Galwad ir annychweledig idroi a byw, Derbyn trugaredd tra byddo trugaredd iw chael fel y myn nynt gael trugaredd yn nydd eucyfyngder. Oddiwrth y Duw byw. / Trwy ey wâs ennheilwing Richard Baxter.

Defnydd.

Athr. 3. MAe Duw yn ymhoffi {y}n Nhroedigaeth ac Je∣ch{y}dwriaeth dynion: ond nid yn eu marwolaeth au damnedigaeth: Gwell gantho Droi o¦honynt a Byw, na my∣ned rhagdd{y}nt a Meirw.

YN gyntaf mi a ddysgaf pa fodd y mae 〈◊〉〈◊〉 chwi ddeall hyn: ac yno mi a eglurhâf i chwi Y gwirionedd o¦hono.

Ac am y cyntaf, rhaid i chwi ddal sulw ar y pethau hyn a ganlyn.

1. Syml ewyllysgarwch neu fodlonrwydd. Yw prif weithred yr Ewyllys yn canlyn Syml Amgyffrediad y dealldwriaeth cyn iddo fyned ymlaen i gyffelybu pethau yngh∣yd Eithr gwaith yr Ewyllys yn dewis fydd weithred ddylynawl, ac yn rhoi rhag-ar-goel o B••ai••hic waith y Deall yn cyffelybu: ar ddwy weithred hyn a allant fôd ai tyufa at nôdau gwrthwynebol, heb ronyn o fai yn y Dyn.

2. Geill amryw raddau fod o ewyllysgar∣wch ddiffuant. Rhai pethau yr wyfi yn ei hewyllysio cym¦mhelled, ac y gwnelwyf gym∣maint oll ac a allwyf o ran eu cyflowni. A

rhai pethau yr wyfi yn wir fodlon i arall iw gwneuthur, pan nas gwnelwyfi er hynny cymmaint oll ar a allwyfiw dwyn hwynt i ben, gan fôd gennyf fagad o resymmau im hannog oddiwrth hynny; er i mi wneuthur er hynny y cwbl oll ar fydd yn perthyn i mi ei gwneuthur.

3. Ewyllys Rheolwr, fel y mae 'n rheolwr, a amlygir yn gnewuthur ac yn cyflowni Cyfreî∣thiau: Eithr ewyllys gwr yn ei syml anian∣awl amgyffred, neu megis Arglwydd per∣pheith-lawn ar yr eiddo, a amlygir wrth chwennych neu ddeongli digwyddiad∣au.

4. Ewyllys Rheolwr megis Gosodwr-cy∣frai••h fydd yn gyntaf ac yn bennaf ar ufydd∣hau iw gyfraith, ac nid ar gospi neb mewn ûn môdd, ond yn unig trwy ragfwrw nad uf∣ydd haont iw circhion ef Eithr ewyllys Rhe∣olwr, megis Barnwr, sydd yn ••w••w fôd y gy∣fraith naill ai gwedi ei chadw neu ei thorri eisoes, ac am hynny y mae'n ymroi i wobr∣wyo neu ei gospi yn ôl hynny.

Gwedi i mi ddodi i chwi y dosparthiadau anhepcor hyn, mi ai cymhwysaf hwynt yn y man nesaf ac y matter mewn-llaw, yn y traethiadau hyn sy'n canlyn.

1. Mae yn Nrych y gair ar creaduriaid fod yn rhaid i ni adnabod Duw yn y byw∣yd hwn; ac felly yn ôl natturiaeth Dyn, yr ydym ni yn cyfrif iddo efe ddeall ac ew∣yllys, gan symmud y maith bob am herphei∣thrwydd ar a allom, o¦herwydd nad ydym ni yn amgyrraedd dim gorwch ddychymygion pendant am dano ef.

2. Ac ar yr unrhyw arddelion yr ydym ni (gyda 'r yscrythur) yn gwneuthur dos∣parth rhwng gweithrediadau ewyllys Duw, megis gwahanrhedawl oddiw••th berthy¦na∣s••u y cyferbynniadau, er eu bôd o ran han∣fod Duw oll yn ûn.

3, Ac yn hyfach, o¦herwydd pan sonniom am Grist, mae gennym arddel ychwaneg i hynny oddiwrth ei ddynawl anian ef.

4. Ac fal hyn y dywedwn fôd Syml fod∣lonrwydd, ewyllys neu gariad Duw at bob dim oll ar sydd dda wrth naturiaeth neu yn soesawl, yn ôl natur neu râdd ei ddaio∣ni ef. Ac felly y mae efe yn ymhoffi yn nrhoedigaeth ac iechydwriaeth pawb, yr hyn er hynny ni ddaw byth i ben.

5. A Duw megis Rheolwr a Deddfwr y byd sydd gantho ewyllys gweithiawl o ran eu hiechydwriaeth hwynt, cym¦mhelled a gwneuthur iddynt râd Weithred Hyródd o Grist ac o fywyd, ac act o Ebargofiad am eu holl bechodau hwynt, trwy na bo iddynt ei wrthod yn anniolchgar; A gor∣chymmyn iw Gennadon gynnyg y Rhôdd yma ir holl fyd, ai perswadio iw derbyn: ac felly y mae efe megis Rhoddwr-cyfraith ac Addewidiwr yn gwneuthur cymmaint oll ar sydd berthynol iddo efe iw wneuthur o ran eu hiechydwriaeth hw∣ynt.

6. Ond, er hyn mae efe megis Gosodwr∣cyfraith yn bwriadu y cân•• hwy feirw oni throant. Ac megis Barnwr, pan elo dydd grâs heibio, efe a gyflawna ei Ordinhâd honno.

7. Yn gymmaint ai fod e••f l hyn yn ddi∣ffuant yn ewyllysio Troedigaeth y rhai ni Throir by••h, eithr nid megis Arglwydd Cyflawn-gwbl, a Llwyr-fryd cyflawn-••ym, na chwaith megis p••th y mae efe yn ddi∣os ar fedr dyfod o¦hono i ben, neu y mae efe yn ymrwymo ei holl allu ar ei gyflawni. Mae y 'ngallu y Tywysog o∣sod gwili••dwriaeth ar lofrudd i wilied rhag iddo efe lâ ldna chael chwaith moi gro∣gi. Onid os paid efe a hyn, ar reswm da; heb wneu••hur dim ond anfon at eu ddei∣liaid ai rhy••uddio ac y mym••il a hwynt na bônt lof••uddion, gobei••hio y geill ef ddywedyd yn hydd•• na fynnai efe iddynt lâdd a ••h••el eu crogi; nid yw efe yn ymhoffi yn hynny; ond yn hyt••ach ar iddynt beidio a byw. Ac os gwneiff ef fwy er rhai, ar ryw reswm enwedigol, nid yw ef rwym i wneuthur felly a phawb.

Geill y B••enin ddywedyd yn hydda wrth holl Lof••ud••ion a lladron y wlâd [Nid wyfi yn ymhoffi yn eich mar∣wolaeth, ond yn hyttrach ar gadw o¦honoch fy nghyfreithiau a byw: Eithr oni wnewch Mae yn fi mryd ca∣el o bawb o¦honoch feirw.] Geill y barnwr ddywedyd am wir wrth y Lleidr neu 'r Lloffrudd [Och ddy••, nid wyfi yn ym¦hoffi yn dy farwola∣eth di, gwell fuasai gennyfi gadw o¦honof y gyfraith, ac achub dy hoedl. Ond gan weled nas gwner, rhaid i mï dy gondemnio, neu mi a fyddwn anghyfiawn.]

felly er nad yw Duw yn ymhoffi yn eich

Damnedigaeth, ac am hynny yn eich galw i ddychwelyd a by••, etto mae efe yn ym∣hyfrydu yn Eglurhâl ei Gyfiownder ei hûn, a Chwblhâd ei gyfreithiau, ac am hynny mae efe er hyn ei gyd yn bwriadu yn hollawl oni ddychwelwch chwi, y cewch ei'ch Dam∣nio. Pettau Dduw mor gwbl yn erbyn ma••wolaeth yr annuwiol a bod yn ymroi i wneuthur cymmaint oll ar a fedro iw ll••ddia••, yno ni byddei neb Damnedig yn gymmaint a bôd Crist yn dywedyd i chwi m••i ychydig a fydd cadwedic. Ei∣thr Duw sydd cyn belled yn erbyn eich damnedigaeth, oc y dysc ef chwi, ach rhy∣byddio a gos••d gar eich bronnau einioes ac angeu, a chynnig i chwi ei'h dewis, a gorchymyn iw Weinidogion, erfyn na ddam∣niech chwi mhonoch eich hunain, ond derbyn ei drugaredd ef, ac felly ich gad∣el yn ddiescus. Eithr os hyn ni wasanae∣tha, ac os byddwch etto heb ddychwel∣yd, mae efe ni fryd ar eic'h Damnedigaeth ac a orchmynodd i ni ddywelyd wrthych yn ei enw ef, Adn. 8. Ti annuwiol gan farw a fyddi farw. Ac ni wnaeth Crist fawr lai nai dyngu drachefn a thrachefn, Ac yn wir; yn wir oddieithr eich troi, a'ch geni drachefn ni ddichon i chwi fyned i mewn i deirnas ne∣foedd, Mat. 18.3. Jo. 3.3. Deliwch sulw, ei fôd ef yn dywedyd (ni ddichon i chwi) nid gwiw gobethio am¦dano, ac ofer yw breuddwydio fôd Duw yn fod∣lon iddo, am ei fôd yn beth ni ddichon mor bôd,

Ar un gais, gan hynny chwi a welwch ystyriaeth y testyn, nad yw Duw, mawr O∣sodwr-cyfraith y hyd yn ymhoffi dim ym marwolaeth yr annuwiol, ond ar iddynt Droi a byw: er iddo fwriadu er hynny na chaiff neb fyw ond y rhai a droant, ai fôd megis Barnwr yn ymhoffi mewn Cyfiownder ac yn eglurhau ei gasineb ir pechod, er∣nad iw, yn eu trueni yr hwn a ddygasant hwy arnynt eu hunain, oi ystyried yntho ei hun.

2. Ac am Resymau y pwngc, myfi a fyddaf byrr ynthynt o¦herwydd fy mod tybi∣ed eich bôd yn hyyn rwydd yn ei credu barod.

1. Fe eill grasusol naturiaeth Duw ar a gyhoeddedir yn, Ex. 34.6. ar 20.6. ac yn aml mewn lleoedd eraill, eich siccrhau chwi o hyn, nad yw efe yn ymhoffi y eich marwolaeth.

2. Pet••u Dduw yn ymhoffi yn eich marwolaeth yn fwy nag yn eich troedi∣gaeth ach bywyd, ni buasei efe cyn fyny∣ched yn ei air yn gorchymyn i chwi droi; Ni wnaethai efe i chwi mor cyfryw adde∣widion o fywyd, os gwnewch cymmaint a throi; Ni buasei efe yn eich perswadio i hynny trwy gynifer o resymau, mae trefn yr Efengyl yn profi 'r pwngc.

3. Ai Gommissiwn yr hwn a ddodes ef i weinidogion yr Efengyl, sydd yn profi hyn yn helaeth. Pe buasei Dduw yn ym∣hoffi mwy yn dy ddamnedigaeth, nac yn dy droedigaeth ach iechydwriaeth, ni buasei efe er¦i+oed yn peri i ni gynnyg i chwi dru∣garedd, a dysen i chwi ffordd y bywyd ar gy∣hoedd

ac or neulltu, ac ymbil ac erfyn arnwch á droi a byw; ach gwneuthur yn gydnabydus y'ch pechodau▪ a dangos i chwi eich perygl ar•••• mlaen llaw, a gwneuthur cymmaint oll tr sydd bossibl i ni ei wneuthur o ••an eich troedigaeth, a pharhau yn ymmyneddus yn gwneuthur felly, er i ni gael ein casaû neu ein hamherchi am ein poen: A fuasei Dduw yn gwneuthur hyn, ac yn trefnu ei Ordinha∣dau er daioni i chwi, pe buasei efe yn ym∣hoffi yn eich marwolaeth?

4. Fe brofir hefyd wrth drefn ei Ragluni∣aethu ef ped fuasei gwell gan Dduw eich bôd yn ddamnedig nac yn ddychweledig a chadwedig, ni buasei efe yn taro ym mlha••d ei Air trwy ei weith••edoedd, ac yn eich denu atto ei hûn trwy ei dirionder beunyddol, ac yn rhoddi i chwi holl drigareddau y bywyd hwn, y rhai ydynt foddion i'ch tywys chwi i edifeirwch, Rhuf. 2.4▪ a'ch dwyn cyn fyny∣ched tan ei wialen, i beri i chwi bwyllo: ni osodai efe cynnifer o siamplau gar bron eich llygaid: ni ddisgwiliasei chwaith wrthych 〈◊〉〈◊〉 ddydd i ddydd, ac o flwyddyn i flwyddyn. Nid yw y rhai hyn arwyddion o un yn ymho∣ffi yn eich marwolaeth. Pe buasei hôff gantho hyn hawsed y gallasei efe dy gael yn Vffern er ys talm fynyched y g••llasei efe cyn hyn dy gip∣io d•• ymaith ynghanolion dy bechodau; a ••••••gen neu ••w neu gelwydd yn dy enau, yn dy anwybodaeth a••h falchder a'th anlladrw▪ ydd: y pryd y bû••st di ddiwa••thaf yn dy f••d∣dwd••d neu yn ddiwaethaf yn gwatwo•• ffyrdd Duw, haws••d y ga••lasai ef attal dy chwyth, ath sobreiddio mewn byd arall? Och, leied

peth fyddei ir hollalluog Arglwydd reoli ta∣fod y cablwr mwyaf halogaidd, a rhwy••o dwylaw yr erlidiwr mileiniaf, neu ostegi cynddaredd y chwerwaf oi elynion a gwneu∣thur iddynt wybodd nad ydynt ond pry∣fedach? Pettau efe ond gwgu arnat ti a ddiferit ith fedd! Pe rhoddei efe awdur∣dod i ûn oi Angylion i fyned a difetha deng mil o bechadu laid gynted y gwneid hynny, hawsed y med•• efe dy fw••w ar dy wely o nychod a pheri i ti orwedd yno yn rhno gan ofid a gwneuthur i ti fwytaf y geiriau o wradwydd y rhai a ad••oddaist dy yn erbyn ei weision, ei air, ei addoliad ai ffyrdd sancteiddlân ef! ei gwneu••hur yt anfon i erfyn gweddi••u•• y cyfryw rai ac a ddirmygaist yn dy ryfyg! hawsed y medr ef osod dy gnawd tan ofidiau a gwewyr ai wneuthur yn rhy-••gw••n i gynal dy enaid, ai wneuthur yn ffieddi∣ach n a thom y ddaiar. Y cnawd yna yr hwn fôdd raid iddo yn awr gael y•• hyn y mae yn ei hoffi ac ni wasanaetha moi anfod∣loni ef pe rhân ac anfodloni Duw: Ond rha••d yw porthi er fwmpwy ef mewn bwyd∣ydd diod a dillad, beth bynnag a ddywedo Duw ir gwrthwyneb: b••y su••ed yr ysau fy∣gylon Duw d••! Pan oeddyt ti yn dy wy•• yn amdd••ffi•• dy bechodau, ac yn cwerylu ar sawl a fynnasent dy dynny di oddiwrthynt, ac yn dangos dy a••gasrwydd yn erbyn yr argy∣oeddw••, ac yn dadl••u tros wei••h••doedd y tywyllwch hawsed y galla••ei ef dy gippio di ymmaith mewn mynudyn; ath osod gar bron ti f••w••••dd ofnadwy lle•••••• fi weled myrdd

fyr¦ddiwn o Angylion gogoneddus yn sefyll gar bron ei orsedd¦faingc; A thithau gwedi dy alw yno i ddadlau ddadl, ac i ofyn i ti, Pa beth sydd gennyt yn awr iw lefaru yn erbyn dy Greawdwr, ei wirionedd, ei weision, ai ffyrdd sanctaidd? dadlau dy ddadl yn awr▪ a gwna o¦honi or¦eu ac a ellych: beth a fedri d•• ddywedyd yn awr i escusodi dy bechod? dyro gyfrif yn arw oth fydolrwydd ath fu∣chedd gnawdol, oth amser or holl druga∣reddau a gefaist. Ah pa wedd y toddei dy galon ystyfnig ac yr iselid dy olygon beil∣chion! ac y glasai dy wyneb pryd, ac y troid dy ddewr eiriau yn fûd distawrwydd neu yn oernâd ofnadwy, pettau Dduw ond dy osod fal hyn gar bron ei orseddfaingc, a dadlau a thi ei gwyn ei hûn yr hwn y darfu i ti yma ddadlau mor ysgeler iw erbyn! hawsed y gall efe pan fynno ddywedyd wrth dy e∣naid euog [Tyred ymmaith ac na bydded yt fyw mwyach yn y cnawd yna hyd yr ad∣gyfodiad] nid allai moi wrthwynebu. Gair oi enau ef a dynnai ymaith bwys dy einioes bresennol, ac yno dy holl ddoniau ath nerthoedd a safent heb ysgogi: Ac os dywaid efe wrthyt [Na bydded yt fyw yn hwy, neu byddfyw yn Vffern] nid ellir nad vfyddheir.

Ei••hr ni wnaeth Duw ddim or rhai hyn etto, ond efe a gyd ddygodd a thi yn ymyned∣dus, ac ath gynhaliodd yn drugarog, ac a roddodd i ti yr anadl hwnnw a anedlaist di yn ei erbyn ef: Ac a roddodd i ti y tru∣gareddau hynny a aberthaist di ith gnawd, ac a gys¦annodd i ti y lluniaeth hwnnw a

weriaist di i fodloni dy gêg wangous; efe a roddes i ti bob munudynot amser hwnnw a ddifrodaist mewn segurud neu feddwdod neu fydol-fasnach: ac onid yw yr holl ymmynedd, ar drugaredd han yn dangos na chwenychodd efe moth ddamnedigaeth? A eill y llusern losgi heb olew? A eill eich tei∣au sefyll heb y ddaiar iw cynnal? Cystadl ag y gellwch chwithau fyw ûn-awr heb Dduw ich cynnal. A phaham y cynhaliodd ef dy einioes di cyhyd, ond i edrych pa bryd yr ystyrit folineb dy ffyrdd, ac y dychwelit a byw? A ddyru neb or gwir waith oddef ar∣fan yn nwylaw ei elyn iw wrthwynebu? Neu a ddeill ef y ganwyll i lofrudd ar sydd yn lladd ei blant ef, neu i segur∣wâs a chwratho neu a gysgo hyd yr am∣ser. Diau mai i edrych a ddychwelidi or diwedd a byw, y disgwiliodd Duw cyhyd wrthyt.

5. Fe a brofir ymhellach trwy ddioddefia∣dau ei fab: Nad yw Duw yn ymhoffi ym mu∣wolaeth yr annuwiol: A brynasei efe hwynt mor b••id oddiwrth farwolaeth? A barasei efe i Angylion a dynion synnû oblegyd ei ymostyngiad? A fasei Dduw yn preswylio mewn cnawd, ac yn dyfod mewn agwedd gwâs, a chymeryd Dyndod ynghyd ar Duwdod yn un person, ac a fasei, Grist yn byw bywyd o ddioddefiadaû ac yn marw o farwolaeth felltigedig tros bechaduriaid, ped fasei: gwell gantho ymhoffi yn en marwolaeth hwynt? Bwriwch i chwi ei we∣led ef mor brysur yn pregethu ac yn i hi∣achau hwynt, fel y cewch ef ym, Ma••. 3.21.

neu cyhyd yn ymprydio, megis ym, Mat. 4 neu ar hyd y nôs yn gweddio megis yn Luc. 6.12. neu yn gweddio ar defnynnau gwaed yn difern oddiwrtho yn lle chwys, megis Luc. 22.44▪ neu yngodef marwolaeth felltigedig ar y groes, ac yn tywallt allan ei enaid megis aberth tros ein pechodau ni; A dybiech chwi fod y rhai hyn yn arwydd∣ion o ûn yn ymhyfrydû ym marwolaeth yr annuwiol?

Na feddyliwch chwaith wneuthur y peth yn llai trwy ddywedyd fôd hyn yn ûnig tros ei etholedigion. Canys dy bechod di y∣doedd, a pechodd yr holl fyd ai bwys ar ein Pryniawdwr, ai aberth ai iawn ef sydd ddi∣gonol tros bawb, ai ffrwythau ef a gynygir ir nail yn gystal ar llall. Eithr gwir yw, na bu erioed ei amcan nai fryd ef ar bar∣dynu na chadw neb ar na ddychwelei trwy ffydd ac edifeiwch. Pe gwelsych chwi ef ai glywed yn wylo ac yn gryddfannû oble∣gyd cyflwr pobl: anufydd anedifeirioli, Luc. 19.41.42. ac yn cwyno rhag eu hystyfni∣grwydd hwynt, megis, Mat. 23.37. Jeru∣salem, Jerusalem, pa sawl gwaith y mynnaswn gasclu dy blant ynghyd, megis y casel iâr ei chywion tan ei hadenydd ac nis mynnech? neu pe gwelsych ef ai glywed ar y groes yn gwe∣ddio taos ei erlidwyr [O Dâd maddeu idd∣ynt canys nis gwyddant beth y maent yni wneu∣thur] a f'asech chwî yn ammau i fôd ef yn ymhyfrydu ym marwolaeth yr annuwiol, ie y sawl ydynt golledig trwy eu gwirfodd anghrediniaeth? Pan ddarfu i Dduw felly garn (nid caru yn unig, ond felly garu)

y byd, fel y rhoddodd efe ei ûnig-anedig fab, fel na choller pwy bynnag a gredo yno∣ddo ef (trwi ffydd efteithiawl) onid caffael o¦honaw fywyd tragywyddol mi a dy by∣gwn wrth hyn ddarfod iddo ef brofi yn er∣byn enllib dynion a chythreiliaid nad yw efe yn ymhoffi ym marwolaeth yr annuwi∣ol, ond yn hytrach ar iddynt Droi a Byw.

6. Yn olaf, os hyn oll ni fodlona mho∣noch etto, cymerwch ei Air ef yr hwn yn oren a wyr ei feddwl ef ei hûn neu or hyn lleiaf coeliwch ei lw ef: Eithr hyn sydd yn fy arwain at y bedwaredd Athraw∣iaeth.