn, rhag ofn ei frawychu ef: ond gwedi ei nyn canwyll, hi gan∣fydde 'r llestri prês a pheitir gwedi eu taflu o bobtu yn yngegin; â pha rai y gwnaeth yr yspryd drwg y no∣son honno, a'r nosweithie y ganlynodd, y cyfryw gaingc ynfyd, ac a wneir (yn-ffraingc) ar briodas hen widw, nen wrth gasglu gwenynu lester, drwy guro pedyll a chro chamu.

••edi clywed hyn, nid allafi lai na chyfaddef, nas darfu 〈◊〉〈◊〉 ryw fraw fy nala i; etto mi bwrpassais, na rown ormod coel ir fath stori ryfeddol, ac nas llwyr anghredwn hi he∣fyd.

Amryw feddyliau a redent i'm calon. Weithie mi ysty∣••••wn wendid ac ofn gwragedd: weithie mi dybiwn, nad ••edd y cwbl ond onafri rhyw ddryg-ddyn cuddiedig yn y ty. Am hynny cyn fy myned ir gwely, mi chwiliais holl gonglau 'r ty yn fanol, gan folltio a barro 'r holl ddry∣•••• a chau 'r ffenesti, ië a thyllau 'r cathe, heb adel din heb edrych atto, ac a alle roddi achlysur i dybied mai twyll oedd y peth. Ac ar ôl gweddio gyda 'm teulu, mi aethym i'm gwely, tra 'r ydoedd fy ngwraig a'm morwyn yn nyddu wrth y tân, a lamp yn llosci ar y bwrdd.

Braidd yr oeddwn yn fy ngwely, ond wele mi glywn swn nawr yn dyfod o ddiwrth y gegin, megis rholiad baich o ••oed tân, wedi daflu â nerth mawr. Clywais hefyd guro ••••styllod pared y gegin, weithie megis â phen bys, weithie ••egis ag ewinedd, weithie megis â dwrn; ac yna fe ddy∣blwyd y dyrnodie. Llawer o bethe hefyd a daflwyd 〈◊〉〈◊〉 erbyn yr astyllod hynny, megis pláts, trenshwrne, i ••••dwade; a gwnaed cerdd â hiddl o brês (gan ei thin∣••••an â'i modrwyau) ac â rhai offerynnau eraill yn y ••egin.

Ar ôl gwrando 'n ddyfal ar y trwst hyn, mi gyfod∣ais o'm gwely, a chan gymmeryd fy nghleddyf, mi aethym ir stafell, lle y cedwid yr holl ddwndwr hyn, a'r forwryn yn dala 'r ganwyll o'm blaen; ac a chwiliais yn fanol, i edrych a oedd neb wedi ymguddio yn y ty; ond pan nas cefais i neb, mi a ddychwelais i'm ••wely. A chwedi dechreu o'r dwndwr drachefn, mi ••••••••ais eilchwaith, ac a chwliais drachefn, ond i gyd 〈◊〉〈◊〉 ofer.

Yna y dechreuais i ddeall mewn gwirionedd, nad ••llei hyn i gyd ddyfod oddiwrth neb, onid oddiwrth 〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

rhyw yspryd drwg; ac felly mi dreuliais y rhan ara•••• o'r nôs, yn y cyfryw fraw, ac sydd hawdd i un-dyn ddeall pa ••ath ydoedd.

Y dydd nessaf yn fore iawn mi fynegais y matt•••• i Henuriaid yr Eglwys: ië mi a'i bernais vn gymm••••s hyspyssu 'r peth i Mr. Ffrancis Tornus, Scrifennydd y Brenin, a Gwr o gyfraith ym Mascon, er fod e'n ba••••st ac yn wresog iawn nos ei grefydd; a chyn diweddu mi roddaf fy rhesymme am hynny. A chwedi hyspyssu 'r matter iddynt, ni ffaelodd ar un o honynt ddyfod, i ym∣weled â mi bob nôs, naill ai i gyd ynghyd neu ynte at gylch, cyhyd o amser ac y parháodd yr aflonyddwch hwnnw yn fy nhy, gan wiliad gyda mi hyd hanner nos, a weithie 'n hwy.

Y nôs gyntaf ac y daethant hwy, a rhai nosweithie ar ôl hynny, fe ymattaliodd yr yspryd drwg, oddiwrth wneuthur na thrwst na chynwrf yn y byd yn eu gwydd hwynt, fel petteise 'n anewyllysgar i wneuthur ei hun yn gydnabyddus iddynt.

Eithr ar y diwedd; ar yr ugeinfed dydd o fîs Medi, yng-hylch naw o'r glôch, fo ddatcuddiodd ei hun yn am∣lwg pwy 'n ydoedd efe: canys yn ein gwydd ni ôll, a Mr. Tornus yn un o'r cwmpeini, fo ddechreuodd chwibanu â llais crôch ac uchel iawn deir-gwaith neu bedair; ac yn y man fo ffurfiodd leferydd, y cyfryw ac y allem ni ei ddeall, etto yn lled gryg, a hynny ynghylch tri neu bedwar cam oddi∣wrthym fel y tybygem ni.

Ar geiriau cyntaf ac y lefarodd efe oedd y rhain dan ganu, vingt et deux deniers, hynny ydyw dwy geiniog ar hugain, sef, tòn fechan ar fessur pump, ac a ddyscir i adar a chwibano iw ganu.

A chwedyn fo llefarodd ac a ail-adroddodd yn fynych y gair hwn, Gwenidog Gwenidog; Ac oblegit fod y llais hwnnw yn dra ofnadwy i ni ar y cyntaf, mi ymmatteli∣ais yn hâr cyn yr attebais iddo ddim ond hyn yn unig; Dôs ddai wrthifi Satan, yr Arglwyad a'th ge••yddo di.

〈…〉〈…〉 yr ydoedd efe eilchwaith yn ailadrodd yn fynych 〈…〉〈…〉 ••••ir hwnnw, Gwenidog, gan dyb••ed (mae 'n dy∣•••••••••• ••rwy hynny i'm blino i yn ddirfawr, fe 'm cy∣〈7 letters〉〈7 letters〉 〈◊〉〈◊〉 ddywedyd wrtho fel hyn; ••e yn wir, Gweni∣•••••• 〈◊〉〈◊〉 fi, Gwasanaethwr ••r Duw byw, o flaen mawrhydi 〈…〉〈…〉 wyt ti 'n Crynu. Yntef a attebodd, nid wyfi 'n dy∣••••••••••; ••••gen; ond ebe finne, nid rhaid i mi wrth dy desti∣ •••••••••••• 〈◊〉〈◊〉. Etto fo barháodd i ddywedyd yr un peth, 〈◊〉〈◊〉 mynasse weithio y••om ni dyb da am dano ef.

Yna fe synne ymrithio i rith Angel goleuni, gan ddy∣wedyd o hono ei hun â lleferydd uchel, Weddi 'r Ar∣glwydd, y Gredo, y borenol ar pryd hawnol weddiau, a'r aê•• Go••c••ymyn Gwir yw, fo 'i cwttoge nhwy bob am∣ser, ac a adawe ryw ranne o honynt heb eu hadrodd. Fe ganodd hefyd â llais uchel ran o'r pedwar-ugeinfed Psalm ac un.

Yna fe adroddodd lawer o bethe, y rhai y allent fod yn wir; megis rhyw fatterion neilltuol, berthnassol i'm tylwyth i; ac ym mysc pethau eraill, wenwyno fy nhad i; gan enwi y gwr a'i gwenwynodd ef, a phaham, gan hyspyssu 'r lle, a math y gwenwyn.

Fe ddywedodd iddo ddyfod y noson honno o Bais de Vaux, a thramwy o hono trwy Bentref Alamogne, yr hon sydd yn Bailioge de Goz, wrth ddrws ty fy mrawd hynaf; lle y gwelsai fo ef gyda Mr. Du Pan Gwenidog T••oiry; a'u bod nhwy ar fyned i swpper ynghyd yn nhy fy mrawd; a'u bod nhwy 'n gymmydogion ac yn gyfei∣llion anwyl; a darfod iddo gyfarch gwell iddynt, a go∣fyn, a oedd ganddynt ddim i orchymyn iddo fe i ddywedyd wrthifi, oblegit ei fod e'n myned i Fascon; a dafod iddynt hwy ymddwyn eu hunain yn fwyn iawn tuag atto ef, a deisyf arno gofio eu cariad hwy attafi, ië a gwahodd o honynt hwy fo i yfed gydag hwynt. Ty∣di 'r Fall ebe finne wrth yr yspryd drwg, pe gwyba∣ssent swry pwy 'n oeddyt ti, ni byssent hwy mor fwyn wrthyti.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

Yr oedd peth gwirionedd yn y stori hon; canys 〈◊〉〈◊〉 ddywedodd Mr. Du Pan a llawer eraill wrthifi ar ô•• hynny, eu bod nhwy 'n cofio 'n dda iawn, ddarfod ryw un ar yr amser hwnnw, or cyfryw agwedd, yr hwn oedd yn marchogaeth ar geffyl main iawn, ac yn gostwng ei ben i lawr, siarad â nhwy; a bod y cyfryw ymddiddani∣on rhyngddynt.

Mynegodd y cythrel i ni stori hefyd, ynghylch brawd arall i mi, yr hwn oedd yn trigo yn nyffryn llynn de Joux, yng wlâd Foux, gan ddywedyd, i'm Mrawd, ar ryw ddiwrnod, pan y daeth rhai o'n ceraint agos i ymweled ag ef, eu perswadio hwynt, er mwyn eu gwneuthur hwy 'n llawen, i fyned ar y llynn heb un bâd, ar goed gwedi eu rhwymo ynghyd, y rhai oeddynt yn gorwedd ar wyneb y dwr; ac a nhwythau ym∣mhell ar y llynn, ddarfod i wynt tymmhestlog gyfodi, yr hwn a'u gyrrodd hwynt yn eu hôl ir lann ar frys; yn agos ir hon y dadymchwelwyd yr holl goed hynny▪ a braidd na foddodd yr holl bobl, a chyfaddefodd y cythrel, mai efe a gyfodasse y storom honno. 'Roedd y stori hon yn ddigon gwir; ac fe alle hynny hefyd fo•• yn wir, mai efe y gyfododd y gwynt hwnnw, megis y darllenwn ni yn llyfr Job, i Satan gyfodi gwynt mawr▪ yr hwn y wnaeth ir ty syrthio ar blant y gwr sanctaidd hwnnw.

Noswaith arall, a'r cythrel yn llefaru wrth Claude Re∣pay, cannwr lliain, un o'r rhai y arfere ddyfod attasi gwedi nôs; efe a ofynnodd iddo; onid côf gantho, ar y cyfryw ddiwrnod, ar ôl iddo osod mewn trefn rhai drylli∣au o liain a chengle o edef, gael o hono y cwbl, ym mhen gronyn ar ôl hynny, wedi eu symmyd allan o'u lle, ac yn an-nhrefnus. Ac yna fo ddywedodd, mai ei waith ef ydoedd hynny.

Gofynnodd i Philbert Guilermin cannwr arall, yr hwn hefyd oedd yn y cwmpeini; onid côf gantho, ar ryw ddiwrnod, pan yr oedd e'n plygu i droi rhai dryll 〈◊〉〈◊〉 o liain 〈◊〉〈◊〉 chengle o edef, y rhai y danwyd ar 〈…〉〈…〉

〈◊〉〈◊〉 ddarfod i ryw beth ei dynnu ef, o'r tu cefn iddo, 〈◊〉〈◊〉 gwrre ei she••cyn, a pheri iddo ym-chwelyd yn ei 〈◊〉〈◊〉 ddau neu dri cham; ac onid côf gantho, ar y prydn∣hawn-gwaith nessaf, ac yntef yn gorwedd yn y can∣dy, i ryw beth daflu ei hatt ef yn ei wyneb, yr hon a g••ogasse efe ar hoel wrth ystlys ei wely, a pheri o hyn∣ny iddo ddeffroi o'i gwsc gyda dychryn mawr. Fy ngw∣aith i oedd hynny ebr diawl. Fe gyfaddefodd Repay a Gu∣ilermin, ddigwyddo o'r pethau hyn iddynt, ond nas gwyddent hwy pwy 'n oedd a llaw ynddynt hyd yn awr.

Daeth o Lyons farsiandwr o Lovan, ac a lettuodd yn nhy ei frawd Philbert Guilermin, ac yr oedd yn ei fryd ef, i ymweled â mi y nos gyntaf, ond ni adawe ei frawd iddo ddyfod. Ni ffaelodd ar y cythrel fynegi i ni hynny, gan ddywedyd, nis gwn i mor achos paham na ddaeth Mr. Philbert i wiliad ymma neithiwr. Yr oedd chwant mawr ar ei frawd ef i ymwelyd â ni, ond fe gynghorodd Phil∣bert ef ir gwrthwyneb, oblegit nas mynnei idd ei frawd glywed, pa fath stwr yr ydym ni yn ei gadw yn y ty hwn.

Soniodd hefyd ynghylch cynnen ddiweddar y fuasai rhwng James Berard, cwtler o Fascon; ac un Samuel Du Mont, a darfod ir Berard hwnnw gael ei guro gan Du Mont yn y fath fôdd, ac y bu e agos a marw: a gwir oedd y peth: ond efe a fynegodd lawer o bethe neilltuol, anghydnabyddus o'r blaen, ac y ddigwyddasant yn y gyn∣nen honno. Mynegodd i ni, fel y clwyfwyd un Ffrancis Chickard yn ei goes yn ffair ddiweddar Saint Laurence (ar yr hon y mae dinasyddion Mascon yn myned allan yn eu harfe, dan eu hamryw faneri,) ac ar ól hynny dorri ei go∣es ef ymaith, am iddi bydru. Ac fo enwodd y gwr a'i saethodd ef ac a ddywedodd mai o falis, i ymddial ar Chickard y gwaethpwyd hynny iddo, yr hyn a alle fod vn ddigon gwir.

Fe ad oedodd stori nodedig ynghylch Philbert Mas∣son a'i wra•••• ••••••••••••auma Blane, a elwit yn gyffredinol 〈1 page missing〉〈1 page missing〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

la Challonoise, rhai ac y drigasent gynt yn ein ty ni; ddar fod ir wraig, ar ryw ddiwrnod, a nhwythau wedi cw∣ympo allan a'u gilydd, gymmeryd achlyssur i ymddial ar ei gwn, pan yr ydoedd efe ar fedr myned i lawr iw shop; gan ei wthio ef o'r tu cefn iddo â'r fath nerth, 〈◊〉〈◊〉 oni syrthiodd efe i wared tros y steire vn farw syth: a•• yna hi aeth yn ebrwydd i lawr dros bâr o steire eraill, i alw 'r prentisiaid a'r gweithwyr o'r shop i ddwad i yfed diod; fel pan y caent hwy eu meistr wrth deoed y stei∣re yn farw, y bydde iddynt dybied, farw o hono o ryw glesyd disymmwyth. A chredu a wnaeth llawer, mai gwir oedd y dirgelwch hyn y ddatcuddiodd y Cy∣threl.

Ar noswaith arall, pan yr oedd y Cythrel yn llefaru wrth un o'n cwmpeini, efe a fynegodd iddo y fath be∣the neilltuol a dirgel, y rhai medde 'r gwr nas adrodd∣odd efe wrth un dyn erioed, ac y mynnei fo gredu, fod y Diawl yn gwybod meddyhau ei galon ef, nes i mi i berswadio ef ir gwrthwyneb.

Yna ••fe ddechreuodd watwor Duw a phob crefydd, ac wrth adrodd gogoniant ir Tâd, fo adawodd y geiriau, ac ir Adâb, heb eu hadrodd; ac wrth enwi 'r trydydd Person ••'r Drindod, yr oedd ei eiriau ef o ddau ddeall, yn t••w••l, yn echrydus, ac yn ffiaidd. A chwedi 'm cyffroi ar hyn i ddigofaint cyfiawn, mi a ddywedais wrtho: Tydi Yspryd drwg ac atgas a ddylasit ddywedyd yn hytrach, Gogoniant a fo ir Tâd, Creawdwr Nêf a dai∣ar, ac iw Fâb ef Jesu Grist, yr hwn a ddestrywiodd wei∣thredoedd y Diafol.

Ynà efe a ddeisyfodd arnom ni yn daer iawn, i ddan∣fon am Mr. Du Chassin, yr hwn oedd bapist, a Pherson plwyf Saint Stephan, wrth yr hwn (meddai fe) y cyffe∣ss i fo ei bechodau; ac fe fynne iddo ddwyn dwr bendi∣ged gydag ef yn ddiff••el, canys dyna 'r peth (ebe fo) a'm gywe•• i ymma••h••n ebrwydd.

Roedd genym ni G••yn y ty, yr hwn oedd arferol o

〈◊◊〉〈◊◊〉 ••iliadwrus iawn, ac a gyfarthe ar y trwst lleiaf; 〈◊◊〉〈◊◊〉 ••••ddem ni'n rhyfeddu, nas cyfarthodd efe un am∣•••••• 〈◊〉〈◊〉 ddywediad ••chel a serêch erch••ll y Cythrael: 〈◊〉〈◊〉 Dafol o hono 'i hun, heb neb yn gofyn iddo; 〈…〉〈…〉 rhyfeddu am nad yw '•• ci yn cyfarth, ond y rhes∣•••• 〈◊〉〈◊〉 ••••••••y ydyw hyn, am i mi wneuthur arwydd y grôg ar 〈…〉〈…〉.

〈◊〉〈◊〉 gan fod yn llawen, fe ddechreuodd watwor a 〈◊〉〈◊〉; ac ym mysc pethau eraill fe ddywedodd, ei fo•• 〈◊〉〈◊〉 ••n o'r rhai a ddringhasant furiau Geneva, (un o dd••naso••dd y protestantiaid) a phan dorrodd yr ysgol, fo ddywedodd iddo syrthio oddiwrth y wal i ffos y clawdd, a braidd nas bwyttawyd ef yno gan y llyffaint; ac yna fe wn••••th lais y•• gwbl gyffelyb iw llais hwynt. Dywe∣dodd hefyd am Jes•••••• (〈◊〉〈◊〉 o offeiriaid y papistiaid) a elw∣yd y Tâd Alexander, ei fod e'n sefyll y pryd hynny wrth droed yr ysgol, i annog y Safoyards i ddringad yn hy••••••us, gan eu siccrhau h••ynt, yr ennillent y Ddinas, ac y caent hwy Barad••ys yn lle gwobr. A phan ar∣weinwyd y tri ar ddeg hynny, y rhai a ddringhasant i sy∣nu, ac a ddalwyd, ir crogpren iw crogi, fo ddywedodd, fod gwragedd y Dref vn dywedyd wrth y Dihenydd∣wr neu'r Hangman, ymwrola Tabasan, Di gei arian i 〈◊〉〈◊〉.

Mynegodd hefyd, fod Pays de Vaux yn wlâd, lle 'roe∣ddyt yn gwneuthur golwython têg o'r swyn wragedd, ac ar hynny fo chwarddodd yn uchel iawn. Tra hôff o∣•••••• gantho gytcam â morwyn y ty, gan ei galw hi Bressande (hynny yw gwraig o wlad Bressia) ac fo lefarei â r un rhyw lais a hithe. Un nosweith, a hi yn myned i fynu ir llofft i geisio glô, fe ddywedodd wrthi, 'rwyt t•• 'n eon (neu 'n hyf) iawn, i drammwy cyn agosed attafi; a ••han wneuthur swn, fel pettaise 'n curo ei dwylo ynghyd, fo ddywedodd wrthi, mi'th ddodaf di yn fy Sâch.

In tyb ni hefyd, hoff iawn oedd gantho ymddigrifo ag

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

un Michael Repay, yr hwn a ddewe attom yn gyffredinol bôb nôs gyda 'i Dâd, gan ei alw ef yn fynych, Mihel, Mihel. Dywedodd unwaith wrtho, y dygei fo ef i ry∣fela gyda 'r Marquess o Saint Martius, yr hwn oedd yn codi byddin o wyr meirch ym Mressia, i fyned i Savoy. Ond Michael Repay, dan wenu a'i hattebodd e'n 'llyn, a'i gyda 'r fath un digalon a thydi yr awn i ryfela, gan dŷ fod yn cyfaddef, ei ti redeg ymaith oddiwrth ddrin∣gad murie Geneva? ir hyn yr attebodd y Cythrel, a wyt ti 'n tybied yr awn i gael fy nghrogi gyda 'm cyfeillion? nid oeddwn i mor ynfyd a hynny. A chan barhau i gellwair â Michael Repay, fo'i coffaodd ef, iddo ddywedyd y Sûl o'r blaen, wrth fyned ir Eglwys gydag un Noel Mon∣ginot, i bentref Ʋrigny, mai'r ffordd i ddala 'r diawl ydoedd tannu rhwyd iddo: ac yna ebe fo, a dannu di dy rwyd i'm dala i? A'r pryd hynny efe lefarodd â lleferydd yn gwbl tebyg i leferydd mam Michael Repay, hyd oni ddywedodd efe dan chwerthin wrth ei Dâd, yn wir fy Nhâd, y mae fo 'n llefaru yn gymmwys fel fy mam.

Ar amser arall, efe a ddywedodd wrthym ni â llais egwan cwynfannus, fod yn ei fryd ef i wneuthur ei 'wyllys, o herwydd fod yn rhaid iddo fyned yn fuan i Chamberey, lle 'roedd gantho fatter yn barod iw osod i dreial mewn cyfraith, a'i fod e'n ofni y bydde fo marw ar y ffordd; ac am hynny fo barodd ir forwyn alw ar scrifennydd i ddyfod atto, gan enwi Mr. Tor∣nus, Tâd ir Tornus hwnnw, am yr hwn y crybwylla∣som o'r blaen. Fe adroddodd lawer o bethe neilltuol ynghylch ei deulu ef; am ba rai, ac hefyd am yr hol bethe y wnaeth y Cythrel yn ei wydd ef, fe adawodd y Tornus hwnnw, scrifennydd ir Brenin fel ei Dâd, dra∣ethawd mewn scrifen dan ei law ei hun, yr hyn syd gennif yn fy nghadwraeth i wirio 'r cwbl a adroddir ym•• Ac er mwyn cael y cyfryw destiolaeth gymmeradwy

••eis••••••is i arno, i ddyfod i'm ty, pan y daeth y blinder ••wn ••rnafi.

〈…〉〈…〉 scrifen honno y cofir yr amryw roddion, y fy∣•••••••••••• y Diawl a adawe fo, sef, i un cymmaint a hyn, 〈…〉〈…〉 ••ymmaint â hynny. Eithr un o honynt, ir hwn 〈◊〉〈◊〉 ••••••edodd y Cythrel y rhoddei fo bum cant o bynne, 〈◊〉〈◊〉 ••••••••••bod ef, nas mynne fo moi arian ef, ac a erfyni∣••dd ar iddynt fôd gydag ef i ddestryw. Fe enwodd wr ••••all i fod yn etifedd iddo, yr hwn a'i hattebodd ef, y cymmerei fo 'r etifeddiaeth. Mi'th ryddhaf di oddi∣••rthi (ebr Cythrel) am chwe cheiniog a thammeid 〈◊〉〈◊〉 Fara.

Gronyn ar ôl hynny, cymmerodd arno, mai nid efe oedd yr yspryd y lefarase o'r blaen, ond mai gwâs i hwnnw ydoedd efe; a dyfod o hono oddiwrth waitio ar ei feistr, yr hwn 〈◊〉〈◊〉 archodd iddo gadw ei ••ê ef yn ei absen, tra 'r ydoedd ar ei daith i Chambe∣••ey. A phan y ceryddais i ef â'r fath eirie ac a osododd Duw yn fy ngenau, fo 'm hattebodd i a rhîth o ara∣••wch a pharch mawr, gan ddywedyd, Ardolwyn Syr ••ardynwch fi; 'rychi 'n camsynnied am danafi; 'rychi 'n fy nghymmeryd i yn lle un arall: Ni bum i yn y ty ym•• erioed o'r blaen; Ardolwyn syr beth yw'ch henw chwi? fe•• yr oedd e'n llefaru fel hyn, Sim••on Meissioner, un ac oedd yn arfer cyrchu 'n fynych i'm ty ar yr achos ••yn, a ruthrodd yn ddisymmwth ir fann, o'r hwn y dene 'r llais i'n tyb ni: a chwedi chwilio 'r lle eilch∣waith ac eilchwaith, fel y gwnaeth eraill o'i flaen ef; 〈◊〉〈◊〉 nas cawsant hwy ddim yno, etto efe ddychwe∣lodd ••r fann lle 'roeddem ni oll, gan ddwyn gydag ef, ••'r ••an lle 'r oedd swn y llais, amryw bethe, ac ym mysc y rheini pottel fechan. Ac ar hyn fe chwar∣ddodd y cythrel ac a ddywedodd wrtho. 'Mi glywais y•• dydd••e mai ffôl oeddyt ti, ac yn awr mi a welaf ••ai felly 'rwyt ti mewn gwiri••••••dd, pan y credit fy môd i yn y

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

bottel yna: mi fysswn fy hunan yn ffôl i fyned i mewn iddi canys felly y gallasse un fy nala i, trwy stoppo '•• bottel â fys.

Ar noswaith, pan yr oedd Abraham Lulier (gof aur) yn dyfod tua 'm ty, lle ni ffaelei a bôd yn gyffiedinol ebr cythrel y pryd hynny, ewch, agorwch y drws i Lulier, yr hwn sy'n dyfod; ac erbyn hynny yr oedd Lulier vn cu∣ro wrth y drws. Cyn gynted ac a daeth efe i mewn▪ fe ddywedodd y cythrel wrtho; ei fod e'n ewyllyssio cy∣scu crefft eurof gantho; ac y rhoddei fo ddeg coron a deugain, er mwyn cael bod yn Brentis iddo. A chan ddyweayd yn cêg wrtho, Rwi (ebr cythrel) yn dy ga∣ra di 'n fawr, rwyt ti'n on-stach gwr nâ'r cyfryw un, (gan enwi eurof arall o Geneva) yr hwn a dwylledd y cyfryw Arglwyddes o Fascon, yr hon a aeth i ymweled â rhai o'i cheraint yn Geneva, wrth werthu iddi rai modrwye, meini gwerthfawr, a phlâ••s. A phan y dywedodd Lulier wrtho; nid rhaid i mi wrth dy gariad di, 'rwi 'n foddlon a chari∣ad fy Nuw, ac nis cymmerafi y fath Brentis a thydi; fe at∣tebodd y cythrel, gan na ddysci di i mi gelfyddyd y gôf aur, dysced Mr. Philbert fi i fod yn Gannwr lliain.

Yna gan gymmeryd arno eilchwaith agwedd gwâs, efe achwynodd ei fod e'n dlawd, a bod ei ddillad yn wa∣el, a'i fod e'n sythu gan anwyd, ac nad oedd ei gyflog ond tair punt yn y flwyddyn: ac os mynnem ni iddo ym∣adel âmi 'n ebrwydd, fo ddywedodd y dylem ni roi rhyw beth iddo, ac y boddlonei hynny fo. Minne a'i hatte∣bais ef, ei fod e'n curo wrth y cam ddrws, ac na rown iddo gymmeint ac a bariwn oddiwrth fy ngwinedd. Ebe yntef, nid oes gennych chi wrth hynny ond ychydig iawn 〈◊〉〈◊〉 gariad.

Fe haerodd arnom ni drachefn yn daer iawn, mai nid efe oedd yr hwn y fuasse yn y ty o'r dechreuad, ond mai ei wâs ef ydoedd efe; iê mai nid efe oedd yr hwn y fu∣asse yn y ty y nos o'r blaen; a bod y pryd hynny un o'i gydweision ef yn disgwyl; a'i bod hwy ill dau yn edryel

〈◊〉〈◊〉 ••••••chweliad eu meistr o'i shiwrne i Chambery, o ba 〈◊◊〉〈◊◊〉 ••••chwelei fo ar fyrrder.

〈◊〉〈◊〉 er nas gwn i pu'n a'i 'r Pen-cythrel ei hunan, neu 〈◊〉〈◊〉 un ned ychwaneg o'i weision ef, oedd yn llefaru ••••••••••m y pryd hynny; etto myfi a glywais oddiwrth 〈◊〉〈◊〉 credadwy, fod ar yr un amser Yspryd yn nhy 〈◊〉〈◊〉 Favre, y Barnwr pennaf o Chamberey, (yr hwn 〈◊◊〉〈◊◊〉 wybodaeth vn y gyfraith, oedd wr enwog yn 〈◊〉〈◊〉 ••es) a darfod ir yspryd hwnnw lefaru wrtho, a 〈◊〉〈◊〉 wedyd ym mysc pethau eraill, ei ddyfod ef o Fas∣con, a thrammwy o hono trwy Bresse, ac iddo weled y cyfryw a'r cyfryw geraint o'i eiddo ef.

〈◊〉〈◊〉 ddychwelyd at yr hyn oedd yn ein ty ni ar yr am∣•••••• hynny, fe archodd yr yspryd â llais uchel, i ni ••••••••thur paratóad mawr o ymborth, megis Tw••cis, Pe∣••••••ssia••d, yscyfarnogod, a'r cyffelyb, erbyn dyfodiad ei feistr. Yna fe gano•••• fagad o ganiade halogedig a mas∣we••dol, ac ym mysc eraill yr hon a elwir lefilou. Lle∣farodd hefyd megis ac y gwna Juglers neu Hudolwyr, ac yn enwedig fel Helwyr, gan weiddi 'n grôch, ho levrier, ho levrier, fel y gweidda 'r Helwyr (yn ffraingc) wrth gyfodi yscyfarnog.

Gosododd arnom ni â phrofedigaeth i drachwantu go∣lud, (un o gyffredinol demptasiwnau Satan, ac am hynny y gelwir ef Mammon) gan yr ymhonni 'n fynych, fod chwe mîl o goronau yn guddiedig yn y ty, ac or bydde i neb o honom ni ei ganlyn ef, y dangossei fo ble 'roedd yr arian wedi guddio. Eithr mi allaf ddywedyd â chydwybod dda, yng wydd Duw a'i Angelion sanct∣aidd, nas chwiliais i fy hunan, ac nas perais i, ac nas goeddefais i neb arall i ymofyn am danynt, ac nas ew∣yllyssiais ar un amser i mwynháu hwynt.

Mynnei hefyd ein profi ni â manylrwydd (curiosity) gan ddywedyd, os mynnem ni ei weled ef mewn rhith gwr, gwraig, llew, arth, eî, câth, neu 'r cyffelyb, y gwnei fo hynny o ddifyrrwch inni. Eithr ni a ffieiddi∣asom

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

yn ddirfawr ac a wrthodasom wrando arno yn y matter hwnnw, gan ddywedyd, ein bôd ni cyn belled oddiwrth ddymuno cael ei weled ef mewn un rhyw rith, a bôd o honom ni'n mawr hiraethu, os byddei gydag ewyllys Duw, na chlywem ni ei leferydd ef byth mwyach; a'n bôd ni'n gobeithio y gwaredei Duw ni ar fyrrder oddiwrth ei holl brofedigaethau ef.

Ar y diwedd fe ddechreuodd fod yn ddîg iawn, yn gyntaf wrthifi, am i mi ddywedyd wrtho, Dôs ti fellti∣gedig ir tân tragwyddol, a baratowyd ir Diawl a'i Ange∣lion. Ac ar hyn ebe yntef, Ti ddywedi gelwydd: nid wyfi 'n felltigedig; 'rwi etto 'n gobeithio cael iechydwriaeth trwy farwolaeth a dioddefaint Jesu Grist. Hyn y ddywe∣dodd efe ysgatfydd, i beri i ni gredu, mai enaid gw∣raig y su farw ychydig or blaen yn y ty ydoedd efe▪ merch i wraig y fwriaswm i allan o'r ty trwy gyfraith; canys yr oedd sôn, ddarfod iddi hi ar ei therfyn we∣ddio ar Dduw, ar allel o honi, ar ôl ei marwolaeth, ddychwelyd ir ty i'n blino ni.

Dywedodd wrthifi mewn digofaint mawr, y gwnai e hyn a'r llall imi; ac ym mysc pethau eraill, fo ddy∣wedodd wrthyf, y dewe fo, pan y byddwn i yn y gwe∣ly, i dynnu 'r blancedi oddi arnaf, ac i'm llysgo i wrth fy nhraed allan o'r gwely. Minne a'i hattebais es, fel yr attebodd y Prophwyd Dasydd iw elynion, Mi or∣weddaf ac a hunaf, canys yr Arglwydd a wna i mi drigo mewn diogelwch. Dywedais wrtho fe hefyd y peth y ddywedodd Crist wrth Pilat, nid oes gennit i ddim aw∣durdod arnafi, ond yr hyn a roddwyd i▪ ti oddi uchod. Ac yna fo'm hattebodd i, gan ail-adrodd y geirie hyn ddwy waith tair, mae hynny 'n dda i ti, mae hynny 'n dda i ti.

Digiodd hefyd yn ddirfawr wrth un o'r cwmpeini, yr hwn a'i galwa••e fo y Bwch Drewllyd, a rhoddodd iddo la∣wer o ddrwg eirie, megis y rhain, Ti fynnit ymddangos fel gwr da, ond nid wyt ti ond rhagrithiwr: rwyt ti'n my∣ned yn fynych i Bont-deville, mewn lliw i wrando pregethe eithr wrth fyned rwyti 'n dwyn gyda thi dy flwch sydd a'th s••••••

〈◊◊〉〈◊◊〉 fande yntho, er mwyn gofyn dy ddyledion a hôg dy arian 〈◊〉〈◊〉 â thi, ni wneit ti ddim cyd ybod a gragi dyn am bunt 〈◊◊〉〈◊◊〉 ••••na Mr Denis; a Hangman Mascon oedd 〈◊〉〈◊〉 Denis 〈◊〉〈◊〉 Ac yn•• gan wneuthur swm, mal pettaise 'n cu∣•••• 〈◊〉〈◊〉 ddwylo ynghyd, fe ddywedodd eilchwaith wrth 〈◊◊〉〈◊◊〉 gw•• ••••yt ti '•• cymmeryd arnat i yma, fel pettai ti'n 〈◊〉〈◊〉 ••••ew, wedi dwyn yn awr dy gleddyf gyda thi: eithr 〈◊〉〈◊〉 ••yddi di mar galennog, a dwad hyd yma heb oleu, f•• geit 〈◊〉〈◊〉 pu'n o honem ni 'n dau sydd wrola.

Gwedi dywedyd yr holl bethe hyn am yr amser cynt 〈◊〉〈◊〉 ofennol, fe fynne fynegi peth hefyd am yr amser i ••••••••od. A chan gry••••••ll am y Protestantiaid yn nheyr∣•••••• ••••ra••••gc, fe w••eddodd un-wai•••• O'r H••gonots truain, 〈◊◊〉〈◊◊〉 d••••oddef•••••• lawer o fewn ychy••••g o flynyddo••••••! e pa 〈…〉〈…〉 y fwriedi•• 〈…〉〈…〉 herbyn chwi! gydag y••hwa∣n••g 〈◊〉〈◊〉 e••r••au ••r un pwr••as.

Dywedodd ddwy waith neu dair am fy ngwraig, yr hon o∣edd yn feichiog, ac yn agos iw ••hymp, y bydde iddi f••••ch. M•• o••••ais o herwy•••• 〈◊〉〈◊〉 cyflwr yr oedd hi yn••••o, y cei 〈…〉〈…〉 ••i∣wed wrth esco••i, trwy ddychryndod oddiwrth ein llet••eywr uffernol; ac am hynny mi attolŷgais arni i adel y ty, ac i fy n••d at ei ••••m-gû yr Arglwyddes ••haliberta de la Meusiere, gy∣da 'r hon y meithrinwyd hi er y•• b••entyn, ac felly i orwedd i ••ewn yn 〈◊〉〈◊〉 thi hi. Eithr hi a ••••••u••ododd ei hunan oddiwrth hynny yn wrol iawn gan ddywedyd, y bydde ei mynediad hi ••••••ith yn ••••hyder ar allu a thrugaredd Duw: a chan ryngu ••••dd i Dduw, i ymweled â ni, felly y gallei fo'n gorddi•••••• ni yn yr ••n môdd mewn ty arall; ac nas dylem ni gilio ym•••••••• 〈…〉〈…〉 ni wrthwynebu 'r Diawl. Ac yn wir 'rwi 'n cyfa∣•••••••• farnu o h•••••• 'n union yn hynny o beth; canys fe '•• cyn∣ghorir ni'n fynych yn y scrythur, i wrthwynebu, ac i ymladd, ac i ymdrechu â'r Cythrael, ond nid byth i ffoi ei llaen ef, ca∣nys hynny fyddei rhodd 'r oruchafiaeth i••do: oblegit tebyg ydyw fo ir Blaidd, ac ir Crocodil, y rhai y gisiant ymaith os safwch chwi 'n galonnog yn eu herbyn; eithr os ofnwch hwynt, a thr•••• oddiwrthynt, hwy a redant ar eich hôl chwi.

〈◊〉〈◊〉 ••yw noswaith fe ddywedodd y Diawl yng ••ydd pawb, y ••••dd••n i marw 'n ddilys cyn 〈◊〉〈◊〉 tair blyn••d••, 〈◊〉〈◊〉 dy••i••d

trwy hynny i'm poeni i â meddyhe gwastadol am ••••••••••laeth, ac felly peri i mi syrthio (pe gallasai) 〈◊◊〉〈◊◊〉 drwmder calon, ac felly i glefyd, er mwyn gw•••••••• 〈◊〉〈◊〉 eiriau ef. Eithr mi a'i hattebais ef ••••g eirie S••. 〈◊〉〈◊〉 Act. 20. Nid wyf yn gwneuthur cyfref o ddim, 〈◊〉〈◊〉 gwerthfawr gennif fy einioes fy hun, oe gallaf or phen 〈◊〉〈◊〉 fa trwy lawenydd, ar weinidogaeth a dderbynniais gan 〈◊〉〈◊〉 glwydd Iesu, i dystiolaethu Efengyl grâs Duw.

Gwedi arfer yr holl ddichellion hyn yn ein 〈◊〉〈◊〉 fe orfu ar y cythrel gyfaddef, nas gallei fo 〈…〉〈…〉 gorchfygu ni, oblegit ein bod ni 'n galw 'n rhy i 〈…〉〈…〉 ar enw Duw. Ac i ddangos grym ein gweddiau, y 〈◊〉〈◊〉 hyn yn wironedd iw ddal sulw arno, yr ymatta•••••• 'r Diawl oddiwrth lefaru, bob amser ac y gwelei fo ni vn dechreu pen-linio i fyned i weddio; ac yn dra 〈◊〉〈◊〉 nych fo ddywedodd wrthym ni y geirie hyn, Traf 〈◊〉〈◊〉 gweddio, myfi âf, ac a rodiaf ar heol. Ac yn 〈◊〉〈◊〉 ni gaen deistawrwydd rhyfeddol, tros yr ennyd yr oe∣ddem yn gweddio, p'un bynnag a'i myned allan, a'i a∣nos yn y lle y wnai fo: eithr cyn gynted ac y darfydde 〈…〉〈…〉 w••••di, fo ddechreue e••lchwaith i'n cymmell a'n han∣•••••• ni megis o'r blaen, i siarad ag ef: Ac fo barhaodd 〈◊◊〉〈◊◊〉 lefaru wrthym ni, ac i'n hannog ninne i lefaru ••••••ho yntef, hyd y 25 o fîs Tachwedd, pan y llefa∣•••••••• efe y geirie hyn yn ddiweddaf: Ha, ha, je ne ••••••leray plus, hynny yw, och! och! ni chafi lefaru mwy∣•••••• Ac oddiar y pryd hynny, efe a beidiodd, ac ni 〈◊〉〈◊〉 efe ym-mhellach.

〈…〉〈…〉 chwanegu at hyn lawer o ymad••oddi•••• 〈…〉〈…〉 ••••••••••odd y cythrel hwn; ond 'rwi •• cyfadd•••• 〈…〉〈…〉 ymattal o bwrpas oddiwrth 〈…〉〈…〉 nhwy yn wrth••••••••b 〈…〉〈…〉 Awdurdodau 〈…〉〈…〉 ••••wrion a The••••u•••••••• ••••••hydeddus 〈…〉〈…〉 y 'n fudr ac yn anwed•••••• 〈…〉〈…〉 ••ddiwrth yspryd aflan. Y mae ••••••∣••eint

ac y draethasom yn ddigonol i ddangos, moe ••••ieithr a rhyfeddol ydoedd ym••droddion y cythrel.

Megis yr oedd ei eiriau ef yn ddieithr ac yn rhyfedd∣•••• felly roedd ei weithrediadau ef; canys heb-law y ••••••he a adroddais i, ac a wnawd yn fy absen, fo w••a∣••th lawer ychwaneg o'r un rhyw; megis taflu o bobtu a dra mynych ddarn mawr o llain, o ddeng el a de••∣••••in o hyd, yr hwn a adawse ffrind i mi yn fy nhy, iw ••••anfon 〈◊〉〈◊〉 Lyons ar hyd y Dwr.

F•• gipiodd unwaith ganhwyllbren prês o law 'r for∣wyn, gan adael y ganwyll wedi hennyn yn ei llaw hi. Fo gymmerei 'n fynych iawn beisie 'r forwyn honno, ac 〈◊〉〈◊〉 crogei nhw ar byst y gwely, gan osod arnynt hwy Hatt arw, y cyfryw ac y mae gwragedd gwledie 〈◊〉〈◊〉 bresse yn arferol o wisco, canys o'r wlâd honno yr ha∣noedd hi.

Weithie fe grogei Blat startshio o faint mawr ar y pyn hynny, wrth gorde, wedi clymmu felly, ac â chy∣nifer o glymme, ac yr ydoedd yn ammhossibl i dartod hwynt; ac etto fo'i dattodei nhwy ei hunan yn ddisym∣mwyth ac yn ebrwydd. Unwaith mi gefais fy motasse gwedi eu drysu mewn lle, fel ned allit eu tynnu ••hw oddi yno. A llawer gwaith y plethodd efe radish yng∣hyd yn y fath fodd▪ ac nad ellit gwneuthur y cyff••lyb beth, oni roddei ddyn ei fryd ar hynny p•••• bae 'n seg•••• gyda llawer o hir amynedd.

Ar ryw brydnawn-gwaith daeth ffrind i mi, un M•• Conain, pysygwr o Fascon, i ymweled â mi; ac fel 〈◊〉〈◊〉 oeddwn i yn adrodd wrtho ••f y pethau rhyfeddol h••n, ni aethom ynghyd ir stafell, lle yr oedd y Diafol ••yny∣chaf yn aros: yno y cowsom ni y gwely plyf, y bla••••e∣di, y llanlleine ar gobennydd wedi eu gosod i gyd a•• y llawr. Yna y gelwais i ar y forwyn i dannu 'r gwely, ac hi a wnaeth hynny yn ein gwydd ni; eithr allan o law, a ni yn rhodio yn yr un ••tafell, ni welem y gwely wedi ei fyscu, a'i daflu i lawr fel o'r blaen.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

Yn y stafell uwch ben honno, lle yr ydoedd fy study, mi gefais lawer gwaith rai o'm llyfre gwedi eu gosod ar y llawr ynghyd â'm howr-glass heb ei dorri, heb ddim niwed ond hynny. Fel yr oeddwn i unwaith yn ei••••••dd yn fy study, fe wnaeth y Cythrael swn yn y stafell 〈◊〉〈◊〉 benn, megis swn ergydion llawer o fwscedi. We•••••••••• fe fydde fel Ostler yn fy stabal, yn trîn ac yn rhw bio fy ngheffyl, gan blethu ei gynffon a'i fwng ef; ond nid oedd efe ond anfedrus yn ei waith, canys mi ge∣fais fy ngheffyl unwaith gwedi ei gyfrwyo gantho a r crwpper ym-mlaen, a'r pwmel yn ôl.

Fe fu 'n hîr yn y ty cyn y gallasom ni ddeall ei fod e'n cyrchu im stafell wely. Eithr ar ryw nosweith, ar ôl myned o bawb ymaith ac a ddaethasant i wrando arno, a myfi sy hun a'm teuly i gyd yn ein gwelâu, a drysau a ffenestri 'r ty gwedi eu caead yn glos iawn, fo ddaeth i mewn, ac a ddechreuodd chwibanu yn araf, a hyn∣ny ar droion, megis a phettaise ofn arno i'n deffroi ni. Ac se gurodd megis ac â'i fys ar drwngc yn agos i'm gwely, fel y gwnaeth e'n fynych gwedyn. Fe daflei 'n 'scidie ni o dautu 'r stafell, yn enwedig eiddo 'r for∣wyn, yr hon, wrth ei glywed ef unwaith yn cym∣meryd un oi 'scidie hi, a ymaflodd yn ebrwydd yn y llall, ac a ddywedodd dan wenu, ni chei di mo hon. Ac unwaith yn yr un stafell dan y bwrdd, fo ddily∣nodd drwst Trin-wyr cywarch, y rhai fydd bedwar ynghyd yn curo 'r cywarch, y cyfryw ac oeddynt yn ein cymdogaeth ni, ac fo gadwodd yr unrhyw fessur ag hwynthwy yn gymmwys.

Dros hîr amser fo wnaeth i ni glywed pereidd-gân dwy gloch fychan, wedi eu clymmu ynghyd, y rhai y gymmerasse fe o fysc rhyw hairnach rhwdlyd yn fy nhy. Pan y clywais i nhw gyntaf, mi adna∣bom wrth en swn hwy, mai myfi ai piodd hwynt: Mi aethym ir fann lle y gosodais i hwynt, ond nis

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈◊〉〈◊〉 i mo honynt. Nid yn fy nhy i yn unig yr arfe∣•••••••• y Cythrel ganu y clych hyn, ond efe ai dygodd 〈◊〉〈◊〉 o amgylch i sagad o leoedd yn y Drêf ac yn y 〈◊〉〈◊〉 Ar ryw Sabboth y bore, a myfi yn myned i ••••••••••ogaethu vn Ʋrigny, gyda rhai o Henuriaid fy ••••••••ys, ni glywsom swn y clych ••••n yn agos iawn 〈◊〉〈◊〉 ••••ustie. Dywedodd Mr. Lulier un o'n cwmpeini ••f, glywed o hono fo vn ei dy ef y clych hyn yn 〈◊〉〈◊〉. Bagad eraill a'u clywsant hwy yn agos lawn ••••dynt, eithr nis gallent ar un amser moi gweled hwynt.

Ac ni chwareuodd y Diafol hwnnw ei gaste yn unic yn fy nhy i; canys fe adroddodd Mr. Lulier wrthif lawer o'i weithrediadau ef yn ei dy a'i shop ymef; me∣gis ei waith ef yn cymmeryd ac yn cuddio ei feini gwerth∣fawr ai offerynnau gwaith ef, ac yna ei gosod hwynt drachefn lle yr o••ddynt o'r blaen. Tra 'r ydoedd Mr. Lu∣lier yn adrodd hyn w••••hifi, efe a osododd fodrwy aur, yr hon oedd y pryd hynny gantho tan law, ar y bwrdd, ynghyd a'r ofteryn a'r hwn yr oedd yn ei dala hi: eithr yn y man fe'i cafodd hwy 'n eisie, ac a chwiliodd am da∣nynt tros hanner awr, ond i gyd yn ofer; ac am hynny efe a gymmerodd waith arall yn llaw; a chwedyn, efe a min•••• a welsom y fodrwy a'r offeryn yn Syrthio drachefn ar y bwrdd, ond ni wyddem ni o ba le.

Ar ryw noswaith, pan nas gwiliadodd Lulier gyda ni, fel yr arferei o wneuthur, Dau ac a ddaethant yn hwyr mwn o'm ty i, a arosasant wrth shop Lulier, i roddi cy∣frif iddo am weithrediau a geirie y cythrel y noson honno: Tra 'r oeddynt hwy yn siarad, fe gurodd y Cythrel yng hylch teir gwaith yn galed iawn ar Dô o' astyllod, 〈◊〉〈◊〉 hwn oeddruwch ben y shiop. Y noswaith nessaf ar ôl 〈◊〉〈◊〉 ••••¦lier a Repay wrth ddychwelyd o'm ty 〈◊〉〈◊〉, a ga〈8 letters〉〈8 letters〉 wraig unic, wrth gongl yr heol yn nyddu wrt•• 〈…〉〈…〉

lleuad, mewn gwisc wledig: ond hi ddi••••••nodd 〈◊〉〈◊〉 ••'i golwg nhwy, pan nessausant i geisio gwybod pwy 'n ydoedd hi.

Gan adel yr-wan y cyfryw weithrediade ac a 〈◊〉〈◊〉 y Diafol all••n o'm ••y i, megis pethe nas gall••f 〈…〉〈…〉 am danynt gyda 'r fath siccrwydd, ac am y rhai 〈◊〉〈◊〉 ••••∣lais ac y glywais i fy hunan: Ni wnaf i ond adr•••••• 〈◊〉〈◊〉 weithrediadau diweddaf ef yn fy nhy i: ac yn 〈◊〉〈◊〉 y rhai blinaf o'r cwbl (f••l y dywedant fod y Diafol bob amser yn greulonach ar y diwedd nag ar y dechre, ac ar y pryd hynny yn ffyrnicaf, pan y gorfydd arno ymado) can••s tros y deng neu ddeuddeng niwrnod diweddaf, fo daflodd gerrig yn ddibaid o bobtu 'm ty, o'r bore hyd yr hwyr, a hynny yn aml iawn, a rhai o honynt yn pwy∣so dwy neu dair pwys.

Ar un o'r dyddie diweddaf hyn, fe ddaeth Mr. Tornus i'm ty ynghylch hanner dydd, ac a fynnei wybod a oedd y Cythrel yno fyth, ac a chwibanodd mewn amryw dô∣nau, a phôb trô fe chwibanei 'r Diafol arno yntef dra∣chefn â'r un-rhyw dôn. Yna y taflodd y Diafol garreg atto; yr hon wedi syrthio wrth ei draed ef, heb wneu∣thur iddo niwed, fo'i cymmerodd hi 'fynu, ac a'i no∣dodd hi â glóyn, ac ai taflodd ir tu cefn y ty, yr hwn o∣edd agos i wal y Dref, ac ir afon Savone: eithr fe da∣ffodd y Diafol hi i fynu drachefn atto yntef; ac efe ad∣nab i wrth nôd y glôyn, mai yr un garreg ydoedd hi. Mr. Tornus wedi cyfodi 'r garreg honno i fynu, ai clywc hi yn dwyrn iawn, ac a dd••wedodd ei fod e'n credu, ei bod ni yn nifern gwedi ei bod hi yn ei law ef o'r blaen.

Or diwedd, ar ôl yr holl eirie a'r gweithrediade hyn, fe aeth y Cythrel ymaith y 22 o fis Rhagsyr; ar dydd nessaf gwrlwyd Gwiber fawr iawn yn myned allan o'm ty, yr hon a ddaliwyd â chrasfe hirion gan rai Gwnen∣thur wyr hoelion neu Gymmydogion; ac hwy a'i dyga∣••ant hi ar hyd yr holl dref dan weiddi, Dymma 'r Cythrel y ddaeth allan o Dy 'r Gwenidog: ac ar y diwedd hwy a'i

••••••••••sant hi yn nhy un William Clark Apothecary, lle 〈◊〉〈◊〉 ••••••••••••ddwyd mai gwiber naturiol ydoedd hi, Sarph 〈◊〉〈◊〉 yn y wlâd honno.

〈◊〉〈◊〉 yr holl amser y bu 'r Diawl yn cyrchu i'm ty, 〈◊〉〈◊〉 ••••••••fodd Duw iddo wneuther i ni niwed yn y byd, 〈…〉〈…〉 persone, nac yn ein meddianne. Y dydd yr 〈…〉〈…〉 efe a'r ty, fo grogodd y clych hynny, y 〈…〉〈…〉 ••••••••sse, ac y ddyga••se efe mor fynych o amgylch, ar ho••l ••wch ben simnai 'r stafell lle 'roedd e'n cynni∣•••••••• ••••nychaf

N•• ••••anniatawyd iddo gymmeint o allu, ac i rwygo 〈…〉〈…〉 llyfrau, ac i dorri un glass, nac i ddiffodd y ga••••yll, yr hun a adawem ni i losci trwy 'r nôs. Ac 〈◊〉〈◊〉 hynny 'rwyfi 'n plygu 'nglinie, ac a wnaf felly tra fwr byw, im grasasol Dduw, i roddi iddo Ddiolch am y m••wr Drugaredd hwnnw.

Dymma 'r ••wir a'r digym mysg draethiaid o eirie a gweithrediade y Cythrel hwnnw. Ac y mae Marcellin un 〈◊〉〈◊〉 Offeiriaid y papistiaid, yr hwn oedd yn pregethu ym Mascon ar yr amser hynny, wedi adrodd llawer o'r pe∣thau hyn yn gywir ddigon, mewn llyfr o'i eiddo ef, a brintiwyd yn Grenable yn erbyn Mr. Beu••erove, gan ddy∣wedyd gael o hono 'r stori oddiwrth amryw ddynion, ond yn enwedig oddiwrth Mr. Fovillard Liffrenant Ge∣nerall yn y Balliage o Fascon, yr hwn wedi clywed y Sôn gyffredirol ynghylch y digwyddiad rhyfeddol hyn, a ddanfonodd ei frawd yn y gyfraith Mr. Ffrancis Gru∣••in a Mr. Gu••••ha••d, Gwr o gyfraith i'm ty, i ddeisyf ar∣tai ddyfod atto ef, i fynegi 'r oll fatter iddo, yr hyn beth a wneuthum i. Etto (trwy gennad Marcellin) nid gwir yw hynny, (ac y mae efe, ac eraill gwyr tanbaid fy'n barnu cyn llwyr wrando, yr ei gasglu oddiwrth hyn, i'ni gwradwyddo i a'm proffes) sef, bod cyfeillg••rwch ••hyngofi ag ysprydion drwg. Canys y mae Duw yn Dyst 〈◊〉〈◊〉 fyng hydwybod, na bu rhyngofi erioed gydymddi∣••dan a'r creadariaid echrydus hyn, ac nas gwn i fwy

oddiw••••••ynt, nag y ryngodd bôdd iw dduwiol ddoethi∣neb ef 〈◊〉〈◊〉 adel i mi wybod allan o'r Air, ac o'r profiad hyn yn fy nhy. Ac fe wyr Duw, mai fyng ofal pen•••••• ydo∣edd, ar ir Dalent fechan honno gynnyddu, 〈…〉〈…〉 a roddes Duw i mi, i hyfforddi fy hunan ac eraill, ••n y wir a'r inchus ddysgeidiaeth ynghylch iechydwriaeth dra∣gwyddol, yr hyn ydyw, i adnabod ef yr unic wir Dduw, a Iesu Grist yr hwn a ddanfonodd efe.

Ac yn wir, yn y matter hyn, y mae Marcellin 〈◊〉〈◊〉, y rhai a adroddasant ac a scrifennasant y stori hun 〈◊〉〈◊〉 An∣gold i mi, yn gwrth-ddywedyd Mr Ff••villard Lifit••nant Ganerall o Fascon, a'r Arglwydd Gaspard Diver 〈◊〉〈◊〉 Mascon, yr hwn, ar y Sôn gyffredin ynghylch y p•••••••••• hyn, a ddanfonodd am Mr. Tornus, i gael gwybo•••••••••• o'r gwirionedd am danynt: ac er mwyn mwy o si••••••••∣ydd, fe anfonodd ei scrifennydd ei hun Mr. Chamber, 〈◊〉〈◊〉 dysgu hwynt yn neilltuol o'm genau fy hun; ac m•• 〈◊〉〈◊〉 droddais y cwbl wrtho ef, heb gelu na chuddio dim. ••c fe ddywedodd y ddau wr bonheddig hyn, Tornus a Cham∣ber wrthifi ar ol hynny, ddarfod ir Escob ryfeddu 'n 〈◊〉〈◊〉 fawr wrth wrando 'r stori honno, a gwneuthur o 〈◊〉〈◊〉 ryw atgoffa o honi mewn scrifen.

Yn awr os gofyn neb i mi, pa beth a allei fod yr 〈◊〉〈◊〉 o'r ddamwain rhyfeddol hyn (canys nid oes dim yn fwy cyffredinol a naturiol i bôb dyn, nag ymofyn am yr acho∣sion, yn enwedig o bethau anarferol) mi attebaf, wrth ystyried gogylchiadau 'r amser, a'r lle, a'r bobl yr oeddwn i yn delio ag hwynt y pryd hynny, fod llawer o achosion (mewn tybygoliaeth) yn cydfod amy peth.

Yn gyntaf, yn gymmeint a bod amseroedd, yn y rhai y mae 'r cythreuliaid megis heb eu cadwyno, ac â mwy o rydd-dyd ganthynt i arferu eu dichellion; a bod amseroedd eraill pan y maent wedi eu rhwymo i mewn, a'u hattal rhag gwneuthur drwg, megis y gwelwn yn yr 20. ol Datruddiad; fe allei un yn wir, gyda rheswm da ddy∣wedyd, pan y bu'r Diawl mor eon yn fy nhy i, fod y cy¦••hreuliaid

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

ar yr amser hwnnw megis wedi eu gollwng yn hydd; canys yr oedd y Byd y pryd hynny yn llawn o hi∣••••oriau, ynghylch castie anarferol yr ysprydion drwg hyn.

G••llir gwirio hyn wrth lyfr y scrifennodd Mr. de I' Anere, 〈◊〉〈◊〉 a Gynghorwyr y Brenin, wedi uno mewn commissiwn ••yda Mr. D. Espagnet y Barnwr pennaf yn Tolosa, i farnu r Wi••sh•••• o wlad Labour neu wlad u Basques, yn agos ir ••••reni•••• ••••nyddoedd. Enw 'r Llyfr yw, Eglurháad ynghylch anwada••wch cythreuliaid ac ysprydion drwg, lle y gosodir al∣••an y rath bethau dieithr ac echrydus, ac a ddichon beri gwallt y Darllenwyr i sefyll ar eu pennau.

Angwhanegwch at hyn y stori ofnadwy ynghylch Lewis Cauffredi, offeiriad o Farseilles, un o'r offerynnau mwyaf 〈◊〉〈◊〉 eiddo 'r Diawl ac a ddygodd uffern erioed allan, yr hwn a loscwyd ychydig o'r blaen trwy ordinháad y Parliament o dix yn Province.

Ar yr un amser yr ymddangosodd Cythrael yn Lyons, mewn agwedd gwraig fonhedding lân, i Lifftenant Mar∣chog y Wiliadwriaeth, henw yr hwn oedd la Jaquere, ac iddau eraill o'r gyfeillion ef; A gorweddodd y Tri hyn gy∣da 'r Cythrel hwnnw, ac a ddaethant trwy hynny i ddi∣wedd ofnadwy iawn. Y mae 'r stori honno yn brintiedig ym-mysc llawer o Historiau aruthrol o'n hamser ni.

Ar yr un amser, sef, yn y flwyddyn 1612. fe osod∣wyd allan y cyffelyb stori ir honno o Lyons, fel y bu Gwr cyfrifol ym Mharis, ar y cyntaf o fîs Ionawr yn y flwy∣ddyn honno, yn cyttal ac yn aros gyda Chythrael, yr hwn a ymddangosod iddo megis Arglwyddes brydferth: eithr y boren nessaf, gwedi i rai Jestysiaid a Physygwyr weled yr Arglwyddes honno, fe adnabuwyd, mai Corph Gwraig ydoedd hi, yr hon a grogwyd ychydig o ddyddiau o'r blaen.

Ynghylch yr un pryd, yr oedd Carcharau Mascon we∣di ei llenwi â nifer fawr o wyr a gwragedd, ifaingc ac hên o Bentref Chasselas, a Threfydd eraill ger

llaw iddi, wedi eu i••••ittio i gyd am swyngyfaredd neu witshio, y rhai gwedi en bwrw a'u condemnio ym Mascon, a gyfodasant eu matter, i Barliament 〈◊〉〈◊〉, ac hwy a hebryngwyd yno gan Swyddog a rhai g•••••• ••••fog. At y ffordd fe gyfarfu Ceatsh â hwynt, ac 〈◊〉〈◊〉 Wr yn edrych fel Barnwr; yr hwn a safodd, ac a o〈7 letters〉〈7 letters〉 ir swyddog, pa garchacorion yr oedd efe yn ei 〈…〉〈…〉 ba le yr oeddynt yn dyfod, ac i ba le yr oeddynt 〈◊〉〈◊〉 ••••∣ned. Gwedi ir Swyddog ei atteb ef: y Gwr (os ••elly y gellir ei alw ef) gan edrych ar y carcharorion, a dywe∣dodd wrth un o honynt, gan ei alw ef wrth ei enw, Beth yn awr? a wyt ti yn un o honynt hwy? nac ofna ddim, canys ni ddioddefi di, nac un o'th gwmpeini. A gwir y prwsiodd ei eiriau ef, canys o fewn ychydig ar 〈◊〉〈◊〉 hyn∣ny fe'i rhyddhawyd hwynt oll.

Ac yr un amser llangces fechan o Fascon, ynghydd rair neu bedair ar ddeg oed, merch i un o'r Dinasyddi on pennaf o'r Drêf, yr hon o••weddei gyda morwyn o'•• Ty, a ddeallodd ei bod hi yn fynych lawn yn absennu ei hun yn y nôs; ac a ofynnod•• iddi unwaith, o ba le y daeth hi; fe attebodd y forwyn, ddyfod o honi o fan, lle yr oedd cwmpeini da, a dawnsio rhagorol, a phôb mâth o d••ifyrwch a llawenydd. Yna y llangces, we¦di blassu ar y newydd hyn, a ddymunodd ar y Forwyn dwyn hithe ir lle hwnnw. Ar hyn fe enneiniod 〈◊〉〈◊〉 ••••••wyn hi, gan beri iddi arfer y defodau cyffredin 〈◊〉〈◊〉 ••••••••∣ymynnir gan Ddiafol i witshod. Yna y cippi•••••• 〈◊〉〈◊〉 ••••••••••ces i fynu ir Awyr gan Gythrael, mal ac y•• 〈◊〉〈◊〉 hi gwed•••• On•• pan wybu bi ei bod goruwch 〈…〉〈…〉 ••••feiriaid, hi a frawychodd ac 〈…〉〈…〉 ar 〈…〉〈…〉 hwn a'i cynnorthwyodd hi, ac 〈…〉〈…〉 ••odi hi ar lawr yn ei gardd hwynt, 〈…〉〈…〉. Y Capuchiaid, pan y clyws•••••• 〈…〉〈…〉 ddaethant iw helpu hi: A phan 〈…〉〈…〉 pwy 'n oedd hi, a pha beth a ddig 〈…〉〈…〉 Dau o honynt a'i hebryngasant hi yn ddi••∣••••••

〈◊◊〉〈◊◊〉 ei Thâd. Myfi a glywais ••aweroedd yn sicc∣•••••••• ••••••••ionedd y matter hyn megis peth dilys. Myfi a 〈◊◊〉〈◊◊〉 llangces honno yn fynych, a chlywais gwedyn 〈◊◊〉〈◊◊〉 ni 'n b••iod.

〈◊◊〉〈◊◊〉 pryd hynny hef;yd y dwedpw••d yn rhygil, fod 〈◊〉〈◊〉 Gythrael yn cyrchu 'n fynych 〈…〉〈…〉 ••••••••ddes ym 〈◊〉〈◊〉, yn yr heol de la T••pin•••••••• 〈◊〉〈◊〉 agwedd 〈◊◊〉〈◊◊〉 chap côch ar ei ben, ac 〈◊◊〉〈◊◊〉 ••••••••••∣hei allan trwy •• ••••••••••str wrth olau 'r Gannaid. Fe adroddodd bagad 〈◊〉〈◊〉 ••od hyn yn wir iawn, ac Abraham ••••llier a en∣•••••• 〈◊〉〈◊〉 blaen oedd un o honynt. Ac nis gwn i a yma∣••••••••••d y Cythrel â'r ty hwnnw etto, er cymmaint o 〈7 letters〉〈7 letters〉aeth ac o foddion eraill hefyd a arferwyd iw fw∣•••• 〈◊〉〈◊〉 ••ll••n.

〈◊〉〈◊〉 un amser fe gadwodd rhyw Ddiawl stwr fewr yn 〈◊〉〈◊〉 Saint Stephan ym Mascon, gan ddadymchwelyd am••yw Feddau: a chwedi cyhoeddi 'r peth 〈◊〉〈◊〉 ••autu 'r Dref, myfi a welais, (gan fy môd yn trigo yn y gym∣d••••••••th honno) ran fawr o'r bobl yn ymgasclu yno. Y cy••felyb beth hefyd a ddigwyddodd yn Eglwys Saint Al∣•••••• 〈◊〉〈◊〉 agos i Fascon, ar yr un amser.

••••••••hefn, ar yr amser hynny y cyrchodd rhyw Ddi∣•••••• 〈◊〉〈◊〉 gwraig weddw ym Marigny les Nonnains, yn ••••••agos i Fascon, dros dri mîs, lle y gwnaeth e l••wer 〈◊〉〈◊〉 ddrwg, gan ollwng ar redeg y gwîn yn y seler. Ac 〈◊◊〉〈◊◊〉 amryw ddynion yn greulon, ac ym mysc eraill 〈◊〉〈◊〉 Of a wnai gloyon, yr hwn a ddaeth ir Ty yn 〈◊〉〈◊〉 ac a roddodd lawer o dd•••••• 〈…〉〈…〉 ••••••••rael hwnnw, yr hwn yn 〈…〉〈…〉 gymmerodd 〈◊〉〈◊〉 o'r An•••••••••••• 〈…〉〈…〉 ac ai curodd e'n ••ost ag 〈…〉〈…〉 allan o'r Ty y•• gyfly•• 〈…〉〈…〉 ••••••yw o'r un fath (am 〈…〉〈…〉 eglur, pan yr oedd 〈…〉〈…〉 y pryd hynny megis 〈…〉〈…〉

〈◊〉〈◊〉'n tybied hefyd, y gallei 'r 〈…〉〈…〉

ddanfon attafi, gan rai ac oeddynt yn llidiog i'm ••••••∣byn, am i mi gael trwy ymbil Gennad gan y Bre•••••• 〈◊〉〈◊〉 adeiladu Eglwys i'n Protestantiaid ni, yn 〈…〉〈…〉 Mascon; o herwydd ynghorph y Dydd hwnnw, 〈◊〉〈◊〉 dechreuodd y Diawl yr afreolaeth hynny y•• 〈…〉〈…〉 fe'm bygwthwyd gan un, ger bron cymmanfa 〈◊〉〈◊〉 ••••••••••∣siaid o Fascon, y bydde i ar fyrder i ryw ddrwg 〈◊〉〈◊〉 ••••••••••••∣wes i: A lletdybiwyd fod y Dyn hwnnw yn 〈…〉〈…〉 un Cesar swynwr hynod, y fuasse byw ym Mascon ••••••••¦dig o'r blaen.

Llawer a fwriasant ddyfodiad y Diafol 〈…〉〈…〉 Ty i, ar fy morwyn Bressande, (am yr hon 〈…〉〈…〉 wyllais i o'r blaen) oblegit yr oeddyt yn tybie•• 〈…〉〈…〉 hi 'n Ddewines neu Witsh; Canys fe 'ddywede ••hai ••••dys yn bwrw fod ei Rhieni ni yn euog o swyn gyfa∣redd. 'Rwi 'n cofio iddi ofyn i mi unwaith, a ydoedd bossibl i neb o'r rheini, ac a ymroddasant eu hunain ir Diafol, gael trugaredd oddiwrth Dduw. Ac ar am∣ser arall, pan y gwelodd hi fy mod i 'n ofni, rhag i Diawl wneuthur niwed i ddau langc, y rhai a orwedd∣ent yn y stafell nessaf ir hon, lle y clybuwyd ef ynthi, Hi a ddywedodd wrthif; Nac ofnwch, N•• wna 〈◊〉〈◊〉 ddim niwed iddynt: A gwir ydyw, y cellweirie ac y bydd•• hi gyfeillgar ag ef: canys heb law 'r peth a ddywedai•• i 'or blaen ynghylch hyn, hi a seiodd yn Yspryd unwaith am na ddaethasse fe â choed iddi, ac ar hynny, yn ddiaros, fe a daflodd i lawr iddi goeled o goed wrth droed y stâr. Ac ar ei gwaith hi'n cynnig gadel ein gwasanaeth ni, daeth un arall i'n gwasnaethu y•• 〈…〉〈…〉 hi, ac a orweddodd yn yr un gwely gyda hi: 〈…〉〈…〉 ••••∣••wl, er nis gwnaeth niwed iddi hi erioed, etto a g•••••••• 'r forwyn newydd yn y gwely, ac a dywallte ddwr 〈◊〉〈◊〉 ei phen hi, hyd oni orfu erni fyned ymmaith.

A chynnyddodd fy nrwg dyb i am y Bressand•• h••••no trwy ••d••••ddiad a wnaeth hi wrthif 〈…〉〈…〉 ••eddwn ••n glâf, am w•• dû maw•• 〈…〉〈…〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

••ossase iddi hi y nos o'r blaen wrth olau 'r lloer, ••n dala phiol yn ei law fel Physygwr. Hyn ynghyd 〈◊〉〈◊〉 pethau eraill o'r fath, a weithiodd ynofi Dyb ca∣••ed am dani, megis un ac a allei fod yn achos ym∣••ysc eraill, o ddyfodiad y lletteywr uffernol hynny ••ttom.

Cosodwch at hyn amgylchiad y lle, canys fe wna∣••••hpwyd gynt lanasdra yn yr un Ty, os gellir coelio ••iriau 'r Cythrael a'r Sain gyffredin. Ac nid ydyw ••n beth anarferol, fod y Diafol yn mynych gynniweir i dai, lle y gwnaethpwyd rhyw lofruddiaeth, neu ryw weithred ffieidd arall. Y mae Cardan yn mynegi, fod Cartell ym Mharma, yn perthyn i deuly anrhydeddus 〈◊〉〈◊〉 Torelli; ac yn un o'r simnie yntho, fod yspryd drwg 〈◊〉〈◊〉 ymddangos, mewn dull hen wraig hagr, pa bry•• ••ynnag y byddei un o'r Teulu farw, er yr amser a 〈◊〉〈◊〉 lladdwyd hên wraig dra-goludog yn y Ty hwnn•• trwy drachwant ei Neiaint hi, y rhai a'i drylliasant 〈◊〉〈◊〉 ddarne, ac ai taflasanr ir gaudy.

Eithr yr achos tybygolaf yw hyn, sef, ar ôl i 〈◊〉〈◊〉 nill y Ty hynny trwy ordor cyfraith, a'm dodi 〈◊〉〈◊〉 gorescyn o hono trwy awdurdod cyfiawn, fe ga•••••••• y wraig, yr hon y ddaethym i iw bwrw allan o'r 〈◊〉〈◊〉 dan y Simnai yn galw ar y Diawl, ac yn bytheirio a•••••••• regfeydd echryslawn yn fy erbyn i a'm teulu, gan ddy∣wedyd, a clywei hi ar ei chalon fod yn fodlon i gymme∣ryd ei chrogi, ie cymmeryd ei damnio, a bod yng waelod uffern gyda 'r holl Gythreuliaid, pe galle hi ond ymddial ••rnafi a'm heiddo. A phan dwetpwyd y geiriau hyn ••rthif, myfi a ddygais Betishwn yn ei herbyn hi at Farn∣••r Mascon, ac efe a rwymodd y wraig ir Good Behavi∣our, gan wahardd iddi wneuthur niwed i neb o honom ••i, nac yn ein Personau, nac yn ein Dâ, dan boen ffor∣fetion mawr: a dodwyd fi a'm Teulu dan amddiffynni∣•••• y Brenin a'r Gyfraith: Ac yr wyfi 'n cadw fyth gy∣••a mi Ordinhadau y Barnwr yn y matter hyn.

Eit•••• 〈◊〉〈◊〉 sefyll yn hwy ar yr ail Acho•••••••• 〈…〉〈…〉 i drefniad yr Achos cyntaf gan dderchaf•• 〈◊〉〈◊〉 ••••••••on tuagat y llaw a'm taraw••dd i, yr hwn 〈…〉〈…〉 ei nerth yn 〈…〉〈…〉, ei druga∣•••••••• 〈…〉〈…〉 ••••••••ssedd i, a'i dd••••th ••••••••••••dd, a rhyfe∣•••••••• 〈◊〉〈◊〉 tuag a••••••••i, obl•••••••• nas goddefod•• 〈…〉〈…〉 ynghy•• 〈…〉〈…〉 ddyf••d 〈…〉〈…〉

〈…〉〈…〉 mawr i ddy•••••••••• 〈…〉〈…〉 Dafydd, Ein 〈…〉〈…〉