Kynniver llith a ban oryscrythur lan ac a darlleir yr Eccleis pryd Commun y Sulieu a'r Gwilieu trwy 'r blwyddyn: o Cambereiciat/ W.S..

Y sul kyntaf or grawys ayaf

Yr Epistyl

NA ðylewch dim i neb namyn hyn onid / cary po∣wp y gylyð / cans yr hwn a gar ⁁ arall / a gyf∣lowna yr gyfraith ys ef na or ðecha. Na lad•• na ledrata: Na ffucdystiosaytha: Nach wenych: ac od id vn gorchymyn arall / * 1.1 e ae [kynwysir] hefyd yn yr ymadroð hwn: sef Lar dy gymydoc valtyhun. Ni wn a cariat dim diwcyw gymydawc· Can hyny ••yflownder ar y gifra∣ith yw caryat. A nine yn adnabot may llyma 'r kyfam∣ser y may yn vad wys en yr owrhon effioy o gyscy / o bleit y may iecheit yn nes attom yr o wrhon na phan gredy∣sam. Y nos e gerðoð / ar dyð a nessaoð. Wrth hyny hwuwm ymaith wethudoeð y tywyllwch / ac ymwisc∣wn o arue y goleuni. A rhodiwn yn drefnus val wrth liw dyð / nid mewn gwleðoeð a meðwaint / nid me∣wn hundai / * 1.2 mywn [drythyliwch] nid mewn kynnen a chynuygen: eithyr ymwiscwch or Arglwyð. Ieshu Christ. Ac na wnewch arlwy yr cnawd / er mwyn chwante,

Yr Euengel.

AC wedy yðunt nessau at Caerselem / * 1.3 a dywod i Bethphage wrth vynyð Oliuar / e danfones Ieshu dou discipl can dywedyt wrthynt: dEwch ir pentref syð gyverbyn a chwychwy / ac yn y van ch∣wi gewch asen yn rhwym ac ebolygid ac yhi: goliyng∣wch hwyn iyð a dygwch i mi. Ac o dywait neb dim wrthych: dywedwch chwithe / vod yn rhait ir Argwlyð wrthynt hwy: ac yny van ef ac gellwng wy ⁁ 1.4. A hyn oll a

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

wnaythpwyt y gyflowni y peth a ðywetpwyt drwy'r ••rophwyt can ðywedyt / dywedwch verchet Siion / lh∣••ma dy vrenhin yn dywod yn [dlawt / ] ac yn eisteð ar asen ac ar ebol / [map] a scnot. Y disciplion aethant / ac wnaythant val y gorchymynawð Ieshu vðunt / ac a ðygysont yr asen ar ebol ac osodysent y dillat arnað unt / ac ae dodysont ef aruchaf. A llawer or tyrva a danoð eu dillat ar hyd y fforð: ereill a dorynt canceu or coet / ac ae tenynt rhyd y fforð. Ar torfoeð or oyðynt yn myned or blayn ac yn dywod ar ol oeð yn llefain gan ðywedyt:* 1.5 [Hosiahua] i vap Dauid: Gwyn i ef yr hwn a ðaw yn enw yr ar glwyð. Hosiahna yn yr vchelion. Ac wedy y ðywod ef y mywn y Caerselem / kwbyl or dinas a gynyr∣vid can ðywedyt / pwy yw hwn? Ar torfoeð a ðywe∣dynt hwn ywr Ieshu y prophwyt o Nazareth ⁁ Galilea.* 1.6 Ac Ieshu aeth y mewn y templ ðeo ac a vwrioð allan kwbyl or rei oeð yn gwerthy ac yn pryny yny templ / ac a ðymchweloð ir llawr vyrdde r arian newydwyr a ch∣adeirie y Rain oeð yn gwerthy colomenot / ac a ðyfod wrthynt y may yn escrivenedic· Vym tuy i a elwir yn tuy y gweðio / eithyr chwi ae gwmaythoch yn ogof llatron.

Yr ail sul.

Yr Epistol.

* 1.7PA bethe bynac or a rag escrivenwyd / er dysceida∣eth i ni y rhac scriuenwyd / hyd trwy ymyneð ac athrawaeth yr yscrythyroeð oni allem gael gobe∣eith. Deo yr emyneð ar kysur a rotho i chwi synyed yr vn peth rhyngoch bowb ae gylyd yn ol Ieshu Christ: val y galloch o vnueðwl ac vn genau gogoneðy Deo

fad yn Arglwyð Ieshu Christ. O ba bleit derbyniwd bowb i gylyð / val y derbynioð Christ nyny i og••••••∣ant Deo. Eythyr mi ðywedaf vod Ieshu Christ yn we∣inidawc yr anwaydiat dros wirioned deo / er sicrau a ðe∣weidion ⁁ y tadeu val y gallei r kenedloed roði gogoni∣ant i ðeo am drugareð megys yd escriuenir. Er mw•••• hyn y molyanaf dydy ymplith y kenedloed ac y canaf i•••• enw. Ac með ef drachefyn / llawenychwch y kenidlord gyd ae bobol ef. A thrach∣efyn: molwch yr Arglwyd y holl genetloed a chan molwch ef yr holl poploeð. A thra∣chefn Iesaiah a dywait Evyd gwreidyn Iisai hwn a gyfyd i lyodraythy y kendloeð ac ynto ef y gobeitha y ••••∣nedloeð. Deo y gobeith ach llanwo o gwbyllewenyd / a hedwch yn credy / yn hyn ar chelaythy o honowch mewn gobeith drwy nerth yr yspryt glan.

Yr Evangel.

NEur vyðont arwyðion yn y lleuad / * 1.8 ar ser: ac yny ðayar y byð gwascva tost ar y popol [can]* 1.9 gy∣fing gyngor. Ar mor ar tone yn rhuo / ar dynon yn dyhoyni rrac ofn / ac aros y peth a ðaw ar y dayar. Ca∣nys nerthoeð y nefoeð a genyrfer. Ac yno y can weled mab y dyn / yn dywod mywn wybren a nerth a gogni∣ant mawr gyd ac ef. A phan ðecreuo hyn vod / yno edry∣chwch i [vynyð / ] a dyrchefwch ych pene / * 1.10 can vod ych prynedigaeth yn nessau. Ac ef dywedod wrthynt ar ða∣mec. Welwch y pren ficus / a holl prenie ereill wedy dar∣ffo vðunt ðechreu bagluraw / wrth edrych y ðych yn de∣alli o honoch ych hun vod yr haf yn agos. Velly ynte pan weloch y peth hyn wedy dywod / gwybydwch vod

teyrnas ðeo yn gyfagos. Yn wir mi ðywedaf wrthych na fyð y to yma nes bod y petheu hyn i gyd oll. Nef a ••••ayar ant hebio / eithyr vycgeirieu i nyd ant heibio.

Y trydyð sul.

Yr Epystyl.

VElly kymered dyn nyni / val gweision Christ / a [gwastradwyr] dirgesion deo. Ac nyd oes dim an∣gwanec yw ofyn gan wastradwyr ond i cael yn fydlawn. Nid oes ond peth lleiaf yny byd genyf vy mar∣ny genwch chwi ne gan [dyð] dyn / ac nid wyfvi yn vy marny vyhunan. Ni wn i dim diwc arnaf vyhun er hyny nid wyf vi nes i vod yn gyfion. O bleit ar yr Arglwyð y may vy marnu i. Can hyny na vernwch dim kyn yr am∣ser * 1.11 hyd yny del yr Arglywd / yr hwn a oleua y petheu syð kudiedic mewn tywyllwc / ac eglura cyngorau' r ga∣lon / ac yno y byð moliant i bob vn y gan ðeo.* 1.12

Yr Evangel.

* 1.13PAn glybu Ieuan (ac ef yngharchar) o ywrth wei∣thredoed Christ / ef ðanfono ð ðau oe dysciplion / ac a ðywod wrtho: Ai ti ywr hwn a ðaw / ai ynte e∣drychwn am vn arall? Ac Ieshu atebað ac a ðywod wr∣thynt: Ewch ymaith a mynegwch i Ieuan y petheu a glywch ac a welwch: y mayr ðeillion yn cael i golwc / ar clophion yn rhodiaw: y gwahangleifion wedy glanhay * 1.14 ar bydeir yn clywed / ar meirw yn kfody / ar tylodi∣on [yn cael i gwynfyd.] A gwynvydedic yw' r neb ni * 1.15 rwystrir] wrthyfvi. Ac wynte yn myned ymaith y de∣chreoð

Ieshu ðywedyt wrth y poploed olbleit Ieuan. Ond Pa bethy y daythoch i edrych am tanaw ir diffeith? ai am y gorsen yn esgwyt gan y gwynt? Ai ynte i ba beth y ðaethoch i edrych am tanaw?* 1.16 ai am ðyn wedy wisco oe [ðillað] esmwythion? Weley rhain syð yn gwisco gwiscoeð esmwython ynt mewn tai brinhinoeð. Ond i babeth i ðaethoch i edrych am tanaw? ai am prophwyt? Diau meðaf i vod ef yn vwy no phrophwyt: llyma ef am yr hwn yd escrivenwyd wele vi yn danfon [vyangel]* 1.17 rhac dy wyneb yr hwn a * 1.18 arlwy dy fforð oth vlayn.

Y pedweryð sul.

Yr Epystyl.

BYðwch lawen yn yr Arglwyd yn wastat a meðaf drachefyn byðwch lawen.* 1.19 Bid ych daoni chwi yn hysbys i bowb. Y may r Arglwyd yn agos.* 1.20 Na ry ofelwch am dim Eithyr [hynotaed]* 1.21 ych eirch mewn gweði ac adolwyn gyd a diolch garbron deo. A [heð∣wch] deo yr hwn syð vchven pop deallt a gatwo ych ca∣loneu ach meðylieu ðrwy Ieshu Christ.

Yr Evangel.

A Llyma dystiolaeth Ieuan / pan ðanfonei yr Iuðe∣on o Gaersalem offeireid a Leveiteu / er gofyn id∣daw: Pwy wyt ti?* 1.22 Ac ef a adyfoð ac ni [cheisioð dim or gwad:] Nid Christ wyf vi ðim.* 1.23 Ac wynt a ofy∣nesont pwy ynte? Ai Helias wyt ti? með ynte / Nag ef. Air prophwyt wyt ti? Ac ef: atebod nad ef wynte a ðoe∣dysont wrtho / Pwy wytti / val y gallom ni roddi atteb

ir rhai an danfones? Beth a dywedy di am danat ty hun: Mi yw llef y lleferyd yn y diffeithwch: kyweriwch fforð yr arglwyð / val y dywod Hesaias Prophwyt. Ac wynt a ðanvonesit / oeddent rei or Phariseit: Ac wynt a ofy∣nysont iddo / ac a ðywedysont wrtho: Paam ynte yd wyt ti yn badydio onid wyt ti na Christ / nag Helias / na ⁁ 1.24 Prophwyt? Ieuan ae hatebod can dywedyt. Myfi syð yn badio a dwfyr / * 1.25 ond y may yn sefyll yn ych [kyswng] vn nid adwaynoch ðim honaw: Ys ef yw hwn a ðaw om holi / ac ydoeð om blan i: yr hwn nid wyf vi deisw∣ng i daiod care i escit. Y petheu hyn a wnawd yn Beth∣avara lle yð oeð Ieuan yn badydio.

Die-natalic. Amser Commyn kyntaf.

Yr Epystol.

* 1.26IAchwyawl rad Deo a ym ðangosað i bob dyn / ca•• eu dyscy i ymwady ac anwywolder a chwante bydol a byw o honom yn [gymmesur] ac yn gyfiown / * 1.27 ac yn ðeðfol yn y byd hwn yma / can edrych o honam am yr wynfydic obaith / ac ymdangosiat gogoniant y Deo mawr / an iachawdyr Ieshu Christ / yr hwn a ðodes eh∣unan y trosom / er en pryny o bob anghyfawnder / an car∣thy in gwneuthyr yn popul priawd i ðo ehunan / er hoffy o honom wneuthy gwerihredoed da. Dywed achyn∣gora y petheu hyn / a cheryda yn dirfing. Na thremyget nep dydy.

Yr Evangel.

E Ddamwynioð yny dydie hyny vyned gorchymyn* 1.28 allan o ywrth yr [Caisar]* 1.29 Augustus i drethy yr holl byd. Ar dreth hon oed y gyntaf / a ⁁ 1.30 Chyrenius yn lly∣wadrathy yn [gwlad] Sy••ia. Ac hwy ðaythant pop vn yw trethy yw ðinas ehunan. Ac e ðaeth Ioseph ynte i vyny o Galilea o dinas Nazareth / i Iudaia / i ðinas Da∣uid / * 1.31 yrhon a elwir Beth-lechem (herwyð e vod ef o duy a [thuylwyth] Dauid) yw drethy ef a Mair eu wraic bryawd / yr hon oeð yn veichiawc, Ac e ðamwynioð tra oeðynt wy yno / ðywod dyðie i thymp i escor. A hi a escorað ar e map kyntaf a aned iði / a hi ae comoð ef ac ae dodes yny presep / can nad ytoeð lle vðunt yny lle∣tuy⁁ 1.32. Ac yð oeð bugeilieid yn y tueð hwn yn cordla∣ny ac in gwilio eu deveid dros nos. A llyma Angel yr Arglwd yn sefyll yn eu hemyl / * 1.33 a [gogoniant] yr Argl∣wyð ae amgylchlewychoð wynt ac wynt a ofnysont can arswyd mawr. A dywedyt or angel wrthynt: Nag ar∣swydwch: lhyma vi yn datcan ywch lewenyð mawr yr hwn a ðaw ir holl popul / can ef anet i chwi heðyw yr Iachawdyr Christ Arglwyð yn dinas Dauid. A dan arwyð hyn ichwi: Chwi geffwch / y dyn-bychan yny go∣rn wedy ðody yn y presep. Ac yn ðysyvyt yr oeð y gyd ac Angel lawer o luoeð nefolion yn canmoly Deo ac yn dywedyt: Gogoniant i i ðeo yn yr vchelion a thangneðyf ar y ðayar / [boð] wrth ðynion.* 1.34

Ar yr ail Commun.

MEwn amryw weð ac mywn llawer o voðyon yr ymðyðanað Deo gynt ar tadeu drwy Prohwyti eithyr yny dyðieu diwaythaf hyn / * 1.35 yr ymdidda∣noð

a ni drwy y map yr hwn a wmaeth ef yn etveðol o bop peth / ðwy'r hwn y gwnaeth ef y byd hefyd. A phan yw y mab yn ad lewych y gogoniant a gwir delw i ffurf ef / * 1.36 ac yn [attecy] pop peth drwy air i nerth ef: ef ehunan a wnaeth y carthiat ar en pechote ni / ac ae hesteðawð ar ðeheu y gorucheldab yn yr vchelion / ac aros hyn y may ef yn rhagori ar yr engylion / ac yr etivedawð ef amryw enw ragor ac wyntwy. O pleit wrth pwy er oed or engy∣lion y dywod ef: Ti wyt vy map / mi ath cafas heðyw? A thrachefyn: Mi vydaf dat iðo / ac ef a vyð vap y my. A thrachefyn pan yw yn dwyn ymewn y map kynt'enid ir byd / y dywaid. A holl engylion Deo ae adofant ef. Ac wrth yr angelyon y dywaid. E wna yn genadon yr ys∣prytoeð / * 1.37 [ae] wasanaythwyr y fflam danllyd. Eithyr e ðywaid wrth y map.* 1.38 Deo dy eistedle di [hyd] yn oes oeso∣eð teyrn wyalen dy deyrnas syð deyrnwialen gyfiawn. Ti a gereist gyfiownder / ac a gafeeist angyfiownder: am hyny dydy a irawd. Deo / ys ef dy deo di / ac oleo gorfo∣leð vwch ben dy gyfeillon. A thydy arglwyð yny dechre∣uad a seiliaist y ðayar / a gweithredoed dy ðwylaw di ywr nefoeð / wyntwy a ballant / a thi a barhey: ac wynt oll a heneidiant val gwisc / a mal ⁁ 1.39 gwisc y symuty wynt ac eu symutir: tithe yr vn ffynyt ⁁ 1.40 wyt / ath vlynyðoeð ni phallant.

Yr Evangel.

YNy dechie yðoeð y gair ar gair oeð gyd a deo a deo oeð y gair.* 1.41 Hyn oed yny dechrell gyd a deo. Powp peth a wnaythoedit drwydaw ef / a heb∣daw ef ni wnaythpwyt dim or a wnaythpwyt.

Ynto ef yðoeð y bywyd / ar bywyd oeð goleuni dynion: ar goleuni a lewycha yn y tywyllwc ar tywyllwc ni chy∣nwysawd dim o honaw. Y ðoeð dyn weðy ðanfon o y wrth Deo / ae cuw yd oeð Ieuan. Hwn yma a daethoð yn dystiolaeth / i•• wyn tystiolaeth or goleuni / val y gallei pawp ðywod i g••••dy ðwyðaw ef. Nid ••fe ydoeð y go∣leunt hwnw / namyn vn i dwyn testolaeth or goleuni. Y goleuni hwnw oeð y gwir oleuni yr hwn oleua ar pop dyn yn ðywod ir byd. E vu yn y byd / ar byd a wnaethpw∣yt drwydo ef / ar byd ni chydnabydawð ac ef. Ef ðaeth at yr eino ehun ar eino ehun ni derbynynt dim o honaw. Ar sawl bynac ac derbynawð eðodes idunt wy genad i vod yn blunt i deo ys yr Rei a gredysynt yn yenw ef / * 1.42 Rein ni [chahad] o waedau / nag o ewyllys y cnawd / nag o ewyllys gwr namyn o ðeo: Ar hwnw aethoeð yn cnawd ac a drigawd yn en plith: a gwelsam eu ogoniant ef / mal yn o goniant yr vn-mab a gahad or tad / yn gyf∣lawn o rat a gwirioneð.

Die-gwyl Stephan.

Yr Epistol.

AC ystephan yn llawn or yspryt glan / * 1.43 a edrychoð i vy¦ny tuar nefoeð / ac a wel••ð ogonant Deo / ac Iesu yn sefyll ar ðeheu deo / ac a dywod: wele mi welaf y nefoeð yn agoret / a map y dyn yn sefyll ar ðeau Deo.

Hwythe a llefynt o hyd eu pen ac a gaysont eu clustieu / ac a ruthrasont ar vnwaith arno:* 1.44 ac ae vwuason allan or dinas ac ae [llapyðason.] Ar tystion a roeson y dillad i lawr wrth draet gwr ieuanc a elwit Saul. Ac wynt a lapyðiasoynt Stephan y oeðyn calw ac yn dywedyt.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

Arglwyð Iesu derbyn vy yspryt. A gwedy gestwng o honaw ar i linieu e lefawð [a llef vawr]:* 1.45 Arglwyð na vwrw arnunt wy y pechot hwn. Ac wedy iðo dywedyt val hyny e [hunawð.* 1.46]

Yr Evangel.

* 1.47AM hyny llyma vi id danfon atoch chwi prophwyti / a doethion / ac escrivenyðion o rhei o honunt a led∣dwch ac a grogwch / a rhei o naðunt a escyrsiwch yn ych eglwysi / ac ae herlidiwch o dref i dref / val i del arnoch chwi y gwaed gwirion oll or ollyngwyd ar y ða∣yar o waed Abel gyfiown hyd yngwacd zacharias vap Barachias / yr hwn a laðasoch chwi rhwng y temyl ar allor. Yn wir y ðywadaf wrthych: y syrth / hyn yma oll ar yr oes hon. Caersalem / Caersalem yr hon wyt yn llað y prophwyti ac llapyðio y Rain yðys yn i danfon attat: y pasawl gwaith yr ewyllyseis i glascy dy blant di / megys y clasga'r iar i chywion y dan hi adaneð ac ni mynech chwi? wele / e adawir ych tai ychwi yn ðiffeith. O bleit mi a ðywedaf wrthych / na chewch weled ðim honof vi yn ol hyn / hyd ony ðywetoch / Bendigedic ywr hwn a dawyn enw yr Arglwyd.

Ar die gwyl Ieuan Evangelwr.

Yr Epystol.

YR hyn ydoeð or dechreu / yr hyn a glywsom / yr hyn a welsom an llygaid / yr hyn a edrychasam arno ac a deimlawd en dwylo / o air y bywyd / ar bywyd a [eglurwyd:* 1.48] a nyny a welsom ac

yðym yn tystolaythy ac yn manegy ywch y bywyd tra∣gwyðol yr hwn ydoeð y gyd ar tad / ac a ym dangosawð i nine: Ayr hyn a welsom ac a glywsam / yðym ni yn i va∣negy ywch / hyd ony chaffoch gymdeithas gyd a nyny an cymdeithas ni syðgyd ar tad a chyd ae vab Ieshu Christ A hyn y ðym ni yn i escrivenny attoch / val y byðo cyfla∣wn ych llewenyd. A llyma r manac a glwsam ganto ef / ac yð ym yn vanegy i chwithe / may goleimi yw Deo ac nad oes dim tywyllwc ynto ef. O dywedwn vod i ni gymdeithas ac ef / a rhodio mywn tywyllwch / ni diwe∣dwn gelwyd / ac nid ym [yn gwneuthyrgwir.* 1.49 Ond o ro∣diwn goleuni vegis y may ef yn oleuni / ni a gawn gyd∣gymdeithas ⁁ 1.50 / a gwaed yr Arglwyð Ieshu Christ syd ni glanhau o ywrth pop pechot. O dywedwn nad oes ynom pechot: yð ym ni yn en twyllaw enhunain / ac nid oes wirioneð ynom / Eithyr od adefwn en pechote / may ef yn ffyðawn ac yn gyfiawn / i vaðau y nyny en pecho∣teu an glanhau o ywrth pop enwireð. O dywedwn ni∣ne na phechasam / yð ym ni yn i wneuthyr ef yn gelwy∣ðoc ae air ef nid yw ynom.

Yr Euangel.

JEshu a ðyuot wrth Petr: Canlyn vi:* 1.51 Petr a droses / ac a welei y disciplyn canlyn yr hwn oeð hoff gan yr Ieshu / ar hwn heuyd a ogwysas ar y ðwyfron ef ar swper / ac a ðywawð. Arglwyð pwy ydyw hwmw ath vradycha di? A phan welað Peter ef / e ðyuot wrth Ieshu: Arglwyð / beth (a wna) hwn? Ieshu a ðyuot wrtho: O mynaf vi iðo aros hyd yny ðefwyf / beth yw hyny atat ti? Canlyn di myfy yno yðaeth y gait ym∣plith y broder na vyðei varw ðim or discipl hwnnw. Ac

ni ðywedsei Ieshu wrtho: ny byð e marw: eithyr o myn∣naf iðo aros hyd ynny ðelwyf beth yw hynny tu ac atat ti? Ys ef ywr discipul yma yr hwn syð yn ••esiolaythy or petheu hyn / ac ac a escrivennoð y petheu hynn: a gwy∣ðam vod yn wir y testiolaeth ef. A may llawer o betheu ereill or a wnaeth yr Ieshu / * 1.52 y rei'n od escrivenit pop [vn in tyb i ni an nei ynyr oll vyd meint ac a pscrivennit o lysreu.

Die-gwyl y vil veibon.

Ar pryt Commun.

Yr Evangel.

* 1.53EDrycheis / ac wele oen yn sefyll ar vynyth Tsiion / a chyd ac efo cant a phedair a deugain o viloeð ac enw e dat yn escrivenedic yn y taleu. A mi a glywe is lef or nef / * 1.54 mal [llef] llawer o ðyfreð / a mal llef * 1.55 taran] ðirvawr. Allef a glyweis mal ⁁ 1.56 telynorion yn cany ae telyneu. A chany yð oedynt megys canyat newyð rae bron yr eisteðvod / a rac bron y pedwar anival ar henu∣rieit / ac ny vedreinep dyscy'r can namyn y cant a'r pe∣deirmil a deugain / y rein a brynesyt o y ar y ðayar. Y rei'n ynt wy or ni alhoget can wrageð: can gweryson ynt. Y rei'n a dylynant yr oen i pa le bynac yð el. Y rei'n a prynwyt o yar ðynion / yn dechreuait y ðeo / ar oen / ac yn eu geneu ny chahat twyll. O bleit maynt wy yn ðivei rac bron eisteðva Deo.

Yr Evangel.

* 1.57A Llyma angel yr Arglwyð yn ymðangos i Ioseph drwy i hun gan dywedyt: Kyuot a chymer y dyn by∣chan ae vam / a ffoa ir Aipht / a byð yno hyd oni

ðywetwyf wrthyd. O bleit e ðaw'r amser y cais Herod ydyn bychan yw [ðivetha.* 1.58] Yna y cyuodes ef / ac y cy∣merth y dyn bychan ae vam / o hyd nos / ac e ciliawð ir Aipht / ac ac a vu yno hyd yn y vu varw Herod: yny chy∣flownit y peth a ðywetpwyt can yr Arglwyð trwy'r prophwyt a ðywait: Or Aipht y gelweis i vy map. Yna Herod pan welws i dwyllaw y gan y dewinon / a ffromawð yn aruthr / ac a ðanvonað ac a laðað yr oll plant or oyðynt yn Beth-lechem ac yncwbyl oe ther vy∣neu (yn ðwyvlwyð oed ne lei) yn ol yr amser a ymovy∣nysei ef yn graff ar de wmon. Yna y cyflownwyt y peth a ðywetpwetp wyt trwy Ieremeiah y prophwyt / yr hwn a ðy wet: Yn Rama y clypwyt llef / galar / wylofain / a thrynrder tost:* 1.59 Rachel yn wylo uch pen i [meibon] ac ny mynnei i dyhuðaw am hi meibon can nad oeð vn.

¶Y sul yn ol die Natalic.

Yr Epystyl.

AC yðwyf yn dywedyt: tra yw'r [etiveð] yn vachken nad oes ohan rhyngto a gwas / * 1.60 er i vot yn argl wyðary cwbyl: eithyr may ef y dan tutorion ac ymgle ðwyr / hyd yr amser a osodoði dat. Velly nine pan oeðem yn bechktn yð oeðem wedy'n goarsengi dan or deinhadau bydol: Ond pan daeth kyfnod yr amser / e ðanuonwys▪ Deo i vap yn wneuthureðic o wreic / yn ðarostyngedic y dan y cy freith: val y gallem cahel etiue∣ðieth trwy gynwys. Ac erwyð ych bot yn veibion / e dan uonwys Deo espryt e vap in calonen / a cria Abba tat. Velly ynte / nyd wyt ti mwy yn was / namyn yn vap: os wyt tythe yn vap / yð wyt yn etiueð trwy Christ.

Yr Euengel.

LLyma liver [genedigeth] Ieshu Christ * 1.61 vap Da∣uid / vap Abraham.* 1.62 Abraham a * 1.63 gauas Isaac: Isa∣ac a gauas Iacob: Iacob a gauas Iudas ae vroder: Iudas a gauas Phares a zaram o Thamar: Phares a gauas Esrom: Esrom a gauas Aram: Aram a gauas Aminadab: Aminadab a gauas Naasson: Nasson a ga∣uas Salmon: Salmon a gauas Boos o Rachab: Boos a gauas Obed o Ruth: Obed a gauas Iesse: Iesse a ga∣uas Dauid vrenhin: Dauid vrenhyn a gauas * 1.64 Salo∣mon o wreic Vriah. Salomon a gauas Roboam: Ro∣boam a gauas Abia: Abia a gauas Asa: Asa a gauas Iosaphat: Iosaphat a gauas Ioram: Ioram a gauas Osias: Osias a gauas Ioatham: Ioatham a gauas A∣chas: Achas a gauas Ezechias: Ezechias a gauas Ma∣naffes: Manaffes a gauas Amon: Amon a gauas Iosi∣as: Iosias a gauas Ieconias ae vroder ar caethiwet Babilon. A gwedi caethiwet Babilon y cauas Ieconias Salathiel: Salathiel a gauas zorobel: zorobabel a ga∣uas Abiud: Abiud a gauas Eliachim: Eliachim a ga∣uas Azor: Azor a gauas Sadoc: Sadoc a gauas Achin: Achin a gauas Eliud: Eliud a gauas Eleazer: Eleazer a gauas Matthan: Matthan a gauas Iacob: Iacob a gauas Ioseph gwr Mair / or hon y ganet Christ. Ar oll oesoeð o Abraham hyd Dauid / ynt pedeir oes ar ðec. Ac o ðauið hyd yn caethiwet Babilon / pedeir-oes ar ðec. Ac o caethiwet Babilon hyd yn Christ / pedeir-oes ar ðec. A genedigaeth Christ oeð val hyn: Wedy priodi Mair e vam ef ac Ioseph / kyn nae dewot ef attei / hi a gahad yn veichiawc or yspryt glan. Aphanytoeð Ioseph

y gwi hi yn wr kyfiawn / ac ny chwenychei ðim oe hor∣tio hi / ond yð oeð ae vryd [ar dynny o ywrthei eb wy∣bod.* 1.65] A phryt ytocð yn bwriady hynny / llyma angel yr Arglwyð yn ym ðangos iðo trwy hun / can doedyd: Io∣seph vap Dauid / nag arswyda gymeryd Mair dy wra∣ic / o bleit y peth a ymðyn ed ynthei hi / y syð or yspryt glan. Ac wele / hi a escor ar vap / a thy a elwy i enw ef yn * 1.66Ieshu / cans ef a iacha eu bopyl oe pechoteu. Hyn yma oll a wnaythpwyt er ewplau y gair a dywetpwyt y ganyr Arglwyð trwy'r prophwyt pwy a ðywait: Ny∣chaf / * 1.67 morwyn veichioc a yscor ar vap ac a eswy i enw yn [Nghimanwel] (ys ef a arwyðocka Deo-gyda-ny∣ny.* 1.68) Ac Ioseph a ðyffroes oe [hun] ac a wnaeth val y gorchymynyssei angel yr Arglwyð iðo: ac a ðerbyniað y wraic ato / ac nyd adnabu yhi hyd ynny escorað hi ar hi map kyntaf a vu iðei / a hi alwoð i enw ef yn Ieshu.

¶Enwaydiat Christ.

Pryd Commun.

Yr Epystyl.

GWyn i vyd y gwr or niliwio Deo pechat iðo.* 1.69 Ar pa vn wrth hynny ydaw y gwynvyd yma ae ar y rai y enwaedir arnunt / ae ynte ar y rei nyd enw∣aedir? O pleit yð ym ni yn doedyt may fyð Abraham a gyfrifwyd iðo yn gyfiownder. Paðelw y kyf rfiwyt hi iðo? ae wedy'r arwaedat / ae kyn yr en waedat? Nyd we∣dy'r enwaediat: namyn kyn yr enwaediat. Eithyr ar∣wyð yr enwaedtat a ðerbyniað e yn arwyðoekaat ar

gyfiawnder ffyð / yr hon oeðganto kyn yr enwaediat / mal y byðei ef yn dat i lawp or a cretynt eb yr enwaedat / nyd yr rei a hanoeðynt or enwaydiat / namyn hefydy rhai'n a gerdynt ar ol y fyd yr honoeð yn en tat Abra∣ham kyn yr enwaediat, Ac am hyny nid ••rw'yr gyfreith yð oeð yr aðewit i Abraham ne iw [had] ar iðo ca∣hef * 1.70 treftadeth] y byd / namyn trwy gyfiownder fyð.* 1.71 O bleit os o wascot y gyfreith y cair y treftat velly ynteys [gwacy] ffyð / ac y•• di-rymyr adewit.* 1.72

Yr Evangel.

AC e [ðamwniað] wedy mynef or angeliono ywr∣thynt wy ir nefoeð / ar dynion oeð vugeilieit yno a doedynt wrth eu gylyð:* 1.73 Awn o yma i Beth-le∣chem / i welet y peth yð oeð y gair oe ved / yr hwn a gawsam ni wybodaeth am danaw y gan yr Arglwyð Ac wynt aethant or vrys / ac a gawsant Vair ac Io∣seph / ar dyn-bychanwedy roðy yn y presep. A gwedy yðyn welet y peth / wy a hyspysason•• ynghylch y gair a ðoetsit wrthynt am y dyn-bychan yma. A phawp or a glywei son / oeð yn ryueð ganihunt y petheu a ðywe∣ðit ydynt y gan y bugeilieit.* 1.74 Eithyr Mair a [ðaliai] yr oll* 1.75 eirieu] hyn / ac ae cyttreiglei yn hi chalon. Ar bugei∣leit a ymchoelasant / gan roðy gogoniant a moliant i ðeo / tros yr hyn oll a gly wsent ac a welsent / vegys ac y dywedesit wrthynt. Ac ym pen yr wyth diernot oedran / yr enwaed wyt ar y dyn-bychan / a enw a alwed Ie∣shu / yr hwn a enwed y gan yr angel kyn nae ymdwyn ef yn y croth.

Die-Ystwyll.

Yr Epystol.

ER mwyn hyn myvy Paul wyf yn carcharor Ie∣shu Christ y trosoch chwi genetlaetheu / * 1.76 o chlyw∣soch o ywrth lyodraeth y [Rat] Deo / a roðet yny / * 1.77 tu ac atoch chwi. O bleit trwy weledycaeth ir eglurwyt y dirgelwch yma i mi / megys ac yð escrivennais ymblay∣nllaw yn echydic ⁁ 1.78 wrth yr hyn / o darllewch / y gellwch ðeallt vyegwybodaeth yn dirgelwch Christ: yr hwn dir∣gelwch nyd eglurwyd mewn oeso••ð ereill i veibon dyni∣on vegys ac y gadwyt ir Apostolon cahel gwelet ac ir Prophwyti trwy'r yspryt val y bydei y kenedlaetheu yn gydetiuedion ac yn gyteorph / ac yn gyfrannoc ar aðewit yn Christ / trw'yr Euangel / ir hon y gwnaed vyvy yn wenidoc / yn ol dawn Rat Deo / yr hyn a roðet y my yn ol gweithret y nerth ef. I myny y lleiaf or saint / y dodet y Rat yma / i precethy ymplith y cenetlaetheu / anveidrawl [olud] Christ / * 1.79 ac er goleuo i pawp paryw gyfundab dirgelwch ar oeð yn cuðiedic er yn ocsoeð in Deo / yr hwn a [creoð] pop peth trwy Ieshu Christ:* 1.80 er mwyn hyspysy ir pennaethieit ar galluoeð yn y nefolon / trwy'r communva / mor amlet doethineb Deo / * 1.81 yn ol y [••hac ðosparth er kyn oesoeð / yr hyn ðosparth a weithiað ef yn Christ Ieshu en Arglwyd / * 1.82 trw yr hwnyð ym yn ca∣ffael Rydit a [thwysogaeth] trwy obeith y fyð yntho ef

Yr Evangel.

GWedy geni Ieshu ym Beth-lechem dinas yn Ie∣huda / yn dyðie Herod vrenhin:* 1.83 Nycha / dewinion a ðaethant or dwyrein i Caersalem can ðoedyt:

Ym pa le y may hwn a anet yn vrenhin ar yr Iuðeon? Cans nyny a welsanyen seren ef yn y dwyrein / a ny a ðaetham yw að oly ef. Pan glypu Herod hyn / y trallo∣dit ef / ar oll dinas gyd ac efo. A gwedy iðo gynull yr oll [archoffeirieit] a gwyr llen y popul / yr ymovynnad ac wynt ym pale le y genit Christ.* 1.84 A'hwthe a doetsant iðo: may ym Beth-lechem Iehudah. Can val hyn yð escri∣venn wyt trw'r prophwyt: A tithe Beth-lechem ⁁ 1.85 Eph∣rata / nid wyt vechan ym miloeð Iehuda: o bleit o ho∣no ti y daw yr hwn a lywadrapiha vympopul Israel. Yna y gal wað herod [danlluw] am y dewinion ac a lwyr-ymovynnað ac wynt pa amser gyntaf y gwel∣synt y seren.* 1.86 Ac ae danuones wy i Beth-lechem can ðo∣edyt: Yd-ewch ac ymovynnwch yn ðiesceulus am y dyn-bach: a wedy caffoch / dewch y ðangos i mi / mal y gallwyf vine ðawot ae a ðoly ef. Ac wedy y ðynt glywed y brenhyn / wynt aethant ymaith. A llyma'r serenn a welsont yn y dwyrein yn i rhac vlayny'n hwy / hyd a ny daeth hi a sef ylluch penlle'r oeð y dyn-bychan. A phan welsant y serenef aeth yn llawen arnunt [eb weð]:* 1.87 ac ac wynt aethant y mywn ir tuy / ac a gawsant y dyn-by∣chan a Mair i vam gyd ac efo / ac a syrthiasont ir llawr ac ae annydedesont ef: ac a egorysont eu trysor / ac a offry∣mesant iðo aurhegion / * 1.88 aur / [thus] a myrrh. Ac wynt a a gawsant rubyð trwy [hun] y can ðeo nad ymchoe∣lynt at herod / ac am hynny rhyd fforð arall yð ymcho∣elesant ew gwlat.

Y sul cyntaf yn ol yr ystwyll.

Yr Epystyl.

AM hynny atolwc ywch'y broder / * 1.89 er trugare∣ðau Deo / roðy o honoch ech cyrph yn vyw aberth / * 1.90 yn santaið / gymradwy gan ðeo / ys ef ech dospar∣thus dywiol wasanaeth. Ac na chyd ymrithiwch ar byt hwn / namyn diymrithiwch trwy adnewyðrat ech meðwl / mal y galloch provi pa daed / pa cyst••at a pher∣feithiet yw ewyllys Deo. Yd wyf vi'n do dyt (d••wy y Rat a roðet y my) wrth pawp vn syð yn ych plith / * 1.91 na [bo trofym ðoethi nag y bo dir] / eithyr ym doethy i wir ym ðoethy / mal y channoð Deo i pop vn vesur ⁁ 1.92 ssyð O bleit megis ac y may cenym aelodeu lawer mewn vn corph / ac nyd yr vn swyd syð can yr oll aelodeu: velly nine (kyd bom laweroed.) yd-ym vncorph yn Christ / a phap vn ynaelot yw gylyð.

Yr Euangel.

RIeni Ieshu aethant i Caersalem pop blwyðyn yngwyl y pasc.* 1.93 A gwedy y ðynt gyfio wny'r dy∣dieu ac ac wynt yn ymchoelt [y dr••f] * 1.94 ef dugawð y map Ieshu yn ol yn Caersalem / * 1.95 eb wybot ew [rieni] eythyr can tybieit e vot ef yn y vintai / wynt a daethant [fforð die] / * 1.96 ac ae ceisiasont ef ymplith eu * 1.97 ••••netl] ae cyd nabot. A phryt na chawsant ef / wynt a dadymchoele∣sant y Caersalem / ac ae ceisiesont. Ac e ðamwiniad ar ben y tri-die yðynt y cahael ef yn y templ / yn eisteð yn canol y [doctorieit] / * 1.98 yn gwrando aruunt ac yn ymgw∣estiony ac wynt. A * 1.99 sanny] a wnaeth ar pawp ae ••ly∣wawð can ⁁ 1.100 i deallt ae atebiyn. A gwedy y dynt i welet ef chwithau a wnaeth arnaðunt: Ac vam a dyuot wrtho: Y map / paam y gwnaythost mal hyn a nyny? Wele / dy

dat a mine yn triston ath ceisiasam di. Ac ef a ðyuot wr∣thynt: Am pa beth y ceisiasoch vyvy? A ny wyðe'chwi / y vy ðei reit i mi vot yncylch [y pertheu a perthynant im tat?* 1.101] Ac wynt wy ny ðeallesont yr ymadros / y doetsei ef wrthynt. Ac ef a ðescennað gyd ac wynt / ac a ðaeth i Nazareth / ac a vu uvyð yðynt wy. Ae vam ef a gat∣wað yr oll [eirieu] hyn yn i chalon.* 1.102 A'r Ieshu a gyny∣ðað mewn doethinep ac * 1.103 a ðwynder] a rhat y gyd a De∣o a dynion.

Yr ail sul.

Yr Epystyl.

* 1.104ALhan vot genym [amryw ðonieu] yn of y Rat y roðet y ny: os ro ðet i vn prophuito / prophwy∣tet yn cysson ar ffyð: os gweiny / dylynet weiny: os dyscy ereill / dylynet eu dyscy: os kyccory / dylyned gyccory os Roðy / Rhoðet yn ði-dro: os llywadraythy / llywadra∣ethet yn ðiesceulus: os trugarhay / trugarhaet yn llawen. A bit cariat yn ði-ffuc. Kasawch y peth a vo drwc / a gfy∣nwch wrth y peth a vo da. Byðwch hawðgar wrth y gylyð drwy vrawd-garwch: ymberchwch y gylyð yn ewyllyscar:* 1.105 Na vyðwch anescut. Byðwch wresoc yn yr yspryt / can wasnaythy'r [Arglwyð]: a bot yn llawen dan-obeith: a bod yn o ðefgar mewn blinder / bod yn ðy∣val yngweði:* 1.106 a chyfranny [wrth] angenoctit y saint: Roðy lletuy yn hawð. Bendithiwch y rei ach erlyno: ie bendithwch / ac na velltithiwch ðim. A llawenhay gyd a rhei llawen / ac wylo gyd ar wylufos: a chydsynio yn yr vn peth ae gylyð. Na vydwch vchel veðwl / eithyr cy∣dymostyngwch ar rei goisel.

Pryd Commun.

Yr Evangel.

AR trydyð dyð yð oeð priadas yn Cana ⁁ 1.107 yn Galil / * 1.108 ac yð oeð nram Ieshu yno. Ac ef alwed Ieshu ae ðiscipulon ir briodas. Aphan ðarvu'r gwin / y dy∣vot mam Iesu wrtho: Gwin nyd oes ganthunt. Doedyt or Iesu wrthei: Pa beth syð i mi a wnelwyf a thi wraic Ny ðaeth vy awr etwa. Doedyt oe vam ef wrth y gwa∣sanaythwyr: Peth pynac ar a ðoeto ef wrthych / gw∣newch. Ac yð oeð yno chwe dwfyrlestr o vaen wedy r osot / yn ol carthyat yr Iuðeon llei gannei ympop vn dau vesur ne dri. Yr Ieshu a ðynot wrthynt. Lhanwch y dy∣fyrlestri a ðwfyr. Ac wynt ae llanwasant hyd yr emyf. Ac e ðyuot wrthynt Tywalltwch yr owrhon / a dygwch at y pen [gwastrat] y neithior: Ac wyntwy ae dygysont.* 1.109 A gwedy proui o pengwastrat y neithior y dwfyr a wnay∣thoeðit yn win / ac na wyðiat o bale y cawsit (eithyr y gweinidogyon a goðysynt y dwfyr / a wyðiat y peth) ef a alwað y pen gwastrawt y neithior ar y priawt / ac a ðyuot wrtho: Pop dyn y waith gyntaf a esyt y gwin da: a gwedy methwant / vn a vo gwaeth: tithau a gedweist y gwin da hydyr o wrhon.* 1.110 Hyn o ðechre [arwyðion] a wnaeeh Ieshu yn Cana Galil / ac e ðangoffað eu ogo∣niant / ae discipulon a gredysont iðo.

Y trydyð sul.

Yr Epistyl

NA vyðwch synnwyrol yn ych barn ych ehunain.* 1.111 Na thelwch ðrwc dros ðrwc i nebun. Rac arlwy wch betheu kymesur yngwyð pop dyn: O gellie

(hyd y bo ynoch chwi) bydwch mewn hedwch a phawp dyn. Nag ymdielwch yncaredigion / eithyr gollyngwch le yrllid. Lan vod in escrivenedic: Mi pieu dial: mi ae talaf / með yr Arglwyð. Ac am hyny / o newy na dy ei yn / ebwyda ef: o byd arno sychet / dyro diod ido. Ac o gw∣nei di val hyn / ti a anhirdi varwor sanllyd am i ben. Nath orchvycker gan drwc: eithyr gorchfyga drwc a da.

Yr Evangel.

* 1.112Pan ðescenoð Ieshu or mynyth / llawer o popul ae canlynad ef. Ac wele / vn gwahan glofyn dewot atto ac yw adosy ef / can doedyt: Arglwyd / pe'd ewyllysyt / ti allyt vynglanhau. Ac Ieshu aesienað i law / ac ae cyvyrdawd / can doedyt: dwyf yn cwy llysy / glanhaher di. Ac yny vanyd aeth y glwy-gwahan ef yn lan. Ac Ieshu a ðyuot wrtho: gwyl na doettych wrth vn dyn / eithyr does i ymwelet ar offenat / adwedy offr∣wm atto / megys ac y gorchymynað Moysen yn tystiola∣eth ⁁ 1.113. A phan daethawð Ieshu y mewn y Caphar-na∣chwm / yd aeth pen lywdawd cannwr attaw / ac a toly∣gawð arnaw / can doedyt: Arglwyð / may vygwas yn gorwed ga itref yn glaf or parlys / ac mewn dir boen. Ac Ieshu a dyuot wrtho: mi ðowaf ac ae gwnaf yn iach. Y penkiwdawt cann-wr a atebad ac a ðyuot. Arglwyð nid wyf i yn deilwng i dewot o honoti * 1.114 y dan vyccron∣glwyd i / ond dywed y gair / am gwas aiff yn iach. Ac y∣dwyf vi yn wr wedy vycgosot danly wadraeth vn arall / a mae genyf [vilwyr danaf / * 1.115 a phan doelwyf wrth hwn does / yd-at ac wrth ys all dyred / ac e daw / ac wrth vyg∣gwas gwna hyn / ac ef ac gwna. A phan glyvu Ieshu /

e vu ryueð ganto / ac a ðynot wrth y rein oeð yn i gan∣lyn: Yn wir y doedaf wrthych: Ny chefeis y gymeint ffyð yn Israel. Doedaf wrthych ydaw llawer or dwyrein ac or gorllewin / ac offwysant gyd ac Abraham / Iitsahacl ac Iacob yn teyrnas neuo••ð: A phlant y deyrnas a ðan∣uonir ir tywyllwc eithaf / ac vno y byð wylouain ac escyr∣nygy daneð. Ac Ieshu a ðynod wrth y pensywdawd can-wr: Does ymaith / a megys y credeist bid ytty. Ar gwas aeth yniach yn yr awr honno.

¶ Y pedweryð sul.

Yr Epistol.

YM ðarostynget pop map eneit dyn ir awtur∣todeu goruchel:* 1.116 can nad oes awturto t namyn o y can ðeo. Y sawl o a wdurdode y syð / ynt wedy ordeino o ðeo. Wrth hynny y nep a wrth nepo awturtot lsyn gwrthlað ordeinhad Deo. Ar sawf a wrthla ðant / a ðerbyniant y varnedigaeth arnunt eu∣hunain. Cans nad ynt y lly wyawd wyr yn pery ofn am weithred da / namyn am y ðrwc. A vynny na bo arnat ðim ofn yr awturtot? Gwna yr hyn syð da / a thi gai glod ganto: o bleit gweinidoc Deo yd yw ef / er daoni i ti. O gwnei dithe drwc / ofna / o bleit nid yw yn arwain yn cledyf ev achos: Cans gweinidoc Deo ydyw yn dialwr llit ar y nep a wna drwc. Ac am hynny / Rait yw bot yn darostyngedtc / nid yn vnic rrac ofn dialeð / namyn er mwyn kyd wybod hefyd. O bleit hyny telwch teyrnget: Cans goruch-wylwyr Deo ydynt yn gwsanaythy ir peth yma. Am hynny telwch i bawb yr hyn syð yn dlet:

teyrnget: / ir nep a ðyly teyrnget: toll / ir nep a ðyly toll: ofn / ir nep a ðyler i ofni anrhydeð ir nep y perthyn anrhydeð.

Yr Evangel.

* 1.117A Gwedy iðo dringoi i long / eu ðisciplion ae canly∣noð: ac wele [cynnwrf] m awr a godes yn y mor / val * 1.118 y cuðit] y llong gan y tonneu / ac efe oeð yn cysgy. Ae discipulon ae ðaethant ato ac effroysont can docdyt: Arglwyð achup nicans vo'n collet. Ac edyuot Ieshu wrthynt. Paam yr ofnwch chwchwi wanfyð? Y na y cyuodes ef / ac a toes orchymyn ar y gwyntoeð ar mor / ac yð aeth hi yn * 1.119 arafhin dec, Ac e a vu ryveð can y dynion can ðocdyt: Pwy yw hwn / pan vo yr gwn∣noeð armor yn uvyðhay iðo? A gwedy dyuot Ieshu dros y mor i tir y Girgesieit / e gyvarvu ac ef ðau ðyn cythreulic / a ðaethant allan or monwenti / ac yð oeðent wy mor tra ffyrnic na lyfasei vn dyn vynet heibo fforð honno. A nycha / wynt a vloydiasant can ðoedyt: Pa beth syð i ni a wnelam a thi Ieshu vap Dauid? A ða∣ethosti yma in poyny ni kyn yr amser? Ac yð oeð yn y pello ywrthynt cenfaint o voch lawer yn pory / ar cy∣threuliait a alolygesont iðo / can ðoedyt: O bwry nyny allan o yma / danfon ni ir confeint moch. Ac ef a dyuot wrthynt: yd ewch. Wynt aythant allan ac a ðaythant ir moch. A nycha yð aeth yr holl genvaint moch bendro∣in wnwgl ir mor / ac a ymgollysant. Ar meichiaid a ffoy∣sont / ac aithant ir dinas / ac a vanagesont pop peth o hyn ac am danun wythe y rrei bysei'r cythreulieit ynthynt. Auychar holl dinas hono aeth allan i gyfarvot ac Ie∣shu:

A gwedy y dynt i welet ef / wy weðiasont arno ar ymadael oe tervyneu hwy.

¶Y pymet sul.

Yr Epystyl.

LAn hyny megys etholedigton Deo / yn saint ac yn garedigion / ymwiscwch o drugaroc dosturi / * 1.120 o vo∣neðigei ðrwyð o ledneisrwyd meðwl / o war∣der / o ymyneð da / a bod yn ða ych gortho wrth eu gylyð a maðeu yw gylyð / o byð gan vn gwerel yn crvyn ys all: megys ac y maðeuað Christ i chwi / ac velly chw∣ithe. Eithyr ymwiscwch o cariat vch pen hyny gyd oll / yr hwn yw Rwym y perfeithrwyð. A thanguedyf Deo a vlaynoro yn ych calonen / ••r hwn ych ga••wed chwi yn vn corph a bydwch diolchgar. A thriget ymadrod Christ ynoch yn ðyandlawt / gyd a phop doethineb. Dyscwch a chyngorwch i gylyð mewn psalme ac ymynne / ac oðle ysprytol / can gyfodli yn ••hadlawn yn ych calon ir Argl∣wyð. A pha beth bynac a wneloch ar air ne weithiet / gwnewch y kwbyl yn en wyr Arglwyð Ieshu / can di∣olch i deo ar tat / ðrwydaw ef.

Yr Evangel.

KYffelyp yw tey••nas neuoed i ðyn a hahesei had da ynev vaes.* 1.121 A phan vai dynion yn cyscy dewot oe elyn a heheu efre ymplith y gwenith a mynet o ho∣no ymarth. A gwedy iðo egino a ffrwytho / yna yr ym∣ðangosawd yr esrehesyd▪ Yna yd aeth gweison gwry tuy / ac a ðoetsont wrtho / Arglwyð / a ni heheist ••rhad

da yndy vaes? Ar o ba le ynte yd aeth yr efre ynto? Ac ef a ðyuot yðynt: y gelyn ðyn a wnaeth hyn yma. Ar gwei∣son a ðoetsont wrtho: a ewyllysy d'i nyny vyned ae chwynny? Ef a atebað / Nag ef / rhac i chwi wrth chwy∣ny allan yr efre / ðiwreidio'r gwenith y gyd ac ef. Ge∣dwch y ðau i gyd tyfy hyd y kynhayaf: ar amser kynayaf mi ðoedas wrth y meðelwyr: clesgwch yr efre yn gyntaf a a rwymwch yn escupe yw llosci: ac yno clescwch i gwe∣nith im'escupor.

* 1.122

¶Yr sul a elwir Septuagesima.

Yr Epistol.

* 1.123ANi wyðoc chwi am y Rein a vo yn rhedec gyrf a vod pop vn yn rhedec / ac nad a ond vn ar camp? Velly redwch chwithe er mwyn caffael. Pawp ar a ymryson am gamp / a ymgeidw o ywrth pop peth: Ac wyntwy a wnant hynny er mwyn cael coron ðaruo∣ðedic / a nyny er mwyn vn and aruodedic. Ac am hynny ðwyf vi val hyn yn rredec nyd megys vn eb ⁁ 1.124 amlygyn. Cans velly yr ymrysona vi val na churwyf yr awyr: ei∣thyr mi a ostyngaf vygcorph ac ae goarsangaf / a chan pregethy o hono fi i ereill / ni'm caffer vyhunyn ðrygwas.

Yr Euangel.

TEbic yw teyrnas neuoeð i wr tuy / yr hwn aeth allan y bore glasdyð i gyflogy gweithwyr yw winllan.* 1.125 Ac wedy iðo cordio ac wynt er keinioc y

dyð / e danuones wy yw winllan. Ac ef aeth allan yn∣cylch y drydeð awr / ac a welað rei ereill yn sefyll yn se∣gur ar yr heal / ac e ðyuot wrthynt: dEwch chwithe im gwinllan i a pha beth bynac a vo iawn / mi ae rhoðaf ywch: Ac wyntwy a ðaethant ymarth. Trachefyn yð aeth ef allan yncylch y chweched ar nawet awr / ac a w∣naeth yr vn ffynyt. Ef aeth allan hefyd yncylch yr vnvet awr ar ðec / ac a gauas rei ereill yn sefyllian / ac ef a dy∣uot wrthynt: Paam yð ych chwi yn sefyll yma yn segur∣llyt yn hyd kyhydol y dyð? Wyn••wy a dywetsont wr∣tho: can na chyflogað neb nyny. Ac efe a dyuot w thint dEwch chwithe hefyd im gwinllan. A phan hwyrha••ð hi / eðyuot Arglwyð y winllan wrth y goruch wilwyr: Galw ar y gweithwyr / a thal y dun eu kyfloc / a dechre or olaf hyd at y kyntaf. A gwedy dewot y rhei a daythesent yncylh yr vnvet awr ardec / hwy a ðerbyniesont geinioc pop vn. A phan ðaethant y rei cyntaf / wy tybyasont y caffent vwy na Rei hyn / eithyr wynt a ðerbyniason gei∣nioc pop vn. A gwedy yðyn ðerbyn / grwgnach a wna∣ethant wrth wry ty can ðoedyt: Ny weithað y Rei olaf hyn onid vn awr / ac yð wyt ti yny gwneuthyd wy yn gyfuwch a nyny pwy ðygsom vaich y dyð artes. Ac ef a atebað ac a ðyuot wrth vno honunt: Y car••nyd wyf vi yn gwneuthy dim or cam a thydy: A nyd er ceinoc y cy∣tuneist a myvy? Kymer syð eiðot a does ymaith. Mi vynnaf roði ir olaf hwn val i tithau. A nid iawn i mi wneuthyd a vynnwyf am da vyhunan? Ai ynte dy lygat ti syð yn ðrwg / am i mi vot yn ða? Velly y byð y rei olaf yn vlaynaf / ar rei blaynaf yn olaf. O bleit llawer a alwyð yc ychydic a ethol wyt.

Y sul a elwir Sexagesima.

Yr Epistol.

CHwi o ðefwch ynuydion yn llawen / a chwchwi yn ðoethon.* 1.126 Cans chwi o defwch pe bae vn ich cay∣thiwo / pe bai vn ich ysy pe bai vn yn derbyn ge∣nowch / pe bai vn yw dy••cha ehunan / pe by ðei vn ych taro ar ych wynep. Er m••fyl y dwyf vi yn doedyt / me∣gys pe byðem weinion. Er hynny / ar pa beth bynac y llyfaso neb (yðwy viyn traythy yn ol inuysrwys) mine ae llyfasaf hefyd. Hebriwyr ynt wy / velly dwyf Israelieit ynt wy / velly vinne.* 1.127 O * 1.128 had Abraham yð ynt / velly ðwy vine. Gweinidogion Christ ynt wy (yn vyd i mi i ðoedyt) yðwy vi yn vwy: mewn poenau yn ehelay thach: mewn gwialen odiau y tuhwnt: mewn carcharo∣eð yn ðiobrin: mewn angeuheu yn vynech: Can yr Iu∣ðeon yd-erbyniais i bumwaith deuugein gwialenot na∣myn vn: Teirgwaith im curwyd a gwiail / vnwaith a main: Teirgweith y tores llong arnaf. Nos a dyð y bum yn yr eigyawn: mewn teitheu yn vynech: ym pery∣cloeð llifei••iaint: ympericloeð llatron: ympericleu vyg∣cenetl: ymperycle y cenedlaythau: ympericoeð yn y dinas mewn pericloeð yn y dffeithwch: ymperielau yn y mor: ymperyclau ymplith ffuc vroder: mewn poen a llafur: mewn gwilion yn vynech: mewn newyn a sychet: mewn vmpridieu yn vynych: mewn o••rvel a noethi: eb law petheu o y allan / y kynyrchiol o valdros yr ho•• eccleisi. Pwy a wanheir / a mi ni whanheir? Pwy a rwystrir / a mi eb loscy? O byð dir ymffrostio / mi a ffrostia or pe∣theu syð yn deiryd im gwendit. A Deo tat en Arglwyð Ieshu Christ yr hwn syð vendiceit yn oes oesoeð / a wyr nad wyf vi yn doedyt kelwyð.

Yr Evangel.

A Gwedy ymgynull llawer o papol ynghyt / * 1.129 a thynny ato ef yn ffest rei o pop dinas / e draythawð drwy ðamec: Ef aeth hchwr allan i heheu i had: ac with heheu / peth a syrthiað ar emyl ffo ðac a sathrwyt / ac ehediait yr awyr ac poresont. A pheth arall a syrthyað ar y maen / a phan egynað ewywað / can nad oeð iðo wly∣bw••. A pheth arall a syrthað ymysc drain / ar drain a gyt∣tyvasant ac ae tagysont. A pheth a syrthiað y mewn tir da / yc a eginað ac a ðucffrwyth ar y canvet. Ac efo yn doedyt y petheu hynny [y lleferawdð.* 1.130] Y nep syð a chlu∣stieu ganto y wrando / gwrandawet. Ae ðiscipulon a o∣vynað iðo / can ðoedyt: Pa ryw ðamec yw hon? Ynte a ðyuot ••: Ichwchwr y dodet gwybot dirgeloeð teyrnas Deo / eithyryr aill mywn damegyon / oni welant eb we∣let / ac ac o ni chlywant eb ðeall. A * 1.131 hon ywr ðamec: Yr had yw [ymadroð] Deo. Ac wyntwy ar emyl y fforð ynty rein a wrandawant: ac yno diavol a ðaw ac a ðwc yr ymadroð oe caloneu / rhae ðyn credy a bod yn gat∣wedic. Ac wyntwy ar y mayn / ynt y rei pan wran∣da want / a ðerbynian yr ymadroð yn llawen: ac ir re in nyd oes dim gwiaið / y rhain a gredant tros amser ac yn amser provedigaeth yn en kilio. Ar hwn a syrthiað ar y drain / wyntwy ynt y rei wrandwysont / a chan o valoeð a golud a chwant bucheð / a ant / ac en tegir / ac ny ffrw∣ythant yn perfeith. Ar hyn a syrthiað ar y tir da wyntwy ynt y rhein a chalon ða pur or a wrandawant ar yr yma droð / ac ae catwant / ac a ffrwythant trwy emyneð.

Y sul a elwir Quinquagesima.

Yr Epistyl

* 1.132PEyð ym ðiðanwn a thavodeu dynion ac angeli∣on / a bot eb cariat ynof / ðwyf vi val elidn seini∣awc / ne cymbal yn tingian. A phe medrwn prophw yto a gwybot holl ðirgeloeð / a phop keluyðyt / a phetei genyf yr holl fyð megys ac y gallwn yemuto myny∣tho••ð oe lle / ac yn bot eb cariat / nid wyf vi dim. A phe yd abwydwn i'r tloton am holl da byd a phe rown i vyc∣corph im llosci / o byðaf eb caryat ynof / nyd lles ymy. Cariat syð ðiodefgar a hynaws. Cariat ni wynfyda Cariat ny byd haeilluc / nyd ymchwtha / ny wna [an∣hardwch] ny chais yr eino ehun / ny chythrudir / ny ve∣ðwl ðrwc / * 1.133 ny lawenha am ancyfiawnder namyn cyd∣lawenychy ar gwirioneð: e a oðef pop peth a cred pop peth a obeitha pop peth / ac syð ða y ammyneð yn pop peth. Cariat byth ny chwympa / kyd pallo prophodoli∣aetheu / kyd peidio tavodeu / a chyd pallo gwybydiaeth. O bleit o ran y gwyðom / ac o rad y••ym yn prophwyto. Eithyr pan ðel y kyfan yna yd yepeid y rhan. Pan oy ðwn yn vachken / mal bachken yð ym ðyðanwn: mal bachken y deall wn / mal bachken y brwiad wn. Eithyr pan aethym yn wr / mi peidais a bachkendit. Yr owrhon yðym yn gwelet ⁁ 1.134 mewn drych (ne) ar ðychymic / ond yno y cawn welet wynep yn wynep. Yr owrhon yð adwaen o ran / yno y caf adnabod mal [yr ymadawenir.* 1.135 Y may yn aros yr owrhon ffyð / gobeith a chariat / y tri hynn: a phen∣naf or rein yw cariat.

Yr Evangel.

YR Ieshu a gymerth ato y deuðec / * 1.136 ac a ðyuoð wrthynt: Wele / ni yn mynet i vyny i Caersa∣lem / a phop peth a gyflownic or a escrenwyt drwy prophwti o vap y dyn. O bleit e ðodir ir cenetloeð / ef ae gwatworir / ac ae keplir / ac ae yspocrir: Agwedy yðynt eu escyrsio / wynt ae lla ðant / ar trydyð dyð e kyfyd. Ac ny ðyallysont wy ðim o hyn. Ar peth yma oeð guðiedic rha••ðunt wy / ac ny ðealldysont ðim or petheu a ðwetp wyt. Ac e ðamwyniað ac ef yn dyne∣sau at Iericho / yd eisteðawð vn dall ar emyl y fforð yn cardota: A phan glypu e y vintai yn myned heibo / e a o∣vynnað pa yd-oeð y peth. Wynt a hyspysasont iðo mae Ieshu o Nazareth oeð yn mynet heibio. Ac ef a le∣fawð can ðoedyt: Ieshu vap Dauid trugarha wrthyf. A rhei oy ðynt yn mynet or blayn ae kery ðynt ef / er ceiso ganto dewy. Ac ynte a lefawð vwyvwy: Map Dauid trugarha wrthyf. Ac Ceshu a sauawð / ac a orchymyn∣nawð y ðwyn ef ataw. A gwedy i ðawot ef yn nes / y gofynnað iðo can ðoedyt: Arglwyð / cael ohonof vyn∣golwc. Ac Ieshu a ðyuot wrtho: kymer dy olwc / dy ffyðath iachaoð. Ac yn y van y cafas eu olwc / ac e can∣lynawð ef can ro ðy gogoniant i Deo. Ar hollpopl pan welsant y peth a roesant voliant i ðeo.

¶ Y dyð cyntaf or grawys rhwn a elwir yn gyffredin die-merchur y lludw.

YMchoelwch hyd atta vioch oll calon / * 1.137 mewn umpryt ac wylofain / a galar: a rhwygwch ech calon ac nyd ych dillat. Ac ymchoelwch at yr

Arglwyð ych Deo: can i vod ef yn radlawn ac yn truga∣roc: yn ðio ðefgar ac yn vawr i drugareð / ac yn vadeu∣gar am ðrigioni. Pwy ni wyr nad ymchoel ef a maðeu: a gadel bendith in i ol yn ⁁ 1.138 aberth ac offiwm ir Arglwyð ych Deo. Cenwch vtcorn yn Tsiion: santeidiwch vm∣pryd / galwch y gynulleidva. Cynullwch y popol / san∣tei ðiwch y gynulleidva / clesgwch yr henurieit / dygwch y gyd y rei bychain / a rei vont yn sucno ar vronneu: Acd y gwr priawt allan / oe estavell / ar wraic priawt al∣lan ohei siamber. Ryng y porth ar allor gwasanaythed yr offeireit ar Deo / can wyso a doedyt: Arglwyð arbet dy popul / ac na ðyro dy etuiedaeth mewn / kyfryw wrad∣wyð ac y caffo y kenetloed arglwyðaythy arnaðunt. O ba bleit y caynt wy ðoedyt ymplith y kenetloeð. Ympy le may'r owrhon eu Deo wy?

Yr Euangel.

PAn ymprydioch chwi / na vyðwch athrist mal [ffirgolion] / * 1.139 o bleit wynt a ymwyneptristant mal yd ym dangosant yngolwedynion / * 1.140 ew bot yn vmprydio. Yn wir y docdaf y chwi / wyniwy a gaw∣sant eu cysloc. Eithyr ti pan ymprydych / ira dy ben / a golch dy wynep rac dy welet o ðynion yn ymprydio / na∣myn oth dat rhwn syð yn y kuðedic: ath tat rhwn syd yn y eu dedic a dal y ti yn yr amlwc. Na chlesewch trefor y w∣ch ar y dayar lle y llycra can rwt a [phryf] / * 1.141 a lle clo dio y llatron try woð ac y llydratant. Eithyr clescwch drysor ywch yn y neuoed / lle ny lygra rhwd na phryf / a lle ni chlodio llatron trywoð ac ni letratant. O bleit ympale bynac y body drysor / ac yno y byð dy galon.

Pryd Commun. Y sul cyntaf or grawys.

Yr Epistol.

A Nyny mal yn gydweithwyr a gyncorwnywch na ðerbynioch rat Deo yn wac. Cane vot yn doedyt:* 1.142 yn amser kymradwy y gwrandeweis arnat / ac yn dyð iecheit yth canorthwyais. Wele'r owrhon dyð yr iecheit. Na ro wnechlusur drigioni i nep / va•• na ðeier ar eu [gweini ni] neithyr ympop peth ym ðygwn enhu∣nain mal gweinidogion Deo:* 1.143 yn ða o ymaros / mewn blinder lawer / mewn angenion mewn caledi mawr mewn amyl wialenot / mewn carchare / yn cyn neneu / ym poeneu / yn * 1.144 gwiliau / yn vmprydieu / ym puteða gwybodaeth / yn amyneðda yn bone ðigeidrwyd / yn yr yspryt glan / yn cariat anffuciol / yn ymadroð gwirioneð yn nerth Deo / drwy arve y kyfio wnder ar deheu ac ass∣wy / trwy ogoniant a chapl / drwy anglod a chlod: mal rei twyllodrus ac yn gywir hagen: mal rei nid ad waenid ac a adwaenid hagen: mal yn meirw / a wele ni yn vyw: malcareðdicion / ac nid yn y llaðedigion / mal yn driston ac yn wastat yn llawenion:* 1.145 malyntlotion / hagen yn [golydogy] ar lawer: mal rei eb ðim ac etto yn median∣ty r kwbyl.

Yr Euangel.

YNa yðaed ac Ieshu ir diffeithwch drwylaw yr yspryt [yrew brobi] cann Ddiabol.* 1.146 A gwe∣dy iðaw * 1.147 vod ar eu gythlwng deugain dier∣not a deuugain nos yn ol hyn e newynawð. Ar methlwr a ðaeth ac a ðyuot wrtho: Os map Deo wyt / Par ir main hyn vod yn vara. Ac ef a atebað: may yn escriven nedic / nad [ymbara] * 1.148 yn vnc y bywdyn / ei∣thyr

ym pop [gair] a ðel o eneu yr * 1.149 Arglwydr.* 1.150 Yna yð aeth diavol ac ef ir dinas santawl ac ac gesodes ar pina∣cl y templ / ac a ðyuot wrtho. Od map Deo wyt / ymdre∣igla ir llawr: Can escriuen wyt: y dyry ef orchymyn yw angelon am danat ti / yr dy cadwyth oll ffyrð. Yn ew dwylaw yth ðygant ti pan na bo yt daro ðy droet / wrth vaen. A doedyt o Iesu wrtho: Escriuenwyt hefyd. Na* 1.151 phraw yr Arglwyð dy ðeo. A thrachefyn y kymerth [Sa¦tan] efo i vynyth tra vchel / ac a ðangosað iðo oll deyrna∣soeð y byt a eu gogoniant / ac a ðyuot iðo. Y rei hyn oll a roðaf ytty / o syrthy i lawr am a ðoly. Yna y dyuot Ies∣hu wrtho: Ymdyn * 1.152 Satan / can escruien wyt: Dy ðeo Arglwrð a aðoly / ac ef yn vnic a wasanaythy. Yna y gadws Satan ef / ac wele angelion a ðaythan ac oeðynt yw weini ef.

Yr ail sul or grawys.

Yr Epistyl

NY atolygwnywch vroder ac ach cyccorwn drwyr Arglwyð Ieshu ar amylhau o honoch vwy∣vwy / * 1.153 megys y derbyniasoch y cenym pa weð y perthyna ywch'rodiaw a boðau Deo. O bleit chwi wy∣ðoch pa orchymynion a roesam ni ychwi drwy'r Argl∣wyð Ieshu Christ. Canys llyma ewyllys Deo / sefych ymsantei ðat chwi ac ymgatw o honoch o ywrth [fforni∣crwyð] a gwybot o bob vno honoch veiðianny eu le∣styr yn santeiðr wyð ac anrydeð / * 1.154 nyd wrth wynn y chw∣ant / megys y cenetloeð ar nyd adnabuaut Deo: Ac na bo i nep traws vynet a thwyllo i vrawt ymmasnach: can

vod yr Arglwyð yn ðialwr ar yr holl petheu / megys ac y racðywedsom ychwi / ac y testiasom. Can na alwað nyny i aflendit eithyr i santeiðwyð. Can hynny y nep a wrthota / nyd dyn y may ef yn o wrthot / namyn Deo yr hwn a roðes eu yspryt glan ynowch.

Yr Evangel.

AC o yno y ðaeth ymaith / * 1.155 ac y tramwyað ar tu∣eðeu Tyrus a Tsidon: a llyma wreic o Canaan a daethað or tueðeu hynny / ynllefam wrtho can doedyt: Trugarha wrthyf Ieshu vap Dauyd: Y verch veuvi syð yn hiphoeni yn dirvawr y gan cythraul: Ac nyd ate∣bað ef ðim idei. Ae discipulon a daethant a atolygasant iðo / can ðoeðyt: Gellwng yhi ymaith / can y vod hi yn dolefain ar en ol. Ac ef a a atebað ac a dyuot: Ny ym∣danuonwyt i / namyn at y deueit or aeth ar gyfyrgollyn tuy Israel. Ac ehi a ðaeth ac ae a dosað ef / can doedyt: Arglwyð [iacha] vi. Ac Iesu a atebað ac a dyuot:* 1.156 Nyd da cymeryd bara y plant ac vw••w ir ewn.* 1.157 Hithe a dyuot [velly] yd yw Arglwyð / er hynnye gaiff y cwn vwyta or briwision a syrthyant o yar vort eu arglydi.* 1.158 Y na yð atebað Ieshu ac a byuot wrther: O wraic mawr yw dy ffyð / byðet ytty mal y mynych: A hi merch a iachawyt yn yr awr honno.

Y trydyð sul or grawys.

Yr Epystyl.

BYðwch ðylynieit Deo mal plant caredigion / * 1.159 a rho∣diwch yn cariat / megys ac y carað Christ nyny

ac ae d••des ehunan drofom yn ofrwm ac yn aberth ar∣wynt arogylber y deo.* 1.160 Eithyr [ffornierwyð] a phop af∣lendrt ne cupyðtra na chwaith en wer dim honynt yn ych plith chwi / megys y gweða y saint: ne croysaneth ne air ynfyd ne [gellair] or ni weðant / namyn yn hydrach ra∣dlondab.* 1.161 Can chwi wydoch hyn / am pop * 1.162 ffornic / ] ne af / an ne cupyð (yr hwn syð delw-aðolwr) na byð ydynt gaffael tretadaeth yn teyrnas ⁁ 1.163 Christ a Deo. Na thwyllet nep chwi ac ymadroðion gweicon. O bleit y pe∣theu hyn y dauei bar Deo ar y plant ancrededyn: Na vy∣ðwch chwitheu yn gyfrannogion ac wynt. Y ðoeðech chwi gynt yn dy wyllwc / ac yr owrhon ⁁ 1.164 yn oleuni yn yr Arglwyð. Rodiwch mal plant y goleuni (o bliet ffrw∣yth yr yspryt a han yw o pop daoni / a chyfiownder a gwironeð: ac edrychwch pa beth syðcymrad wy y can yr Arglwyð / * 1.165 ac na [chydvernwch ac anffrwythlonon wei thredoeð y tywyllwch / eithyr yn hytrach * 1.166 bernwch ew herbyn. O bleit kywilyðus yw yngan am y petheu y ma∣ynt wy yn y wenthyd yn cuðiedic / cans pop peth syð yn eglur pan gyhoeðer gan y goleuni. O bleit y goleuni∣ywr peth bynac a wna dim-yn gyhoeð. Herwyð paam y dywet: Diffro yr hwn wyt yn hunaw / a chyuot o vei∣rw / a Christ a oleua ytty.

Yr Euangel.

AC Ieshu oeð yn bwrw allan gythraul a ytoeð yn vut:* 1.167 A gwedy bwrw allan y Cythraul / y mut a ymðiðanað ar popoloeð a ryueðasont. A rei o ho∣nunt a ðoedsont. Drwy Beelzebub y pennaf or cy∣thraulieit y may ef yn bwrw allan y cythraulieit. Ac ere∣ill er i broui ef / a ovynnasont am arwyð or nefoeð.

A phan ðeallað ef eu meðylieu y dyuot wrthynt. Pop teyrnas ohanedic y mewn hunan a ðiffeithir / a thy ar dy a syrth. Ac od yw * 1.168 Satan yn ohanedic yn y erbyn ehunan / paðelw y y saif eu deyrnas? Can ych bot yn do∣edyt vy mot i yn bwrw allan cythreulieit drwy ⁁ 1.169 Beeze∣bub. Od wyf vi yn bwrw allan gythrelieit drwy Beelze¦bub / drwy bwy may ych plant chwi yn y bwrw wynt allan? Am hynny y byðant wy yn veirnieit arnoch.* 1.170 Wrth hynny / os minne [drwy vys] Deo syn bwrw allan cythreulieit / dieu ðewot teyrnas ðeo arno wch.* 1.171 Pan warchatwo y cadarn yn arvoc eu neuad / cym∣meint ac a veð ef syð yn heðwch. Eithyr pan ðel arno vn a vo cadarnach nac ef / ae orchfygy / ef a wc o yarno eu oll arveu (ar y rein yð oeð i * 1.172 ymðiriet) ac a ran i el∣want ef. Y nep nyd yw gyd a myfy / ys id im erbyn: Ar nep ny chlasca y gyd a myvy / a wascar. Pan el yr ys∣pryt aflan allan o ðyn / e rodia drwy leoeð sychyon can geiso [llonydwch] eb gael dim / ac a ywait:* 1.173 Mi a ym∣choelaf im tuy or lle i deuthum. A phan ðaw ef / eu gael a wna yn escupetic ac yn a ðurnaið. Yna yða ef ac a gymer gyd ac ef saith yspryt ereill gwaeth nagehunan / ac aant y mywn ac a * 1.174 breswilrant yna. Adyweðat y dyn hwnw vyð gwaeth no eu ðechreat. Ac e ðamwyniað ac ef yn traythy hyn yma / Ryw wreic or torfa a ðyrchauað hi llef / can ðoedyt wrtho e: Gwyne vyt y croth ath* 1.175 arwe∣ðað / ar bronneu a sucneist. Ac efe a ðyuot: Ie echre / gwyn eu byd y sawl a wrandawant ⁁ 1.176 air Deo ac ae ca∣twant.

Y pedweryð sul or grawys.

Yr Epistol.

* 1.177Dywedwch i mi (chwchwi or a ewyllysoch vod dan y gyfreith) a ni chlywsoch chwi r grfreith? Y may yn escriuenedic vod dau o veibion i Abraham / vn [or wasanaeth wraic / ] ys all or wreic iyd.* 1.178 Can yr hwn a aned or wasanayth wraic / yn cly cnawt y ganed eithyr ef e yr hwn a ane torwreic iyð / yn of yr a dewit y ganet. Yr hyn betheu a ðoedir ar ðamec: O bleit y rein ynt * 1.179 y ðau testtament: vn o vynyth Sina * 1.180 yn cenetly i wasnaeth / yr honyw Agar. O bleit Agar e gelwir yn Arabia y my∣nyth Sina syð yn [cyffinyð] ar dinas a elwir yr owr∣hon yn Caersalem ac yw yn gwasnaythy hi ae phlant. Eithyr y Caersalem o uchot / yw'r wreic ryd yrhon yw'n mam ni oll. O bleit mayn escriuenedic: Byd lawen yr help yr hon nyd wyt yn planta: tor / a rhua rhon nyd wyt yn escor / can vot lliaws plant ir diffeith mwy nag i hon syð a gwr ar hi elw. A nyny (vroder) yn ol Isaac ym yn plant yr a dewit. Ac eisoes yr amser hynny mal yd erly∣nei hwn a anet yn ol y cnawd arhwn a anet yn ol yr es∣pryt: Ac velly y may r owrhon. Eithyr pa dywait yr ys∣crythur? Bwrw allan y wasanaythwraic ae map. Can nat etiue da map y wasaneth wraic y gyd a map y wreic ryð. Wrth hynny vroder / nyd ymni yn plant ir wasana ythwraic namyn ir wraic ryð.

Yr Evangel.

* 1.181GWedy hyn y ðaeth Ieshu dros y mor Tiberias / a [thorf] vawr o popol ae canlynað / * 1.182 can y dynt welet eu * 1.183 arwyðion or a wnaythiat e ar y cleifi∣on. Ac Ieshu aethoed ir mynyth / ac yno yð eisteðawð y gyd aeu discipulon. Ac yð oeð hi yn agos ir Pasc /

gwyl yr Iudheon. A wedy dyrchavael o Ieshu eu lyga∣it a gwelet dawot tyrfa vawr attaw / e ðyuot wrth Phi¦lip: O byle y prynwn vara y caffael o rein vwyta? Hyn a ðy wetsei e yw brovi ef: can e wydiat ehunan pa wne∣lei? Philip ae atebað: Nyd oeð werth * 1.184 deucant ceinoc o vara / ðigon yðynt / y cael o pop vn o honunt gymeryd ychydic. Yna vn oeu ðiscipulon (sef Andreas / brawt Si¦mon Petr) a ðyuot wrtho: Mae yma vachken a phump ⁁ 1.185 o vara haið ganto a dau pysc / eithyr beth yw hynny ymplith y * 1.186 cynnifer? Ac Ieshu ðyuot: Gwnewch ir dy∣nion eisted. Y ðoeð [gwair lawer yn y van hono.* 1.187 Ac yð eisteðent yncylch nyueiri pum-mil o wyr. Ac Ieshu a gymerth y * 1.188 bara / a ðiolchað / ac ae rhanað ir discipulon ar discipulon ir rei oeðynt yn eisteð: Ar vn moð or py∣scot kymeint ac a vynnent. A gwedy yðynt gffael eu lla∣wn ðigon / e ðyuot wrth i ðisciplon: Clescwch y briw∣vwyd a weðillað / rac* 1.189 colli dim. Yna y clascasant ac y llanwasaut ðeuðec bascet or briwv wyt a oeð yngwe∣dill or pemtorth haið can y rein a vysynt yn bwyta.* 1.190 A phan welað y [dynion] wneuthyd o Ieshu yr arwyð / ⁁ 1.191 wynt a ðywetsont: Diau may hwn yw'r prophwyt oeð ar ðawot ir byt.

Y pempet sul or grawys.

Yr Epystyl.

CHrist yr archoffeirat daoni mawr ar ðewot / * 1.192 a ðaeth drwy [ardemmyl] vwy a pherfeithi∣thiach nid gwaith llaw ⁁ 1.193 sef yw nid or adeiladaeth hwn / ac nid trwy waet ceifr a lloe eithyr drwy en bri∣awd

waet yð aeth vnwaith y mywn ir santeiðle ac y ca∣vas dragwydal brynedigaeth. O bleit o bu i waed teirw a ceifr a lludw heffer wedy'r daynelly ar santeiðo yr alo gedigion tua ac ae carthiat y cnawi: pa veint mwy i byð i waet Christ (yr hwn drwy'r yspryt tragyvythawl ac offrymað ehun yn [ðivacl] i ðeo / * 1.194) ar carthy ych cydwy∣bot o ywrth weithredoeð marwal i wasanaythy Deo byw? Ac am hynny y may ef yn gyfryngwry * 1.195 Testament newyð mal drwy yr angeu a ðeleidros prynedigaeth y cam weðeu or oyðynt dan y Testament cyntaf / caffael o rein oyð wedy i galw ðerbyn a ðewyt [treftad] tragy∣vythawl.* 1.196

Yr Euangel.

PWy o hanoch a ðichon cael pechat arnaf vi? O do edaf y gwir / paam na chredwch vyvy?* 1.197 Y nep syð o ðeo a wrendy ar eirieu Deo. Am hyn ny wran∣dewch chwi / can nad ych o ðeo. Yno yð atebynt yr Iu∣dheon / ac y ðoedynt wrtho: Pan nad iawn y dywedwn may Samareit wyt ti / a bod cythraul genyt? Ieshu a atebað. Nid oes gythraul cenyf / ond yðwyf yn anryde∣ðy vymtat / a chwi am di-anrydeðesochi. Nyd wyf yn ceiso y gogoniant meu / y may ae cais ac a varn. Yn wir yn wir y doedaf wrthych: O cheidw vn vy amadroð / ny wyl ef byth o angeu. Yno y dywedynt yr Iudheon wr∣tho: Yr * 1.198 ourhon y gwyðom vot cythraul genyt. E vu varw Abraham / ar prophwti / a thi a ðoedi: o cheidw vn vy amadroð i ny [vlasa] ef vyth o angeu.* 1.199 A wyt ti yn vwy na en tat Abraham yr hwn a vu varw / ar Pro∣phwti a vuont veirw? Pwy ðwyti yn dy wneuthy dy

hunan? Ieshu a atebað: O gogoneðaf vi vihuuan / nid yw vycgogonianti ðim. Vyntat y wr nep ain gogoneða vi / yrhwna ðoedwch chwi e vod yn ðeo ywch' / ac nyd adnabuoch ef: a mi ae ad wacn / ac o dywedaf nad adwa∣en ef / mi vyðaf gelwyðoc val chwitheu. Eithyr mi ae adwaen ac gatwaf eu amadroð. Abraham ych tad oeð or voleð ganto ⁁ 1.200 gwelet vymdyð / ac ef ae gwelað ac a lawenychað. Yno y dyuot yr Iuðeon wrtho: Nyt wyt ti ðec blwyð a deugain oed / ac a weleist Abraham? Iesu a dyuot wrthynt: Yn wir / y doedaf wrthych: kyn nag i Abraham vot yð wyf vi. Yno cymersout wy vain yw dasly ef. Ac Ieshu a ymgu diað ac aeth * 1.201 allan or templ.

Y sul nesaf o vlayn die-pasc.

Yr Epistol

SYnnier yr vn peth ynoch ac yn Christ Ieshu rhwn pryd ytoeð yn ffurf Deo / * 1.202 ny thybyað yn trais vot yn gydoystat a Deo / eithyr ef a ym ðiðy mawðcan gymeryd agweð gwas arno / a mynet yn gy∣felyp iðynion / ac yndelw a gahad val dyn: ef a ymostyn∣gað ehunan can votyn vuyð hyd angeul ys angeu croc. Herwyð paam y tra dyrchauað Deo ef / ace dodes iðo enw syð uch pen pop enw: ynny bo yn enw yr Ieshu / i pop glin [estwng or eiðo neuolion / * 1.203 dayarolion ac y dan ðayarolion / ac i pop tauot * 1.204 coffessy may Ieshu Christ ywr Arglwyð / er gogoniant i ðeo tat.

Yr Evangel.

* 1.205AC e ðaroeð wedy y Iesu * 1.206 dybeny yr oll ymadro ðon byn / eðyuot wrth eu discipulon: Chwi widoch may ar ben y ðeudyðy byðy Pasc / ac y rro dir map y dyn y wgrocy.* 1.207 Yna yðymgynullasont yr archoffeireit a [henurieit y popol hyd yn llys yr archoffeirat (p wy a el∣wit caiphas) ac a ymgyngoiesont i dala Iesu drwy viad ae lað. A doedyt a wn aythant: nad ar dyð gwyl / rac* 1.208 mynet cynnwrf yn y popol. Ac val y ðoeð Ieshu ym Be∣thania / yntuy Simon ohanglaf yd aeth gwraic attaw / ac yn hi llaw lestrait o oleo gwerthvawr / ac ae tywa∣llað aruchaf i ben / ac ef yn eisteð. Ar discipulon pan welsant a sorasont / ac a doetsont: Y ba beth y may 'r gollet yma? O bleit e allesit gwerthy r oleo yma er llaw∣er ae roði ir tloton. Ac Ieshu a wybu ac a ðyuot wr∣thynt: Paam yð ych ch wi yn ymliasy ar wraic? can hi w∣naeth weithret da arnaf vi o bleit y tloton ynt yn oastat y gyd a chwchwy a myvy ny byðaf yn oastat y gyd a chw chwy.* 1.209 A [danvon] yr oleo yma ar vyccorph / er mwyn vycclaðy y gwnaeth hi. Yn wir mi ðywedaf wrthych: ympale pynac y pregether yr Euangel hon yn yr oll vyd / y peth hyn a wnayth hi / a dreither yn cof am denei. Yna yðaeth vn or deuðec pwy a elwit Iudas Ischariot at yr archoffeireit ac a ðyuot wrthynt:* 1.210 Pa beth a rowch i mi a mi ae dodaf ef ychwi? Wyntwy a [enwasantiðo] dec ar vceint o oriant. Ac or amser hynny allan / y ceisiað ef amser cyfadas ew vradychy e. Ar dyð cyntaf or bara crei yd aythant y discipulon at Ieshu can doedyt: ympale y mynny i ni arlwy ytty i vwyta y * 1.211 Pasc? Ac Ieshu a ðy∣uot Dewch ir dinas at vn a doedwch wrtho: Yr athro a dywait / Vy amser syð yn agos / a chyd a thi y * 1.212 gwnaf y pasc mi am discipulon. Ar discipulon a wnaythant

mal y gorchymynað Ieshu y ðynt / ac a arlwyasont y Pasc.* 1.213 A gwedy y [bot hi yn osper] yð eistedað wrth y y vort ef aeu ðeuðec discipi: Ac val yð oedent yn bwyta / e dynot: Mi ðywedaf ywch yn wir / may vn o honoch am bradycha. A chythri; ðo a wnaython yn vawr / aphop vn a ðechreað ðoedyt: Arglwyð ae myvy yw ef? Ac ynte a atebað ac a dyuot: Y nep a drochay law gyd a myvy yn y ðescil / ys ef am bradycha i. A diau map ydyn a gerða mal y may'n escriuenedic o honaw / a gwae'r dyn y bra∣dycher drwyðo vap y dyn. Da vuyser ir dyn hwnw na anesit er oet. Ac Iudhas hwn ae brachychað / a atebei ac a ðoedei. Athro ae myvy ydyw? Ac ef a ðyuot iðo: ty ae doedeist. Ac e darvu val yð oedent yn bwyta y kymerth Ieshu vara ac a diolchað / ac ae torað / ac y rhoðes ew discipulon can ðoedyt: Kymerwch a bwytewch / hwn yw vyccorph. A chymerað y * 1.214 calïc can ðirolch a ðoedyt y ðynt: Yfwch pawp o hwn. Canis vygwaet yw hwn (or eino yr [Testament ne wyð) yr hwn a * 1.215 dywaller dros lawer [yn] vaðeuaint pechoteu. Ami a ðywedaf ywch / nad yfwyf bellach or ffrwyth y winwiðen / * 1.216 hyd y dyð hwnw yð yfwyfe yn newyð yn teyrnas vymtad. A gwedy yð∣yn ðatcan yr [emmyn / wynt aythaut allan i vynyth O∣liuar Yna y dyuot Ieshu wrthynt: Pawp o honowch a* 1.217 rwistrir heno om pleiti. Canis escriuenedicyw: Mi a drawaf y bugail / ar deueit a wascerir. A gwedy cyuo∣twyf ych [racvlaynaf yn Galil. A Petr a atebað can ðo edyt wrtho: Kyd rwystrer Pawp oth pleit / * 1.218 nym rhwy∣striri. Ac Ieshu a ðyuot iðo: Mi ðoedaf yn dieu ytty / may'r nos heno cyn cany'r ceiloc / ygwedy viteirg we∣ith. A Petr a ðyuot wrtho:* 1.219 Pe ys [dir] i mi varw y gyd a thi / nyth wadaf vi dydy. Ac velly y dywedei'r oll

ðiscipulo mereill. Yna y ðaeth Ieshu ef ac wynt i pen∣tref (ae enw yn Geshemanim) a dywedes wrth eu ðisci∣pulon: Eisteðwch yma hyd tra elwyf acko i weðio. Ac ef aeth a Phetr a deuvap zebedi y gyd ac ef / ac a ðechreað ymovidio ac arswydo. Ac yno e ðyuod wrthyn: Trist yw vy eneit hyd ange. Arosswch yma a gwilwch y gyd a myfi. Ac ef eth ychydic y tuhwnt / ac a syrthyað ar i wy∣nep ac a weðiað can ðoedyt: Dymtat / o gellir / aed y * 1.220 calic hwn ymaith oy wrthyf: na vyðet hagen yn ol vy e∣wyllys i namyn yn ol dy ewyllys di. Ac e daeth at i ðisci∣pulon ac ae cauas yn cyscy / ac e a ðyuot wrth Petr: Any allech chwi wylio vn awr gyd a myvy?* 1.221 Gwiliwch a gweðiwch / nad eloch y mywn [prouedicaeth. Diau vot yr eneit yn * 1.222 wiliadurus / eithyr bod y cnawt yn egwan. Ef aeth drachefn yr eilwaith ac a wediað can ðoedyt: Vymtat / a ny * 1.223 eilly calic hwn vyned ymaith eb i mi eu yvet / byðet dy ewyllys di. Ac ef ðaeth drachefyn ac ae ca∣uas wynt in cyscy: o bleit i llygait oeð wedyr gorthrymy. Ac ef aeu gedewys wynt / ac aeth drachefyn ac a weðiað y drydeð waith / ac a ðyuot wrthyn: * 1.224 Hunwch yr o wr∣hon a goffwyswch:* 1.225 [Nycha] 'r awr wedy nesau / a map ydyn a roðir yn dwylo y pechatureit. Kyuodwch ac awn * 1.226 * 1.227 nycha ef yn nesa am y bradychai. Ac ac ef yn doedyt hyn nycha Iudas vn or ðeuðec wedy dyuot / a thorf vawr gyd ac ef a chledyfe a [ffuste] /* 1.228 pwy rei a ðanuonesit can yr archoffeireit a chan * 1.229 henureit y popl. A hwn ae brady∣chað ef / a roes arwyð y ðynt / can ðoedyt: Y nep a gu∣sanwyf / ys ef ydyw / deliwch ef. Ac yn ebrwyð y nefaoð at Iesu ac a ðyuot wrtho: Henphych * 1.230 rabi / ac e ae cusa∣nað. Ac Iesu a ðyuot wrtho: Y car y ba beth y dauthost▪ Yno y nesasont ac eu roesont ðwyla ar Iesu ac eu dala∣sont.

A nycha vn or rein oeð gyd ag Ieshu / a estenað i law ac a dynað i gledyf / ac e drawað was yr archoffeirat ag a dores i glust i maes. Yna dyuot Ieshu wrtho. Ym∣choel dy gleðyf yn yle. O bleit powp or a gymerant cle∣ðyf / a chleðyf eu coller. A ny thybygy di y gallaf vi erchy ar vymtat / a danuonei yr owrhon * 1.231 erof] / mwy na deu∣ðeelleng o engylion?* 1.232 Eithyr paðelw y cyflo wnir yr [es∣crythyroeð / cans dir yw gwneuthur velly. Yn yr awr hono y dyuot Ieshu wrth y torvoeð: Chwi ðaethoch al∣lan megys at leitra a chleðyfeu ac a * 1.233 ffusteu / ym dala i. Y doeðwn beunyð yn eisteð gyd a chwi yn ranny dyscei daeth yn y templ / ac ny ðaliesoch vyvy. Hyn yma oll a w∣naythpwyt er kyflowni scrythoreð y prophwyti. Yno y gadaesont yr oll ðiscipulon ef / ag y ffoasont. Ag wynt a ðalisont Ieshu ag aythont ac ef at Cayphas yr archo∣ffeirat lle ðoeðynt y gwyr llen ar henurieit wedy'r ym∣gynull. A Petr a ðaeth ar i ol o hirbell / hyð yn llys yr ar∣choffeirat / ag a ðaeth y my wnir tuy ag a eiste ðað gyd ar gweinidogyon y welet y dyben. Ar archoffeiriat ar oll gynulleidfa a geisiesont testiolaeth gelwyðoc yn erbyn Ieshu (yw * 1.234 ðody i angeu) ag ny chawsant yr yr vn er dy not llawer o teston celwydoc ir van. Ac or dyweð y da∣eth dau test celwyðoc / ag a ðoetsont: Hwn a ðyuot / Mi allaf vwrw i lawr templ Deo / ag yn tri die hi adeilað trachefyn. Ar archoffeiriat a gyuodes ag a ðyuot wrtho: A ðoedy di ðim yn erbyn y petheu or a testolaytha y rein ith erbyn? Ac Ieshu nid ynganað. Ar archoffeiriat a ðy∣uot wrtho: Mi ath tyngaftrwy Deo byw / ar ytty ðoe∣dyt yny ay ti yw Christ bap Deo. Ac Ieshu a ðyuot wr tho: Ti a ðoedeist. Eithyr mi ðoedaf ywch / ar ol hyn y gwelwch vap y dyn yn eisteð ar deheu nerth Deo / ag yn

dewot yn wybrenneu y neuoeð. Y na y rhwygað yr archoffeirat eu ðillat ag y dyuot: Ef a caplawð: Paam y rait i ni mwy wrth testion? Nycha / chwi a gly wsoch yr owrhon y cabl. Beth a dybygwch chwi? Ac wynt a atebasont can ðoedyt: Mae ef yn euoc i vaiwoleth. Yno y poeresont yn i wynep / ag y tarawsont ef ae dyrneu: Ereill a ðanuonesont eu palfeu ar i wynep can ðoedyt: [Prophwyta] i ni Christ / pwy yw hwn ath trawað?* 1.235 A Phetr oeð yn eisteð allan yn y llys / ag a ðaeth gwasa naethwraic ato / can ðoedyt: Ac y ðoydyt tithe gyd ac Ie∣su o Galil. Ac ef a wadawð rac bron powp can doedyt: Ny wnipy beth yr wyt ti yn y ðoedyt. A gwedy iðo vynet allan ir drws / y gwelað gwasanaythwraic arall efo / ag y ðyuot hi wrth y rei oeð yno: yð oeð hwn he∣vyd y gyd ag Ieshu o Nazareth, Ac ef a wadað ef dra∣chefyn allw / can nad adnabuo i y dyn. Ac ychydyc yn ol ydaeth ato y rei'n oeð yn sesyll yno / ac y dywetsont wrth Petr: Yn wir y ðwyt ti yn vn o honunt / o bleit may dy dauot ith * 1.236 vancgy. Yno y dechreað velltithio a thyn∣gy nad ad wayniad e y dyn. Ac yn y van y canað y ceiloc. Ac y daeth yn cof Petr air Christ pwy a diwetsei wrtho Kyn ny cano r ceiloc ti am gwedy deirgwaith. Ac ef aeth allan / ac a wylað yn [ehwerw.* 1.237 * 1.238 Ag a hi yn vore / yð ymgynullað yr holl archoffeiriait ir vnlle / a henureit y popul yn erbyn Ieshu yw ðody ef i angev. Ag ae rwy∣mesont ac aethant ac ef ae roðesont i.* 1.239 Pilatus y [prefi∣dens. A phan weles Iudas (ae bradychysei e) i * 1.240 adael ef yn euoc / e a edivarhaoð arno. ac a ðuc y dec ar ugein a∣iant drachesyn ir archoffeireit ar henurieit / can ðoedyt: Mi pechais / yn bradychy gwaet gwirion. Ag wynt∣wy a doetsont: Beth yw hynny tu ag atam ni edrych di.

Ac e a taflað yr arant yn y templ / ac aeth ac a ymgrogað a * 1.241 hoynyn. Ar archoffeireit a gymersont yr ariant / ag a ðoetsont.* 1.242 Nid kyfreithlawn ew [bwrw yn y * 1.243 Korban / cans gwerth gwaedyw.* 1.244 Ac wynt a ymgyngoresont ag o gydgyncor y prynesont ac wynt vaes [crogenyð y gla∣ðy * 1.245 pererinion Ac am hynny y galwed y maes hwnw Chackel-damah sef maes y gwaed / hyd y dyð hwn. Yna y cwplawyt y peth a ðoetpwyt trwy Ieremiah pro∣phwyt pwy a ðywet: Ac wynt a gymersont y dec ar uge¦int ariant / ar ð••rchawewerth hwn a werthwyt ar hwn a prynesont can plant yr Israel: ac wynt aeu ro∣ðasont tros vaes crogenyð / megys y * 1.246 gesoðad yr Ar∣glwyð ymy Ac Ieshu a sauað rac bron y presidens / ar presidens a ovynnað iðo / can ðoedyt: Ae ti yw brenhin yy Iuðeon? Ac Ieshu a ðyuot wrtho: Yd wyt ti pn doe∣doedyt. A phan cuhuðynt ef yr archofeireit arhenurieit ef nid atebað ðim. Yno dyuot Pilatus wrtho: A ny chly wy vaint o testiolaetheu may rein yny atebith erbyn? Ac ef nid atebað iðo ac vn gair / ar Presidens o ryue∣dawð yn vawr. Ac ar y dyð gwyl hwnw yð aruerei y Presidens * 1.247 ðyuot allan ac vn yn [rwym] ir popul or a vynnynt wy.* 1.248 Yno ydoeð ganto mewn gefyn vn carn∣lleitr a elwit Bar-rabah. Agwedy ydynt ymgynullaw y dyuot Pilatus wrthynt. Pwy vn a ewyllyswch ellw∣ng o honof ychwi / Bar-rabah ae ynte Ieshu yrhwn a * 1.249 ðywedir yn Christ? Cans ef wyðiat may o gas y dodys∣fente. Ac ef yn eisteð ar y varn / y danuones y wraic a∣to / can ðoedyt: Na vit yt ðim a wnelych ar cyfyawn hw∣nw / can mi a o ðeveis lawer heðyw mewn breu ðwytion oe bleit ef. Ar archoffeiriait ar henurieit * 1.250 ymlewyð a wnaythant ar popul er mwyn govyn Bar-rabah a

cholli Ieshu. Ar presidens a atebað ac a ðyuot wrth ynt: Pwy or ðau a vynnwch i cllwng ywch? Ac wyntwy a ðoetsont / Bar-rabah. Doedyt wrthynt o Pilatus: A pha beth a wna vi i Ieshu yr hwn a eswir yn Christ? A doedyt a wnaythant oll: Croger. A phan weles Pilatus nad oeð yn llwyðo ganto / namyn bod cynwrf yn codi ⁁ 1.251 ef a gymerth ðwfyr ac a olches i dwylo rac bron y popul can ðoedyt: * 1.252 Diargyoed wy vi o ywrth waed y kyfiawn hwn / edrychwch chwi. Ar oll popul a atebað ac a ðy∣uot yd aed i waed ef arnam ni / ac ar en plant. Yna y gell∣ynges ef Bar-rabah ydynt wy / ag y dodes y dynt Ieshu yw eskyrsio ac ew groei. Yna * 1.253 milwyr y presidens a gy∣mersont Ieshu ir dadleuduy / ag a gynullasont ato yr oll tyrva / ag ae dioscasont ef ac a roesant am dano [vantell coch.* 1.254 Ac wynt a plethesont * 1.255 spinys yn coron / ac ae geso∣dysont ar i ben / ag a ðodesont corsen yn i law deheu / ag a * 1.256 gamasont glinieu ger i vron ef / ac ae gwaiworysont can ðoedyt: Hanpych well vrenhin yr Iudeon. Ac wynt a poyrysont arno / ac a gymersont y corsen ag ae traw∣sont ar i ben. A gwedy yðynt i watwor / wynt ae noetha∣sont or vantell / ac ac gwiscasont oe dillat ehun / ac ae∣thant ag ef ew groci. Ac ac wynt yn mynet allan / wy gawsont ðyn o Cyren a elwyt Simon / a hwn a cymell∣asont i [dwyn i * 1.257 croc ef.* 1.258 Ac wynt a ðaythant i le a elwit Golgoltha (sef y penglocva) ac ae ðodyfont iðo ew yvet winegr yn cymyscedic a bustyl: a gwedy iðo i * 1.259 vlasy / ef a wrthotad i yset. A gwedy yðynt i groci / wynt a rana∣sont i ðillat / ac a * 1.260 vwriasont cwlbren: yr cyflowny y peth a dywetpwyt trwy eneu y prophwyt / can dywe∣dyt: Wynt a ranasont vymdillat ac ar vygwysc i bwri∣asont cwlbren. Ac eisted a wnaythant ae oarchadw / a

gesot uch i ben eu [achos] yn escriuenedic:* 1.261 * 1.262 hwn] yw Ieshu brenhin yr Iuðeon. Yna y crocet dau leur gyd ag efo / vn ar y llaw ðeau ac arall ar y llaw aswy. A Rein oeðynt yn mynet heibo / ae caplasant e / ag a escytwa∣sant eu peneu can ðoedyt: Och ti a [oyscaryt templ De¦o / ag mewn tridie yr adeilyt / ymgadw dyhun:* 1.263 os map Deo wyt* 1.264 descen o croc. A heuyt yr archofeiriait a wat∣worynt y gyt ar gwyrllen can ðoedyt: Ereill a [iychaoð ef ac ny* 1.265 digon ef ðim eu iachay ehunan.* 1.266 Os ef yw bren∣hin yr Israel descenned yr owrhon o croc / a ni a credwn iðo / yð oeð ef ae ym ðiriet ar Deo / gwaredet ef yr owr hono ys myn. Cans ef a ðyuot: Map Deo ydwyf. Ar vnffynyt yr edliwyað y llatron iðo y rein a crocesit gyd ac ef. Ac or chwechet awr y butywyllwc ar yr oll ðayar / hyd y nawved awr. A'r nowded awr y llefawð Ieshu a llef [vawr] can ðoedit: Eli eli lamasabaktani:* 1.267 ys ef Deu Deo / vy Deo / paam y gedeist vi? A rei or dynion or oy ðynt yn sefyll yno wedy y ðynt clywed hynny / a dywet¦sont: Mae ef yn galw ar Eliah. Ac yn y van y redað vn o honynt wy ac a gymerth yspwrn / ac ae llanwað o wi negr / ag ae gesodes ar gorsen / ag ae dodes iðo yw yued. Ereill a ðywetsont: Gad i ni welet a ðel Eliah yw di∣anck ef. Ac Ieshu drachefyn aleuað a llef vawr / ag an∣hatlað yr yspryt.* 1.268 A nycha llen y templ yn rwygo yn dau hanner / or [cwr uchaf hyd yr isal / ar ðayar a grynað / ar main a * 1.269 darleisiað / ar beðau ac a ymagorysont / a llawer o cyrph saint oroyðynt wedy [hunaw a gyuoda∣sont / ar aython allan or beðau yn ol y gyuodiat ef / ac a ðaythant ir dinas santaið / ag a ym dangosesont i lawer. Ar * 1.270 penkywdawt cant / a rei oydynt gyd ac ef yn gorcha dw Ieshu / pan welsant [cynnwrs y dayar / ar petheu a

d'aroeðynt / wynt a ofnysont yn vawr / ac a ðywetsont: Yðoeð hwn yn ðinam yn vap Deo. Ac y ðoeð yno law∣er o wrageð (yn * 1.271 tremio o bell) a ðaythent ar ol Ieshu o Galil yn i weini ef: ymplith y rei yð oeð, Mair Vag∣dalen / a Mair vam Iaco ac Ioseh / a mam meibon Dhebedi.

Dy wllun nessaskyn die-pasc.

Yr Epystol.

* 1.272PWy yw a ðaeth o Edom / mewn gwyscoeð cochi∣on o Bosra? Hwn syð anrydeðus yn eu wisc / ac yn dewot yn lliosogrwyð eu nerth: Myvy a ym ði ðanaf mywn iownder / a galluoc wyf y iachay. Paam y y may dy wyscyn goch / ath ðillat mal eino vn a vai yn sathry [yngwascbren y grawnwin?* 1.273 Myvy a sathreis y gwascbren vyhun yn vnic / ac or poploeð nyd oeð vn∣gwr y gyd a myvy: A myvy yn vy llit ae sathraf wy / ag yn vyncynðareð y gosarnaf wy. A eu gwaet a dayne∣llir ar vymdillat / am oll wiscoeð a halohogaf. Cans dyð y dialeth yw hi yn vyccalon / ar vlwy ðyn y prynir y rei meuvy syð weðy dyuot. Myvy a edrycheis o yam∣gylch / ac nyd oeð canhorth wywr / Ryveðeis nad oeð vn am cynhalei / am braich vyhun am iachaoð / am llit am cynhaliawð i. A mi a sathraf y popul yn vy llit / ac ae trochaf yn vyccynðareð / ac yr llawr y tyn af eu cederuit. Myvy ðygaf gof am drugarathen yr Arglwyð: a may moliant yr Arglwyð am pop peth a ðodes yr Arglwyð y nyny / dros yr amyl ðaoni i tuy yr Israel: yr hyn a ðo∣des ef yðynt yn llawereð y drugareðeu ac yn ol mowreð

i liosawc garedigrwyð. Ac ef a ðyvot: Vympopul i yw rein yn dinam / am plant diymwad / ac ac ef e oeð yn iachawdyr y dynt. Yn eu oll ti allot / ef ynteu a trallo∣dit ac angel i [wynep] ae catwað wy: Oe garedigr∣wyð ae hawdgarwch y prynawð ef wy:* 1.274 ef ae duc wy ac ae aiwedað yn hyd dydreu yr oesoeð. Ai wynt ae digie∣sont ef / ac a trallodesont y yspryt santaið ef / ac ef a dro∣ses ydynt yn elyn / ac ymladað yn eu erbyn. Ac a daeth ynghof (Israel) am dydie oes Moesen ae popul (can doe dyt:) Pale y may ef ae duc wy allan or mor / y gyd a rein y oed yn porthi eu ðeueit. Ple may hwn a ðodes yr ys∣pryt yw plith? Efe aeu twysawd wy can ðeheulaw Mo ysen a braich i prydverthwch can parthy y dwfyr rac i hwyneb / y wneuthyd ido ehunenw tragyvythol. Ef a wnaeth yðynt gerdet drwy'r eigiawn / megys meirch yn y diffeith eb drippio: Megys y scrubyl yn descenthyd dyffryn / ac anhetl yr Arglwyð yn dodi gorsswyffa ido. A mal hyn y tywyseist dy popol / y wneuthyt ytty enw prydverth. Edrych y lawr or neuoeð / a gwyl o dricvan dy santeidrwyð ath ogoniant: Ple may dy eidiged ath nerth / a [meint] dy tosturi ath trugaredeu?* 1.275 Arnaf vi yð ymgytðaliesont. Tydi hagen yw'n tat: Cans nyd adnabu Abraham dim honam ac ny chydnabu Israel a nyny: Eithyr ti Arglwyd yw n tat / anprynwr: a chyn oes y may dy enw. Pam Arglwyð y pery y ni gyscilior∣ni ni o yar dy ssyrð ac yð wyt yn caledy ••wn calon o ywrth d'ofn? ymchoel ⁁ 1.276 er mwyn dy weison / a llwytheudy etiue∣ðiethð. Y chydic y bu popl dy sauteidiwyd ymmediant / awn gelynion a [vathrasont] dy cyssecr.* 1.277 Nyny oedem er oet yn einot pryd nat oydyt yn arglyddiaythy arna dynt ac ni elwit ar dy enw yn ew plith.

Yr Euangel.

* 1.278AR ben y ðeuðyð yð oeð y Pasc / a dyðie'r bara crei Ar archofeireit ar [gwyrllen] a * 1.279 geisiesont] pa fforð y dalient ef trwy ðichell / yw ðiuetha. Eithyr doydyt a wnaent: Nyd ar yr wyl / rac cody cynnwrf yn y popul. A phan ytoeð ef ym Bethania yn tuy Simon oahanglaf / ac ef yne isteð y vwyta / yd aeth gwreir a gyd a hi vlwch [alabastr] o oleo gwyrthvawr a oeð iawn * 1.280nardus:* 1.281] ac ae torað / ac ae tywallað am y ben ef. Ac a sorrað rei ynthynt ehunain / can ðoedyt: I pa beth y gw∣naythpwyt y collet yma ar oleo? O bleit e a allesit e wer∣thy er tuhwnt y trychant ceinoc ae roði ir tlodion. Ac a ffromasont wrthei. Ac Ieshu a ðyuot: gedwch iðei / pa ðych chwi kynðrwc wrthei?* 1.282 Hi weithiað weithred [dec] arno vi: O bleit chwi gewch y tlodion in oastat y gyd a chwi / a phan vynnoch y gellwch wneythy twrn dayðynt: ond myvi ni chewch chwi / yn oastat y gyd a chwi. Hyn a allawð hon / hi ae gwnaeth. Hi a ðaeth ym∣blaynllaw y elio vyccorph tu ae cla ðedigeth. Yn wir y doedaf wrthych: Ym pale bynac y pregether yr Euangel hon yn yr holl vyd / a hyn yma heuyd or a wnaeth hon / a dreithir yn coffa am denei. Yno Iudas Iscarioth vn or ðeuðec aeth y maith at yr archoffeireit yw [roði] ef ydynt wy.* 1.283 Agwedy y ðynt glywed hynny / ef aeth yn llawen ar nunt / ac aðawsont ðody arian iðo. Ac ef a geisiað am∣ser kymwys yw vradychy ef. Ar dyð cyntaf or bara rei (pryd yð aberthynt y Pasc y dyuot y discipulon wrtho: Y bale y mynny di i ni vynet ac arlwyaw yt y vwyta'r Pasc? A danuou a wnaeth ðau oe ðiscipulon a dywedyt wrthynt: d Ewch ymaith ir dinas ac e a gyfwrð a chwi

[ðyn yn arwain piseret o ðwfyr / kynlyn wch ef i bale bynac yð el y mywn dywed wch wrth wry tuy:* 1.284 yr Athro a ðywet / * 1.285 Pale may'r [lletuy] lle y bwytawyf y pasc mi am discipulon? ar ef a ðengys ywch ystauell vawr yn gy∣wair ac yn parat: yno arlwywch y nyny. A mynet yma ith oe ðiscipulon / a dawot ir dinas a chaffael megys y dy wetsei ef wrthynt: ac ar wyaw Pasc a wnaethant. A chan yr hwyr yd aeth ⁁ 1.286 ef ar ðeuðec. Ac val yr oyðynt yn eisteð ac yn bwyta / y dyuot Ieshu: yn ðieu y dywed af y∣chwy / may vn o hanowch am bradycha / yr hwn syð yn bwyta gyd a myvi. A dechre tristau a wnaythaut / a doe∣dyt wrtho o pop vn: ae myvy ••ac o arall ae myvy? Ac ef a atebað ae a ðyuot yðynt: Vn or ðeuðec yr hwn syð yn trochy ⁁ 1.287 gyd a myuy yn y ðescil.* 1.288 Cans map y dyn [yð a] mal yð escrivenir o honaw: ond gwae r dyn hwnw pwy y bradychir map y dyn trwyðaw:* 1.289 [tec] vysei iðo na anesit ef er oed yn ðyn.* 1.290 Ac val yr oyðynt wy'n bwyta / y kymerth Ieshu vara / a gwedy iðo [vendithio] y torres ac e rho ðes yðynt / ac e dyuot / kymerwch / bwytewch* 1.291 hwn.] yw vyccorph. Ac ef a gymerth y [calic] ac gwedy iðo roi diolch / ef ae dodes yðynt.* 1.292 Ac wynt a yvasont o honaw pop: Ac ef a ðyuot wrthynt:* 1.293 Hwn yw vycgwa ed or eiðo'r [testament] newyð / yr hwn a ollyngir dros lawer. Mi a ðy wedaf yn ðiau wrthych: nað y vwyf mwy ðim o frwyth y winwyðen / hyd y dyð hwnw yð yvwyfe yn newyð yn teyrnas Deo. A gwedy yðynt [emmynny / ] yð aethant ymaith i vynyth oliuar. Ac Ieshu a ðyuot yðwynt: Y nos * 1.294hon ych rwystrir oll om pleit i: cans yð escriuennit / Trawaf y bugail / a thervir y deueit. Eithyr wedy cyuot wyfych rhac vlaynaf yn Ga¦lil. Syganei Petr wrtho: A chyd rwystrer powp / eithyr

nyd ⁁ 1.295 myvy. Ac Ieshu a ddyuotyddo: Mi ðoedaf yn ddi∣au ytty / may heddiw / y nos hon cynny cano'r celioc ddwywaith / y gwedy videngweith. Ef ynteu a dyuot yn [vwyvwy] o lawer:* 1.296 A phe gorvyddei i mi varw gyd a thi kyth wadaf byth. Ar vnf••ynyt hefyd y dyuot pop vn o honynt.* 1.297 A dawot a wnaythoni y van a [enwit Geth∣semani: ac e dywedei wrth eu ddisciplon: Eisteddwch y∣matra eiwyf [ai emyl i weddio.* 1.298 Ac ef a gymerth gyd ac ef Petr / ac Iaco ac Ieuan ac a ddechreað osny ac arswydo. Ac ef a ddyuot yddynt: Trathrist yw vy ene∣id / hyd angeu: Aroswch yma a gwiliwch. Ac ef aeth y∣chydic pellach / aca digwyddad hyd ar y ddayar / aca we∣ðad [o gellit] ar vynet or awr heivo o ywrtho:* 1.299 Ace a ðy¦uot: Abba y tad / pop peth syð alluol y ti / treigla y calic hwn o ywrthyf:* 1.300 eithyr nyd [pa ewyllyswy vi / namyn pa yr ewyllyssych ti. Ac e daeth ac ae cauas wy'n ••yscy / ac a dyuot wrth Petr: Simon ae cyscy yd wyt? A ni ally ti wilio vn awr? Gwiliwch a gweðrwch rac ych mynci mewn prouedigaeth.* 1.301 Yr yspryt yn die syd [parot / y cna∣wd hagen syð egwan. A thrachesyn yd aeth oy wrth ynt ac y gwidiad / ac a dyuot yr vn ymadrad. A gwedy ym∣choelyt o honaw / ef ae cavas wy drachefu yn cyscy / cans yð oeð y llygait wy wedy gorthrymy: ac ny wydent pa beth a atebent iðo. Ac e daeth y drydeð waith / ac a dyuot wrthynt: Kyscwch bellach a goffwyswch: digon yw: E∣daeth yr awr / nycha y rodir map y y ðyn yn dwylo pecha turieit.* 1.302 Kyuodwch / awn / [nycha] yr hwn ambradychai yn dyuessau. Ac yn y van ac ef yn ym didan y deuei Iudas (pwy oed vn or deuðec) a chyt ac ef torfa vawr a chle dife a phasimen / o y wrth yr archofleireit / y gwyr llen ar he∣nurieit.* 1.303 Ac e rodysei hwn ae bradychawð ef yn [anmait

yðynt / can ðoedyt: Pa vn bynac a cysasanwyf / ef e yw / daliwch hwnw a thwyswch ymaith yn [gysrwys.* 1.304.] A gwedy e dewot ef / ef aeth ato yn y van / ac a ðyuot wrtho: [Rabbi / rabbi] ac ae cysanað ef.* 1.305 Ac wyntwy a ymava∣elesont yntho ac ae daliesont. Ac vn or sefyllyeid a dynað gleðe ac a drawað was yr archoffeirat / ac a doroð i glust i maes. Ac Ieshu a atebað ac a ðyuot wrthynt: Y ðych chwi yn dawat allan megys at leitr a chledyfeu ac a pha∣styneu im dala vi: yð oeðwn i beunyð gyd a chwi yn y templ yn traythy dysc / ac ny ðaliasoch vyvy: neithyr er mwyn cyflowny'r Scrythyreu. Ac wynt ae gadaw∣sont ef ac a foasont powp. Ac y ðoeð vn gwas ieuank wedy'r amwiscaw o liein ar y noeth. Ac ae canlynað ef / ar gweison ieueink ae daliesont ef. Ac ef a adws y lliein∣wisc ac a foað oywrthynt yn noeth. Ac wynt a ðygy∣sont Ieshu at yr archoffeirat: Ac y gyd ac ef yð aythant yr oll archoffeireit / an henurieit ar gwyr llen. A Petr o∣eð yn y galyn ef o hirbell hyd ynny ðaethoeðoeð ef y lys yr archoffeirat: ac yð oeð ef yn eisteð y gyd ar gweinido gion yn ymd wymo wrth y [lleuer.* 1.306] Ar archoffeiriat ar oll * 1.307 sennedð oeð yn ceisio testiolaeth yn erbyn Ieshu y gael y roy ef yw varwolaeth / ac ny chawsant ddim. Canys llawer a ddygsont gamtestiolaeth yn i erbyn ef: eithyr nyd oeð y testiolaytheu yn gysson. Ac e godes Rei ac a ðygsont gamtestiolaeth yn y erbyn ef / can ddoedyt: Nyny ae clywsam ef yn dy wedyt: Mi a oysgaraf y tem∣pl hon syð o waith llaw ⁁ 1.308. Acnyd oeð velly chwaithe testiolaythe yn [gysson.] Ac a godes yr archoffeirat yn eu canol wy / ac a * 1.309 o vynnað i Iesu / can ðoedyt: Anyd ate∣by di ðim? Paam y may y Rein yn testio ith erbyn? Ac ef dystawað ac nyd atebað dim. Trachefyn y govynnað

yr archoffeirat / ac y dyuot wrtho: Ae ti yw Christ vap y benediceit? Ac Ieshu a ðyuot Myvy yw: A chwi gewch welet map y dyn yn eisteð ar deheu nerth / ac yn dewot yn wybrenneu nef. Yno yr archoffeirat a rwyges i ði∣llat / ac a dyuot: Paam y reit i ni mwy wrth testion? Chwi glywsoch capledigaeth.* 1.310 Beth a [welech chwi ⁁ 1.311? Ac wyntwy oll a varnasont i bod ef yn euoc i angeu. Ac a dechreað Rei popry arno / a chuðio i wynep / ae geino dio a doedyt wrtho: Dychymic di. Ar gweison a roesont vonclustieu iðo. Ac valyr oed Petr yn y llys isot / yd aeth vn y vorinion gweini yr archoffeiriat: a phan weles hi Petr in ymd wymo / hi a edrychað orno / ac a ðyuot: A nid oydyt tithe hesyd y gyd ac Ieshu o Nazareeh? Ac ef a wadað / can ðoedyt: Nyd adwaen i ⁁ 1.312 ac nywn ðeall pa beth a ðoydy dy. Ac ef aeth allan o yno yr [rac neuad / ac a canad y ceiloc.* 1.313 A phan welað y vorwyn ⁁ 1.314 ef drachefyn / hi a dechreað ðywedyt wrth y rein oeð yn sefyll yno: [Hwn syð vn] o honynt.* 1.315 Ac ef drachefyn a ymwadað. Ag ychydic yn ol y dyuot y rein oeð yn sefyll yno / wrth Petr:* 1.316 Yn wir yd wyti yn vn o honynt: o bleit [Ealilyð wyt * 1.317 ac] y may dylediaith yn yn [gyfelyp.] Ag ef ynteu a ðechreað * 1.318 velltithio] a thyngy nyd adwaen i y dyn yma yð ych chwi yn sonio am dano. A thrachefyn y kanaðy ceilok: ag yd aeth ynkof Petr am y gair a ðywetsei Iesu wrtho:⁁ 1.319 Kyn cany or ceiloc dwywaith y gwedy vi deir∣gweith. Ac a tora ðarno wylo.

Dyw mawrth kyn Die-pasc.

Yr Epistol.

YR Arglwyð ðeo a egores vyeclust / a myvy ny wrthodeis / ac nyd enkiliais im gwrthgarn.* 1.320 Vyccorph a ðodeis y rei ae mae dei am grudieu y rei ae tamigei: am wynep ny chu dieis rac my∣nych warth / na racpoeri arno. Am Arglwyð ðeo am kymorth: am hynny nim gwradwidir: ac o bleit hyn y caledeis vy wynep val y mayn callesir / a miwn na'm gwradwydir. Yn gyuagos y may hwn am cyfiownai: Pwy a ymdatle a myfy? Safwn ynghyt: od edldy nep yn vy erbyn? dawet attaf vi. Nycha yr Arglwyð ðeo am ky∣morth i: Pwy velly am beirn? Nycha wyntwy oll ahe∣nant mal [gwisc] / ar pryf ae yssa wy.* 1.321 Eithyr pwy yn ych mysc chwi * 1.322 a osno] yr Arglwyð gwrandawet ar leferyd i was. Hwn a rodiawð yn y tawyllwch eb gan∣to oleuni / ym ðiriedet yn enw yr Arglwyð / ymgynha∣liet wrth y ðeo.* 1.323 Nycha yð ych chwi bowb oll yn [cenneu tan (wrch lit Deo) ac yn cynyrvy y * 1.324 maiwar: ker dwch wrth lewych y tan einoch / ac yn y marwar a cenneusoch: hyn yma a ðarvu ichwi om llaw i mal y gorweðoch me∣wn dolur.

Yr Euangel.

AC yn y van ar luc y ðyð / * 1.325 yð aeth yr archosseirait yn y cyncor y gyd ar henureit ar gwyrllen / ar holl se∣neðr a thy wys ymaith Ieshu yn rwym a wnap∣thant ae roðy at Pilat. A gofyn iðo o Pilat: Ae ti yw brenhin yr Iuðeon? Ac ef a atebað ac a ðyuot wrtho: Yð wyt ti yn doedyt. Ar archoffeirait ae kyhudynt o lawer o betheu. A Pilat a vynnað iðo ðrachefn / can ðywedyt: A nyd ateby di dim? Wele veint o betheu y maynt yn te∣stiolaythy

yn dy erbyn. Etto nyd atebað Ieshu ðim / mal y ry veðað ar Pilat. Ar yr wyl hono y gollyngað ef ⁁ 1.326 vn charcharor pa vn bynac or a vynnynt wy. Ac y ðo∣eð vn a elwyt Barrabbas yr hwn oeð yn carchar y gyd a rein a draws godefynt / ac a wnaethesynt laðva ar y kyfodiat. Ar tyrva a lefawð ac ðechreað ðysysy ar∣no wneuthy'r o honaw megys ac yn oastat y gwnatho eð y ðynt. Pilat ae atebað can ðoedyt: A ewyllyswch chwi imi ellwng yn rhyð i chwi vrenhin yr Iuðeon? Canys e wydiat may o genuigen yd-aroed yr offeirieit y vradrychy ef.* 1.327 Ar archofeireit a [yrthyesont y tyrfa mal yn hydrach y gollyngei ef yn ryð Barrabbas y ðynt. Pi∣lat a atebað drachefyn / ac a ðyuot wrthynt: Beth-ynte a ewyllyswch i mi wneythy'r ir hwn y ðych yn y alw yn brenhin yr Iuðeon? Ac wyntwy a criasont / Croc ef. A Philat a ðyuot wrthynt / Pa ðrwc a wnaeth ef? Wy∣the a eriasont vwyvwy / croc ef. Ac velly Pilat yn ewy∣llysy bodlony y tyrfa / a ollyngað Barrabbas yn ryð yðynt / Ac a roðes Ieshu wedy'r escyrsio yw groci. Y [kiwdawdwyr ae tywysasont ef o yno y mywn ir llys / * 1.328 ys ef ir dadleudy / ac a alwasontynckyd yr holl gywda∣wd ac ae gwisgasont ef o [porphor] ac a roesont am i ben ef coron wedy'phlethy o ðrain / * 1.329 ac a ðechreasont gy∣varch iðo:* 1.330 Henpych well brenhin yr Iudeon. Ac e [mae∣ðasont ef ar y ben a chorsen / ac a boyrasont arno / ac a ga masont i glinie ac ae a ðolasont ef. A gwedy daroeð yð∣ynt i watwor ef / wy a ðiosceson y porphor o y am dano / ac ae gwiscasont ef oe dillat [priot / * 1.331 ac aethant ac ef allan yw groci Ac wynt a gympellasont vn oeð yn mynet hei bio ys ef Simon o Cyren (tad Alexander a Ruffus) y ar wain y croc ef. Ag wy ae dycsont ef hyd ynlle a elwyt

Golgotha yr hwn yw oe ðeongl y penglocva ac a roe∣sont win [myrllyd] iðo yw ybed / * 1.332 ond ny chymeraðef ðim o honaw.* 1.333 A gwedy dar-oeð y dynt y groci ef wy a tannasont i [archenad] can vwrw * 1.334 cwlbren [arnunt] pa syrthei yn ran pwy. Ac yð oeð hi y drydeðawr / ac wy ae crogesont ef. Ac escriuen y achos ef ydoeð weðy escri∣venny: Brenhin yr Iuðeon. Ac wy a crocesont ðeu leitr y gyd ac ef: vn ar i deheu ac arall ar y asswy. Ar yscrythur a gyfio wnwyd a dywait: a chyd ar rei enwir y kyfrifwyt ef.* 1.335 Ar sawl [ai heibio / ac ceplynt ef / can yscwyt eu pen∣neu / a doedyt: Och / yr hwn aoyscarei y templ / ag ae aðei∣lei drachefyn mewn tridie: iacha a dy hun / a descen or [groc.* 1.336 Yr vn ssynyt y gwatworei'r archofeireit ⁁ 1.337 ymplith y gy∣lyð y gyd ar gwyr llen / can ðoedyt:* 1.338 Ereill a iachaoð ef ehunan * 1.339 ni ðychon ef y achay. Descened yr owrhon Christ brēhin yr Israel mal y [gwelom a chredy. A rein a crocesit y gyd ac efo a liwyent iðo. A phan ytoeð y chwechet awr wedy dewot / e godes tywyllwch ar yr holl ðayar hyd y na wet awr.* 1.340 Ac ary nawet awr y [dolesoð Iesu a llef vawr can ðoedyt: Eloi Eloi lamashabachthani: yr hyn yw oe gyfieithy: [Deo meu / Deo meu / paam y gedeist vyvy?* 1.341 A rei or oeð yn sefyll yno / pan glywsant hyn / a ðywet∣sont? Wele vo yn kalw Elias.⁁ 1.342 Ag a redað vn ag ysp∣wrn ynllawn o vinegr ae rodes ar gorsen / ac ae estenað iðo yw y ved: can ðoedyt: gedwch i ni weled a ðel Elias yw dyny ef i lawr. Ac Iesu a lefoð a llef vawr / ac anhe∣tlað.* 1.343 Allen y templ a rwygað yn yn dwy ran [o y uchot hyt isot. A phan weles y * 1.344 cywdawdwr (yr hwn oeð yn se fyll gyuerbyn ag ef) crio o hono ef velly / ag anhatly / e ðyuot:* 1.345 Yn wir map Deo ytoeð y [dyn hwn. Ac yð oeð gwrageð yn edrych arno o hirbell ymplith y rein yð oeð

Mair Vagdalen / a Mair Iaco vychan / ac Iose / a Sa∣lome (y rein pan ytoeð ef yn Galil / oy ðynt yw ganlyn ac yw weiny e) a llawer o wrageð ereill or aethysent gyd ag efo y vyny i Caersalem.* 1.346 Ac yr owrhon wedy de∣wot pryd gosper (can y bod hi yn nos-arlwy o [vlayn y Sabboth) e ðaeth Ioseph o Arimathaia kyngorwr gw∣iw / vn ydoeð ynte hefyd yn edrych am deyrnas Deo / ac a lyfasawd vyned y mywn at Pilat / a dysyfy arno ca∣el corph Ieshu. A ryueðy a wnaeth Pilat a visei ef varw yr o wrhon: ac a alwað y ciwdawd wr atto / ag a o vyn∣noð iðo / oeð nemor er pan vysei ef varw.* 1.347 A gwedy ca∣el o honaw wybot y [peth] can y Cywdawdwr / e ðodes y corph i Ioseph / ag ef a brynað * 1.348 sidon] ac ae tynnað ef i lawr / * 1.349 ac ae amdoes ef ar sidon ag ae gesodes ef mewn [monwent a doresit or graic ac a dreiglað vayn ar ðrws y vonwent. A Mair Vagdalen a Mair Iose oedynt yn eðrych ym pa le ygosodesit ef.

Die merchur kyn die-pasc.

¶ Pryd Commun.

Yr Epistol.

* 1.350O Bleit lle bo kymmynnaeth / angenreit hefyd vyð i angeu y kymmynnwr canlyn. Cans y cymmy∣naeth yn ol i vn varw syð rymiol: achos nad oes nerth ynto / tra vo byw y cymmynwr. Erwyð paam / nad ordeiniwyd y cymmynaeth kyntaf eb wayd wedy daroeð i Moysen draythy yr oll popl yr oll orchymyn yn ol y gyfreith / ef gymerth wayd lloyaua ceifr / gyd a dw∣fyr

a gwlan coch / ac ysop / ac ae taynellað ar y llyfr ehun ag ar yr oll popul: can ðoedyt: Hwn yw gwaed y [cym∣mynaeth] a orchymynnað Deo i chwi.* 1.351 Ar vn ••oð y taynellað a gwayd / ar y lluest ag arlestri y gwasana∣eth. A chan mwya pop peth yn ol y gyfreith / a gerthir a gwaed / a eb ellwng gwaed nyd oes [ellyngdod.* 1.352 Ac velly y may yn angenreidiol / y arwyðion pethe neuol eu car∣ther a ryw pethe hyn: eithyr wyntwy pethe neuolion ⁁ 1.353 ac aberthe gwell na rhein. Can nad ath Christ y mewn ir cy¦ssecreð o waith llaw (y rein ynt a••wyðon petheu gwir) eithyr ir gwir nef / y appiro yr owrhon geyr bron Deo y drosam ni: nyt yw offrymy ehunan yn vynech / megys y∣ðae yr archoffeirat y mywn ir cyssecroeð pop blwy ðyn drwy wayd arall: a phan ni bei / ef vysei angenreit iðo ðioðeu yn vynech o ðechreu'r byd. Ond yr owrhon yn dyweð oysoeð yð appiriað ef i ðileu pechoteu drwy'a∣berthy ehunan. Ac yn gymeint ag ordeinio y ðynon va∣rw vnwaith / ac yno barn: ac velly yð offrymed Christ vn waith i dileu pechoteu llawer / ag eilwers ir rein syð yn edrych am dano yr ymðngys yn ðibechot / er iecheit.

Yr Euangel.

A Gwyl y bara crei oeð yn agos / yr hon a elwir y pasc.* 1.354 Ar archoffeireit ar gwyr llen oeð yn ceisio pa ðelw y lleðynt ef / o bleit yð oeð arnunt wy ofy ny po¦pul.* 1.355 Yno y ðaeth Satan y mewn Iudas a [lleisenwit yn Iscariot (pwy oeð vn o riuedi y ðeuðec) ag ef aeth y∣mayth ac a ymðiðanað ar archofeireit ar swy ðogyon / pa weð y gwnei y vrad ef yðynt. Ac y ðoeð yn llawen gantunt / ac wy a aðawsent roði aran iðo. Ac ef a gytu∣nað

/ ac a geisiað amser aðas yw vradychy ef yðynt yn didwrwf.* 1.356 Ac e ðaeth dyð y bara crei / pan oeð [dir llað y pasc.] Ac ef a ðanuones Bedr ac Ieuan / can ðoedyt: Kerdwch a pharatawch y nyny y pasc / val y gallom vwyta. Ac wynt a ðywetsont wrtho. Ym pa le y myny di i ni ny baratoy? A ef a ðyuot wrthynt: Nycha a chwi yn mynet y mywn ir dinas y kyferfydð dyn yn aiwain lle∣str prið yn llawn o ðwfyr: tynsynwch hwnw i pa tuy yð ef y mewn / a dywedwch wrth wr y tuy: Yr athro a dywait wrthyt: Pa le y may'r lletuy lle y bwytawyf y y pasc mi am discipulon? Ac ef a dengys ywch ystavell vawr wedy y chywerio: yno y paratawch. Ac wy aethant ymaith ac a gawsant mal y dy wetsei wrthynt / ag wy a paratoasont y pasc. A phan ðayth yr amser / ef a eisteðoð ar deuðec apostol y gyd ac efo▪ Ac a ðyuot wrthynt / Mi a ðysyveis ac a ðyvyseis vwyta'r pasc hwn gyd a chw∣chwi / kyn diodev. Cans mi a ðoedaf ychwi na vwyta∣wyf vi mwy yn ol hyn dim o hono / hyd a ni chyflowner yn teyrnas Deo. Ac ef gymerth y calic wedy dar-oeð iðo ðiolch ac a ðyuot kymerwch hyn / a ranwch yn ych plith. O bleit mi ðywedaf i chwi: nad yvwyf vi ofrwyth gwin wy ðen hyd yny ðel teyrnas Deo. Ac ef a gymerth vara / a gwedy iðo ðiolch / ef a torres / ac ae roðes yðynt canðoe dyt: hynyw vyccorph yr hwn a roðir drosoch: Gwnewch hyn yn coffa am dana vi. Velly'r vn moð wedy daroeð iðo swpera / y cymerth y calic can ðoedyt:* 1.357 y [calic hwn ywr * 1.358testament] newyð yn vyggwaed i rhwn a ellyngir dro soch chwi. Eithyr nychalaw hwn am bradychai / ar y vort gyd a myvy. A map y dyn hagen a gerða yn ol ag y darparwyt: etto gwae'r dyn hwnw / drwy yr hwn y bradycher ef. Ar wynt a dechreosont ymofyn yn eu plith

ehunain / pwy o [naðynt] vyðei ef / or a wnelei hynny.* 1.359 Ac aeth ymryson ryngtynt pwy vn o naðynt a dybygit i vot yn [vwyaf. Ac ef a dyuot wrthynt:* 1.360 Brenhined kene dlaytheu a arglwyðiant arnaðunt / ar rein syð yn lly∣wodraythy arnun / a elwir yn hael a gwych: ond na vy∣dwch chwi velly / neithyr y mwyaf ych plith chwi / byðet megys yr iangaf / a hwn avo yn bennaeth bydet megys hwn a vo yn gweiny. O bleit pwy vn vwyaf / a yr hwn avo yn eisteð-a yr hwn a vo yn gweyni?* 1.361 A nyd mwyaf yr hwn a vo'n eisteð-.* 1.362 Eithyr yð wyf vi yn ych [canol / mal vn yn gweiny. Chwchwi ywr reini y arosoch gyd a myfy yn vymprovedigaetheu: A mine ossodaf y chwi de∣yrnas / mal y gesodes vymtat ymy / * 1.363 y gael o honoch vwy ta ac yved ar vy morti yn vymteyrnas ac eisteð ar [eiste∣ðvae / yn barny deudecll wyth yr Israel. Ar Arglwyð a ðyuot: Simon / Simon / nycha Satan ach archað chwi y gael ych goagryny / chwimal [gwenith: minne ercheis drofotti / na * 1.364 ðeficiae dy ffyð.* 1.365 A gwedy ith ymch weler di / sickra dy vroder. Ac ef a ðyuot wrtho: Arglwyð / yð∣wyf vi yn parat y vynet gyd a thi y carchar / ne angeu: Ac ef a ðyuot: Petr mi ðoedaf wethyt / ny chan y ceiloc he ðyw / kyn nag y ty wady deirgweith vy adnabod. Ac ef a ðyuot wrthynt:* 1.366 Pan ðanuoneis chwi eb [gwd ac ⁁ 1.367 y screpan / ac ⁁ 1.368 escitie / a vu arnowch chwi eisie dim? Ac wynt a dywetsont / Na ðo ðim. Yno y dyuot ef wrthynt: eithyr yr owrhon y nep syð ganto gwd / kymered ef / ar vn ffynyt ⁁ 1.369 escrepan. Ar nep ny bo ganto / gwerthet i bais a phrynet gleðyf / O bleit mi ðoedaf ychwi / may [dir et∣twa am yr hyn a escri••enwyt y gyflowny yno vi:* 1.370 (Sef) ymplith y rei enwir y kyfrifwyt ef. Can vod ðyben yr owrhon am a escrivennwyt o honof vi. Wyntwy a ðo∣etsont

wrtho / Arglwyd [nycha yma ðau gleðyf.* 1.371 Ef a dyuot wrthynt: Digon yw. Ac ef a daeth allan ac aeth (yn ol y defod) i vynyth [oliuar:* 1.372 ae discipulon ae canlyny∣sont ef. Agwedy i ðyuot ef ir van / e dyuot wrthynt: Gwe diwch nad eloch mewn prouedigaeth. Ac ef a dynnawð o ywrthynt megys ar ergit carec / ac aroes i linieu ar lawr ac a wediawð / can ðywedyt: Y tad od ewyllysy ys mut y calic hwn o ywrthyf: eithyr nyd vy ewyllye i / namy•• dy ewyllys di a gyfiowner. Ac a ym dangoses iðo angel or nef yw gadarnhau. A phanytoed ef yn yr ing y gwedi∣awð: yn hwy: Ae chwys ytoeð maldagre gweð yn llithro [ir] ðaiar.* 1.373 Agwedy ido gyuodi oe weði / a dawot at y discipulon / e ae cauas wy yn hunaw can tristit: ac ef a ðy¦uot wrthynt / Paam yð hunwch? Kyuodwch a gweði∣ðan nad eloch mewn prouedigaeth. Ac ef etto yn ym ði∣wch / nychaf torf / a hwn a elwyt Iudas / vn or deu ðec yn dewot oe blayn / ac yn nesau at Ieshu / yw gusany. Ac Ie¦shu a ðyuot wrtho: Iudas ae a chusan y bradychy di vap ydyn? Pan welawd y rein oeð yn y gylch / beth oeð ar vod / y doedsont wrtho: Arglwyð / a drawom ni a chled ðyf? Ac vn o nadynt a drawoð was yr archoffeiriat ag a dores i glust ðeheu y maes. Ac Ieshu a atebað ac a dy¦uot: Godefwch hyd hyn. A gwedy iðo gyswrð ae glust / ef ae iachaoðe. Ac yno y dyuot Ieshu wrth y rein a ða∣ethysei attaw ys ef wrth yr yr archoffeireit a swy ðogyon y templ ar henurieit. Chwiðaethoch allan val⁁ 1.374 at leitr a chledyseu ac o phastyneu: A phan oedwn beunyð y gyd a chwi yn y templ / ny roesoch chwilaw arnaf vi. Eithyr llyma yr awr einoch chwi a gallu y tywyllwch. Ac wedy yðynty daly ef / wy ae dygsont y mewny tuy yr archosseirat: A Petr oeð yn canlyn o hirbell. A gwedy

y ðynt wy cenny tan yncanol y llys / a chyd eisted ilawr e eisteðað Petr yn y plith.* 1.375 A phan weles ryw vorwyn weini efo yn eisteð wrth y [goleuad (ac edrych arno yn graff) hi ðyuot: Ac yð oeð hwn yma gyd ac ef. Ac yntau a ymwadawd ac ef / can ðoedyt: y wreic / nyd adwaen efo. Ac ychydic yn ol / y gwelawð vn arall efo / ac e ðyuot: Ac yð wyt tithe yn vn o honynt. A Phetr a ðyuot: Y dyn nag wyf vi. A thu ac enhyd vn awr yn ol / y cadarnha∣oð vn arall / can ðoedyt: Yn wir yð oeð hwn y gyd ac ef / o bleit [Galilyð ydyw. A Phetr a ðyuot:* 1.376 Y dyn / ny wn i beth yð wyt ti yn y ðywedyt. Ac ac efo etto yn ymði ðan / y canawð y ceiloc. Ar Arglwyð a ymchweloð / ac a edrychað ar Petr. Ag a ðaeth ynghof Petr ymadroð yr Arglwyð / pa ðelw y dywetsei wrtho / Kyn nag y ca∣no'r keilioc / y gwety ti vyvy deirgweith. A Petr aeth allan ac y wylað yn [chwerw.* 1.377 Argwyr a ðaliesynt Ie∣shu / eu watwor ae guro a wnaythont: a gweðy daroeð ydynt [guðio y olwce / ]* 1.378 eu daro a wnaethont ar i wy∣nep / a gofyn iðo / can ðywedyt: * 1.379 Prophita / pwy vnyw hwn ath drawoð? A llawer o gabl-erieu ereill a dywet son wrtho. A gwedy y myned hi yn ðyð / yð ymgyuull∣að henurieid y [plwyf ar archofeireit ac a aethont ac ef yw senedr wy / ac a ðywetsont:* 1.380 Ae ti yw'r Christ? dy∣wait y ny.* 1.381 Ac ef a ðyuot wrthynt: Pe ys [dywedaf ych∣wi ny's credwch chwi: a a phe yð holaf ny's ateboch chwi vi / ac n'ys gollyngoch [ymaith vi.* 1.382 Or amser hyn y byð map y dyn yn eisteð o ðeheu i nerth Deo. Yno y dywet∣sont wy pawp: Wyt ti can hyny yn vap Deo? Ac ef a ðy∣uot wrthynt: Yð ych chwi yn dyweðyt vy modi. Ac wynt a dywetson: Paam y reid i ni mwy wrth testoleth? Can nyny ewnhunam ae cliwsam oe eneu ehunan.

Die Iou kyn y Pasc.

Yr Epistol.

* 1.383HYn wyf vi yn ⁁ 1.384 y rybyð ac nyd wyf vi yn y voly nad ych chy'n dawot ynghyd er gwellad [* 1.385namyn er gwaythygiad. O bleit yn gyntaf dim / pan ych chwi yn dyuot ynghyt yn y * 1.386 commynva / mi gly waf vod amravael yn ych mysc / ag o ran yð wyf vi yn credy. Cans dir yw vot opinioneu yn ych plith chwi / mal y bo yn eglur yn ych mysc / rein ysyð yn perfeith. Ac am hyn∣ny / pan ðeloch chwi ynghyt ir vnlle / ny cheir bwyta sw per yr Arglwyð / can pop vn yn achup bwyta [i briawd swpper] ymblaynllaw.* 1.387 Ac vn syð yn newyny / ac arall yn methwy. Anyd oes i chwi * 1.388 dei] y vwyta ac yved yn∣thunt? * 1.389 Ae [diystyry yðych chwi communva ðeo / a gw∣arthruðio y reinyd * 1.390 id] gantunt? Beth a dywedaf wr∣thych? A volaf vi chwi?* 1.391 [Yn hyn ny's molaf chwi. Hyn a * 1.392 ðodeis y chwi a ðerbyniais y can yr Arglwyð: Mae Ieshu Christ / y noshon y brady chwyt ef / a gymerth va∣ra / a gwedy iðo ðiolch / * 1.393 ef ae [dryllio ðac ac a ðyuot: Ky merwch / bwytewch. Hyn yw vynghorph i / yr hwn a ðrillir drosoch / Gwnewch hyn yn coffa am dano vi. Ar vn moð hefyd / * 1.394 y kymerth y [calicl wedy daroeð swp∣per / can ðy wedyt: Y calicl hwn id y * 1.395 testament newyð yn vyngwaed i: Gwnewch hynn / kynnifer waith by∣nac yð yfoch yn coffa am dana vi. O bleit cynnifer gw∣aith bynac y bwytaoch y bara hwn / * 1.396 ac yð yfoch or calic hyn / y manegwch angeu'r Arglwyð hyd [yn y ðel ef. Ac velly pwy bynac a vwytao'r bara hwn / ne a yuo o calic yr Arglwyð yn anteilwng / a vyð yn euoc o corph ac o waed yr Arglwyð. Eithyr * 1.397 ymprov et dyn ehunan / ac velly bwytaet or bara * 1.398 hwnw / ag y vet or kalic hw∣nw.* 1.399 Cans y nep a vytao ac a yvo yn anteilwng / barn i∣ðo

hun y may vo'ny vwyta ac yny evet / [can nad yw yn gwneuthyd * 1.400 amrafael varn] ar corph yr Arglwyð O ba bleit / y may llawer yn ych plith chwi yn llesc ac yn we inion a llawer yn [hunaw.* 1.401 Canis pe y barnysem arnom enhunain / ny'n barnesit ni dim. Eithyr pan en barner can yr Arglwyð en cospir / rac en barny yn euoc gyd ar∣byd. Ag velly vymbroder / pan ðeloch ynghyd y vwyta / ⁁ 1.402 aroswch y gylyð. O byð newyn ar vn bytaet yn [tuy / * 1.403 rac ych ðyuot ynghyt ir varn. Tuac at am petheu ereill mi ae trefnaf pan dei wyf.

Yr Euangel.

AR oll liaws o naðunt a gyuodes ac aeth ac ef at Pi∣lat.* 1.404 Ac wy a deihreosont i gyhudaw ef can ðoedyt / * 1.405 Hwn yma a gawsam ni yn [dychoelit y * 1.406 genedteth ac yn [goharð taly teyrnet i Caisar:* 1.407 can doedyte vod e∣hunan yn Christ vrenhyn. A Philat ae holað can ðoe∣dyt: Ay ti yw'r brenhin yr Iudeon? Ac ef atebað wrtho. Yð wyt ti yn i ðoedyt. * 1.408 Ac Pilat a ðyuot wrth yr arch∣offeriait ar [torfyð / Nyd wyf vi yn cael vn bei ar y dyn hwn. Ac wyntwy a ymorchestent can ðoedyt: Mae ef yn kynnyrsy'r popul can dayny i ðysc drwy holl Iudaiah a dechry o Galil / hyd yma.* 1.409 A Philat pan glybu ef yn [so∣nio am Galil a ovynnað / ae vn o Galil oeð y dyn. A phan wybu may vn o gyuoeth Herod ydoeð ef / ef ae dan uones at Herod yrhwn ydoeð ehun yn Caersalem y dy∣ðieu hynny. A phan weles Herod Iesu / ellawcnychað yn vawr: o bleit yð oeð yn hir ganto am i weled ef er ys dyðieu erwyð iðo glyweð son yn vawr am dano / ac y∣doeð ef yn gobeithio cael gweled gwnethy i yw arwfð cantho, Ac ef ae [holes am lawer peth.* 1.410 Eithyr nyd ate∣bað

ef ðim iðo.* 1.411 Ar archosseireit ar [gwyr llen oyðynt yn seyll ag yn y gyhu ðaw ef yn groch.* 1.412 Ac herod ae [gyw∣dawd ae kymerth ef ar ðiystyr. A gwedy daroeð yðo i watwor ef / e roes am dano wisc wenn / ac ae danuonað drachefyn at Pilat. Ar dyð hwnw yð aeth Pilat ac He∣rod yn [gymydeithon yw gylyð:* 1.413 Er wyð kyy na hynny yð oeð yn esyniaeth ryngtynt. A Pilat a elwis-ynghyt yr archoffeiriait ar pennaetheu ar popul / ac a ðyuot wr thynt:* 1.414 Chwi a ðygsoch y dyn yma ata vi mal vn yn [tro i'r popol: a nycha mi ae holeis ef yn ych gwyð chwi / ac nydwyf yn cael vn bei ar y dyn hwn / am y petheu yð ych chwiew gyhu ðaw: nag ynte Herod chwaith: o bleit mi aych danuoneis chwi atto / a nycha ny wnawd iðo ðim teilwng o angeu. Erwyð paam mi ae cospa e / ag ae go∣llyngaf yn ryð. Canys dir oeð iðo ellwng vn yn ryð vðynt / erbyn yr wyl hono. Ar oll niuer a criawð ar vn waith / can ðoedyt: Kymer ymaith hwn / a gellwng Bar rabas yn ryð i ni:* 1.415 (yr hwn am gyfodiat a wneythit yn y dinas ac am [lawry ðiat a roesit yncharchar.) A thrache∣fyn yr ymðiðanað Pilat acwynt / can ewyllysy gell∣wng Ieshu yn ryð.* 1.416 Ag wynt a lefent can ðoedyt: [Croc e / croc ef. Ag ef a ðyuot wrthynt y dryded weith: Pa ryw ðrwc a wnaeth hwn? ny chefeis i achos angeu arno: am hyny mi ae cospa e / ac ae gellyngaf yn ryð.* 1.417 Ac wyntwy a [yrthyesont a llefau mowrion] can erchy y grogy ef / ae llefain wy'n ar archoffeiriait aeth mewn grym. A Pilat a varnað y ðyn kael eu harch. Ag ef a ollyngoð y ðynt hwn (am kyfodiat a llawry ðiat a roðesit yncarchar) yr hwn a archesynt wy arno:* 1.418 ag Ieshu roðes [ef yw * 1.419 ewy llys wy. Ag valyð oeðynt wy yn y dy wys ef ymaith wy a gymerasont vn Simon o Cyren (oeð yn dyuot or

wlad)* 1.420 ac a osodasont y [groc arno yw * 1.421 harwein ar ol Ieshu. Ac yð oeð niuer mawr o popul / a gwrageð yn y canlyn ef / ar gwrageð oeð yn dostur ac yn alarus ga•• thunt drostaw. Ag Ieshu a ymchoelo ð attunt / ac a ðy∣uot: Chwchwi verchet Caersalem / nag wylwch droso vi: ond wylwch drosoch ych hunain ach plant: O bleit nycha / y daw'r dydieu yr amser y dywetant:* 1.422 Gwyn eu∣byd y rei [hyspion] ar bolieu or ny ðarvu y ðynt ym ðw∣yn ar bronneu ny roesont * 1.423 ðidol. Yna y dechreant dywe¦dyf wrth y mynythoeð / Syrthiwch arnom: ac wrth y brynneu [toewch nyny.* 1.424 Cans o gwnant wy hynn ym prenn ir / pa wneir yn y erin? Ag yð oyðit yn tywys dau ðryeðyn ereill gyd ag ef yw llað. A gwedy eu dyuot wy ir lle a eswit y Pengloc yno y crogasont ef ar drygðynion vn o ðeheu / ac arall o asswy. Ag Ieshu a ðyuot:* 1.425 Y tat maðeu yðynt / can na wyðant [pa wnant.] Ac wynt a * 1.426 barthasont] i ðillat ef / ag a vwriason cwlbren.⁁ 1.427 Ar popul oeð yn seuyll ag yn edrych: Ar pennaythieit ae gwatworent ef / can ðywedyt: Ereill a iachae ef / iachaed ehunan / os ef yw'r Christ ar etholedic can deo. Ar mil∣wyr hefyd ae gwatworcnt ef / can ðewot a chynnic vine∣gr iðo / a ðywedyt:* 1.428 Os ti yw brenhin yr Iuðeon [iachaa dyhunan. Ag y ðoeð escriuen wedy escriuenny ar y u∣chaf ef / a * 1.429 llythyreu Groec a Lhatin ac Hebreo. Llymma vrenhin yr Iuðeon. Ac vn or drycðynion a oeð yncroc ae cablai ef / can ðoedyt: Os ti yw Christ / iacha dy ehu∣nan a nyny. Ar ys all a atebawð ac ae ceryðawd cs¦can ðiwedyt: anyd oes arnat ti ofyn Deo / a thydy yn yr vn varn? Ar yð ym ni yn gyfiawnus yn derbyn am ewn gweithredoeð / mal yr hay ðasam / eithyr ny wnaeth hwn ðim ancymmesur. Ac e ðyuot wrth Ieshu: Arglwyð /

coffa vyuy pan ðelych ith deirnas. Ac Ieshu a ðyuot wr¦tho / yn wir y doedaf yn y / hedyw y byðy gyd a myvy ym parad wys. Ag yð oeð hi yngh ylch y chwechet awr: e ða¦eth tywyllwch dros yr holl ðayar / hyd [ar awr nawn:] ar haul a dywylles.* 1.430 Allen y templ a rwygað / drwy hi thanol. A llefain a wnaeth Ieshu a llef uwchel / can ðoe∣dyt: Y tat / ith dwylo di y dodaf vy espryt. A gwedy iðo ðoedyt hyn / yð anhatlað ef yr yspryt. A phan weles y penkywdawt y peth a daroeð e roðes ogoniant i ðeo / can ðoedyt: Diau vod hwn yn wr kysiawn. Ar holl dyr∣fae a daethoeðoed ynghyd er mwyn y golwc yma / ag a welsant y petheu a daroeð / ag a ymchoelafont can cu∣ro eu ðwyvronneu: Ae oll gydnavot ef ar gwrageð ae kynlynefynt ef o Galil / oe dynt yn sefyll o hirbell / ag yn edrych ar y petheu hynn. A nycha wr ae enw yn Ioseph kyngorwr (ag ydoed yn wr da kyfiawn / hwn yma ny chytunasei ae kyngor ae gweithret wynt yr hwn oeð o Arimathaia dinas ⁁ 1.431 yr Iehuðeon / ag yð oeð ef yn edrych am deyrnas Deo) hwn yma ðaeth at Pilat ag archað corph Ieshu ag ae tynnaði lawr / ag ae amdoes mewn lliain ac ae gesodes mewn * 1.432 monwent a weithiesit mewn maen / lle nyroesyt nep er oed. A dyð darpar ydoeð hi / ar Saboth oeð yn llewychy. Ar gwrageð oeðynt yn dargynlyn / y rei y ðaethysynt gyt ag ef o Galil / ag a e∣drychasont y vonwent * 1.433 [mal y gosedesit y gorph ef. Ag wynt a ymchoelasont ac a paratasont arogleu perion ac [ireidieu gwyrthvawr / a'r dyð Saboth y gorffwy∣sasont yn oll y gorchymyn.* 1.434

Die gwener y croclith.

Ar y Commun.

Yr Epystol.

Y Gyfreith ac eiðhi wascot petheu da ar ðawot ac nyd gwir ðelw y petheu ehunain / * 1.435 ar aber∣then hyn a offrymant wy pop blwyðyn yn ði∣baid yr vnryw rei / ny ðichyn hi byth perfeithio y ðyuodiait. A phan na bei any pheidiesit a eu offrymy wy? Can na bysei mwyach vn kydwybot pechoteu can yr aberthwyr a carthesit vnwaith yn lan. Etthyr yn y rei hyn y byð at coffa pechoteu pop blwy ðyn. O bleit ny [ðigon gwaed teirw a ceifr do ði pechoteu ymaith.* 1.436 Er∣wyð paam / pan ðel ef ir byd / y dywaid: Aberth ac ossr∣wm ny vynyt / eithyr ti am kyfanso ðeist i yn corph: ac a∣berthau [echre] tros pechoteu ny ðerbynyt.* 1.437 Yna y dywe deis: Wele vi yn dyuot. Yn y pen kyntaf yr lly ver yð es∣criuen wyt o hono vi / ar ymy ðeo wneythy yd ewyllys di. Ac ef a ðywait vchot / Aberth ac offrwm / ac ollpoeth ebyrth / ac ebyrth dros pechoteu nys mynyt / ac nyd oeð kymradwy genyt / y rein a offrymir yn ol y gyfraith: yna y dyuot ef. Wele vi yn dewot er mwyn gwneuthy Deo dy ewyllys di: may ef yn kymeryd ymaith y kyntaf er go sot y dywethaf: drwy'r hwn ewyllys / in santei ðiwyt ni ys ef drwy offrymiat corph Ieshu Christ ar vnwaith. A phop offeiriat a saif beunyð yn gwasanaythy ac offry∣my yn vynych yr vnryw ebyrth / y rei ny allant byth * 1.438 vy ned ymaith a] phechoteu. Eithyr hwn yma / wedy iðo offrymy vn aberth dios pechote / syð yn eisteð yn dragy wyð ar ðeheu Deo / a gyd a hynny yn aros hyd any oso∣ter eu elinion yn vainct draet iðo. O bleit * 1.439 ac] vn offr∣wm

y perfeithioð ef yn dragywyth y rei a santeiðiwyd. Ar yspryt glan ehun a destolaytha y nyny hesyd / can rac ðoedyt: hyn yw y testiolaeth a ossoda y dynt yn ol y dyði∣eu hynny (med yr Arglwyð) mi ro daf vyccyfraithieu yn eu calon wy / ae pechoteu aeu enwireðeu ny choffa∣wyf mwyach. A dieu lle bo ma ðeueint am y pechoteu hyn / nyd oes mwy or offrymy tros pechat. Ac velly vro dyr / pryd bot rydit y vynet y mewn yr cyffecroeð trwy wayd Ieshu / ryd y fforð newyðvyw hono a cyssecroð ef y nyny drwy'r llen cuð / ys ef drwy e gnawd ehunan: A phryd bod y nyny offeirat mawr yn oruchaf ar ••ny Deo / yd awn nineu yn nes drwy wir galon a chyflawn ••yð / wedy'r taynelly en caloneu o ywrth gydwybot drwc / a gwedy golchy en cyrph a dwfyr glan / cadwn gyd a nyny a ðefiad y gobeith / nyd yn bwhwman (o bleit fy∣ðlawn yw'r hwn a aðawað) a chydystiriwn ae gylyð / ar pety cariata gweithreðoeð da / * 1.440 nyd can ymadael ar gyd wriaeth ys id rom a eu gylyð (megys y may [moes ryw rei eithyr cyd ymgyngory ygylyð a hyn yn vwy a∣ros-y gwelwch vod y dyd yn * 1.441 dynesau.

Yr Euangel ne'r croclith.

A Gwedy dywedyt o Ieshu hynn yma / yð aeth ef y gyd ae discipulon tros a von Cedron / lle yð o∣eð garð ir hon yð aeth y mywn ef ae discipulon.* 1.442 Ac e adwayniat Iuðas yr hwn ae bradychað ef / ylle: o bleit e vysei Ieshu yn tramwy yno yn vynech y gyd ae ðisci∣pulon. Ac yno Iudas wedi iðo gael kywdot / a gweini∣dogron can yt drehofeireit ar [pharisieit / e ðaeth yno a canto tanllestri / ac yntwynion / ac arfeu.* 1.443 Ac Ieshu can

e vod e yn gwybod pop peth a ðelei * 1.444 ar y uchaf / aeth rac∣do / Ac a ðyuot wrthynt wy / Pwy ðychwi yn y geisio? Wy ae attebysont ef / Ieshu o Nazareth. Ieshu a ðyuot wrthynt / Myvi yw. Ac y ðoeð Iudas yr hwn ae brady∣chað ef / yn sefylly gyd ac wynt. A phan dyuot wrthynt wy / Myvy yw / / wy aethant yn wysk eu kefyn / ac a syr∣thyasont ir llawr. Ac eto drachefyn y gofynawð yðynt Pwy ðychwi yn y geisio? Ac wynt a ðoetsont: Ieshu o Nazareth. Ieshu a atebawð: Mi ðywedeis i chwi: may myvy yw ef. Delly od ych chwi im keisio i / gellyngwch y rein y vyned ymaith. Er cyflo wny yr ymadroð a ðoetsei ef: O rein a ro ðeist ti i mi / ny cholleis yr vn. Ac yno Si∣mon Petr ac a chleðyf canto / ae tynoð allan / ac a draw∣að was yr archoffeiriat / ac a dores i glusi ðeheu o ywrth i benn. A hen w'r gwas ydoeð Malchus. Can hynny y dyuot Ieshu wrth Petr: dyro dy cleðyf yn y wain. A nyd yvaf vi y [calic a ðodes vymtal ymmy?* 1.445 Yno y cywdawt ar penkywdawt / a gwasnaythwyr yr Iudeon / a yma∣vaelasont yn Ieshu ac ae rwymasont / ac ae dycsont ef at Annas yn gyntaf / a that yccyfrait ydoeð e i Caiphas yr hwn oeð archoffeiriat y vlwyðyn hono. Caiphas oeð hwn a gyngorysei ir Iuðeon may reidiol oed i vndyn varw dros y popl. A Simon Petr oeð yn canlyn Iesu ef a discipl arall ar discipl hwnw oeð yn gydnabyðus ar archoferat / ac aeth i mywn y gyd ac Iesu i lys yr archoffe irat. A Petr a savad allan wrth y drws. Ac yno yð aeth y discipl arall allan (oed gydnaby ðus ar archoffeirat) ac a ym ðydanoð ar [vorwyn ðrysawr / ] ac a duc Petr y my wn. A dywedyt a wneth y vorwyn ðrysawr / wrth Petr:* 1.446 Ac anyd wyt tithe vn o discipulon y dyn hwn? Ef a ðy∣uot: Nag wyf. Ac y ðoeð y gweision ar gweinidygyon

yn sefyll yno ac wuarthon tan glo / kan y bod hi yn orvel ag ymdwyasont. Ag yð oeð Petr yn sefyll y gyd ag wynt / ac yn ymdwymo. Ar archoffeiriat a ymofynnoð ag Ieshu oe ðiscipulon / ac oe ðysceidaeth. Ieshu ae ate∣bað.* 1.447 Myvi a ym diðeneis yn [ðiragrith yn y byd Myvi oeð yn * 1.448 athrawy yn oastat yn y templ / lle dae'r hol Iu∣ðeon ynkyt / ac yn cu ðietic ny ðoedeis i ðim. Paam yð wyt ti yn ymo vyn a myvi? Ymofyn a rein a glywað beth a ðy wedeis yðynt. Nycha y rein / a wyðant beth a ðywedeis i yðynt. A gwedy iðo ðoedyt hyn yma / vn or gweinodogion y oeð yn sefyll yno / a roes gernot i Iesu can ðoedyt: Ae velly yð ateby di archofeiriat? Ieshu ate∣bað iðo: O dywedeis yn ðrwc / testolaytha or drwc: ac os ⁁ 1.449 yn ða / paam y trewy vi? Ag Annas ae danuones ef yn rwym at Caiphas yr archoffeirat. A Simon Petr o∣eð yn sefyll ag yn ymdwymo. Ag wynt a ðywetson wr∣tho: Anyd wyt tithe yn vn oe ðiscipulon ef? Ef a wadað ag a ðyuot: Nag wyf. Dywedyt o vn o weision yr arch∣offeiriat wrtho (karwr i hwn a dorysei Petr e glust i va∣es.) Any weleis i dydi yn yr arð gyd ag efo? A trachefyn heuyd y gwadað Petr / ag yny y van y canað y keiloc. Ac yno y dycsont Iesu o ywrth Caiphas ir dadleuduy. Ar boreydoeð hi / ag wyntwy nyd aythant ir dadleudy rac eu halogy / eithyr oni vwytaent y pasc. Am hynny yð aeth Pilat allan attunt wy / ac a ðyuot: Pa achwyn yð ych chwi yny ðwyn yn erbyn y dyn hwn: Ateb a wnay∣thont a doedyt wrtho: Pe bysei ef eb wneuthy drwc / ny ro ðysem ni e atat. Yno y dyuot Pilat wrthynt wy / Ky∣merwch chwi efo / ag yn of ych tyfreith bern wch ef. Ar Iuðeon a ðoetsont wrtho ef / Nyd ryð i ni lað neb: oni byðei gyflawn ymadroð Iesu / yr hwn a ðy wetsei e / can

arwy ðoctau o pa angeu y byðei varw. Ef aeth Pilat drachefyn y mywn ir datleuty / ag a alwað ar Ieshu / ag a ðyuot wrtho: Ae ti wyt vrenhin yr Iuðeon? Ieshu a a∣tebað: Ae o honot tyhun yð wyt ti yn doedyt hynny / ae ynte ereill ae dyuot ytty [o hono vi?* 1.450 Pilat a atebað / ae Iðew wyf vi? Dy gentleth dy hun ar archoffeirieit ath raðason ti attavi: Pa beth a wneuthost ti? Ieshu a ate∣bað: Dymteyrnas i nyd yw or byt hwn: Pe or byt hwn y bysei vymteyrnas i / bit sictyr y llavuriasei vyngweini dogion i rag vy roði ir Iuðeon. Yr owrhon nyd yw vymteyrnas i oyma Yna y dyuot Pilat wrtho: Delly ynte a wyt ti vrenhin? Iesu a atebað: Ti syð yn doydyt vy mod i yn vrenhyn. I hyn y ganed vyvy / ag y hyn yd aetha vi ir byd / i testolaythy gyd ar gwironeð. A phawp a hanoeð or gwirioneð a wrendy ar vy lleferyði. Pi∣lat a ðyuot wrtho: Pa beth yw gwirioneð. A gwedy iðo ðoedyt hyn / yð aeth allan drachefyn at yr Iudeon ac a ðyuot wrthynt: [Nyd wyfi yn cael vn bei arno ef].* 1.451 Ond may genwch chwi deuot / ar ellwng o hono vi vn yn ryð i chwi erbyn y pasc: A * 1.452 ewyllyswch ellwng o ho nof yn ryð i chwi vrenhinyr Iuðeon? Yno y criasont wy bawb drachefyn can ðoedyt: Nyd hwn namyn Bar¦rabbas. A Barrabbas ⁁ 1.453 oeð leitr. * 1.454 Yna y tymerth Pi∣lat Ieshu ag yð escyrsioð. Ar milwyr a plethasont co∣ron o ðrain ac ae gosodasont ar i ben ef / ac a roeson wisc coch am dano ef / ac a ðywetsont: Henpych well vrenhin yr Iuðeon. Ac a roesont iðo gernodiau. Pilat aeth dra∣chefyn / ac a ðyuot wrthynt: Nychaf vi yn y ðwyn ef y∣chwi drachefyn / val ygwypoch nad wyf vi yn cael vn [bei arno.* 1.455 Yno yd aeth Ieshu allan yn arwain coron drain ar wisc coch. Ac ef a ðyuot wrthynt: Llyma'r dyn

Ar archoffeirieit ar gwenidogyon pan welsont ef a cri∣asont can ðoeðyt: Croc ef / croc e. Pilat a ðyuot wrthynt: Kymerwch chwi ef / a chrocwch: can nad wyf vi yn cael bei arno. Yr Iuðeon a atebysont iðo / Y may i ni gyfre∣ith / ac yn ol yn kyfreith ni / eðylye varw / can iðo e wncu thyd ehunan yn vap Deo. A phan glybu Pilat yr yma∣droð / e ofnes yn vwy / ac aeth y mewn ir datlleutuy drachefyn / ac a ðyuot wrth Ieshu: O bale yð han-yw ti? Ac Ieshu ny roðes vn ateb iðo. Yno y dyuot Pilat wrtho: Any ðywedy di beth wrthyf vi? Any wyðost ti vod i mi awdurdot ith croci ti / a bot i mi awturtot ith ellwng di? Ieshu a atebað. Ny vyðei yty vn awturtat yn vy erbyn i pe nas ro ðesit yt o vchot. Am hynny y nep am roðes itty / syð yn vwy i bechot: Ac o hynny allan y keisawð Pilat i ellwn ef yn rhyð. Ar Iuðeon a criason can ðoedyt.* 1.456 O gellyngy di hwn / nyd wyt ti yn [tar i Cai sar.] O bleit pwy bynac syð yni wneuthyd ehun yn vrenhin syð yn gwrth ðywedyt Caisar. Ac velllly Pilat pan glybu ef yr ymadroð hwun / a ðuc Ieshu allan / ag a eisteðawð ar y varn yn lle a elwyt y Palmant / ag yn Ebreo Gabbatha. Ag yð oeð hi yn ðarpar pasc / ac yn∣cylch y chwechet awr / ac e ðyuot wrth yr Iuðeon: Llyma ych brenhin. Wyntwy a criasont can ðoedyt: Ymaith ac ef / ymaith ac ef / croc ef. Pilat a ðyuot wrthynt: A crocaf vi ych brenhin chwi?* 1.457 Yr archoffeireit a atebasont: Nyd o∣es i ni vrenhin o ðieithyr [Caisar.: Yno y roðes ef e / yðy∣nt yw grocy. Ac wynt a gymersont Ieshu ac ae ducysont ymaith: Ac ef can arwain eu croc / aeth ymaith ir lle a el∣wir y Pengloc / ac in ebreo Golgoltha / lle y crogasont wy ef / a deu ereill gyd ac ef: vn o bob parth ac Ieshu yn canol. A Pilat a escriuenn wys titul / oc ae gesodes ar y

[croc.* 1.458 Y peth escriuen nedic oeð / Ieshu o Nazareth brenhin yr Iuðeon. Ar titul hwn a ðarllead llawer or Iuðeon / erwyd bod y van lle i crocesit Iesu / yn agos ir dinas. Ac y ðoed yn escriuenedic yn Hebreo / yn Groec / ac llatin. Yno y dywetson archoffeireit yr Iuðeon wrth Pi¦lat / Nag escriuenna / Brenhin yr Iuðeon: eithyr iðo do edyt / Mi yw brenhin yr Iuðeon. Pilat a atebawð / Yr hyn a escriuenais y escrivenais. Ac yno y milwyr wedy daroeð yðynt croci Ieshu / a gymersont i ðillat ef / ac ae gwnaythont yn bedeir-ran / i bob milwr ran / at pais he fyd. Ar pais oeð yn [diwni / wedy'r weheu o uchot yn gysan.* 1.459 Ac wy a ðywetsont wrth y gylyð / na ohanwn yhi dim / eithyr bwriwn am denei pwy bieufyð. Oni chy slownit yr ycsrythur a ðywait / Ranasont vymdillat y∣ðynt ehunain / ac ar vyngwisc y bwriason gwlbren. Ar milwyr a wnaeth y pethe hyn. Ac yn sefyll yn em yl croc Ieshu yð oeð e vam / a chwaer i vam Mair ⁁ 1.460 Cleophas a Mair Magdalen. Ac yno pan weles Ieshu evam / ar discipl a garai ef yn sefyll garllaw: e ðyuot wrth e vam: Y wreic lle'na dy vap. Yno y dyuot wrth y discipul / Lhe'na dy vam. Ac or awr honno y tymerth y discipl yhi yn [priawd.* 1.461 Gwedy hyny / Ieshu yn gwybot darvot yr owrhon * 1.462 dybenny pop peth / ony ðybennit yr yscry∣thyr / e ðyuot: Mae arnaf sychet. Ac y ðoeð-ynte yno le∣str wedy'r osot yn llawn o vinegr: Ac wynt a lan wasont ysp wrn o vinegr / ac hysop yn y gylch / ac ae roe∣sont wrth i eneu. A gwedy i Ieshu ðerbyn yr vinecr / e ðyuot: Dybenwyt. Ac ae benn ar ogwyð / e roðes yr es pryt.* 1.463 Ac yno yr Iuðeon erwyð i bot hi yn ðarpar ⁁ 1.464 val na byðei'r cyrph yn aros yno yn croc ar y Sabbot (ca∣nys mawr oeð y Sabboth hwnw) a * 1.465 archason ar Pilat

cael dryllio esceiric wy / a mynet ac wynt ymaith. Yno yd aeth y milwyr ag a ðrylliasont esceirieu'r kyntaf / ar ye all a oeð gyd ag efo. Eithyr gwedy yd aethynt at Ieshu / ae welet wedy marw eisoes / ny drylliasont e esce∣irieu ef / eithyr vn or milwyr a gwayw a [wanoð] eu ystlys ef / ac yn y van yd aeth allan waed a dwsyr.* 1.466 A hwn a weloð a testolaythoð / a gwir yw e testolayth ef. Ac ef a wyr e vod yn dywedyt y gwir / oni cretoch hefyd. Y peth hyn oll a wnaythpwyt oni gyflownit yr yscrythur: Ny ðrylliwch ascwrn o honaw ef. A thrachefyn / yscry∣thur arall syð yn dywedyt. Wynt a edrychant ar yr hwn a wanasont. Yn ol hyn yð archoð Ioseph o Arimathia (yr hwn oeð discipul Iesu / namyn yn ðirgel rac ofyn yr Iuðeon) caf••ael o hono dwyn ymaith corph Ieshu. A Pilat a geniadoð. Ag e daeth Nicodemus yr hwn a ðay∣thysei or blayn [y] nos at Ieshu can ðwyn cantho cyffe∣ith o myrh ac aloe / ynghylch tanpoys.* 1.467 Ag yno y kymer∣sont corph Ieshu ag ae rwymysont mewn llienieu ac a∣rogleu / megys y may arver can yr Iuðeon ar glaðy. Ag yny vanlle crogesit ef / yð oeð garð / ac yn yr arð / [monwent newyd / yn yr hon ny rodesit dyn er oed.* 1.468 Yn hynny o van y gosodasont wy Ieshu / er mwyn darpar ⁁ 1.469 yr Iudeon / o bleit bot y vonwent yn agos.

Pryd Commun.

Yr Epistol.

* 1.470GWell yw (os ewyllys Deo a ewyllysa) i chwi oðeu [cann wneythy dayoni nac am wneythy drygioni Can i Christ ðioðev vnwaith tros pechoteu / ef yn

gyfiawn tros angyfiawn / ony ðygei nyny i ðeo / * 1.471 ac [we dy i varwolaythy yncknawd / ae vywoctau yn yspryt / yn yr hwn ac ydaeth ag y precethað ir ysprytion oeðynt yncarchar / * 1.472 y rei gynt vesynt [anhydyn pan oeðyt vn∣waith yn disgwyl ymmyneð ða * 1.473 Deo yn dydieu Noeh / pan oeðit yn darpary'r [arch / yn yr hon ychydic / * 1.474 ys ef wyth * 1.475 eneit a vuont cadwedic drwy'r ðwfyr / yn gyffe∣lip ag y may'r betyð yn iachay nine yr owrhon: nyd yn bwrw ymaith budreði'r cnawd / eithyr am hawl tydwy bot ða [in Deo] drwy gyuodiat Ieshu Christ / * 1.476 yr hwn syð ar ðeheu Deo / gwedy mynet ir nef / ag angelion / a galluoeð / a nerthoeð / yn ðarestyngedic iðo.

Yr Euangel.

A Gwedy daroeð yði hi vynet yn hwyr yd aeth gwr goludoc o Arimathaia ae enw yn Ioseph / * 1.477 ag ynteu hefyd oeð ðiscipul i Iesu. Ag ef aeth at Pilat ag ar choð corph Iesu. Yno y gorchymynoð Pilat ðody'r corph. Ag Ioseph a gymerth y corph ag ae amdoes me∣wn lliein glan / ac ae gesodes e ym monwent newyð yr hon a ðaroeð iðo i na ðy yn craic / ac a dreiglað vaen ma∣wr ar ðrws y vonwent ag aeth ymaith. Ag yð oeð Mair Vagdalen yna / a Mair arall yn eisteð gyver∣byn ar vonwent. Ar dyð dranoeð syð yn ol y ⁁ 1.478 darpar yð ymgynulloð yr archofferieit ar Phariseeit at Pilat / can ðywedyt:* 1.479 [Arglwyð] e ðaeth in cof ni mal y dyuot y twyllwr hwnnw pan ytoeð ef etto yn vyw: Gwedy tri-dieu y tyuotaf: Ag am hyny gorchymyn cadwy beð hyd ympen y tridieu / rac agatvyð dewot eu ðiscipulon aelatraty ef / a daydyt wrth y popul may tyuody a wna∣eth

ef o veirw / * 1.480 a bod y [tyseilorn dywethaf yn waeth na'r kyntaf. A Pilat a dyuot wrthynt: Wele llyna ych∣wi y cadwrieth: yd ewch ⁁ 1.481 a chadwch mal y gwy ðoch. Ac yno yð aethant ac a gatwasant y beð y gyd ar keid∣weit wedy yðynt [selio'r maen.* 1.482

Die Pasc.

Yr Epistol.

* 1.483AC velly o chydgyuo dysoch a Christ / teisiwch y pe∣the vchot lle may Christ yn eisteð ar ðeheu Deo. Pwyllwch or pethe uchot ac nid or pethe ar y ðayar cans ych ••••eirwchwi / ach bywyd chwi a guðiwyt y gyd a Christ yn Deo. Pa bryd bynac yr ym ðengys Christ ys ef en bywyt ni / yno hefyd yð ymdangoswch chwi y gyd ac ef / yn gogonant. Can hyny mar wolwch ych aylode ar y ðayar / * 1.484 godineb / affendit / [budyr anlladrwyd] dry dchwant / a chypydtot yr hwn yw delw-aðoliat er wyð pa bethe y daw llit Deo ar y plant anhydyn / ymplith y rein y rodiasoch chwi gynt pan oeðech yn byw ynthynt.

Yr Euangel.

* 1.485AR vn or [Sabbathon * 1.486 [yd aeth Mair Magda len yn voreu (ac yhi eto yn dywyll) ir * 1.487 vonwent ac a weles y mayn wedyr dreiglo o yar y vonwent. Yno y rreded hi ac yd aeth at Simon Petr / ac at y discipul arall yr hwn oeð hoff cann Iesu / ac a ðyuot wrthynt: Wy a ðycsont yr Arglrð y vaes or vonwent / ac ny wy dam ni ympale y gosodesont ef. Y no yð aeth Petr allan

ar discipl hwnnw / ac a daethont ir vonwent. Arre∣dec a wnaethont eulldeu ar vnwaith / ar discipul arall hwnw a [racredoðar Petr / * 1.488 ac a ðaeth yn gyntafir von went. A gwedy iðo edrych i lawr / ef we ei llieineu yn gorweð / ar * 1.489 ffunen] a vysei ar i ben / nyd yn gorweð gyd ar llieinieu / eithyr ar * 1.490 enkil] weðy'r syppio mewn man arall.* 1.491 Ac yno y ðaeth y mewn y discipul arall hwn nw y daethað yn gyntaf ir vonwent / ac e welawð ac a credawð: Can hyd yn hynn ny wydent wy yr yscry∣thur / y bydeireið ido gynody o veirw. Ac yno y ðaeth∣ant y discipulon ew cartref ehunain.

Ar yr ail Commun.

Yr Epistol.

A Ny wyðoch y gwaðota ychydic waðot gwbyl or toes a gymyscer ac ef?* 1.492 Kerthwch am hynny yr hen waðot / om vydoch newyd-does / malyd ych yn anwadodlyd. O bleit Christ en Pasc ni a offrymwyd trosom Wrth hynny [cadwn wyl / nyd ar hen wadot / nag a gwadot maleis a drygrioni eithyr ar petheu an∣gwadodlyt hynn sef purdab a gwirioned.* 1.493

Yr Euanel.

A Gwedy daroeð y Sabboth / Mair Magdalen / * 1.494 a Mair Iacob / a Salome / a brynysont lysendeð arogylber / ag a ðaethant y iraw Iesu. Ag a hiyn vore iawn / y dyd kyntaf or Sabbothau / yd aethautir vonwent wedy kyuody haul / ag a doedsont yneu plith ehunain: Pwy a dreigla y ni yr maen o yar ðrws y vor went? A gwedy y ðynt edrych / wy welynt y maen wed••••

dreiglo ymaith: o bleit yð oeð ef yn dramawr. Ac wy ae thant y mywn ir vonwent / ag a welsant wr ieuank yn eisteð o [ðeheu / * 1.495 wedy'r wisco ag ystola wenn / ac a ar∣swydysont. Ag ef a ðyuot wrthyn: Nag arswydwch: Iesu o Nazareth yðych chwiyny geisio yrhwn a gro∣cet: Ef a gyfodes / nyd yw ef yma: nycha'r van lle y geso desyn•• ef. Eithyr dewch ymaith / dywedywch ir discipu∣lon / ag i Petr / iðo ef ych racvlayny chwi yn Galilea: Yna y cewch y welet ef vegys ag y dyuot ychwi. Ag wy aethant allan ar vrys / ag a ffoysont o ywrth y von∣went / cann vot achr yn a syndot arnaðunt: ac ny ðywet sont wy ðim wrth neb / o bleit wy a ofnesynt.

Diellvn Pasc.

Yr Epistol.

* 1.496PEtr a egores i eneu / ag a ðyuot: y ðwyf vi yn deall vod yn wir nad ydyw Deo yn derbyn wrth yr wy nep: eithyr ympop ryw genetleth y nep ae ofno ef ae a weithredo / gyfiawnder a vyð kymradwy canto ef, Chwiwyðoch yr ymadroð a ðanuones Deo i plant yr Israel / can precethy tangneðyf trwy Iesu rhwnywr Ar glwyð ar pop peth:* 1.497 Ys ef yr ymadroð y aeth trwy oll Iu¦daia (can gychwyn yn gyntaf yn Galil [yn ol] y betyð a brecethað Ieuan) moð yr irawð Deo Iesu o Nazareth drwy'r yspryt glan / ag a nerth / yr hwn a dramwyawð can wneuthy daoni ac iachay y goarsangedigio ny can ðiawl / cans Deo oeð gyd ag efo. Ag yð ym ni yn testi∣on ar pop peth or a wnaeth ef yngwlad yr Iuðeon / ag yn Caersalem: yr hwn a laðasantwy ag ae crocasont ar

bren. Hwn a gyuodes Deo y trydyð ðyð ac ae dodes yym dangos nyd yr oll popl / namyn ir teston racetholedigon y can deo / Sef y nyny y rein a gydvytysom ac a gydyfy∣som ac efo / gwedy ido gyuody o veirw. Ag ef orchymy∣nawð y nyny precethy ir popul / a thestolaythy / may ef ywr hwn a ordeiniwyd y gan ðeo yn * 1.498 vrawdwr y bywy∣on ar meirw. Y gyd ac ef y may'r oll prophwyti yn dwyn testiolaeth / may ðwy i enw ef y derbyn powp a creto yndaw vaðeuaint pechoteu.

Yr Euangel.

A Nycha ðau or discipulon oy ðynt yn mynet y dyð hwn ir [pentref] a elwit Emaus / yr hwn oeð triu∣cain-stad o bellder o ywrth Caersalem:* 1.499 ag wynt oydynt yn chwetleu a wrth i gylyd yncylch pop peth a dy dygwydysei. Ac e ðamwymoð ag wynt yn chwetleua ag yn ymdadle / ag ef Iesu a [ðynesaoð] ag aeth y gyd ac wynt.* 1.500 Ae llygait wy a ðaliwyd rac y ðynt y adnabotef Ac ef a dyuot wrthynt: Pa ymadroðon ywr reinyðych chwi yn rresymy yn ych plith yn y cylch wrth rodio / a bod yn tristion? Ar ateb a wnaeth vn (oeð i henw yn Cleo∣phas) a dywedyt wrtho: Awyt ti yn vnic yn [pererin yn Caersalem / * 1.501 ac ny wydost y petheu a digwydoð y dyðie hynn? Ag ef a dyuot wrthynt: Pa betheu? Ac wynt a do etsont wrtho: Y nghylch Ieshu o Nazareth / yr hwn oeð prophwyt / yn wr galuoc ar weithret / a gair geyr bron Deo / ar oll popul: a phadelw y darvu yr archoffeirieit ae pennaethieit / y ðody ef i varn angeu / ae grocy. Ac yð oydem niyn gobeithio may ef e / oeð hwn a ðae / y bry∣ny Israel. Ag am yr oll petheu hyn / heðyw yw'r try∣dyd dyð er pan ðam wynioð hynn. A iei or gwrageð

[o hanom] a yrrasont sannedigaeth arnom / * 1.502 gwedy eu bot wy yn vore yny vonwent a eb caffael y gorph ef / wy ðaethasant / can ðoedyt welet o hanynt welediga∣eth o angelon / pwy a ðywedynt e vot ef yn vyw.* 1.503 Ac aeth [niuer] or rei oyðynt gyd a nyny yr vonwent / ac a ga∣wsant y peth mal y dywetsynt y gwrageð / ac ef e ny's gwelsant. Ac ef a ðyuot wrthynt: O chwchwiynvydion a hwyrvrydic o calon i credy yr oll petheu y ðyuot y pro∣phwyti? A nyd oeð reid i Christ o ðeu hyn oll / a mynet y mewn e ogoniant?* 1.504 Ac e ðechreoð [ym] Moysen ar oll prophwti / ac a ðeonglawð yðynt pop ryw yscrythur or ydoeð o honaw ef. Ac yð oeðent wy'n nesau at y pen∣tref lle yð oeðent yn myned: ag e a gymerth arno vynet ympellach. Ac wynt a cympellasont arno / can ðoedyt: tric y gyd a nyny / o bleit may hi yn hwyrhay / ar dyð we dy cerðet. Ac ef aeth y mywn i trigo y gyd ag wynt. At a ðamwynioð pan ytoeð ef yn eisteð y gyd ac wynt y vw yta / e kymerth vara / e bendithiawð ac y torawð / ac e dodes y ðynt. Ac e agorwyt eu llygait / ac wynt ae adna∣buont ef:* 1.505 ac e a [ðiuannoð] oe golwcwy. Ac wyut a ðoetsont wrthyn eu gylyð: A nyd oeð eu calon ni yn ym loscy ynom tra ytoeð ef yn ymðiðan a nyny ar y fforð / ag yn agory y nyny yscrythurau? Ac wynt a gyuodysont yr awr honno ag a ymchoelason y Caersalem / ac a gaw son yr vn ar ðec weðy'r ymgynull ynghyd / ar sawl oe∣ðynt y gyd ac wynt / can ðoedyt: Egyuodes yr Arglwyð yn ðinam / ac a ym ðangoses i Simon. Ac wyntwy a vy negeson y petheu a vesyut ar y fforð / a phaðelw yr adna bysent ef artoriat y bara.

Die mawrth Pasc.

Ar y Commun.

Yr Epistol.

HA-wyr broder / plant kenetl Abraham / * 1.506 ar sawl syðich plith yn ofny Deo / y chw ychwi yd anvo∣ned ymadroð yr iechyt hwn. Cans y rein a breswi lient yn Caerselem / * 1.507 ae [llywyawdwyr] pryd nad adna∣buont ef / na llefeu y prophwti aeu ðarlleir pop Sab∣both / wy ac kyslownysont can i varny ef: ac er na cha∣wsant dim achos angeu arno / wynt archasont ar Pilat i [ðivetha] ef.* 1.508 A gwedy yðynt orphen pop peth or a escri∣venwyd o honaw / wy ae descenasont o yar y pren ac ae gesodesont ym monwent. A Deo ae kyuodes o veirw / ac ae gwelspwyt lawer dyð y can y rein a ðringesynt y gyd ac ef o Galil i Caerselem / p wy ynt testion geyr bron y popul. Ac yð ym ni yn manegy y chwi / am yr a ðewyt (a wnayth wrth ychtadeu) eu gyslowny o ðeo ew plant sef y chwchwi / can iðo gyuody Ieshu megys yð escri∣ven wyd yn yr ail Psalm: Vy map ydwyt myvy heðyw ath enilleis. A chan iðaw i gyuody ef o veirw / nyd i vod mwyach ar ymchoelyt i lygredigaeth / velly e dyuot: Mi roðaf ywch santeiðion Dauid / ynffyðlawn. Erwyð mewn man arall y dy wait: Ny adewy ith sant welet lly grydigeth.* 1.509 O bleit Dauid (wedy daroeð iddo wasanay thy i [einioes wrth * 1.510 ðympwy Deo) a [hunawð / ac a o∣sodwyt y gyd ae * 1.511 dait / ac a welað lygredigeth.* 1.512 Ac am hyny byðet hyspus genwch (ha-wyr vrodr) may drwy hwn / y pregethir ychwi va ðeueint pechote / a thrwy hwn pawp or a greto a gysiownir o ywrth pop peth or nyell∣och ymgyfiownidrwy gyfreith Moysen. Can hynny

eðrychwch / na ðelo ainoch y peth a drayth wyt yn y pro∣phwti: E welwch drimygwyr / a ryvedwch / a divanco∣llwch: cans gweithrid a weithredaf yn ych dydieu / rhon ny chredwch / kyd mynago vn ychwi.

Yr Euangel.

* 1.513IEsu a savoð yncanole ðiscipulon / ac a ðyuot wr∣thynt: Tangnedys y wch ⁁ 1.514 Ac a synnoð arnaðunt ac wy a tybesynt welet yspryt. Ac ef a ðyuot wrth∣ynt / Paam ych trallodir / ac y may trawsvedylieu yn ych caloneu? Gwelwch vymdwylo am traet / may myvy yw e. Teimlwch vi a gwelwch can nad oes i yspryt mal y gwelwch vod i mi. A gwedy iðo ðywedyt hyn / e dan∣goses ydynt eu dwylo ae draet. Ac wyntwy etto eb cre∣dy can lewenyð / ac yn ryueðy / ef ðyuot wrthynt: A oes genwch yma dim or [bwyt]?* 1.515 Ac wyntwy a rodasont iðo ran or pyscotyn wedy rostio a pheth o ðil * 1.516 mel. Ac ef ae derbiniawð ac ae bwytaoð geyr y bron wy. Ac ef a ðy uot wrthynt wy:* 1.517 Llyma'r geirie a [aðrodeis i wrthych pan oydwn etto y gyd a chwchwi: nid amgen: na bod yn angenreit kyflo wny pop peth a escrifenwyd o hono vi ynkyfreith Moysen / ac yn y Prophwyti / ar psalmeu. Yno yð agores ef eu medwl / er dyall yr yscrythurau / ac e dyuot wrthynt: Velly yð escrivenwyd / ac velly yð oeð yn angenreid dioðef o Christ / a chyuody o veirw y try∣dyð dyð / precethy ediueirwch a madeueint pechoteu / yn y enw ef ymplith yr oll genetletheu / can ðechre yn Ca∣erselem. Ac yð ych chwi yn testion or petheu hyn.

¶ Y sul kyntaf yn ol y Pasc

Yr Epistol.

PA vn bynac a anet o ðeo / a orchvyga ar y byd:* 1.518 a hon ywr orchaveth a orchfyga ar byd / sef ewnsyð. Pwy a orchfyga ar y byd / o dieithyr y nep a cred may Ieshu yw map Deo? Llyma yr hwn a ðaeth drwy ðwfyr a gwaed / nid amgen nag Iesu Christ: nyd drwy ðwsyr yn vnic namyn drwy dwfyr a gwaet. Ar yspryt yw syð yn dwyn testioleth / cans yr yspryt yw'r gwirio∣neð: O bleit tri syð yn dwyn testiolaeth yn y nefoeð: y tat / y gair / ar yspryt glan ar tri hyn ydynt ⁁ 1.519 vn. Ac y may tri yn dwyn testiolaeth ar y ðayar: y••yspryt / ydw∣syr ar gwaet / ar tri hyn ynt vn. O derbyniwn testolaeth ðynion / testiolaeth Deo syð vwy: llyma testiolaeth Deo yr hyn a testolaythoð Deo am eu vap. Y nep a cred ym∣map Deo syð ar testoleth y nto ehunan. Y nep ny chred y ðeo / ae gwnaeth ef yn gelwyðoc / can na chredei yr testio laeth a testiolaythoð Deo am eu vap. A llyma'r testio∣leth nyd amgen na Roði o ðeo y ni vywyd tragy vythol:* 1.520 ar bywyd hwn syð drwy e vap ef. Y neb syð a map De¦o [ganto / y may bywyd ganto: Y nep nyd yw map Deo ganto / nyd oes bywyd ganto.

Yr Euangel.

A Chann yr hwyr y dyð hwnw / yr hwn oeð vn die or Sabbotheu / ac ar dryseu yn gayad / * 1.521 (lle y ðoe∣ðynt y discipulon weðy'r ymgynull rac ofn yr Ie∣huðeon) yd aeth Ieshu ac a sauoð yn y cenol / ac a ðyuot wrthynt: [Tangneðyf ywch.* 1.522 A gwedy iðo ðoedyt hyn e ðangoses yðynt e ðwylo ae ystlys. Ar discipulon ae∣thon

yn llawen / wrth welet yr Arglwyð. Y no y dyuot Iesu wrthynt drachefyn: Tangnedyf y wch. Megys yd anuones vymtat vyvy / vell y yd anuo naf vi chwychwi hesyd. A gwedy ido ðywedyt hynn / yð / anhetlawð ar∣nadunt / ac e dyuot wrthynt: Kymerwch yr yspryt glan. Pwy bynac a ollyngoch eu pechoteu goliyngir y dynt: Ar emo pwy yr attalioch / yr attalur.

Yr ail sul yn ol die-pasc.

Yr Epistol.

* 1.523OBleit hyn yð oeð y diolch / o byðei i [neb] er ty∣dwybot ar ðeo o deu blinder a bod yn o defgar wrth cael cam. Erwyð pa glod vyð pan ych ter∣notir am ych drygioni / er tymryd o hanoch yn o defgar? Eithyr a chwi yn gwneythy daoni / a chewch gam ae gy∣mryd yn o ðefgar: hynny yw'r diolch y can deo. O bleit er mwyn hyn ych galwyd / am y Christ o deu drosom / can iðo adael esampl y nyny ony delynoch y * 1.524 lwybreu ef / yr hwn ny wnaeth pechat / ac ny chahad * 1.525 twyll yn eu eneu: yr hwn pan ymgeiniwyt ac ef / nyd ad-ymgemawð: pan oðevoð / ny vygylawð: eithyr ymroi y hwn a varn yn gyfiown / yr hwn a duc ehunan ewn pechote ⁁ 1.526 yn y corph ar y pren / er mwyn [meirw] o honam o ywrth pechoteu a byw i gyfiownder:* 1.527 trwy cleisieu yr vnryw wr ych ia∣chawyd: O bleit chwi vuoch mal deueit ar gyfeilorn / ei∣thyr ych ymchoelwyt yr owrhon at vugail / ac escop ych eneidieu.

Yr Euangel.

CHrist a ðyuot wrthe ðiscipulon.* 1.528 Myvy yw'r bu∣gail da: Bugail da a ðyry eu eneit dros y deueit. Ar [gwas kyflog] arhwn nyd yw yn vugail (ac nid ei no or deueit) a wyl y blaið yn deuot ac a edy'r defeit / * 1.529 ac a [ffoa / ar blaið a * 1.530 reipa / ac a yrr y deueit ar darf.* 1.531 Y gwas kyflog a ffoa / o bleit i vot yn was kysloc / ac nyd oes ar∣no o val am y deueit. Myvy yw'r bugail da / ac adwaen vymdeueit / ac im adwaynir canyr einof. Mal yr edwyn vymtat vyvy / velly yr adwayn i yr tad:* 1.532 a mi ðodaf vy [e∣neit dros y deueit. Ac may i mi ðeueit ereill / or nid ynt or corðlan hon: A reit i mi y cynull wy / am llef a glywant: ac a wneir vn [vugeilieth] ac vn bugail.* 1.533

Y trydyð sul.

Yr Epistol.

Y Caredigion / * 1.534 mi attaolygaf ywch megys diei∣threit a [phererinion ymgadw o ywrth cnaw∣dolion chwanteu / * 1.535 y rein a ymlaðant ar eneit: ac ym ðygwch mewn ymwreðiat da ymplith y kenetlaetheu: ynny bo drwy hyn yr sawl syð yn dywe∣dyt am danoch mal am rei drwc panedrychon ar ych gwe ithredoeð da / volianny Deo yn dyð [y govwy].* 1.536 Wrth hyny ym ðarystyngwch / i bop dynawl creature / er mw yn yr Arglwyð:* 1.537 ae ir brenin mal yn oruchaf / ae yr [lly∣wyawd wyr / mal y rei a ðanuonir y ganto ef / yn diala∣yth ir dryg ðynion / ac yn voliant y rei da: O bteit velly y may ewyllys Deo / sef y chwi drwy ych gweithredoeð da: peri y ðynon anwybodawl [ystewy ae ynfyðwyð:* 1.538 mal yn ryðion / * 1.539 ac nyd yn kymeryt ych rydit yn [oascot y ðrygioni / eithyr megys yn weison Deo * 1.540 Anrydeðwch

pawb / * 1.541 cerwch y vrodorieth / ofnwch ðeo anrydeðwch y brenhin.

Yr Euangel.

* 1.542IEshu a ðyuot wrth eu ðiscipulon / ar ben ychydic ny'm gwelwch: a thrachefyn / ar ben ychydic / a chwi a'm gwelwch: o bleit mi af at y tat. Y no y dyuot rei oe ðiscipulon wrth eu gylyð:* 1.543 [Pa yw hyn a ðy wait ef wrthym / ar ben ychydyc ac ny'm gwelwch: a thrathefyn ar ben ychydic a chwi am gweiwch / ac o bleit mi af at y tat? Am hyny y dywetson: Paywhynn a ðywait ef. Ar ben ychydic? Ny wyðam ni pa dywait ef. Ac Iesu a wy bu yr ewyllysent wy ymofyn ac ef / ac a ðynot wrthynt: Y ðych chwi ymovyn o hyn yn ych plith / o bleit i mi ðy∣wedyt / Ar ben ychydic nym gwelwch / a thrachefyn ar ben ychydic a chwi am gwelwch. Yn wir y dywedaf wr thych / yr wylwch ac y kwynvanwch chwi / ar byd a law enycha. Chwychwi a tristeir / eythyr ych tristit a ðaw yn llemenyð. Gwraic wrth escor a vyð mewn tristit / can ðe wot hi awr. Eithyr wedi iðhi yscor ar yr etiueð / yno ny ðaw yn y chof am y drauel / rac mor llawen yw genthei eni dyn ir byd. A chwitheu yr o wrhon ych mewn tristit: eithyr mi a ymwelaf a chwi drachefyn / ach calon a lawe∣nycha / ach llewewenyð nys [kymer nep o ywrthych.* 1.544]

Y Pedweryð sul.

Yr Epistol.

* 1.545POp dawn daonus / a phop roð perfeith / syð o u∣chot yn descen o ywrth tad y goleuni / y gyd ar hwn nyt oes ys mutiat / neu wascawt ynchoeliat. Efe

oe ewyllys ehun an [ymðuc / * 1.546 a gair y gwirioneð / er bod o honam yn ryw gychwyniat y creatureu ef. Ac velly vymbroder caredigion / byðet pop dyn yn ðioc ar lit: Cans llit gwr ny weithreda gyfiownder geyr bron Deo. Erwyð paam rowch heibio pop budredi a [gormoð] drigioni / * 1.547 a derbynywch yn waredigenus yr yma droð a [blanwyt ynoch / yr hwn a ðichon iachau ych eneitieu.* 1.548

Yr Euangel.

IEshu a ðyuot wrth eu ðiscipulon.* 1.549 Yr owrhon yð as at hwn am anuones / ac nyd oes vn o hanoch yn gofyn ymy / y ba le yð ai. Eithyr am ymdidan o ho nof a chwi / yllanwað ych calon o tristwch. Eithyr mi ðoedaf y gwirioneð ychwi: may yn reit y chwi vy mynet i ymaith. O bleit onyd af vi ymaith / ny ðaw'r didan∣wr attoch. Ac os af vi ymaith mi ae danvonaf at∣toch. Ac wedy y del / yr argyhoeða e'r byd o pechat / ag o [iawnder / ac o varn.* 1.550 O pechat am na chredant ynof. O iawnder / am y ðaf at y tat / ac yn ol hyn nym gwelwch O varn / o bleit pennaeth y byd hwn a varnwyt weithi on. May genyf vi ettwa lawer o betheu yw dywedyt wr thych / eithyr ny ellwch chwi eu dwyn yr o wrhon: eithyr wedy y del ef yr hwn yw'r yspryt y gwirioneð ef ach ty∣wys chwi y pop gwirioneð.* 1.551 O erwyð na [thraytha ef o hono ehunan / namyn y petheu a glybu a draytha / a pe∣theu [y ðewot] a venaic ef y chwy.* 1.552 Ef am gogoneda vi / o bleit or meu vi y* 1.553 derbyn / ac e meneic ychwi. Pop ryw beth or eino y tat syð yn [veuvi: am hynny y dywedeis / * 1.554 or meuvi y derbyn / ac e meneic ychwi.

Y pymet sul yn ol y pasc.

Yr Epistol.

* 1.555BYðwch [weithyðyon y gair / * 1.556 ac nyd gwrandawe∣it / cann ych sommy ych hunain. O bleit o byð vn yn wrandawr ⁁ 1.557 ac eb vod yn weithredwr / tebic yw hwn i vn in edrych wyneb i oedran mewn [gwydyr:* 1.558 ac e a edrychawð arno ehunan / ac aeth ymaith / ac yn y van e ollyngawð dros gof pa weð ytoeð. Eithyr hwn a edry∣cho ym perfeith gyfreth y rhydit / ac a erys / hwn can nad yw wrandawr ancofus / eithyr yn weithyð gwaith / ef a vyð gwynvydedic [yn eu weithret.* 1.559 O byð yn ych plith vn tebic i vod yn ðevosionol / ac ef eb ffr wyno eu davot namyn gady yw galon gyfiliorny / o ver iðo i ðevosion. Y pur ðeuosion geyr bron Deo / yw hyn:* 1.560 [govwyaw] amðifeit a gwraged: gweðwon yn eu blinder / ae gad w ehunan yn ðivacul o ywrth y byt.

Yr Euangel.

* 1.561YN wir / yn wir / y doedaf ychwi: pa betheu by∣nac or a archoch ar y tat yn vy enw i / ef aedyry ychwi. Hyd hyn nyd archasoch chwi ðim yn vy enw i. Archwch a derbyniwch ony bo ych llew enyð yn gyflawn. Y petheu hynn a ymðiðeneis a chwi ar ðamegian: E ðaw'r amser pryd nad ymðiðanwy a chwi mwyach ar ðamegion / eithyr yn ofeu y mynnagaf ywch om tat. Y die hwnw yr archwch yn vy enw i. Ac nyd wyf vi yn dywedyt yð archaf vi ar y tat drosoch chwi Erwyð y tat ehun syð ych cary can i chwi vyccary i / a chredy vynewot i o ywrth ðeo. Mi ðaetha allan o ywrth y / tatac a ðeueis yr byd: drachefyn y gadawaf y byd ac yð

af at y tat. Eu ðiscipulon a dy wetsont wrtho: Wele / yr owrhon yð wyt ti yn ymðiðan yn eglur ac nyd wyt yn dy wedyt v n ðamec. Yr owrhon y gwyðost ti peth / ac nyt re it yt ymofyn o neb a thi: Wrth hyn y credwn may o ywrth ðeo yd eutheist. Iesu a atebað yðynt: Yr owrhon yð ych yn credy. Nych af yr [awr yn agos / ac yr owrhon wedy dewot / y'ch goysceryr powp ir eino / ⁁ 1.562 ac y gedwch vi yn v nic: ac eto nyd wyf yn vnic / can vot y tat y gyd a myvy. Y petheu hynn a ðywedeis wrthych / yn ny chaffech chwi dangneðy f••o bleit yn y byd y kewch drallod / eithyr ky∣merwch cysur ⁁ 1.563 myvy a orch vygeis y byd.

Die-Iou dyrchauael.

Yr Epistol.

Y Lliver cyntaf (Theophilus)* 1.564 a wnaythom or oll petheu a ðechreoð Iesu eu gwneythyd ae dyscy ir popul / hyd y dyð ykymer wyt ef y vyny / we∣dy daroeð iðo drwy'r yspryt glan orchymyn ir [Apostolon / y rei a etholysei / * 1.565 ac ir rei yr ymðangosesei ehun yn ðyw wedy iðo oðev (a thrwy lawer o arwy ði∣on) yn weledic yðynt tros ðeuugain die yr ymdidanoð ac wynt / y gorchymynawð yðynt nad elynt ymaith o Caerselem / o nid aros o honynt ar aðewit y tat / rhwn (eb yr ef) a glywsoch y cenyf vi: O bleit Ieuan yuteu a vaptyðiað a dwfyr / chwithe a vatydir ar yspryt glan / [nyd ynol llawer or dyðieu] hynn.* 1.566 Ac yno wedy eu de∣wot ynghyd eu go vynason iðo can ðywedyt: Arglwyð ae yr amfer hynn yd ad vryn dy teyrnas i Israel: Ef a ðy uot wrthynt: Nyd chwi pieu gwybot yr amsereu na 'r

oriau y rein a osodes y tat yn y allu ehunan: eithyr chwi ðerbiniwch nerth wedy del yr yspryt glan arnoch / a chwi vyðwch testion i mi yn Caersalem / a hevyd yn oll Iuda iah / ac yn Samaria / ac hyd yn cithaw y ðayar. A gwedy iðo ðywedyt y petheu hyn ac a wyntwy yn edrych / y dar∣chavwyt ef / * 1.567 ac wybren ae [dargymerth oe golwc wy. Ac val yð oyðynt yn * 1.568 tremio parth ar nef ac ef yn myned nychaf ðeu wr yn sefyll yn eu emyl mewn gwisc can∣neit / pwy rei hevyd a ðy wetsont: Hawyr o Galil / pa se fyll a wnewch y n edrych parth ar nef? Yr Ieshu yma yr hwn arðervyniwyd ir nef / velly y daw yr vn moð ac a gwelsoch yn mynet ir nef.

Yr Euangel.

* 1.569IEshu a ymðangoses ir vn ar-ðec mal yð o yðynt yn eisteð i vwyta / ac a edliwioð yðynt eu ancredi∣niaeth / a chaledwch calon / can na credessent y rei ae gwelsont ef wedy 'r kyuody. Ac ef a ðyuot wrthynt / D'ewch [rhyd y byd oll / a phrecethwch yr Euangel i pop creatur:* 1.570 y nep a credo ac a vaptyðir a iacheir: ar nep ni's credo / avernir.* 1.571 Ar arwyðion a [canlyn pwy] cre∣dant vyð y rein: Yn vy enw i y vwriant cythreuliait all an / wy a ymðiðanant a thauodeu newyðion / wy a yr∣rant ymaith seirph: Ac od yfant dim marwol / ny wna eniwet yðynt: Ar y cleifion y dodant eu ðwylo / ac wy ant yn iach. Ac velly wedy yr Arglwyð ymðiðan ac wy∣nt e derbyniwyt ir nef / ac yð eisteðawð ar ðeheu Deo. Ac wynt aythant ymaith ac a precethasont ym pop lle: ar Arglwyð yn cydweitho ac yn cadarnhay yr ymadroð drwy [arwy ðion yn arganlyn.* 1.572

¶Y sul yn ol y dyrchavael.

Yr Epistol.

TErvyn ar pop peth syð yn agos:* 1.573 am hyny synnwy∣rwch a gwiliwch yngweðie: Ac o vlayn pop peth byðet cariat goastatal y cenwch ew gylyð:* 1.574 o bleit cariat a [doa liaws o pechoteu.* 1.575 Byðwch letuygar yw gylyð: eb rwgnach. Megys y derbynyawð pawp y dawn / cyfrannet ac ereill / mal llywodraythwyr diwyd ar amryw rat Deo.* 1.576 Os ymðiðan vn [ymðiðanet mal ymðiðanion Deo / os * 1.577 gwasanaythy a wna vn / gwa∣sanaythet megys or nerth a roðo Deo ⁁ 1.578 ynny volianner Deo ym pop peth / drwy Ieshu Christ: ir hwn y bo gogo∣niant a chyuoeth yn oes oesoeð. Amen.* 1.579

Yr Euangel.

GWedy del y dyðanwr / rhwn a ðanuonwyf vi ych∣wi y can y tat / (ys ef yspryt y gwirioneð / yr hwn a ðeillia o y can y tat) ef e a testiolartha o hono vi.* 1.580 A chwithe a testolaythwch can ych vod or dechreuat y gyt a mi. Y petheu hyn a ðywedeis wrthych / * 1.581 rac ych [rwystr∣er. Wynt ach escomunant chwi: Ac e ðaw yr amser / pwy bynac ach llaðo chwi / y tybia [iðo aðoli Deo.* 1.582 A hynn a wnant y chwy / can nad adbuont y tat na myvy. Eithyr y petheu hyn a ðywedeis ychwy / ynny vaðylioch pan ðel yr amser am y petheu hynny i mi eu dywedyt ychwy. Ar petheu hyn ny ðywedeis ychwi or dechreuat / can vy mod i y gyd a chwych wi.

¶Y sul-gwyn.

Yr Epistol.

* 1.583A Gwedy kyflowny y dec die a deugain / yð oeðent wy oll yn vn meðwl yn yr vn lle. Ac a ðaeth [sain] yn ðysymwth or nef / * 1.584 mal gwyntiat a wel chwyrn / ac ac a lanwoð yr oll tuylle yð oedent yn eisteð. Ac a ymðangoses yðynt tauodeu rannedic / * 1.585 mal yn [dan / ac a eistedawð ar pop vn o naðunt: ac eu llan wyt vowv or yspryt glan / ac a ðechreusont ym ðiðan athauodeu ere ill / megys y dodes yr yspryt yðynt parably. Ac yð oeð yn preiwiliaw yn Laerselem Iudeon / gwyr devosio∣nal / o pop genetleth or sawl ynt y dan nef. A gwedy da∣roeð ⁁ 1.586 y llefeiyd hwn yð aeth y lliaws yckyt ac y sannað arnaðunt / can vot pop vn yn eu clywet wy yn ym ðiðan yn eu davodieith ehunan. Chwitho a ryue ðy a wnaeth powp / can dywedyd wrth eu gylyð. Wele a nyd Galile it yw rein oll or ynt yn ymddiðan? A phaðelw yð ym ni yn eu clywet pop vn y priawð dauodieith a eun gan wyt? Parthieit / a Medeit / Elamieit a rein ym yn [pres∣wiliaw ym-Mesopotamia / * 1.587 a Iudaiah / Cappadocia / Pontus ac Asia / * 1.588 Phrygia a Pamphylia / [Egypt ac yn randiroeð Lybia tua Cyrene / a * 1.589 dieithreit / ny ae clyw∣sam wy yn [traythy ywn tauodeu euhunain petheu mo∣wrion Deo.* 1.590

Yr Euangel.

* 1.591A Eshu a ðyuot wrth eu ðiscipulon: o cherwch vyvy cadwch vyccorchymynon / a mi a dysyvwy ar y tat / ac ef a ðyro ðyðanwr arall ych wi / mal yð aros ef

y gyd a chwychwi yn dragyuyth: sef yspryt gwirioneð yr hwn ny ðychon y byd e ðerbyn: can yr byd na wyl ef / ac nad edwyn ef. Chwch wy ae adwaynoch ef / cane vod ef yn aros y gyd a chwi / ac ynoch y vyð. Ny adawaf vi chwchwy yn amðiveit mi a ðawaf atoch. Etwa ar ben ychydic / ar byd ny'm gwyl [yno:* 1.592 a chwchwi am gwel∣wch. Cans vyw vyuy / a vyw vydwch chwithe. Y die 'r not hwnw y gwybyðwch chwi may yn vym-tat yð wyf vi / a chwchwi yn of vi a myvy yno chwithe. Y nep syð am gorchymynon i ganto ac ew cadw / ef e am car i. Ahwn am caro i / ef ae cerir y can vymtat i: a myvy ae caraf ef / ac a ymðangosaf-vy hun iðo.* 1.593

¶Die-llun y sul-gwyn

Yr Epistol.

PEtr a agores i eneu ac a ðyuot:* 1.594 yð wyf yn deallt vot yn wir nad ydyw Deo yn ðerbyniwr wynep eithyr ympop genetleth bynac y nep ac ofna ef / ac a weithreda gyfiownder / a vyð cymradwy y canto.

Chwchwi a wydoch yr ymadroð a ðanuones Deo i plant yr Israel can precethy tangneðyfdrwy Iesu Christ yr hwn syð Arglwyð ar pop peth: ys yr hwn ymadroð a aeth drwy oll Iudaiah / (can gychwyn yn gyntaf yn-Galil gwedy 'r vetyð a precethað Ioan) mal yr [* 1.595 irawð Deo Ieshu o Nazareth drwy'r yspryt glan ac a nerth / yr hwn a dram wyoð can wnethyr daony ac iachay goar sangedigion y can ðiavol / cans Deo oeð y gyd ac efo. Ac yð ym ni yn testion o pop peth or wnaeth ef yngwlad yr Iuðeon / ac yn Caersalem: yr hwn a laðasont wy ac a

crocason ar bren. Hwn a gyuodes Deo y trydydyð dyð ac ae dodes i ym ðangos nyd yr oll popul / namyn ir te∣stion rac etholedicion y can ðeo / sef y nyny y rein a gyd∣vwytysom ac a gydyfesom ac efo / gwedy iðo gyuody o veirw. Ac ef a orchymynoð y nyny pregethy yr popul a thestolaythy may ef / yw'r hwn a ordeiniwyd y can Deo yn vrowd wr y bywion ar meirw. Y gyd a hwny may'r holl prophwyti yn dwyn testolaeth / may drwy i enw ef y derbyn powp or a creto yndaw vadeueint pechoteu. Tra ytoeð Petr yn traythy y geirieu hynn / * 1.596 y [syrthy∣awð yr yspryt glan ar powp a * 1.597 wiandawysent y prece∣th. A sanny a wnaeth arnunt wy / o creðyf yr ewaydiat rein oeðynt yn credy / cynniuer a ðaethent y gyd Petr / er wyð tywallt hefyd ar y kenetloedð ðawn yr yspryt glan. O bleit wynt ae clywsent wy yn ymðiðan a thauodeu ac yn mawrhay Deo. Yno yð atebawð Petr: A ðichon neb [waharð dwfyr / * 1.598 mal na vady ðier y rein or a derby niasont yr yspryt glan megys nyny? Ac a archað eu ba∣dyðyaw yn enw yr Arglwyð. Yno yr ervyniasont iðo aros serten o dydyeu.

Yr Euangel.

* 1.599VElly y carawð Deo y byd / ynny ðodes e vn-map oni bo y bawp a credo na choller / namyn caffael [bywyd tragyvythol.* 1.600 Can na ðanuones Deo eu vap yr byd y varny 'r byd / eithyr oni iachaer y vyd drw yðo ef. Y nep a cred ynto ef ny vernir. Ar neb ny chred a varnwyd hayach / can na chredawð yn enw vn-map Deo. A hynn ywr varnedigaeth / can ðewot y goseuni ir byð a chary o ðynon y tywyllwch yn vwy na r goleuni

o erwyð bod eu gweithredoeð wy yn ðrwc. O bleit pop vn yn gwneuthy drwc syð gas ganto y goleuni: ac ny ðaw [at y] goleuni / rac argyhoedy eu weithredoeð.* 1.601

Pwy a weithredo wirioneð / a ðaw ir goleuni onid y bo eglur eu weithredoeð may yn Deo eu gweithredwyt.

Die mawrth.

Yr Epistol.

PAn glybu'r Apostolion y oeðynt yn Caersalem ðaruot i Samaria derbyn gair Deo / * 1.602 wy a ðan∣uonasont attunt Petr ac Ieuan. Pwy rei wedy y∣ðynt [ðescen a weðiasont drostunt ar ðerbyn o naðunt yr yspryt glan.* 1.603 O bleit hyd hynn ny ðaythei ef ar yr vn o naðunt / eithyr eu beðydiaw a wnaythit yn vnic yn enw Ieshu Christ. Y no y gosodasont wy eu dwyla arna∣ðunt / ac wy a gymersont yr yspryt glan.

Yr Euangel.

YN wir / * 1.604 yn wir y dywedaf ychwi hwn ny ðaw y mywn drwy ðrws corðlan y deueit / eithyr dringo fforð arall / may gwillat a lleitr yw hw nw.* 1.605 Hwn a ðaw y mewn [drwy'r] drwsyw bugail y deueit. I hwnnw yð agor y drysawr / ar deueit a wrandawant ar e lef: Ae ðeueit [priawt] a eilw e er∣byn eu henw / ac aeu tywys allan a wna.* 1.606 A phan ðanuo no eu ðeueit priawt allan / yða e oe blayn wy ar deueit ae canlyn ef erwyð yðynt adnabot i lef. Y dyn dieithyr ny chanlynant / ond ffo a wnant o ywrtho / can nad adway∣nant lef [dieithreit.* 1.607 Y ðamec hon a ðyuot Ieshu wrth∣ynt

ynt: ac wyntwy ny wyðent pa veth oeð hyn a ðywetsei ef wrthynt. Y no y dyuot Ieshu drachefyn wrthyn•• Yn wir / yn wir mi a ðyweda•• ychwi / Myvy yw drw•• y de∣ueit. Pawp (ey nuwer a ðaythant om vlayn!) gwillieit ynt a llatron / eithyr y deueit ny wrandwyson arnaðunt. Myvy yw'r drws: try wo viodaw nep i mewn / e bydi cadwedic / ac e ðaw y mewn ac allan / ac a gaiff porva. Y gwillat ny ðaw onid y willianta / y lað ac y ðistryw. Myvy a ðeueis y gahael o hanynt vywyt / ac er cael o hanynt yn ehaylaythach.

¶Die sul y trintot

Yr Epistol.

* 1.608YN ol hyn / yð edrycheis a nychaf ðrws yn ago∣ret yn y nef / ar llef gyntaf a glyweis oeð me∣gis i vtcorn / yn ymðiðan a myvy / can ðywe∣dyt:* 1.609 [Escen] yma / a mi a ðangosaf yt y petheu a vyð dir eu gwneuthyt yn ol hyn. Ac yn y v••n yð euts e∣is yn yr yspryt. Ac wele / eisteð va wedy'r ofot yn y nef / ir ar yr eisteð va vn yn eisteð. A hwn oeð yn eisteð / oeð gynhebic o ðrych i vaen Iaspis ac y vaen Sardius / ac en vys oeð o ogylch yr eisteð va / yn gyntebic o ðrych i Smaragdus. Ac yngogylch yr eisteð va yðoeð pedeir eisteðva ar vgain: ac ar yr eisteð vaen ped war henuriad ar vgain yn eisteð / gwedy eu gwisco mewn gwiscoeð gwynion / ac yð oeð gantunt am eu penneu coronau aur.* 1.610 Ac or eisteð vay deilliawð [melit a tharaneu] a lle∣feu ac yð oeð saith * 1.611 llucern o tan / yn lloscy geyr bron yr eisteð va / y rein ynt saith yspryt Deo. A rac bron yr eisteð

va yð oeð⁁ 1.612 mor o wydyr yn gyffelyp i risial / ac yn cenol ac o amgylch yr eisted va / yð oeðent penwar aniual yn llawn llygail ymblayn ac yn ol. Ar aniual cyntaf oeð yn tebic i leo: ar ail aniual oeð tebic i lo: ar trydyð aniual oeð tebic i ••ryr [yn cheder.]* 1.613 Ar pedwar aniual oeð y pop vn chwech oden yn y amg••l••h / ac oe mewn yn llawn lly∣gait. Ac nyd aeðynt yn cael llonyð dyð na nos / can ðd∣ydyt: Sanct / Sanct / Sanct / Arglwyð Ddeo hollgy∣uoetha wc / rhwn a vu / yr hwnyw / ar hwn / yð ar ða∣wot. A gwedy daroeð yr auiueilieit hynny roðy gogo∣niant ac anrydeð a bendith i hwn oeð yn eisteð ar yr ei∣steðva (ys id vyw yn oes oesoeð) y ped war henuriat ar vgain a syrthy isont ir llawr rac bron hwn oeð yn eisteð ar yr eiste o va ac eu aurydeðeson hwn ya yd vyw yn oes oesoeð / ac a vwriasont eu coronau rac bron yr eisteð val can ðoedyt: Teilwng wyt Argl wyð y ðerbyn anrodeð a gogoniant / a nerth: cans ti a creaist pop peth / ac er mwyn dy ewyllys diyð ynt / ac eu creawyt.

Yr Euangel.

YDd oeð dyn or Pharisayon / ae enw yn Nico∣demus pendevic ymplith yr ••uðeon.* 1.614 Hwn a ða eth at Ieshu liw nos ac a ðyuot wrtho: Rabbi nyny a wyðam dy vod ti yn [athro] wedy de∣wot o ywrth Deo:* 1.615 Can na ðychon nep wneuthy ryw* 1.616 arwyðion yð wyt ti yny wneythyd any vei vod Deo y gyd ac ef. Ieshu a atebawð ac a ðyuot wrtho: Yn wir / yn wir / mi dywedaf yty: any enir vn o u chot / ny all ef welet teyrnas Deo Nicodemus a ðyuot wrtho: Paðe∣lw y [dychon ef vynet y groth y vam a geni drachefyn?* 1.617

Ieshu a atevawð: Yn wir / yn wir / mi ðoedafyty: o ðie∣ithyr i vni eni or dwfyr ar yspryt ny ðychon ef vynet y mewn y teyrnas Deo.* 1.618 Y peth a [anet] or enawt / ys yd gnawt: ar peth a anet or yspryt / ys yd yspryt. Na ryueða ðoedyt o hanof wrthyt y byð dir ywch eni o y uchot. Y gwynt a chwyth lle yr ewyllysa / a thi ae clywy ef: eithyr ny wyðost o ba le y daw / nag y ba le yða. Delly y may pop vn a anet or yspryt. Nicodemus a atebawð ac a ðy∣not wrtho: Pa ðelw y dychonhyn vot? Ieshu a atebawð ac a ðyuot wrtho: Awyt tiynathro yn Israel ac ni wy∣ðog y petheu hynn? Yn wir / yn wir y doedaf wrthyt: y peth a wydam a ðywedwn / ar peth a welsam a testolay∣thwn: an testolayth ny derbyniwch. O threitheis i pethe dayarolion ychwi / ac ny chredwch / paðelw o thraythaf ywch petheu nefolion / y credwch-chwi? Ac nyd escen∣nað nep ir nef / o ðieithyr hwn a ðescennað or nef / ys ef map y dynyr hwn ye yd yn y nef. A mal y dyrchavað Moysen y sarph yn y difieith / velly y ma'n ðir y vap y dyneu ðyrchavael / ynny vo y pop vn a cred ynto ef / na choller onid caffael bywyd tragyvythol.

¶Y sul cyntaf ar ol sul y Trintot.

Yr Epistol.

* 1.619YCaredigion / carwn powp eu gylyð / o bleit o ðe o yð han-yw cariat. A phop vn a gar / anet o ðe o / ac a edwyn ðeo. Y nep ny char / nyd edwyn e ðeo: canys Deo id cariad. Ar hynyð ymðango∣seo cariat Deo arnam / can i ðeo ðanuon i vn-map ir byd / hyd oni allem vyw trwyðaw. Ar hynn y may cari∣at

/ nyd o erwyð cary o honain ni ðeo / n'eithyr erwyð i∣ðaw ef en cary ni / a danuon eu vap yn [aberth] tros e∣wn pethate.* 1.620 Dyccaredigion / o charað Deo nyny velly: nineu a ðylyem cary pop vn y gylyð. Ny ys gwelawð nep ðeo er oed. O charwn powp en gysyð / y may Deo yn aros ynom / ae cariat syð perferth ynom. Wrth hyn y gwyðam envot yn aros ynto ef / ac ef ynom ni: o bleit i∣ðo roðy y nyny oe yspryt. A nyny a welsam / ar ym yn testolaythy / ðaiuron or tat y map yn [ceidwat ar y byt.* 1.621 Pwy vynac a aðef vot Iesu yn vap Deo: y may Deo yn aros ynto ef / ac ynte in Deo: A nyny adnavuam ac a crediffam y cariat ys yd y can Deo y nyny. Deo id cariat: ar nep id yn trigo mewn cariat / ys yd yn trigo ynnuw / a Deo ynto ef. Yn hynny may cariat yn perfeith ynam / vod genym obaith ⁁ 1.622 ðyð varn: o bleit vegys y may ef / ve∣lly yð ym ni yn y byd hwnn. Nyt oes ofn [yn-cariat:* 1.623 ei∣thyr cariat perfeith a vwrw allan ofn / o bleit mewn ofn y may cythrwvyl: Y nep a ofna / nyd yw yn perfeith mewn cariat. Carwn nineu efo / am iðo ynteu en cary ni or blayn. O dywait nep: mi a garaf ðeo / ac yn casay e vrawt / celwydocyw. Cans yr hwn ny char e vrawt a welawn / paðelw y car e ðeo or ny wel. Ar gorchymyn hwn a gawsam y ganto ef: ir nep a garo ðeo / iðo cary evrawd hefyd.

Yr Euangel.

YDd oeð ryw wr [goludoc a oeð yn gwisco por phor a seidan / * 1.624 ac yn kymeryd ivyd [yn wych ac* 1.625 yn llawen beunyð.* 1.626 Ac yð oeð ryw gardotdyn ae enw yn Lazar / yr hwn oeð yn * 1.627 [gorweð

geyr llaw eu porth yn gorn wydsyd yn chwenych cael eu porthy ar briwyson a syrthynt o y ar vort y goludoc. ⁁ 1.628 Eithr dawot a wneth y cwn a llyfy eu cornwydyð ef. Ac e ðamwynioð i Lazar varw a chael e ðwyn can aggelon i vonwes Abraham. A marw a wnaeth y goludoc / ae glaðy a wnaythpwyt. A phanytoeð yn yffern mewn poeneu / e kyuodes eu olwc ac e gweles e Abraham / yn y pello yno / a Lazar yn y vonwes / ac a lefawð / ac a ðyuot: Y tat Abraham / trugarha wrthyf: ac anvon La∣zar / onidrocho vlayn eu vys mewndwfr / ac oyry vym tavod / cans im poenir yn y flamm hon. Ac Abraham a ðyuot: Havap / coffa gymeryd o honoti dy ða yndy vy∣wyd / yn gyffelyp ac y kymerth Lazar y drwc. Ac yr owr hon y [dyðanir ef tithe a poenir.* 1.629 Ac eb law hyn oll may y * 1.630 diff wys mawr rom ni a chwi wedi osot / mal y bo yrei a ewyllysent ðewot o yma atoch chwi / na allont: ac ny all ant wy o yna dramwy atam ni Ac ef ðyuot: Mi atoly∣gaf yt dat e ðanuon ef y tuy vym-tat (o bleit may i mi pemp broder) i testolaythy yðynt hyd na ðelont wy ir [poenva hon.* 1.631 Abraham a ðyuot wrtho: May gantunt Moysen ar prophwyti / gwranda want arnunt wy. Ac ef a ðyuot wrtho: Nag e y tat Abraham: eithyr pedawei vn vn or meirw attunt / wynt a ediueirient. Ac ef a ðy∣uot wrtho: A ni wrandawan wy ar Moysen ar Pro∣phwyti / ny credent wy chwaith pe cyuodei vn o veirw.

Yr ail sul yn ol sul y Trintat.

Yr Epistol.

NA ryueðwch broder / kyd casaa 'r byt chwchwi. Nyni wyðain ewn ysmuto o varwolaeth i vy∣wyd / can i ni gary y broder.* 1.632 Y nep ny charo e v∣iawd y may ef yn llaw. yðioc. A chwi wyðoch am pop llawriðyoc / nat oes bywyt tragyvythol yn aros ynto. Wrth hynn y dcallysom y cariat / am iðo roðy i [eneit tro som ni / * 1.633 a nyny a ðyiyem roðy ewn eneidieu tros y bro∣der. Ar nep a vyð a golud y byd yma ganto / ac o gwyl e brawd ac cisie arno / a chau eu [emyscaroeð] o ywr∣thaw / paðelw y may cariat ar ðeo yn aros yn hwnw?* 1.634 Vym-plant by chain / na charwn ar air / ne ar danod∣namyn ar weithred a gwirioneð.* 1.635 Wrth hyn y gwyðom ewn hanyw o wirioneð / o bodlawnwn ewn caloneu yn y olwc ef. Cans os en caloneu a veun arnam / may Deo yn vwy naen calon / ac a wyr pop peth. Yncredicion / od en calon ny vain arnam / yno yðym angobeith ar ðeo: A pha beth bynac a archom / a gawn y ganto: can y ni ca twe orchymymon a gwneythy pop peth syð ða yn y o∣lwc ef. A hyn yw i orchymynef / ar y nyny c••edy yn enw y vap ef Ieshu Christ / a chary pawp en gylyð / mal y do des ef orchymyn. Ar nep a gatwa y orchymynau ef / id yn aros ynto ef. Ac wrth hyny gwyðom e dod ef yn a∣ros ynom / nyd amgen na thrwy'r yspryt a rodes ef y nyny.

Yr Euangel.

RYw wr a wnaeth swpper mawr / ac a * 1.636 ohoðes lawer / ac a ðanvones ewas ar bryd swpper y ðywedyt wrth y••ei a ohaðesit. Dewch: o bleit yr owrhon y may pop peth yn parawt. A phop vn y gyd oll

a ðechresont wneuthy'd escus. Y kyntaf a ðyuot wrtho: mi brynais [vro] ac y may yn angenreid i mi vynet yw welete / * 1.637 atolwc yr * 1.638 catw [vi yn escusotol. Ar ys all a ðy not mi brynais pemp [iau] o ychen / * 1.639 ac yð wyf vi yn my net ew * 1.640 yrovi wy: attolwc catw vi yn escusotol. Ar ys all a ðyuot: mi a priodeis wreic / ac am hynny ny allaf vi ðewot Ar gwas a ymchoelað / ac a venagoð yw ar glwyð y petheu hynny. Yno y digiawð gwr y tuy / ac e dyuot wrth e was: Does ymaith yn * 1.641 vuan / yr heolydð a rhyd ystrytoeð y dinas / adwc i mi a mywn yma y tlo∣don / ar * 1.642 efryðon ar clophionn / ar deilion. Ar gwas a ðyuot: Arglwyð e ðarvu mal y gorchymyneist / ac may etwa le. Ar arglwyð a ðyuot wrth y gwas: Does allan ir prif-fyrð ar caeu / a chympell wy y ðewot y mewn / oni gyflowner y tuy meuvy. O bleit mi ðywedaf ych∣wi / na [vlasayr vn or gwyr hynny or a ohaðwyt vy swpper.* 1.643

Y trydyð sul yn ol sul y Trintot.

Yr Epistol.

* 1.644YMðarostyngwch pawp yw gylyð / canymgw∣lymmy mewn gestyngeidrwyð meðwl. O ble∣it Deo a wrthlað y beilchion / ac ir gestyngedigi one dyry * 1.645 rat. Am hynny ymostyngwch y dan * 1.646 nerth llaw ðeo / oni ðyrcha chwchwi pan ðel yr amser: can vwrw ych oll o val arnaw ef: o blleit ef e ys yd yn o valus trosoch. Byðwch sobron / gwilwch: o bleit ych gwrthnebwr diavol / mal lleo yn rruo ys yd yn rodiaw o amgylch can ceiso ryw vn yw lyncky: Yr hwn a wrth∣leðwch

/ yn ðwysyon yn y slyð / can wybot vot yr vuryw poenedigaetheu yn dygwyðo ych brodoriaeth / ••yð yn y byd.* 1.647 A Deo yr [oll rat pwy an galwað ni yw dragyvy∣thal ogoniant drwy Christ Ieshu gwedy (ywch oðev y∣chydic) ef e ach * 1.648 perfeithia a chynhelieth cedernit / a gosa∣il. Iðo ef bo'r gogoniant ar llywodraeth yn oes oeso∣eð. Amen.

Yr Euangel.

YNo yð oeð yr oll Tollwyr ar pechaturieit [yn dynesau atto ef y wrando arnow.* 1.649 A murmur a wnaeth y Pharyseit ar gwyr llen / can ðoedyt ••f a ðerbyn pechaturieit / ac a gydvwycy ac wynt. Ac ef a [ðyuot y ðamec hon wrthyut / can ðywe∣dyt: Pwy * 1.650 ðyn] o honoch chwi a chant o ðeueit ar ••lw ••ac o chylle vn o naðunt) a ny ad ef y namyn vn pempu cain yn y diffeith / ac a gorða yn ol hon a golles / any ••affo chi? A gwedy iðo hi chaffael / * 1.651 ef hei [gesit ac eu escwydeu yn llawen / a phan ðe••ywduy / ef a enw am i garedigi∣on y cyd ae cymydogyon / can ðoedyt wrthynt. ••yd awe∣nychwch a neyny / can i mi cahael y ðauat veuvy / y golly sei. Mi ðoeda•• y chwi / may velly y byð llew••nyð yn y nef [aruch of vn pechatur yn dyuot ir iawn yn vwy nag ar uchaf / namyn vn pimp•• cam iownion / * 1.652 y rei i yd oes eisieu arnunt ðewot yr lawn. Nepwy wreic a dec grot ar hi elw / o choll hi vngrot / ai y oleu hi cann wyll ae es cupo'r tuy / a•• cheisio yn van wy•• hyd any chaffo?* 1.653 A gwc dy••ðhi hi chael / hi eilw am hi chareseu a hei chymydoge∣seu can ðoedyt. Kyd / aweny chwch a myvy / can i mi ael vycgrot y goyllyswn. Velly y doedaf y chwi y byð llewe∣nyð

yngwyð Angelon Deo / uch pen vn pechatur yn dewot ir iawn.

¶Y pedweryð sul.

Yr Epistol.

* 1.654YDd wyf vi yn [bwrw nad ynt poenedigetheu * 1.655yr * 1.656 amser yma yr owrhon / yn teilwng or y go goniant a ðiguðir y nyny. Cans dyual edry∣chiat y creatur yn edrych am ðiguðiat meidon Deo: o bleit bot y creatur yn ðarostyngedic i wageð nyd yn ewyllysgar eithyr er mwyn hwn ae ðarostyngað me∣wn gobeith.* 1.657 Erwyð yr vnryw creatur a cyðheir [o y can caithiwet llygrydigaeth / y rydit gogoniant meibion Deo. O bleit gwyðom vot pop creatur yn cyduchenei∣dio ac yn cyd dolurio a nyny hyd yr o wrhon: ac nyd e yn vnic / * 1.658 eithr nyny pwy [syð genym ðecwm yr yspryt / ym heuyd ewnhunam y nuchene idio ynom enhunain / can edrych am y mabwyseth prinedigaeth ewn corph.

Yr Euangel.

* 1.659BYðwch trugarogion / megys ac y may ych tat yn trugaroc. Na varnwch / ac ny'ch bernir. Na var∣n wch neb yn argyoeð / ac ny'ch bernir yn argyoeð Gollyng wch ac ich gollyngir. Dodwch ac dodir ych wi Mesur da / dwys a wed'yr syscwyt / ac yn mynet trosað / a ðodant yn ych monwes. Cans ar vn mesur ar y me∣suroch / y mesurir ychwy. Ac ef a ðyuot ⁁ 1.660 ðamec wrthynt A ðychon y dall / tywys y dall? A ny syrthiant eulldeu yn y foss? Nyd yw'r discipul uch pen i athro: Pawp vn a

vyð perfeith / mal eu athro.* 1.661 Paam y gwely y gwelltyn [yn-golwc] dy vrawt ac am y trawst syð yn y golwc * 1.662 priawt] nyd wyt yn meðwl? Neu paðel wy gelly ðoe∣dyt wrth dy brawt / y brawt / gad i mi vwrw allan y gwe¦lltyn y•• id yn dy ol wc / a thydyed welet y trawst ys id yn dy ol wc dyhun? Y ssuciol / bwrw allan y trawst oth o∣lwedy hun yn gyntaf / ac yno y cai [welet vwrw allan y gwelltyn ys y•• yn gol wcdy vrawt.* 1.663

Y pempet sul.

Yr Epistol.

KYd ymsyniwch pawp a chyd ymoðef wch / * 1.664 byð wch brawdgar a thrugarogion can vod yn hynaws / ac nyd dody drwc tros ðrwc / ne [ymgenieu] tros ym genigu: eithyr yn gwrth wynep / bendithio o han••ch:* 1.665 can wybot may i hyn ych galwyt sef y etiveðy o honoch y vendith. Cuis y nep a ewyllysa cary bywyt / a gwelet dy ðeu da / attalieit i dauot o ywrth ðrw / a eu we vuseu rac yðynt parably brad. Gogwyðet o y weth ðrwc a gwna∣et ðatceiset tangne dyf / a dylynet. Cans [gorwc] yr Ar∣glwyð ar y cyfio wnon / ae glustieu yn eugwði.* 1.666 Tra∣chefyn wynep yr Arglwyð ar y rei yn gwneythy dryge. Aph wy yw ach dryga / tra vyðoch yn dylyn daoni? Ac o go ðefwch er cyfio wnder gwyn ych byd.* 1.667 Ac nac ofn∣wch [y gyr-ofn wy] ar na'ch tralloder eithyr santeiðriwch yr Arglwyð ðeo yn ych caloneu.

Yr Euangel.

* 1.668YNo y darvu / ar dyrva yn [pwyso ato y wran∣do ar air Leo / * 1.669 ac yð oeð ef yn sesyll yn cmyl llyn Genazareth / ac e welawð ðwylong yn lefyl wrth y llyn / ar pyscolwyr a ðescennysont o honynt / ac oeð ni yn golchy eu rhwyteu. Ac ef a drin∣gawð i vnor llongeu (hon oeð eino Simon) ac a ar∣choð * 1.670hi [chychwyn y chydic oywrth y * 1.671 tir / ac ef a eiste da∣wð ac a dyscwð y [icrvoeð allan or llong.* 1.672 Panpeidi∣awð ef ac ym ðiðan / e ðyuot wrth Simon: * 1.673 Gwthia] ir dyfndwr a bwriwch ych rwyteu y [veisio. A Simon a atebawð / * 1.674 ac a ðyuot wrtho: Y * 1.675 siywyawdyr ni a po∣enasom yn hyd y noc ac ny ðaliasem ni drm / etwa / ar dy air di / mi a vwriaf y i wyt. A gwedy yðynt wneythy'd hyn / * 1.676 wy a [gydvrisa son liaws mawr o pyscot. Ae rwyt a rwygoð: Ar wy a amneidiason ar y cyveillon (a oeðyn yn y llong arall) y ðewot ew helpy. Ac wy a ðaythant ac a lanwasant y ðwy long / * 1.677 hyd ynny oeðynt yn [boðy.] A phan welawð Simon Petr hynny e * 1.678 dygw ydawð ilawr wrth linic'r Ieshu / can ðywedyt: Arglwyð does ymaith o ywrthyf / cans dyn pechatur-ydwyf.* 1.679 O bleit yð oeð ef wedy sanny arno / ac ar pawp oyðynt y gyd ac efo / can veiscyat y pysc a ðaliesynt. Ac velly y daroeð y Iaco ac y Iouan meibon zebedi [cymydithion i Si∣mon.* 1.680 Ac Ieshu a ðyuot wrth Simon: Nag ofna / * 1.681 yn ol hyn y byðy yn dala dynion: Ac wy a ðycsont eu llongeu ir tir / ac a adawsont pop peth / ac ae canly nysont ef.

Y chwechet sul.

Yr Epistol.

A Ny wyðoch chwi may cyniuer o honam a vadiði∣wyd yn Ieshu Christ / * 1.682 en badyðio ni yny varwola∣eth ef? Wrth hyny ewn cydelaðwyt gyd ac efo trwy vedyð ir varwolaeth: om bo maly ryuodwyt Christ o veirw / velly y nyny hefyd rodiaw mewn newyðwch [bucheð.* 1.683 O bleit os gwnaythpwyt ni'n planwyð trwy gyffelyprwyð i varwoleth ef: ac velly y byðon ynplan∣wyð y cynodiat: can wybot hyn / nyd amgen na chyd cro ci yr henðyn einom ac ef o / onyd yspediai corph y pechot / mal y bo y ni mwyach na wasnaythom pechot. O bleit hwn a vn varw a iawn wyt o yam pechat. Ac o buam ni veirw gyd a Christ / yð ym ni yn credy y byðom vyw y gyd ac ef / can yny wybot y Christ wedy cyuody o vei∣rw / na byð marw mwyach: Angeu nyd arglyðiaytha arno ef mwyach. A channe varw / marw a wnaeth vn waith o bleit pechat:* 1.684 ac o ran iðo vyw / byw y may [i ðe∣o. Velly chwchwi hefyd / bwrywch ych bod ych hunain yn veirw hayach tu ac at pechat / ac yn vyw i ðeo trwy Ieshu Christewn Arglwyð.

Yr Euangel.

IEshu a ðyuot wrth eu ðiscipulon:* 1.685 any byð yn ehe∣laythach yr iawnder einoch nag iawnder eino'r gwyrllen ar Pharyseit / ny ðew'chwi y deyrnas nef. Chwi a glywsoch mal y dywetpwyt wrth y rei hen: Na lað: pwy bynac a laðo / euoc vyð o varn: Eithyr myvy a ðywedaf ychwi / may pwy bynac a ðygio wrth e vra∣wd / e vyð yn euoco varn. Pwy bynac a dywelo Raka wrth e vrawd / a vyð euoco cyncor. A phwy bynac a ðy∣weto ynvyd / e vyð euocitan yffern. Ac wrth hynny /

pan offrymych dy roð ar y allor / ac yna dewot ith cof vod can dy vrawd ðim yn dy ervyn / gado yna dy roð geyr llawr ylliar / a does ymaith yn gyntaf a chymod ath vrawd / ac yno dy••et ac offryma dy roð. Kyt vna rot ath withwynevwr ar vry•• /* 1.686 ira vych [ar y fforð ti ac ef pan na bo yth wrthwyne••wr dy roðy yn llaw'r * 1.687 ynat / ac ir ynat dy roðy at y gwasanaythwr / ath ðanuon ir car∣char. Yn wir mi ðoedaf yty: na ðeuy allan o yno / hyd a∣ny the••ych yr hatling eithaw.

¶ Y seithvet sul.

Yr Epistol.

* 1.688YDd wy vi yn doedyt yn ðynawl / er mwyn gw∣endit ych cnawd. Megys ac y ••oðysoch ych ay∣lodeyn [weison y aflendit ac anwireð or anwi¦reð vwygy••yð:* 1.689 velly yr owrhon rodwch ych aylodeu yn weison i gifiawnder ar [santeiðrwyð. O bleit pan oy∣ðech yn weison y pechot yð oyðech chwi yn tyðon o y wrth cyfiawnder.* 1.690 Eithyr pa ffrwyth oeð genwch yno / yny petheu yðynt yr owrhon ych gwarthyuðio? O bleit ter∣vyn y petheu hynny yw angeu. Ac yr owrhon yð ych chwi yn ryðion o ywrth pechot / a gwedy ych pery yn weison Deo / ac ach ff••wyth genwch ar santeiðrwyð / ar tervyn yn vywyt tragyvythawl: Canis gobrwyon pe∣chat / vyð angeu: a dawn Deo yw'r vywyt tragyvy∣thawl: trwy Christ Ieshu ewn Arglwyð.

Yr Euangel.

YN y dyðieu hynny pan ytoeð [••yrf a dramawr a eb cantunt dim ew vwyta:* 1.691 Ieshu a alwað* 1.692 eu ðiscipulon ataw / ac a ðyuot wrthynt: Yð∣wy vi yn tosturio wrth y tyrua / o bleit maent wy er ys tridie yn aros gyd a myvy / ac nyd oes ganthunt ðim yw vwyta: Ac o gellyngaf vi hwynt ar eu cethlwnck yw tai / wy [loysynant ar y forð.* 1.693 O bleit rei o naðynt a ða∣ythant o bell. Ac ateb a wnaeth eu ðiscipulon iðo: O ba le y cahae ðyn vara yma yn y diffeithwch / y vorthy y rein? Ac ef a o vynnoð yðynt. Pa sawl torth syð geno wch? wyntwy a ðywetsont / Saith.* 1.694 Ac e [orchymynað ir tyr fa eisted ar y ðayar. Ac ef a gymerth y seith torth / a gwe dy yðo ðiolch / e torres ac e dodes ew ðiscipulon / ew ge∣sot geyr y bronwy. Ac wyntwy ae gcsodysont geyr bron y tyrva. Ac yð oeð ganthunt ychydic pyscawt vychain: ac wedy iðo * 1.695 vendithio / e barawð esot y reini hefyd geyr eu bron. Ac wyntwy a vwytesont / ac a gawsont digon: Ac wy gymersont or [briwon oeð yngwedill / saith bas gedeit.* 1.696 A rei a vysent yn bwyta oeð yncylch pedeirmil ac ef ae gellyngawð wy ymaith.

Yr wythvet sul.

Yr Epistol.

Y Broder / yð ym ni yn ðyletwyr nyd ir cnawd / * 1.697 y vyw yn ol y cnawd. Cans os yn ol y cnawd y y byðwch vyw / meirw a wnewch. Ac os * 1.698 ar ys¦pryt y lleðwch wcithredoeð y cnawt / byw a wnewch. O bleit cyniuer a dwyser can yspryt Deo / y rein ynt * 1.699 vei bion Deo. O erwyð ny ðerbynyswch chwi yspryt ceithi wet drachefyn ar ofyn / namyn chwi ðerbynysoch yspryt

* 1.700 mabwyseth / ðrwy'r hwn y llefwn / Abba y tat. Yr vnryw yspryt seð yn cyttestolaythy an yspryt ni ewn bot in veibon Deo. Ac os ym yn veibon / yð ym yn etive ðion heuyd:* 1.701 sef [etiveðion Deo / a chyd etiueðon a Christ Os nyny a gyd o ðefwnac ef / ynny bo i ni en lyðogone ðy ac ef.

Yr Euangel.

* 1.702Y Moglwch [rac y geuprophwyti / y rei a ðant a∣toch yngwisc deueit / * 1.703 eithyr o y mewn yð ynt yn vlaiðieu rraipus.* 1.704 Wrth eu ffrwyth yð aðneby∣ð wch wy. A glasca rei [rawnwin] o yar ðrain? ne ffi∣cus o yar * 1.705 yscall? Velly pop prenda a ðwc ffrwyth da: a phren drwc / a ðwc frwytheu drwc. Ny ðychon pren da ðwyn frwytheu drwc: na phren drwc ðwyn frwytheu da. Pop pren nys dwc frwyth da a torir ir llawr / ac a vwrir yntan. Erwyð paam / wrth eu frwytheu yr ad∣nabydwch wy. Nyt pwy bynac a ðywet wrthyf / Argl∣wyð / arglwyð a ðaw y mewn y teyrnas nefoð namyn pwy a wna ewyllys vymtat yr hwn yw yn y nevoeð.

Y Nawvet sul.

Yr Epistol.

* 1.706NY vynnaf ychwi vod yn anwybod vroder pa ðe lw yð oeð ewn tadeu oll y dan wybren ac yd ath∣ant wy oll ðrwy'r mor / * 1.707 ac eu badyðwyd oll [ym Moysen yn yr wybren / ar mor / ac a vwytysont * 1.708 oll yr vn bwyt ysprytol / ac a y vysont oll yr vn ðiot ysprytol. Canys wy a yvysont or vn garaic ysprytal yr hon oeð

ew canlyn: ar garaic ydoeð Christ. Eithyr llawer o na∣ðunt nys bu cymradwy can ðco: o bleit eu bwriwytwy ilawr yn y diffeith. Y rein oyðynt ynai wyðion y nyny pan na bo y nyny vod yn chwanogion i ðryc retheu / me gys ac y chwenychysont wy. Ac na vyðwch ðelw-aðol∣wyr / mal y bu rei o nðaunt wy / megys y may yn escrive netic: Eisteðawð y popul y vwyta ac y yvet ac a gyuody sont i chware. Ac na ymhalogwn mewn godineb / mal ymhalogawð rei o naðunt mewn godineb / ac a syrthi∣awð mewn vn diwarnot teirmil ar vcain. Ac na phro∣vwn Christ / megys ac y provasont rei o naðunt / ac ew divethwyd can seirph. Ac na vurmurwch megis ac y murmurasont rei o naðunt wy / ac ew dyvethwyt y can y ðyvethyd. Y pethe yn oll yn atwyðion a ðygwyðoð yð ynt: ac ynt weðy'r escriuenny er rybyð y nyny / ar bwy y syrthiawð tervyne yr oesoeð Velly hwn a tebic y vot yn sefyll edrychet rac cwympo. Nyd ymafloð yno-chwi o ðieithyr provedigaeth ðynawl. Eithyr ffydlawn yw Deo / pwy ny ad ych provi y tuhwnt y hyn ac alloch: ei∣thyr arvnwaith ar provedigeth e gwna ef ðyben [p'oð y gall och aros* 1.709

Yr Euangel.

IEsu a ðyuot wrth eu ðiscipulon:* 1.710 yð oeð neb gwr goludoc ac iðo [tuy-lywyawdyr / * 1.711 a hwn a athrod wyt ac ef / mal pedarvyset iðo * 1.712 oyscar i ða ef. Ac ef a elwys arno ac a ðyuot wrtho: Beth yw hyn a glywaf vi am dan at ti? dyro gyfri oth tuy-lywodraythy. Y tuyly wadyr a ðyuot ynto chunan. Pa beth a wna vi ran vod ðy arglwyð yn dwyn y tuylywodrayth o yarnaf?* 1.713 [Cla∣ðy ny allaf / a chardota syð gywilyð genyf. Miwn beth

a wnaf / pan droser vi allan or tuylywodraeth oni bo y∣ðynt vymderbyn ew tai. Ac yno wedy iðo alw atto pop vn o ðyledwyri Arglwyð / ef ðyuot wrth y cyntaf: Pa veint a ðyly vy Arglwyð ytty? Ac a ðyuot: Cant tunell o oleo. Ac ef a ðyuot wrtho: Kymer dy lyuer / ac eisteð ar vrys / ac escrivenna ðec a deuucain. Yno y dyuot wrth vn arall: Pa veint o ðlet syð arnatti? Ac ef a ðyuot: Cant [crynoc o wenith.* 1.714 Eðyuot wrtho: kymer dy lyuer ac yscrivenna ped war-ugain.* 1.715 Ac a-volawð yr Argl∣wyð y tuylywyawdyr enwir / am iðo wneythyd yn call:* 1.716 O bleit callach ynt meibon yr [oes hon yn eu * 1.717 ryw na meibon y goleuni.* 1.718 A mi a ðoedaf wrtych: Gwnewch i chwi ych hunain garedigion or [Mammon] enwir / o∣ni ðerbyniant chwchwi yr lluestaitragyvythal.

Y decved sul.

Yr Epistol.

* 1.719TV ac at am petheu yspritawl (vroder) ny vynn∣wn y chwi anwybot. Chwiwyðoch may cenetlo∣eð oeðech / * 1.720 ac yn mynet at deiweu [mution mal ych twysit. Erwyð paam mi vynnaf i chwi wybot / nad oes nep yn ymðiðan drwy yspryt Deo / yn calw Ieshu yn escommunbeth. Ac nyd oes nep a * 1.721 ðychon ðywedyt may Ieshu yw'r Arglwyð o ðieithyr ðrwy'r yspryt glan. Y may * 1.722 amravaelon ðonieu / ettwa yr vn yspryt. Ac am ravael wasanaytheu / ar vn Arglwyð id. Ac amrava∣elion [weithredy / * 1.723 eithyr yr vn Deo / yn gweithredy pop peth ym pop peth. Y bob vn y roðir eglurwch yr yspryt / * 1.724 er lleshaat. I vn i roðir ðrwy'r yspryt ymadroð doeth

ineb: I arall y roðir ymadroð gwybiðieth / yn ol yr vn yspryt: I arall ⁁ 1.725 ffyð ðrwy'r vn yspryt:* 1.726 I arall [ðonieu iachau / ðrwy'r vnryw yspryt: I arall * 1.727 gweithredy gall uoeð. I arall prophetolieth: I ⁁ 1.728 arall gohanion yspryto∣eð: I arall amryw tauodeu: I arall ðec ngl tauodeu. Ar oll petheu hyn a weithreda yr vnryw yspryt yn tra∣ny [yn priawt mal yð ewyllysa.* 1.729

Yr Euangel.

AGwedy iðo ðawot yn agos at Caersalem / pan we∣lað y dinas / e wylað arnhei' can ðoedyt:* 1.730 A phe gwy bysyt ti ac ar y diernot hwn einot / y pethe a perthyn ar dy heðwch / ti a ovalyt yn vwy. Eithyr yr owrhon eu maynt yn guðietic o ywrth dy lygait. Cans e ðaw'r dy∣ðieu arno ti / ac y bwrw dy elynion glawð yn dy ogylch ac ith amgylchynant / ac ith oarchaeant o pop parth / ac ith wnant yn llawr vaes / ath plant syð ynot: Ac ny a∣dant ynot [vaen ar vaen / * 1.731 can nad adway nost * 1.732 amser dy * 1.733 ymwelat. Ac ef aeth y mywn ir templ / ac a ðechreod vwrw allan y rein oyðynt yn gwerthy ynthei / a rei oy∣ðnt yn pryny / can ðoedyt wrthynt: Escrivennwyt / Y tuy meuvy / yw tuy y gweðio: a chwchwi ae gwnay∣thoch e yn ogof llatron. Ac e ae dyscawð wy beunyð yn y templ.

Yr vnvet sul ar ðec.

Yr Epistol.

Y Broder / * 1.734 am yr Euangel a [euangeleis ywch / * 1.735 a'r hon a ðerbyniesoch / yn yr hon yð ych yn se∣fyll / athrwy hon ych iacheir: yðwyf vi yn mane¦gu

ychwy pa voð y pregetheis i ehi ychwi / od ych ew [cha cw / any chredysoch yn over.* 1.736 O bleit yn cyntaf / mi ðode∣is ywch'y peth a ðerbymeis / paðelw y bu varw Ieshu Christ tros ewn pechateu / yn ol yr escrivennau / ae gla∣ðy ef / ae gyuody y trydyð die / yn ol yr escriuennau / ae welet o [Cephas ef / * 1.737 ac yno or deuðec. Ac wedy hynny e gwelpwyt can vch pen pempcent broder ar vnwaith / o bwy rei y may llawer yn aros hyd heðiw / a Rei gwedy * 1.738 hunaw. Gwedy hyny yð ymðangoses ef i Iaco ac yn ol hynny yr oll Apostolon. Ac yn olaf oll yð ymðango∣sað y myvy megys i antempic. O bleit myvy yw'r llei∣af or Apostolon / * 1.739 yr hwn nyd wyf [aðas im calw yn A∣postol / ebn i mi * 1.740 erlyn ar [Eccleis Deo: Eithyr trwy rat Deo / yð wyf hyn ydwyf:* 1.741 Ae rat ef ys id yno vi / nyt ath yn o ver: eithyr yn ehelaythach nagwyntwy oll y llafu∣reis: nyd myvy hagen / eithyr Rat Deo is id y gyd a my∣vy. Can hyny pwy vn bynac ae myvy ae wyntwy velly yð ym yn precethy ac velly ycredyssoch.

Yr Euangel.

* 1.742CHrist a ðyuot y ðamec yma wrth rei oeð ae coel ar∣nunt chunein eu bot yn iawnion / ac yn diystyry ere ill. Deu wr a escenesont ir templ i weðiaw / vn Pharysat / ar ys Tollwr. Y Pharysat oe sefyll a wedi∣awð mal hyn wrtho ehunan: Deo / yð wyf yn diolch yt∣ty / nad ydwyf mal y may dynion ereill / yn Reipwyr / yn ankyfiownon / yn orðerchatwyr / neu mal y may'r To∣llwr hwn. Yðwyf yn vmprydiaw ðwywaith yn yr wyth nos: yð wyf yn decimy cymeint oll a veðaf. Ar Tollwr yn sefyll o hyrbell ny ⁁ 1.743 ðyrchavei nae lygait parth or nef eithyr curo eu ðwyvron can ðoedyt / Deo

trugarha wrthyf pechatur. Mi ðoedaf ichwi / e ðescen∣nað hwnew duy wedy eu gyfyo wny yn vwy na'r ys all. O bleit pop vn a ymðyrchaif a ostynger: A hwn a y∣mest wng a ðyrchefyr.

Y deuðecvet sul.

Yr Epistol.

KYfryw [obaith ys yd genym drwy Ieshu Christ ar Deo / * 1.744 nyd o herwyð ewn bod ni yn aðas oho∣nam* 1.745 ewn hunain i veðwl dim mal o honam ewn∣hunain / eithyr dwn aðustab ni id o Deo / yr hwn awn aðasað ni yn [vynystreit y Testament newyð / nyd * 1.746 ar y llythyr namyn ar yr espryt: Cans y llythyr a lað / ar ys∣pryt a vywocka. Od id i vynistriat angeu / trwy lythy∣reu wedyr escriveny ym main / vod mewn gogoniant / mal na allent plant yr Israel tra edrych ar wynep Moy∣sen can ogoniant eu wynep (pa ogoniant oeð ðarvode∣dic) paðelw na byð yn hytrach [ministriat yr yspryt me∣wn gogoniant?* 1.747 Cans od id ministriat y varn yn ogoni∣ant / mwy o lawer y ragora ministriat Iownder yngo goniant.

Yr Euangel.

AC Ieshu aeth ymaith o [vro Tyrus a' Sidon / * 1.748 ac a ðaeth hyd yn emyl mor Galil trwy cenol cy ffinyð y Dectref.* 1.749 Ac wy a ðucson atto vn byðar [ac ac at tal doedyt arno / ac a ervynieson ar iðo * 1.750 osot i law arno: Ac wedy iðo i gymeryd ef or neilltu [allan or tyrva / * 1.751 ef estennoð eu vysseð yn eu glustieu:* 1.752 ac a poyroð / ac a gyf∣erðawð

erðað ae davot / ac e edrychað yr nef ac a ucheneidawð can ðoedyt wrthaw: hipatha / ys ef yw hynny / ymagor. Ac yn y vanyð ymagorað eu glustieu / yð ymellyngað rwym eu dauot ac ef a ðaeth i ðoedyt yn groyw: Ac ef or chymynað yðynt na ðywedynt i nep. Ond pa vwyaf e gorchymynei ef yðynt ehelaythach o lawer aros-hynny y manegasont wy / can ðoydyt.* 1.753 Tec y gwnaeth ef pop peth: yr byðair y par ef glywet / ac ir mution ðywed yt.

Y trydyð sul ar ðec.

Yr Epistol.

* 1.754I Abraham ac ywhad ygwnethpwyt ygaðeweidon. Nyd yw ef yn doedyt / Ac yw hadeu megis am law er / eithyr dy had / megys am vn / yr hwn yw Christ Hyn a ðoedaf / am y gyfreith'rhon a ðethreod yn ol y tu hwnt y pedwarcent a dec ar ucain o vlynyðeð / * 1.755 nad yw hi yn tori ar awturtot y [Testament a oeð mewn aw∣turtot trwy Deo tu ac Christ / er * 1.756 gwneythy'd yn ano∣lo y gaðewit.* 1.757 O bleit os [or gyfreith y may'r etiveði∣eth / nyd ynteu or gaðewit. Eithyr Deo ae roðes i Abra∣ham wrth aðewit. Can hyny i pa peth y may'r gyfreith? Er mwyn [sarhaedeu] y gesod wyt ehi (hyd oni ðelei yr had (y bwy'gwnethpwyt yr aðewit iðo) gwedy hi ordei∣naw trwy angelion yn llaw y kyfryngwr.* 1.758 Kyfryngwr nyd yw ryng vn: a Deo ys id vn. Canhyny a yw'r gyfre ith yn erbyn aðeweidion Deo?* 1.759 [Na ettit. O bleit pe roðe sit kyfreithy allei vywocky / dinam oeð y ceffit Iownder trwy'r gyfreith. Eithyr yr * 1.760 yscrythur a gaya wð pop peth y gyd y dan pechot / oni roðity gaðewit wrth ffyð Ie¦shu Christ yr sawl a credant.

Yr Euangel.

GWyn eu byd y llygait a welant y petheu a welwch chwi.* 1.761 O bleit mi ðoedaf ichwi / may llawer o pro∣phwyti a visei ða gantunt welet y petheu a welw chwi / ac ny welsant / a chlybot y petheu a glywch / ac ny chlybysont. Ac wele / vn or cyfreith wyr yn cyfody yn i se syll ac yn y provi ef / can ðoedyt: Athro / pa beth a wnaf vi er meðianty bywyt tragyvythal? Ac ef a ðyuot wr∣tho / Pa beth a escrivennwyt yn y gyfreith? pa ðelw y darlleny? Ef a atebað ac a ðyuot: Car dy Arglwyð De o oth oll eneit / ac oth ollnerth / ac oth oll veðwl: ath cy∣mydawc mal dy ehunan. Ac ef a ðyuot wrtho: Atebeist yn iawn: Gwna hyn / a thi vyðy vyw Eithyr ef e yn e∣wyllyfy ymgyfiowny ehunan / a ðyuot wrth Ieshu: A phwy yw vyccymydoc? Ieshu a atebað ac a ðyuot: Yð oeð gwr yn [descen] o Caersalem i Hierico ac a syrthy∣oð llatron arno / pwy a ðucsont i ðillat o y am dano / * 1.762 A gwedy yðynt i wnethyr ef yn archollon / yð athant yma ith / can eu ady ef yn haner marw. Ac a ðamwyniað da wot offeirat y weret y fforð honno / a gwedy iðo i we∣let / ef aeth heibo. A Samareit wrth forðoly / a ðaeth a∣to: a gwedy iðo i welet / e rysynoð yn i calon ac a nesaoð ac a rwymod i archollion ef / can tywallt ynthunt oleo a gwin: Ac ae dodes ef aruchaf i [yscrupl ehunan / * 1.763 ac ae duc ef i letuy cefredin / ac ae * 1.764 dirprwyawð. A thranoeð wrth vynet ymaith / e dynnað ðwy geinoc / ac ae dodes yr lletuywr / can ðywedyt wrtho: Kymer i cur ef / a pha beth bynac a dreuly y gyd a hyn / pan ðelwyf drachefyn mi ae talaf yty. Velly pwy or tri hyn a tybygy di vot yn cymydoc y hwn a syrthyoð llatron arno? Ac ef a ðyuot:

Hwn a ðangosoð trugareð iðo. Yno y dyuot Ieshu wrtho: Kerða a gwna dithe yr vn ffyuyt.

Y pedweryð sul ar ðec.

Yr Epistol.

* 1.765MI a ðoedaf / Rodiwch ynyr yspryt / ac na [orphen nwch] chwant y cnawd.* 1.766 O bleit y cnawt a chwe nych yn erbyn yr yspryt / ar yspryt yn erbyn y cna wt: A rei hyn a ymwrthnebant ae gylyð / mal na alloch wneuthyd y petheu bynac or a ewyllysoch. Ac os tywy∣sir chw: y can yr yspryt nyd ydych chwi y dan gyfreith.

A gweithredoeð y cnawt ynt eglur / ac wyntwy yw'r y rei hyn:* 1.767 Gorðerchyat [puteindra / aflendit / anlladr∣wyð / delw-aðoliat / swynion / gelyniaetheu / cynnen / gwynvydy / yngeinieu / amravaelion / ymrysonion / cen vigenneu / * 1.768 llaðiadeu / methdot [ynyd / ar cyffelyp petheu hynn: am pa petheu y rac ðoedaf ywch / megys ac y rac ðoedeis / na chahant y sawl y wnelont y kyfryw petheu veðyanny teyrnas Deo. A ffrwyth yr yspryt yw cariat / llawenyð tangneðyf / ammyneð / hynowsrwyð / dao∣ni ffyð-lled neisrwyð temporeidrwyd.* 1.769 Yn erbyn y cy∣fryw nyd oes cyfreith. Y rein ynt eino Christ / a croce∣sont y cnawt / y gyd ae wynyeu ae chwanteu.

Yr Euangel.

* 1.770AC a ðamwyniawð ac Ieshu yn mynet i Caersa lem / ac ef a ðaeth tros cenol Samaria a Galile ia: Ac val yð oeð ef yn mynet y mewn i pentref e gyfar∣vn ac ef ðec wyr ar clwyf gohanol arnunt / y rein a sa∣fasont

o hirbell / a dolefain a wnaethont can ðoedit: Ie¦su y llywyadyr trugarha wrthym. A phan weles ef wy ef a ðyuot wrthynt: Ewch ac ym ðangosoch yr offeireit. Ac e ðarvu / ac wynt yn mynet y maes eu glanhay. Ac vn o naðunt pan welws ðarvot i lanhay / a ymchwe∣lws / ac a llef uchel y dodes ogoniant y ðeo / ac e syrthyoð ylawr ar y wynep wrth eu draet ef / can ðyolch iðo: A hwn yma oeð Samarit. Ac Ieshu a atebað ac a ðyuot: Any lanhawyd dec? A pha le may'r naw? ⁁ 1.771 Ny chahad or a ðelynt drachesyn y roðy gogoniant y ðeo / o ðieithyr yr estrawn hwn. Ac ef a ðyuot wrtho: Kyuot / does yma ith / dy ffyð ath achaoð.

Y pymthecvet sul.

Yr Epistol.

CHwi welwch veint y llythyr a escrivennais i atoch am llaw vy hun.* 1.772 Cynniuer a ewyllysont [wneu∣thy'd wyneb yr mwyn y cnawt / * 1.773 y reini ynt ych cy∣mell y bery anwaydy arnoch / yn vnic rac gorvot yðynt oðev blinder er [croc Christ.* 1.774 O bleit y Rei yð ys y en∣waydy arnaðunt nyd ynt wy yn cadw y gyfreith: ••••t•• yr bod yn ða gantunt ych bod chwi yn mynny enwaydy ar noch / er mwyn yðynt cael balchio yn ych cnawd. Na at two Deo i mi or balchio o ðieithyr yncroc ewn Argl∣wyð Ieshu Christ / ðrwy'r yr hwny crogwyt y byd y myvy amyvy yr byd. O bleit yn Christ Ieshu nyd oes dim nerth mewn enwadiat na dienwaydiat / namyn me∣wn creature newyð. A phwy rei bynac a ðylynant y Re ol hon / bo tangneðyf arnaðunt / a thrvgared ac ar Isra¦el

Deo. Am syd yn ol / na yrret neb vyvy mewn poen: o bleit yð wyf yn dwyn yn vyccorph note yr Arglwyð Ieshu. Rat ewn Arglwyð Ieshu Christ a vo y gyd ach yspryt chwi vroder. Amen.

Yr Euangel.

* 1.775NY ðichon dyn wasanaythy dou arglwyð: o bleit o chasaa ef vn ef a gar ys all: neu o glyn ef wrth vn / e a ymwrthyd ar ys all: Ny ellwch chwi wasa naythy Deo a [Mammon.* 1.776 Am hynny y doedaf ychwi / na vyð wch o valus tros ych bywyt / pa beth a vwytaoch neu pa peth a yvoch / na thros ych corph / pa peth a wisc∣wch. A nyd yw'r bywyd yn vwy n'ar bwyt? ar corph yn vwy n'ar [wisc?* 1.777 Edrychwch ar * 1.778 ehediait y nef / can nad ynt wy yn heheu nac yn mety / nac yn cynnull y ew yscuporeu:* 1.779ac y ma'ych tat ys it yny nefoeð yny [bwy∣do wy. A nyd ych chwi yn vwy nac wyntwy? A phwy vn o hanoch kyd tra-veðylio a ðichon angwanegy vn [cuvyð ar eu veint?* 1.780 A phaam y govalwch am wisc? De lwch ar lili y maes / paðelw yðynt yntyfy / nyd ynt w'yn llavurio nag yn nyðy. Ac yn wir mi ðoedaf i chwi am * 1.781 Selef yn ew oll ogonantna bu ef mor [wiscedic ac vn o Rein.* 1.782 Ac velly / o dillada Deo lyseun y maes yr hwn ys id heðyw / ac evory y bwrir yr * 1.783 ffwrn. A nys gwna ef e∣roch chwi yn vwy o lawer chwich wi ar [ychydic ffyð? Ac am hynny na o valwch / * 1.784 can ðoedyt. Payfwn / ne pa ymwiscwn? O bleit yr oll petheu hyn a ymovyn cenetlo∣eð. E a wyr ych tat ys yd yn y neuoeð / vod arnowch ei∣sieu yr oll petheu hynn. Am hynny yn gyntaf ceiswch teyr nas Deo ae chyfiownder / ar oll pethe hyn a roðir ywch.

Ac na o valwch tros trauoeð cans y dyð tranoeth a o va∣la trosto ehunan. Digon y ðiernot y ðrwc ehun.

Yr chwechet sul ar ðec.

Yr Epistol.

YDd wyf yn erchi arnawch nad ancyffurer chwi o rann vymtrallodeu i trosowch pa yw ych go goniant.* 1.785 Er mwyn hynn y camaf vycglinieu ar tat ewn Arglwyð Ieshu Christ / o y wrth pwy y may tadogeth pop peth a cnwir yn y nef ac yn y ðayar / oni bo iðo roðy y chwi yn ol golud i ogoniant / er ych cadaruhau mewn nerth drwy y espryt yn y dyn o y mewn: mal y trico Christ ðrwy'r ffyð yn ych caloneu / gwedy ych gwreiðio ach dysyly [yn-cariat / mal y gall∣och ðerbyn y gyd ar oll saint / pa yw y lled ar hyd / * 1.786 ar dw fynder / ar uchter / a gwybod y goruchel cariat gwyby∣ðieth o Christ / * 1.787 mal ych kyflo wner a [llawnllonet Deo. Iðo ef pwy a ðichon wneythy'd pop peth yn v wy llawn lloneit n'ac yð archom ne'y meðyliom yn ol y nerth ys yð yn gweithio ynom / * 1.788 y bo'r gogoniant yn yr [eccleis trwy Christ Ieshu yn yr oll genetletheu yn oes oesoeð.

Amen.

Yr Euangel.

AC e [ðyscennwys i Ieshu vynet y ðinas a elwit Na im / * 1.789 ac aeth * 1.790 swrn o eu ðiscipulon y gyd ac ef a thyr∣va vawr. A gwedy iðo ðawot yn agos at porth y dinas: Wele ðwyn allan vnmap mam yn varw / a hon oeð yn weðw / a llawer o popl y dinas oeð y gyd ac yhi.

A phan welað Ieshu yhi / e tosturiað yn y calon wrthei / can ðoedyt i ði: Nag wyla: Ac aeth yn nes ac a gyfyrdoð ar elor: ac wyntwy oeð yneu ðwyn / a safasout. Ac ef ðy uot: y gwas ieuank / wrthyt y doedaf.* 1.791 [Kyuol.* 1.792 A hwn a vysei varw a eisteðawð ac a ðechreod * 1.793 ymðiðan / ac e au dodes ac i vam. E gymerth powp ofn at wynt a roðy sont ogoniant i ðeo / can ðoedyt: E gyuodes Prophwyt mawr yn cwnplith / * 1.794 a Deo a [ovwyawð eu popul. Ac aeth y gair yma am dano ar lied tros oll Iudaia / a thros gwbyl or goror.

Yr seithvet sul ar ðec.

Yr Epistol.

* 1.795MYvy carcharor yr ⁁ 1.796 Arglwyð / a ervyniaf ywch rodio yn teilwng y galwedygaeth ych galwyt / mewn pop gestwngeiðrwyð a lled∣neisrwyð / y gyd ac ammyneð da / can ymðioðeu ae gy∣lyð trwy cariat / a bod yn astud y catw vndab yr yspryt drwy rwymiat tangnedyf. A bod yn vn corph ac yn vn yspryt / megys ych galwyt yn vn obaith ych galwedigeth Vn Arglwyð ys id / vnffyð / vn betyð / vn Deo / a that pop peth / a thrwy pop peth ac y noch pawp.

Yr Euangel.

* 1.797AC a ðamnynioð ac Iesu yn mynet i tuy vn or Pha ryseit pennaf y v wyta bara / * 1.798 ar y dyð [Sabbath: ac wyntwy oy ðynt yn eu ðysgwyl. A ll'yma ðyn yn glaf or * 1.799 [dropsi / geir y vronef. Ac Ieshu atebawð ac a ðyuot wrth y cyfreithwyr ar Pharisieit can parably:

Ae ryð iachay ar y Sabboth? A thewy a wnaython wy. Ac ef ac cymerawð ac a iachawð / can i ellwng ymaith. Ac ef a atebað wrthynt ac a ðyuot:* 1.800 Pwy o hanoch chwi y syrth i [asin ne eu ych mewn pwllac yny van ny chyn ef allan ar y dyð sabboth? Ac ny * 1.801 allent wy ateb yðo ynghy∣lch y petheu hynn. Ac ef a ðyuot at ðamec yr gohaðwyr / wrth iðo ðaly paðelw yð oeðent wy yn ethol yr eisteð∣leoeð uchaf / can ðoedyt wrthynt: Panith ohoðer can neb i neithior / nag eisteð yn yr eisteðle uchaf / rac bod vn an∣rydeðusach na chydy weðy'r ohað y canto / a dawot (o hwn ath ohodes ti ac ef) a doedyt wrthyt: dyro le i hwn: ac yno dechrey o honot trwy gywylyð gymeryt y lle isaf: Eithyr pan ith ohoðer does ac eisteð yn y lle isaf o ni bo pan ðel hwn ath ohodes iðo ðoedyt wrthyt: Y car / eisteð yn uch i vynyð. Yno y byð moliant ytty yngwyð y rein a vyðant yn cyd eisteð a thi: Cans pawp ae dyrchaif ehu nan / a ostynger: a hwn a ymestwng a ðyrchevir.

Yr wythvet sul ar ðec.

Yr Epistol.

YDd wyf yn diolch im Deo yn oastat tros y gras a roðwyt ychwi trwy Christ Iesu / * 1.802 can ympop peth ðarvod ych cyuoethogy chwi trwyðo ef / ympop gwybyðieth / * 1.803 megys y cadarnhawyd te¦stolaeth Christ ynoch / mal nad ydych [yn ol o vn dawn oll / a chwi yn aros ymðangosiat ewn Arglwyð Ieshu Christ / yr hwn ach cadarnha chwi hyd y dyweð / yn [diar¦gioeðion yn dyð ewn Arglwyð Ieshu Christ.* 1.804

Yr Euangel.

* 1.805A Gwedy clybot or Pharyseit ðarvot i Ieshu o yste gy y Tsaðukeit / wynt a ymgynullesont yr vnlle / ac a ymo vynnað vn o naðunt ac ef o (a hwnw ydo eð ðoctor or gyfreith) ac ae provawð ef can ðoedyt: A∣thro / * 1.806 Pa vn yw'r gorchymyn [mawr] yn y gyfreith? Ac Iesu a ðyuot iðo:* 1.807 Kery dy Arglwyð ðeo [yn dy] holl ca∣lon / ac yn dy clleneit / ac yn dy oll nerth. Hwn yw'r gor¦chymyn mawr ar pennaf: Ar ail syð cyffelyp i hwnw: Kery dy cymydawc mal tyhun. Y ny ðau orchymyn hyn y [croca] yr ellgyfreith ar Prophwyti.* 1.808 A gwedy ymgy∣null or Phariseit ynkyd / yð ymofynnoð Iesu ac wynt can ðoedyt:* 1.809 Pa beth a tybygwch chwi am Christ? map y pwy [ydyw?] Wy a ðoetsont wrtho: map y Dauid. Ac ef a ðyuot wrthynt: A phaðelw y may Dauid yn yr ys∣pryt yn y alw ef yn Arglwyð iðo can doedyt? Dywe∣dwe yr [Ion] wrth vy orglwyð i eisteð ar vymdeheu hyt o ni osotwyf dy efynion yn vamk ith traet.* 1.810 Ac o gal∣wað Dauid ef yn Arglwyð iðo / paðelw y may ef yn vap iðolac ny lyvasað vn (or dyð hwnw allan) ymgwe¦stiony dim ac ef mwy.

Y nawet sul ar ðec.

Yr Epistol.

* 1.811HYn yma a ðoedaf ac a testiolaythaf drwy yr Ar∣glwyð / na bo ychwi mwy rodio megis ac y rodia cenedletheu ereill / ymgwageð eu meðwl / pan yw ew pwyllwed'yr tywylly / ac wyntwy wrdy mynet yn estronio ny vucheð ðywol / can yr anwybydieth syð yn∣thunt

/ a chan ðallineb eu calon / * 1.812 pwy rei wed'yr [keulo mewn] drigioni a ymroesont y anlladrwyð er gweithre dy pop ryw aflendit yn vn-chwant. Eithyr ny ðiscysoch chwi ðysceidaeth Christ velly: O chlywsoch o y wrtho / ac o ych dyscwyt ynto / y megys ac y may y gwirioneð yn Ieshu (yn ol yr ymðygiat or blayn) gosot heibo yr hen ðyn yr hwn a lygrir yn ol y chwanteu cyfeilornus: Ac ymad∣newyðy yn yspryt ych meðwl a gwysco dyn newyð / * 1.813 yr hwn yn ol Deo a [crewyt] mewn kyfiownder a gwir santeiðrwyð. O bleit paam / dodwch heibi∣aw y [geu / ] a dywedwch wirioneð pawp wrth i gymy\dawc / cans aylodeu ym yw gylyð.* 1.814 O llitiwch na phe∣chwch: Na vachlutet haul ar cwch llit / ac na rowth * 1.815 le y caplwr. Hwn syd yn llatrata na latratet mwyach: ei∣thyr yn hytrach llavuriet can weitho ae ðwyla y peth syð ða / mal y bo ganto yw roi y hwn y bo eisieu arno. Na ðeuet vn [gair brwnt allan och geneu / * 1.816 eithyr hwn a vo da er adeiladeth / pan vo rait / oni ro ðo rat / ar y rei'n a vo'n gwrando. Ac na thristawch ar yspryt glan Deo i trw'yr hwn yr [hynotwyt] chwi erbyn dyð y prynedi∣geth. Pop chwerweða [vroch] a llit / a rruat / * 1.817 a chabl bu∣rier ymaith o ywrthych y gyd ac oll ðrygioni.* 1.818 Byðwch yn hynaws wrth eu gylyð / can vod yn trugarogion / * 1.819 ac yn cymwynasgar megys ac y dodes Deo ðawn ywch [trwy] Christ.

Yr Euangel.

IEshu a ðringawð yr llong ac a ðaeth tros y mor / * 1.820 yw ðinas ehunan. Ac wele wy a ðucsont ato wr arparlys / yn gorweð mewn gwely. Aphan we∣lawð

Ieshu y ffyð wy / e ðyuot wrth y claf or paralys: Ymðiriaid vap / cans dy pechateu a vaðeuir yty. A ny∣cha y dwetson rei or gwyr llen ynthunt euhunain: May hwn yn caply. A phan welawð Ieshu eu meðylieu e dy∣uot: Paam y meðyliwchi ðrigio ni yn ewch calonneu? Pa vn hawsach e ðywedyt / e vaðeuwyt yty dy pechate ae dywedyt / kyuot a roda? Ac er mwyn cahel o hanoch wy bot vot gallu can vap y dyn y vaðeu pechote ar y ðayar: Yno y dyuot ef wrth y dyn ar parlys: Kyuot / a chymer dy wely / a does yth tuy. Ac ef a gyuodes ac aeth yw duy. Agwedy gwelet or popul / wy a ryveðasont / ac a roe∣sont ogoniant i ðeo / pwy roesei ryw allu y ðynion.

Yr uceinvet sul.

Yr Epistol.

* 1.821AM hynny gwiliwch paðelw y Roðioch yn ðies∣ceulus: nyd mal andoethion namyn mal doethi∣on can ennill amser ⁁ 1.822 erwyð [andywydus] ywr dyðieu.* 1.823 Erwyð pam na vyð wch ansynwyrol / eithyr bod yn de∣all pa peth yw ewyllys yr Arglwyð.* 1.824 Ac na ych [meðwer ar win / yn yr hwn y may gormoðoed: Eithyr ymlan∣woch or yspryt / can ymðiðan ae gylyð a Psalme ac em∣mynneu ac odleu ysprytol / can cany a psalmy ir Argl∣wyð yn ych calon / a diolch yn oastat am pop peth i ðeo tat yn enw awn Arglwyð Ieshu Christ: a bod yn ðaro∣stengedic yw gylyð / trwy ofn Deo.

Yr Euangel.

IEshu a ðyuot wrth eu ðiscipulon:* 1.825 Kyffelip yw teyr nas nef i wr oeð yn vrenhin [pwy [a wnaethað * 1.826 priodas yw vap / * 1.827 ac a ðanvones i weision y alw ar y rei a ohoðesit ir priodas / ac nyd oeðent wy yn ewylly sy dawot. Trache fyn e ðanuones weision ereill / can ðy∣wedyt: Dywedwch wrth y rei a ohoðwyt / wele mi a arl wyeis vyccino / vy ychen am [pascedigion] a cicyðywyt / a pop peth syð yn parat: d'ewch ir priodas.* 1.828 Ac wyntwy a gymersont ar ðiystyr ac aethant ymaith / vn yw dref / ac vn yw [vasnach:* 1.829] ar * 1.830 gweðillon a ðaliasont eu we∣ision ef ac a eu llaðasont yn dremygus. A phan glybu'r brenhin e ðigiawd / ac e ðanvones i giwdawt ac a ðy∣vethawð y llawryðogion hynny / * 1.831 ac a barawð loscy eu dinas wy a than. Yno y dyuot ef wrth eu weison: Y pri∣odas yn ðiau syð parat eithyr y rei a ohoðwyt nyd oy∣ðent teilwng. Ac am hynny ewch chwi rhyd y prissyrð a chynniuer oll or a gassoch / gohaðwch wy ir priodas.* 1.832 A eu weison ay thant [ir] ffyrð ac a gynullesont / cynni∣uer ac a gawsont / ydrwc ar da:* 1.833 ar [priodas] a lan wyd o y amgylch o eisteð wyr. Ar brenhin a ðaeth i edrych ar y rein oeðynt yn eisteð / ac a welað yna vn nid oeð gwisc priodas am dano / ac a ðyuot wrtho: y cyfaill / paðelw yd aythost y mewn yma eb yty wisc priodas? Ac ef a ðys tawoð. Yno y dyuot y Brenhin wrth eu weison: Rwy∣mwch eu ðwyla ae draet / ac anvonwch ef yr tywyllwch eithaw / yna y byð wylo vain ac yscyrnygy danneð. Cans llawer a ohaðir ac ychydic a etholir.

Yr vnvet sul ar vcain.

Yr Epistol.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

* 1.834VYmbroder ymgryfhewch yn yr Arglwyð / a chrw y nerth y gadernit ef. Gwiscwch oll ar vcu Deo / mal y galloch sefyll yn erbyn oll methleu diavol: can nad yw'n [tringyrch]* 1.835 ni yn erbyn gwaed a chuawd namyn yn erbyn lly wyawdwyr y byd ys ef tywysogyon tywyllwch y byd yma / yn erbyn ysprytaldab drwc / me∣wn petheu neuolon. Eywyð paam / cymerwch oll arveu Deo / * 1.836 mal y galloch [sevyll] erbyn y dyð blin / a sefyll wedy darvot ychwy wncythy pop peth ⁁ 1.837. Am hynny se∣fwch / weðy'r ymwregysy ych clunieu a gwirioneð / ac ymwisco a dwyvronnec cyfiawnder / a roy escidieu am ych traet / i vod yn parat ar Euangel tangnedyf: O vla yn pop peth cymerwch tarian y ffyð / trwy'r hwn y gell wch ðyffoðy oll saytheu tanllyt ⁁ 1.838 y [Vall].* 1.839 A chymerwch saylet yr iachwyawl / a chleðyf yr yspryt / yr hwn yw gair Deo / ym pop gweðia * 1.840 gwrthweði pop amser yn yr yspryt / tros yr oll saint / a throso vi / ar ðody ymy yma droð yn agoriat vycgeneu mewn diragrith wch / y vane∣gy dirgelwch yr Euangel (yr hon yð wyf yn gwnethy'd hi chenadwri yn-catwyn) mal y bo i mi ðiragrithio me∣gys ac y cycgweðei i mi ymðiðan yn y peth.

Yr Euangel.

* 1.841YDd oeð ryw [Teyrn pwy oeð ae vap yn glaf yn Caper-naum.* 1.842 Pan glybu hwn vynet o Ie∣shu o Iudaia y Galil / yð aeth ef atto / ac a er∣vynioð iðo ðawot y weret ac iachay i vap. O bleit yð oeð ef wrth vron marw. Yno y dyuot Ieshu wrtho: A ny chewch welel arwyðion a thraws ryveðo∣deu / ny chredwch chwi. Y Teyrn a ðyuot wrtho: Argl∣wyð

/* 1.843 dyret i weret kynmarw [vymachkenyn] Ieshu a ðyuot wrtho / Kerða ymaith / y may dy vap yn vyw.

Credy a wnaeth y [dyn yr gair a ðywedysei Ieshu wr∣tho / a mynet ymaith.* 1.844 Ac val yð oeð ef yn mynet y we∣ret / y [cyvarvuont] eu wasanaythwyr ac ef / * 1.845 ac y mane∣gesont / can ðoedyt: may dy vachken yn vyw. Ac yno y govynnað ef yðynt / ar pa awr y daroeð iðo wellhay. Ac wynt a ðoetsont wrtho: Doe ar y seithvet awr / yr y∣maðawað y [cryd] ac ef.* 1.846 Ac ef a wyðat y tat ma'yr awr hon no yð oeð y pryd y dywetsei Ieshu wrtho: May dy vap yn vyw: a chredy a wnaeth ef aeu oll tuy.* 1.847 [Hyn dra∣chefyn y w'r ail arwyð a wnaeth Ieshu / pan ðaeth o Iudaia y Galil.

Yr ail sul ar ucein.

Yr Epistol.

IM Deo y diolchaf ar pop coffa am danoch yn vy oll weði y drosoch oll / * 1.848 can weðio mewn lla∣wenyð / cans ych dawot yn cyfundab yr Euan gel / or dyð cyntaf hyd yr owrhon: Ac may yn ði ogel genyf hyn / may hwn a ðechreoð warth da ynoch / ae gorphen hyd yn dyð Ieshu Christ: megys y may yn iawn y my [synniet] hynn am pawp o hanowch / * 1.849 erwyð yð bod yn vyccalon ac yn vy Rwymeu / ac yn amðyfyn ac yn sickraat yr Euangel / pan ydych oll yn gyfrannoc or gras ⁁ 1.850 a myvy. Cans Deo yn test mor hoff genyf pawp •• honoch yn emyscaroeð Ieshu Christ. A hyn a weðiaf / ar angwanegy ettwa och cariat vwyvwy mewn gwy∣byðieth / a chwbyl ðeall / mal y galloch ðerbyn y petheu

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

pennaf / a bod yn puredygion / ac yn ðianvad ⁁ 1.851 / erbyn dyð Christ / yn gyflownon o ffrwyth cyfiawnder / rhwn a geffir trwy Iesu Christ / er gogoniant a moliant Deo.

Yr Euangel.

* 1.852PEtr a ðyuot wrth Iesu: Arglwyð pa sawl gwa ith y maðeuaf im brawd / pan pecho yn v'rbyn / ac hyd yn seithwaith? Ac Ieshu a ðyuot wrtho: Nyd wy v'yn doedyt hyd seithwaith leithyr [hyd seithwaith dec a thruceinwaith.* 1.853 Ac am hynny y cyffelypir teyrnas nef i wr oeð yn vrenhin / pwy a vynnei gyfrif can eu weison. A phan ðechreoð ef cyfrif / e ðucpwyt vn ato oeð yn y ðlet o ðec mil o talenteu. A chan nad oeð canto ðim oeu taly / ef orchymynoð e Arglwyð yðynt y werthy ef aeu wreic ae blant / a chymeint oll oeð ar i elw / y wneuthy taledigaeth. Ar gwas hwnnw a syrthioð y lawr / ac a a∣tolygað iðo can ðoedyt: Aros arglwyð a byð ða ammy neð wrthyf / a mi a dalaf yty y cwbyl oll. Ar arglwyð a trugarhað wrth y gwas hwnnw / ac ae gollyngoð ac a vaðeuoð y ðlet.* 1.854 Ar gwas [yma] aeth allan / ac a gavas vn or gweison hynny oeð mal ynteu ehun / a hwn oeð yn y ðlet ef o cant ceinoc / ac ef a ymavloð ynto / ac ae llindagoð can ðoedyt: Tal dy ðlet. Ar gwas hwnnw a syrthyoð y lawr ac a atolygawð iðo can ðoedyt: Aros / a byð ða dy ymmyneð wrthyf a mi a dalaf yt'y cwbyl oll. Ac ef a wrthodws / ac ae danvonws ef ir carcharduy / hyd any thalei y ðlet. A phan welað y gweison ereill y pe theu a wnaythit / yð oeð yn ðrwc tras pen cantunt / ac a ðaychant ac y vanegesont ew arglwyd yr holl petheu a vefynt, Yno y galwoð eu arglwyð arno / ac e dyuot wr

tho: Gwas y Vall / wele mi a vadeueis y ti yr oll ðlet pan atoly geist yny: Ac anyd oeð angenreidiol y ti trugathay wrth y gwas syð yn gyffelyp yty / megys ac y trugorhais i wrthyt ti? A llitio a wnaeth eu arglwyð / ac ae dodes ef at y poenwyr hyd a ny dalei yr oll ðlet. Ac velly y gwna vymtat yr hwn syð yn y nevoeð y chwi any vaðewch och calonneu (pop vn yw vrawt) eu sarhaedeu.

Y trydyð sul ar vcain.

Yr Epistol.

YBroder / dylyn wch vyvy / * 1.855 ac edrychwch arnunt wy syð yn rodio velly / megys ac yð ym ni yn esampl ychwy. O bleit y may llawer yn rodio / (am pwy rei y dywedeis yn vynech ychwy / ac yr owrhon dan wylo y dywedaf) sef gelynon * 1.856 crus Christ ae dy weð yn colledigaeth / ae bola yn ðeo yðynt / ae gogo¦niant yn warth / y rei syð ae meðwl ar petheu daiarol. Cans ewn [gwladriaeth ni syð yn y nef / * 1.857 or lle yð ym yn edrych am yr iachawdyr Ieshu Christ / yr hwn a newi dia y corph gwael einom / er y wneythy'd yn vn weð ae corph gogoneðus ef / yn ol y nertholdab / trwy'r hwne gall ðarestwng pop peth y dano ehunan.

Yr Euangel.

YNo yð arthant y Pharyseit allan ac yð ymgyc corysont er mwyn y ðala ef ar i ymadroð / * 1.858 ac a ðanuoneson y discipulon wy y gyd a gweison Herod can ðoedyt: Athro / ni a wyðam dy vod ti yn wr gwiriawn / ac yn dyscy fforð ðeo ⁁ 1.859 mewn gwirioneð / ac

nyd oes arnat ti o val vndyn / ac nyd wyt yn edrych dy∣nion ar yr wynep. Ac am hynny dywait yny / pa wely di?* 1.860 ae cyfreithlawn [dodyteyrneti Caisar / ] ae nyd y∣dyw? Ac Ieshu a wybu y * 1.861 drygioni] wy / ac a ðyuot: Pa am y profwch vyvy chwychwy fucwyr? gedwch i mi we let bath y teyrnet. Ac wyntwy a estennesont ato ceinoc. Ac Ieshu a ðyuot wrthynt: Pwy pieu'r ðelw hon ar yscriuen? Dywetson wrtho / may Caisar. Yno y dyuot ef wrthynt: Can hynny dodwch i Caisar yr eino Caisar ac y ðeo yr eino Deo. A phan glywsant wy hyn / ryue∣dy a wnaythont / ae ady a mynet ymaith.

Y pedweryð sul ar ucein.

Yr Epistol.

* 1.862YDd ym ni yn diolwch y ðeo tat ewn Arglwyð Ieshu Christ / pop amser trosoth pan ym yn gweðio: can glybot o honam am ych ffyð yn Ie¦shu Christ / ach cariat ar yr oll saint / er mwyn y gobeith syð wedy y osot ychwi yn y nefoeð: am pa oba ith y clywsoch trwy wir-air yr Euangel / yr hon a ðaeth atoch chwi / megis ac yr oll vyd ac y may hi yn ffrwytho hevyd / mal ac yno'chwi / or dyð hwn y clywsoch ac yð adnabuoch rat Deo trwy wirioneð: megys ac y dysce∣soch can Epaphraewn caredic cydwas / rhwn syð y tro∣soch yn ssyðlawn weinidoc Christ / a'rhwn a yspysawð y nyny ych cariat yn yr yspryt. Erwyð papleit / a nyny er y dyð y clywsam / ny pheidiasom a gweðiaw trosoch ac erchy ar ych cyflowny o wybyðieth y ewyllys ef / ym∣pop doethineb a deall ysprytal / oni rotioch yn teilwng

[or] Arglwyð / trwy ⁁ 1.863 ryglyðy boð ar pop peth / * 1.864 a bod yn ffrwythlonion ympop gweithred da / can tyfy yngwy byðeth Deo / yn alluogon o pop gallu / trwy nerth e ogo¦niant ef / ar pop dioðefaint ac ymmyneð ða / y gyd a lle wenyð can ðiolch yr tat yr hwn an aðasawð ni yncyfra nedigeth etiveðiaeth saint yn-goleuni.

Yr Euangel.

A Thra ytoeð Ieshu yn ymðiðan val hyn ar popul / nycha yd aeth pendeuic ac' aðolawð iðo / can ðoedyt:* 1.865 Arglwyð: e vu varw vy merch yr awrhon: eithyr dyred a gesot dy law arnhi / a hi vyð byw. Ac Iesu a gy∣uodes ac ae canlynað / ef ae ðiscipulon.* 1.866 Ac wele wreic [a oeð a haint gwaedlin arnei] er ys deuðec blyneð acth or tu kefyn ac a gyfyrðawð ac * 1.867 emyl y wisc ef. Cans hi a ðywetsei ynthi'hunan / Na wnelwyf vi ðim anyd cy∣vwrð yn vnic ae wisc ef / mi af yniach. Ac Ieshu a ym∣choelað / a phan welað e yhi / ef a ðyuot: Gobeitha verch cans dy ffyð ath wnaeth yn iach. Ar wreic aeth yn iach or awr honno. A phan ðaeth Ieshu y mywn y tuy'r pende vic a gweled y gwyr wrth gerð a [thrwst] y tyrfa / y dy∣uot ef:* 1.868 Enkiliwch / can nad marw y * 1.869 vorwyn / anid hu∣no y may hi. Ac wyntwy ae gwatworasont ef: A phan parwyt ir [tyrva] vynet allan / ef aeth y mywn / ac a yma vloð yn y llaw hi / can ðoedyt: Kyuot vorwyn.* 1.870 Ar vor∣wyn a gyuodes. A hynaglypwyt tros yr oll [tir hwnw.* 1.871

Y pempet sul ar ucein.

Yr Epistol.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

* 1.872NY cha'r dyðie yn dewot með / yr Arglwyð / y pa∣raf y cyfiawn vaglurun Dauid gyvody / ac e de∣yrnasa yn vrenhyn / a hylwyð vyð / ac a wna varn a chyfiawnder ar y ðayar. Yn y ðyðieu ef yð iache ir Iuda / ac Israel a preswylia [yn gobaith]:* 1.873 A hwn yw i enw y galwant ef / 'sef Arglwyð ewn cyfyawnder: Am hynny nychaf ðyðieu yn dawot með yr Arglwyð / pryd na ðy wedant mwy: byw yr Arglwyð yr hwn a pa rawð i plant yr Israel vyned allan o tir yr [Aipht.* 1.874 Eithr by w'r Arglwyð yr hwn a ðuc y mewn ac allan had tuy yr Israel y maes or gogleðtir / * 1.875 ac o pop [tireð] y daroeð i mi e goyscary: ac wynt a gahant trigo yn e * 1.876 tir ehunain.

Yr Euangel.

* 1.877PAn ðyrchavað Ieshu eu lygeit a gwelet vot tyr∣va vawr yn dewot ato / doedyt a wnaeth wrth Phy¦lip: O bale y prynwn vara i cahel o rei'n v wyta? Hyn a ðyuot ew brovi ef: cans ea wyðiat pa peth a w∣nelei. Philip a atebað iðo / Nyd digon y ðynt werth deu∣cent ceinioc o vara y cymeryd o pop vn ychydic. Vn oe ðiscipulon (sef Andreas / brawt Simon Petr) a ðyuot wrtho: Y may bachken yma / a chanto pump (torth) o va ra haið / a dau pyscotyn / eithyr pa beth yw [Rein] ym∣plith cynniver? Ac Ieshu a ðyuot: Perwch yr dynion eisteð y lawr.* 1.878 Yð oeð [gwair [mawr yny van honno. Ac yð eisteðasant y gwyr y lawr ync plch pumpmil o ni∣veiri.* 1.879 Ac Ieshu a gymerth y bara / a gwedy iðo ðiolwch edodes ir discipulon / ar discipulon y Rein y oeðynt yn eisteð y lawr. Ar vn moð am y pyscot cymmeint ac a ewyllysent. A'gwedy yðynt penlenwy / ef ðyuot wrth eu

ðiscipulon:* 1.880 Elasgwch y [briwion] syð yngweðill / rac colly dim. Ac yno y clagasant wy / ac y llanwasant ddeuddec [cawell a briwon or pemptorth ⁁ 1.881 heið / * 1.882 sef y brivwyt oeð o weðill y rei a vesynt yn bwyta.* 1.883 A phan welawð y dynion hynny yr [ar∣wyð] a wnaythawð Ieshu / wy ðy∣wetsont: Hwn yn wir yw'r Prophwyt oeð ar ðyuot (∴) yr byd. (∴)

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

Notes

• * 1.1

  [••
• * 1.2

  [anuwairda••]
• * 1.3

  Mat. ••••••
• ⁁ 1.4

  ychwy.
• * 1.5

  yd]
• * 1.6

  〈◊〉〈◊〉 yn
• * 1.7

  Rom. xv.
• * 1.8

  Luc. xxl.
• * 1.9

  [o]
• * 1.10

  [vyny]
• * 1.11

  ••ed
• * 1.12

  veddinieu]
• * 1.13

  Mat. xl.
• * 1.14

  [yn derbyn yr ••uengel]
• * 1.15

  ynuwystro]
• * 1.16

  [drwsiaden]
• * 1.17

  [vycceunan]
• * 1.18

  gyweiria]
• * 1.19

  Philip. iiii.
• * 1.20

  [yspyser[
• * 1.21

  [tongueddf]
• * 1.22

  Ionn. i.
• * 1.23

  [w••d••wdd]
• ⁁ 1.24

  aa yr
• * 1.25

  [plith.]
• * 1.26

  ••ise••. ii.
• * 1.27

  [sobyr.]
• * 1.28

  Leu. ii.
• * 1.29

  [ymmerotr]
• ⁁ 1.30

  gobet pan oedd.
• * 1.31

  [llin.]
• ⁁ 1.32

  cyfredyn.]
• * 1.33

  [llewych / dyf cleiroa••]
• * 1.34

  [ewyllys.]
• * 1.35

  Hebr. ••
• * 1.36

  [llywadray∣thy]
• * 1.37

  [ac yn]
• * 1.38

  [ved]
• ⁁ 1.39

  am i
• ⁁ 1.40

  am i
• * 1.41

  Ioan. 1.
• * 1.42

  [anei]
• * 1.43

  Act. vii.
• * 1.44

  [ac lladdeso•••• a cherie.]
• * 1.45

  ••yd i h••nn]
• * 1.46

  [o vu varw]
• * 1.47

  Mat. xxiii.
• * 1.48

  [ymdango∣sawdd]
• * 1.49

  [yn sath y•••••• ar]
• ⁁ 1.50

  ne ef.
• * 1.51

  Ioh. xxi.
• * 1.52

  [peth]
• * 1.53

  Apo••a. viiii.
• * 1.54

  [son]
• * 1.55

  trws]
• ⁁ 1.56

  llals]
• * 1.57

  Mat. ii.
• * 1.58

  [ladd]
• * 1.59

  [phamf]
• * 1.60

  Gala. iiii. [aer]
• * 1.61

  wyr.
• * 1.62

  Mat. i. [achau]
• * 1.63

  enillodd.
• * 1.64

  Seles
• * 1.65

  [hi gadaelyn ddirgel]
• * 1.66

  sef bachaw∣dyr.
• * 1.67

  [Emmanuel]
• * 1.68

  [gyntun gwsc]
• * 1.69

  Rom. iiii,
• * 1.70

  etiueddeth
• * 1.71

  [hil]
• * 1.72

  [ys over o]
• * 1.73

  Luc. ii. [ddesceini••o]
• * 1.74

  [gal••ai]
• * 1.75

  petheu
• * 1.76

  Ephe. iii.
• * 1.77

  [gras]
• ⁁ 1.78

  eitien
• * 1.79

  [gyvoeth]
• * 1.80

  [wnaeth]
• * 1.81

  [rac osodiat]
• * 1.82

  [hyffordd••∣wydd]
• * 1.83

  A••at. ii,
• * 1.84

  [offeireit pen∣naf]
• ⁁ 1.85

  ••elwit gyn
• * 1.86

  [yn ddirgel]
• * 1.87

  [toos leny
• * 1.88

  [sscank ynsens [cwsc]
• * 1.89

  Rom
• * 1.90

  [ymag••▪
• * 1.91

  [yn 〈◊◊〉〈◊◊〉]
• ⁁ 1.92

  〈◊〉〈◊〉]
• * 1.93

  Luc. ii.
• * 1.94

  [adref]
• * 1.95

  [dad ae vam]
• * 1.96

  [siwrnei ddier∣not]
• * 1.97

  tuylwyth / cere in
• * 1.98

  [dys••awdwyn]
• * 1.99

  ••h•• ••han]
• ⁁ 1.100

  ddoeihed
• * 1.101

  〈◊〉〈◊〉 vyn.
• * 1.102

  [petheu]
• * 1.103

  oedran]
• * 1.104

  Rom. vii. [aneravel roddion]
• * 1.105

  [amser]
• * 1.106

  [ac / t.]
• ⁁ 1.107

  dinas
• * 1.108

  Goh. ii.
• * 1.109

  [teullial]
• * 1.110

  [gwy••thio]
• * 1.111

  Rom. vii.
• * 1.112

  Mat. viii
• ⁁ 1.113

  ddyrt.
• * 1.114

  sef ••nty.
• * 1.115

  saw••wyr.
• * 1.116

  Rom. xiii.
• * 1.117

  Mat. viii. [mo••dwy••]
• * 1.118

  na welit]
• * 1.119

  calm
• * 1.120

  Colos. ••.
• * 1.121

  Mat. xiii.
• * 1.122

  ☞Y chwechet sul (o byð cynniuer) y byð yr vn Epistol ar Euangel ac ar y pymmet.
• * 1.123

  Cor. iv.
• ⁁ 1.124

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.125

  Mal. xx
• * 1.126

  i. Col▪ xi.
• * 1.127

  vine.
• * 1.128

  h••iogaeth
• * 1.129

  Luc. viii.
• * 1.130

  [y cv••odd]
• * 1.131

  hynn [gair]
• * 1.132

  i. Cor. vi••.
• * 1.133

  [gaegedd]
• ⁁ 1.134

  ne••gyo
• * 1.135

  [ydd ys ym adnabot].
• * 1.136

  Luc. xviii.
• * 1.137

  Ioel. ii.
• ⁁ 1.138

  ddevnydd
• * 1.139

  Eat. vi.
• * 1.140

  [truthieit cre∣fydd fuc
• * 1.141

  [gwyddon]
• * 1.142

  ii. Col: vi.
• * 1.143

  [gwasaneth∣swydd.]
• * 1.144

  ••n••n••dd]
• * 1.145

  〈◊〉〈◊〉]
• * 1.146

  Mat. iiii. [ec fieisto 〈◊〉〈◊〉 ••yl arno
• * 1.147

  vinpipolo
• * 1.148

  [ac vara]
• * 1.149

  Deo
• * 1.150

  [peth]
• * 1.151

  na chaie vethly. [diavol]
• * 1.152

  y gelyn
• * 1.153

  i. Tessc. iiii.
• * 1.154

  [godineb]
• * 1.155

  Mat. xv.
• * 1.156

  [kymorth]
• * 1.157

  cymmesu••
• * 1.158

  [gwir]
• * 1.159

  Ephe. v.
• * 1.160

  [baddrog∣owydd]
• * 1.161

  gairdigrif
• * 1.162

  budrogwy.
• ⁁ 1.163

  ••ino
• ⁁ 1.164

  rydd pch
• * 1.165

  [chydvyddwch chydtynnwch]
• * 1.166

  ••yhuddwch
• * 1.167

  Luc. xi.
• * 1.168

  y gelyn.
• ⁁ 1.169

  nerth
• * 1.170

  brawdys
• * 1.171

  [a byo]
• * 1.172

  hyd••
• * 1.173

  [esinwythdra
• * 1.174

  dryga••••
• * 1.175

  ddne
• ⁁ 1.176

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.177

  Gala. iiii.
• * 1.178

  [o wreic cneth
• * 1.179

  yddwy dde ddf
• * 1.180

  yn dwyn i alleudaeth. [cyttervynol
• * 1.181

  Ioh. vi.
• * 1.182

  [mintal
• * 1.183

  wyrthieu]
• * 1.184

  dec again
• ⁁ 1.185

  forth
• * 1.186

  kymeint.
• * 1.187

  [gwell••glas mawr]
• * 1.188

  tortheu
• * 1.189

  myned dim yn niwin.
• * 1.190

  [pobl]
• ⁁ 1.191

  hwn••
• * 1.192

  Heb. lv•• [lluest
• ⁁ 1.193

  ddyn
• * 1.194

  [yn ddlargyi oedd]
• * 1.195

  ddeddf
• * 1.196

  [eliueddiaoth.
• * 1.197

  Iho. viii.
• * 1.198

  ynawr
• * 1.199

  [phraw
• ⁁ 1.200

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.201

  y 〈◊〉〈◊〉
• * 1.202

  Philip. ii.
• * 1.203

  [camy]
• * 1.204

  cyfoddef
• * 1.205

  Mat. xxvi.
• * 1.206

  wphry
• * 1.207

  [henafgwyr]
• * 1.208

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.209

  [••wrw]
• * 1.210

  [ac cyflogo ••••ate]
• * 1.211

  framwy
• * 1.212

  hwyiaf
• * 1.213

  [mynet hiyn hwyr]
• * 1.214

  phial
• * 1.215

  deddyf kyn∣gran dygy∣mod ••e••olaeth llythyr cymyn
• * 1.216

  ollynger [ev]
• * 1.217

  meliant
• * 1.218

  [yrafoch blayn]
• * 1.219

  [goiffei]
• * 1.220

  phial recto∣pan sof i diodde∣vai••t.
• * 1.221

  [methyl]
• * 1.222

  ovalus.
• * 1.223

  [ddichon.
• * 1.224

  siysgwch
• * 1.225

  [wele]
• * 1.226

  ymaith
• * 1.227

  llyma]
• * 1.228

  [clwpae]
• * 1.229

  heueuieit
• * 1.230

  athro
• * 1.231

  er vynawyn
• * 1.232

  [escrivenne]
• * 1.233

  pastyueu
• * 1.234

  vw••w
• * 1.235

  [dychy••ic]
• * 1.236

  [arddangos]
• * 1.237

  [doft]
• * 1.238

  Ma••. xxvii
• * 1.239

  [raglaw].
• * 1.240

  vwrw
• * 1.241

  chepyla
• * 1.242

  [dodi]
• * 1.243

  trysod
• * 1.244

  [pottiwr pridd
• * 1.245

  alltududion ne ddieithreit
• * 1.246

  orbeiniadd
• * 1.247

  ellang
• * 1.248

  [cartharos
• * 1.249

  elwio
• * 1.250

  pery••
• ⁁ 1.251

  vwyvwy
• * 1.252

  glan new∣cion
• * 1.253

  sawdwyr
• * 1.254

  [cochyl
• * 1.255

  ddrain
• * 1.256

  gymasont
• * 1.257

  cross 〈◊〉〈◊〉 crws
• * 1.258

  [actrain]
• * 1.259

  provi
• * 1.260

  tynnasont swtysse.
• * 1.261

  [var••]
• * 1.262

  lly••
• * 1.263

  [ddeftrywyl]
• * 1.264

  dyred i law 〈◊〉〈◊〉 o y ar groes.
• * 1.265

  ••wed••••dd
• * 1.266

  [eill]
• * 1.267

  [uchel]
• * 1.268

  [eily]
• * 1.269

  aenthon yn ddryllis. hyscy no meirw.
• * 1.270

  cuppitn catmwr [grynfa]
• * 1.271

  Gwrych.
• * 1.272

  Iosai. lxiii.
• * 1.273

  [yn sathyrva
• * 1.274

  [o y ff••y•• 〈◊〉〈◊〉 vron]
• * 1.275

  [neowredd]
• ⁁ 1.276

  allorn
• * 1.277

  [sathrasont]
• * 1.278

  Cor. xiiii. [escrivennie ddion]
• * 1.279

  ddychynty∣gesont.
• * 1.280

  lauand
• * 1.281

  [••yw vayn]
• * 1.282

  [〈◊〉〈◊〉]
• * 1.283

  [vradychy
• * 1.284

  [wr]
• * 1.285

  [siambyr]
• ⁁ 1.286

  yno
• ⁁ 1.287

  ila••
• * 1.288

  [a g••••dd]
• * 1.289

  [da▪]
• * 1.290

  [ddiolch.
• * 1.291

  hyn.
• * 1.292

  [cwpvan phial.]
• * 1.293

  [ddeddyf
• * 1.294

  [can mol Deo [Heno.]
• ⁁ 1.295

  〈◊◊〉〈◊◊〉
• * 1.296

  [dayrach.
• * 1.297

  [elwyl]
• * 1.298

  arneilliu
• * 1.299

  [ob••iallnol]
• * 1.300

  [vat yr]
• * 1.301

  [ystic]
• * 1.302

  [llyma]
• * 1.303

  [arwyddockai atre hynodr∣wydd.]
• * 1.304

  dychlin.]
• * 1.305

  [Athro / atha••
• * 1.306

  [tan]
• * 1.307

  gynulleidva
• ⁁ 1.308

  ddy••••
• * 1.309

  [kyti••••o] [〈◊〉〈◊〉]
• * 1.310

  [dybygwch
• ⁁ 1.311

  vod yn iawn
• ⁁ 1.312

  dyn hwnw
• * 1.313

  [Poris]
• ⁁ 1.314

  weini
• * 1.315

  [Llyma vn]
• * 1.316

  [vn o Galil]
• * 1.317

  achos [arddangos]
• * 1.318

  tyngedy ni ymgeinio
• ⁁ 1.319

  sef
• * 1.320

  Ief••. ••
• * 1.321

  [dillal me•• dach]
• * 1.322

  voarnd esn
• * 1.323

  [ennyny]
• * 1.324

  gwreichion
• * 1.325

  Mar. xv.]
• ⁁ 1.326

  sef Pilat
• * 1.327

  [a banasont
• * 1.328

  [fawdwyr
• * 1.329

  [••yw wisc liw
• * 1.330

  [cumsont
• * 1.331

  [ehun
• * 1.332

  [wedy i gymy scy a myrth
• * 1.333

  [ddillat
• * 1.334

  cwttya [am danunt
• * 1.335

  [e••ed
• * 1.336

  [o par y cro••
• ⁁ 1.337

  ef
• * 1.338

  [gadwodd ne•• waredawdd
• * 1.339

  ny veidyr n•• ny eill. caffo••
• * 1.340

  [colawdd
• * 1.341

  By••nw vynnw
• ⁁ 1.342

  po n••
• * 1.343

  or neillemy•• i llall
• * 1.344

  ••ap••en ca••∣nwr.
• * 1.345

  [gw••
• * 1.346

  [••••byn.
• * 1.347

  [••wyr]
• * 1.348

  li••in
• * 1.349

  [〈◊〉〈◊〉]
• * 1.350

  i••e••. ix.
• * 1.351

  [testament▪]
• * 1.352

  [vaddeneint]
• ⁁ 1.353

  a certh••
• * 1.354

  Luc. xxii.
• * 1.355

  [elwil]
• * 1.356

  [raid offry••y 〈◊〉〈◊〉 tramwya••
• * 1.357

  [phial cwpan
• * 1.358

  testiolaeth
• * 1.359

  [hony••
• * 1.360

  [vwi••
• * 1.361

  i•• vwyta 〈◊〉〈◊〉 vwyta
• * 1.362

  [plith
• * 1.363

  [orseddio••
• * 1.364

  phalia••
• * 1.365

  [a ••we••••th
• * 1.366

  [god /
• ⁁ 1.367

  ed
• ⁁ 1.368

  eb
• ⁁ 1.369

  a••
• * 1.370

  [rell
• * 1.371

  [〈◊◊〉〈◊◊〉]
• * 1.372

  [ye e••edy••e
• * 1.373

  [••ybar
• ⁁ 1.374

  pe
• * 1.375

  [••eny]
• * 1.376

  [vn a hanyw o vro Gali••.
• * 1.377

  [Hidyl]
• * 1.378

  [y vygydy ef.
• * 1.379

  dychymig
• * 1.380

  [popt••••e
• * 1.381

  [doedwn
• * 1.382

  [yn rydd
• * 1.383

  ••. Cor. xl.
• ⁁ 1.384

  ych
• * 1.385

  [onyt]
• * 1.386

  cawy••
• * 1.387

  [i swpe•• e hun
• * 1.388

  teleis
• * 1.389

  [tremygy
• * 1.390

  oes]
• * 1.391

  [ac
• * 1.392

  roddeis]
• * 1.393

  [tores
• * 1.394

  [diowdleste
• * 1.395

  testiolaeth
• * 1.396

  [〈◊〉〈◊〉]
• * 1.397

  [chwältel
• * 1.398

  yma non düudicans
• * 1.399

  [can i vod yn dyvrody
• * 1.400

  ragos
• * 1.401

  [kyscy / sef yn meirw
• ⁁ 1.402

  swper yr Arg¦lwydd
• * 1.403

  [••nref ne ga••∣nef
• * 1.404

  Lu. xxiii.
• * 1.405

  [trosi]
• * 1.406

  popul
• * 1.407

  [lleftair]
• * 1.408

  [popul]
• * 1.409

  [yngon
• * 1.410

  [a vy•• 〈◊〉〈◊〉
• * 1.411

  [escriueny∣ddion
• * 1.412

  [lis]
• * 1.413

  [yn vn ne yn gymodïnan
• * 1.414

  [••wrfh troi ne ••oltiroi]
• * 1.415

  [lladdiat
• * 1.416

  [par y roi••n y gross
• * 1.417

  [lefasont yn ••s••etdai••
• * 1.418

  [ys ef Pilat]
• * 1.419

  ••p••pwy
• * 1.420

  [groe••
• * 1.421

  dwyn
• * 1.422

  [nyð ynt yn plant••••
• * 1.423

  succn
• * 1.424

  [kuddiwch
• * 1.425

  [••elh y may•• y i wneyt Hyr∣ne beth y may namo
• * 1.426

  rannasont
• ⁁ 1.427

  am danun
• * 1.428

  [diane••
• * 1.429

  llythyreuoth
• * 1.430

  [nawefawr
• ⁁ 1.431

  a••o
• * 1.432

  [bedd
• * 1.433

  [paddclw
• * 1.434

  [olew
• * 1.435

  Heb. x,
• * 1.436

  [ein
• * 1.437

  [chwaith
• * 1.438

  dllew
• * 1.439

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.440

  [arver hevot
• * 1.441

  nesau
• * 1.442

  ••oh. x••iii.
• * 1.443

  [ryw wys o greddyf
• * 1.444

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.445

  [cwpp••n]
• * 1.446

  [porthor••i
• * 1.447

  [oleit]
• * 1.448

  dyscy rei
• ⁁ 1.449

  doedeis
• * 1.450

  [am danaf 〈◊〉〈◊〉
• * 1.451

  [nidoes ge∣nyf ddun ce∣rydd arno]
• * 1.452

  vynnwch
• ⁁ 1.453

  hwnw
• * 1.454

  Ioh. xix.
• * 1.455

  [••erydd acho••
• * 1.456

  [ffyind / ne gy∣dymaith cywir ••merodyr
• * 1.457

  [ympnaw••
• * 1.458

  [croen]
• * 1.459

  [yn 〈◊◊◊〉〈◊◊◊〉
• ⁁ 1.460

  gwrais
• * 1.461

  [eino / sef m••∣gys pe i vam ehun
• * 1.462

  gorphen
• * 1.463

  [y ••radd 〈◊〉〈◊〉
• ⁁ 1.464

  yr wy••.
• * 1.465

  〈…〉〈…〉
• * 1.466

  [vraihodd
• * 1.467

  [liw]
• * 1.468

  [bedd
• ⁁ 1.469

  gwy••
• * 1.470

  i Pet••. iii. [〈◊〉〈◊〉]
• * 1.471

  [wedy i lodd
• * 1.472

  [yn anhyge••••
• * 1.473

  can ddeo
• * 1.474

  [sef y llong
• * 1.475

  map ein•••• dyn
• * 1.476

  [ynnu••
• * 1.477

  Mat. xxvii.
• ⁁ 1.478

  dydd
• * 1.479

  [Syw]
• * 1.480

  [dwyllnirhud
• ⁁ 1.481

  ymaith
• * 1.482

  [sely
• * 1.483

  Coloss ••ii.
• * 1.484

  [hyhwygyl∣nawn
• * 1.485

  floh xx.
• * 1.486

  [dyddieu gwil ••n
• * 1.487

  bedd
• * 1.488

  [andawadd
• * 1.489

  raphys
• * 1.490

  raphyw
• * 1.491

  [ne••lltid
• * 1.492

  i. Cor. xv.
• * 1.493

  [gw••laleddw••
• * 1.494

  Mar. xxi.
• * 1.495

  [ar y in dean
• * 1.496

  Act. x.
• * 1.497

  [gwedy]
• * 1.498

  [barnw••]
• * 1.499

  Lu. xxiiii. [castell]
• * 1.500

  [nesaodd yn nes]
• * 1.501

  [oss / dieli••e / arai•••• lad / 〈◊〉〈◊〉 wn / esti••••
• * 1.502

  [on myscul]
• * 1.503

  [lerlon.]
• * 1.504

  [s]
• * 1.505

  [a ddiflanodd
• * 1.506

  Act. xiii.
• * 1.507

  [pendevigion
• * 1.508

  [ladd]
• * 1.509

  [oes]
• * 1.510

  cynco••
• * 1.511

  dudeu
• * 1.512

  [gyscawdd sol a vu varw]
• * 1.513

  Luc. xxiiii.
• ⁁ 1.514

  Myvy yw tiac osnwch.
• * 1.515

  [enllyn]
• * 1.516

  gwenyn
• * 1.517

  [ddywedeis
• * 1.518

  i. Joh. v.
• ⁁ 1.519

  yn
• * 1.520

  [aci elw]
• * 1.521

  Ioh. xx.
• * 1.522

  [Heddwch]
• * 1.523

  i. Pete. ii. [v••]
• * 1.524

  [olion]
• * 1.525

  brad
• ⁁ 1.526

  ni
• * 1.527

  [ymyscar]
• * 1.528

  Ioh. x.
• * 1.529

  [••yfiogddy••
• * 1.530

  kipi••
• * 1.531

  [ffy]
• * 1.532

  [einioes
• * 1.533

  [vagad cord•• luy cais
• * 1.534

  i Petr. ii.
• * 1.535

  [estro••ion
• * 1.536

  [yntwti••••.
• * 1.537

  [llywod••••••••••∣wyr]
• * 1.538

  [ymos••••••y
• * 1.539

  [hysyvys
• * 1.540

  sef 〈◊〉〈◊〉
• * 1.541

  [popbyn
• * 1.542

  Ioh. xvi.
• * 1.543

  [Deth
• * 1.544

  [〈◊〉〈◊〉 o 〈◊〉〈◊〉
• * 1.545

  〈◊〉〈◊〉 i.
• * 1.546

  [ymddy••••••••••••
• * 1.547

  [amyldes]
• * 1.548

  unpiwy••
• * 1.549

  Ioh. xli.
• * 1.550

  [gyf
• * 1.551

  [ddywa••
• * 1.552

  [dduw
• * 1.553

  kyme••
• * 1.554

  [ei••o vi
• * 1.555

  Gao. i.
• * 1.556

  [weirhredwyn
• ⁁ 1.557

  yn vnic
• * 1.558

  [drych
• * 1.559

  [••rw••
• * 1.560

  [edrych
• * 1.561

  ••••o. xvi.
• ⁁ 1.562

  amse••
• ⁁ 1.563

  do
• * 1.564

  Act. 1.
• * 1.565

  [ebestyd
• * 1.566

  [hyn penne∣moc o ddyddieu
• * 1.567

  [dervyninwdd
• * 1.568

  spiocraffy edrych
• * 1.569

  Mar. xvi.
• * 1.570

  [ir]
• * 1.571

  [ddylyn fawl
• * 1.572

  [auwyddion ne wyrihieu
• * 1.573

  i. Pet. iiii.
• * 1.574

  [cudd
• * 1.575

  Vid hawdd genwch roy llery
• * 1.576

  [traythet
• * 1.577

  gweyny
• ⁁ 1.578

  iddo
• * 1.579

  [gallis.
• * 1.580

  Iho. xv.
• * 1.581

  [wystro
• * 1.582

  [i vod yn
• * 1.583

  Act. ii.
• * 1.584

  [swn]
• * 1.585

  [d••nllyt
• ⁁ 1.586

  tayny
• * 1.587

  [trigaw
• * 1.588

  [Yr Aipht]
• * 1.589

  dyvodieu.
• * 1.590

  [dywedyt ym∣ddiddun
• * 1.591

  Iho. xiiii.
• * 1.592

  [mwy]
• * 1.593

  wyf]
• * 1.594

  Act. x.
• * 1.595

  [angenodd]
• * 1.596

  [digwyddodd
• * 1.597

  glywsent
• * 1.598

  [lestalo
• * 1.599

  Iho. iii.
• * 1.600

  [buchedd / oes hoydyl
• * 1.601

  [iv.]
• * 1.602

  Act. viii.
• * 1.603

  [ddewol yno
• * 1.604

  Io••. x.
• * 1.605

  [ir]
• * 1.606

  [einoe••••
• * 1.607

  [arallett
• * 1.608

  Apoca. xiiii.
• * 1.609

  [dring
• * 1.610

  [lluchel a thuya∣scu.
• * 1.611

  lamp
• ⁁ 1.612

  megys
• * 1.613

  [ae iadain
• * 1.614

  Iob. iii.
• * 1.615

  [ddyscuawdw••
• * 1.616

  wprihis
• * 1.617

  [gall]
• * 1.618

  [ariwyt]
• * 1.619

  i. Iho. iii.
• * 1.620

  [vodlondap
• * 1.621

  [iachawdyn
• ⁁ 1.622

  erbyn
• * 1.623

  [mewn
• * 1.624

  Luc. xvi.
• * 1.625

  [kywaethoc
• * 1.626

  yn llawen ac yn ddaentethol
• * 1.627

  [ymehyn]
• ⁁ 1.628

  a neb nya ro∣••o iddo
• * 1.629

  [kwinffwoddit
• * 1.630

  gagen
• * 1.631

  [lle poen hwn
• * 1.632

  i. Iho. i••.
• * 1.633

  [〈◊◊〉〈◊◊〉 oes hoedyt
• * 1.634

  [galon yn•• wa••ed
• * 1.635

  ••eferydd
• * 1.636

  ••et mi••••. [alwodd
• * 1.637

  [tythyn o die k••iogaerth
• * 1.638

  kymec
• * 1.639

  [par]
• * 1.640

  hy••edð
• * 1.641

  [arveys]
• * 1.642

  ••••upleit
• * 1.643

  [phoaw]
• * 1.644

  i. Petr. v.
• * 1.645

  [ras]
• * 1.646

  nerihowclaw
• * 1.647

  [hollras]
• * 1.648

  ••
• * 1.649

  Zuc. xv. [nesau]
• * 1.650

  deaythodd [vn]
• * 1.651

  [cyvis
• * 1.652

  [uch p••••
• * 1.653

  [chw••••
• * 1.654

  Rom. viii.
• * 1.655

  [gadael
• * 1.656

  bydo
• * 1.657

  [cy••wel 〈◊◊〉〈◊◊〉
• * 1.658

  [ag••a••som
• * 1.659

  Luc. ••••.
• ⁁ 1.660

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.661

  [yn llyg••••]
• * 1.662

  ••han
• * 1.663

  [can••••••]
• * 1.664

  1. Pet. iii.
• * 1.665

  [dw••d caple∣digeth
• * 1.666

  [llhygonl]
• * 1.667

  [er ydygwth]
• * 1.668

  Luc. v.
• * 1.669

  [••anfeugy
• * 1.670

  [gwihio
• * 1.671

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.672

  [popul
• * 1.673

  ••mmod
• * 1.674

  [hela
• * 1.675

  meistyr
• * 1.676

  [ddaliason
• * 1.677

  [sink io
• * 1.678

  sythyadd
• * 1.679

  ••••us
• * 1.680

  [cydhelwyr byd pyseorwyt
• * 1.681

  ohyn allan ••••••liaw
• * 1.682

  Rom. vi.
• * 1.683

  [bywyð
• * 1.684

  [ar]
• * 1.685

  Mat. v.
• * 1.686

  [tryd]
• * 1.687

  bernial 〈◊〉〈◊〉.
• * 1.688

  voem vi:
• * 1.689

  [wasanayth∣ga••]
• * 1.690

  [santeidd••••
• * 1.691

  Mar. vlii••
• * 1.692

  [mintai
• * 1.693

  [ddefficia••••
• * 1.694

  [barawdd]
• * 1.695

  [sef diolch]
• * 1.696

  [berwvwys
• * 1.697

  Rom. viii.
• * 1.698

  [drwy]
• * 1.699

  [plani.]
• * 1.700

  itaviwys
• * 1.701

  [accieit
• * 1.702

  Mat. vii.
• * 1.703

  [o ywrth
• * 1.704

  [graaso
• * 1.705

  mieri]
• * 1.706

  i. Cor. x.
• * 1.707

  [ydangsaw
• * 1.708

  pawp
• * 1.709

  [modd
• * 1.710

  Zuc. vxi.
• * 1.711

  [estiwart ynny llys tuylat
• * 1.712

  afradions
• * 1.713

  [cloddis
• * 1.714

  [ch. arser
• * 1.715

  cans.
• * 1.716

  [byd]
• * 1.717

  pywogaeth Kenedleth
• * 1.718

  [golud mwn:ws y byd
• * 1.719

  [Cor. xii
• * 1.720

  [slofas
• * 1.721

  [ein]
• * 1.722

  meyw
• * 1.723

  [wethredoedd
• * 1.724

  ••••lesaat
• ⁁ 1.725

  y ••roddis
• * 1.726

  [rrodiat
• * 1.727

  gwneuthun gwyrthion
• ⁁ 1.728

  wybod
• * 1.729

  [iddawn
• * 1.730

  Luc. xvi.
• * 1.731

  [y maen a•• y llall
• * 1.732

  kyfnot
• * 1.733

  [ymwelet goswy]
• * 1.734

  [pregethew
• * 1.735

  i. Cor. xv.
• * 1.736

  [bala]
• * 1.737

  [sef Petr
• * 1.738

  sef gwedy me∣iew
• * 1.739

  [ddigonot
• * 1.740

  erat
• * 1.741

  Comu nuva cynnulleidva
• * 1.742

  Luc. xviii.
• ⁁ 1.743

  chodel
• * 1.744

  ii. Cor. iii.
• * 1.745

  [ymddi••eit
• * 1.746

  weinidogion. y testiolaeth.
• * 1.747

  [gwasanaeth.
• * 1.748

  Mar. vii.
• * 1.749

  [oror]
• * 1.750

  cryc anian••
• * 1.751

  [ddodyl
• * 1.752

  o plith y popul
• * 1.753

  [da]
• * 1.754

  Gal. iii.
• * 1.755

  [testioleth]
• * 1.756

  diffrwytho
• * 1.757

  [o y can
• * 1.758

  [camweddew
• * 1.759

  [na ato Deo ymbelloedd
• * 1.760

  yscriven
• * 1.761

  Luc. x.
• * 1.762

  [myne••]
• * 1.763

  [aniualwill
• * 1.764

  vu ddyu•• i wrtho
• * 1.765

  〈…〉〈…〉
• * 1.766

  [chyflownwch
• * 1.767

  [godineb
• * 1.768

  [glythinab
• * 1.769

  oad.
• * 1.770

  Luc. xvi.
• ⁁ 1.771

  erent
• * 1.772

  Gal. v.
• * 1.773

  [••yngy bodd
• * 1.774

  [〈◊〉〈◊〉
• * 1.775

  Mat. vi.
• * 1.776

  [golud bydol]
• * 1.777

  [diliat
• * 1.778

  adar prawyr
• * 1.779

  [porihi
• * 1.780

  [fel mesur o troed vedd a haner / lla••h!
• * 1.781

  Solomon
• * 1.782

  [dilladus ••ywliadus
• * 1.783

  ffwrn••••
• * 1.784

  [wanfyddnc ••c ffydd vechan
• * 1.785

  Ephe. iii.
• * 1.786

  [ac]
• * 1.787

  [oll llawndes
• * 1.788

  [communvo
• * 1.789

  Luc. vii. [damwynodd]
• * 1.790

  llawer
• * 1.791

  [Cwyn
• * 1.792

  [godes yn i / eistedd
• * 1.793

  cael i varall
• * 1.794

  [ymwelawdd ac
• * 1.795

  Ephe. iiii.
• ⁁ 1.796

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.797

  Luc. xiiii.
• * 1.798

  [gwyt
• * 1.799

  haint dyfyr∣efyt
• * 1.800

  [an'uaf nid angkeffelypi vules
• * 1.801

  vedrent
• * 1.802

  1. Cor. i.
• * 1.803

  [yn ddefyciol]
• * 1.804

  ddienllyd
• * 1.805

  Mar. xxii.
• * 1.806

  [ntayias
• * 1.807

  [aih]
• * 1.808

  [cynnyusio
• * 1.809

  [vydd neid
• * 1.810

  [Arglwydd
• * 1.811

  Ephe: iiii:
• * 1.812

  [faer y can]
• * 1.813

  [tuniaythwy
• * 1.814

  [velwydd]
• * 1.815

  [echlysus]
• * 1.816

  [ymadrodd budyn / secrh / ne croasan
• * 1.817

  [seliwyd
• * 1.818

  [bolchwydd bocsach
• * 1.819

  [er niwyn
• * 1.820

  Mat. ix.
• * 1.821

  Ephe: v:
• ⁁ 1.822

  madwys
• * 1.823

  [anvad drwc]
• * 1.824

  [vrwyscen
• * 1.825

  Mat. vvii.
• * 1.826

  neithios
• * 1.827

  [yh hwn
• * 1.828

  [capyldiei••
• * 1.829

  [varsiandi
• * 1.830

  lleill]
• * 1.831

  [lu]
• * 1.832

  [rhyd]
• * 1.833

  [neithior]
• * 1.834

  〈◊〉〈◊〉
• * 1.835

  [ymavlyd
• * 1.836

  [ymwrthlad
• ⁁ 1.837

  yn perfaith
• ⁁ 1.838

  einor]
• * 1.839

  [anvad / dexc
• * 1.840

  ymervyn ••do••wyn
• * 1.841

  Ioh iiii.
• * 1.842

  [pennaditc / ne panswyddoc
• * 1.843

  [vy map]
• * 1.844

  [gwr]
• * 1.845

  [cyvyiddeson••
• * 1.846

  deirfon
• * 1.847

  [hwn]
• * 1.848

  Phlip. ••.
• * 1.849

  [tybyaid bamy
• ⁁ 1.850

  y gyd
• ⁁ 1.851

  dyvc
• * 1.852

  Mat. xviii.
• * 1.853

  [sef ebyilledi ne pa sawl gw¦aith bynac]
• * 1.854

  [hwnnw
• * 1.855

  Ph••lip. iii.
• * 1.856

  [crocnecto••s]
• * 1.857

  [ymmyreih swydd.
• * 1.858

  Mat. xxii.
• ⁁ 1.859

  i ere
• * 1.860

  [falytrethic amtrawtys
• * 1.861

  maleis
• * 1.862

  Coloss. i.
• ⁁ 1.863

  ychwy
• * 1.864

  [can•••• Archwy
• * 1.865

  Mal. ix.
• * 1.866

  [que sangul∣nis prostunis laboraueras
• * 1.867

  hun]
• * 1.868

  [twew habwedd
• * 1.869

  verch
• * 1.870

  [popul
• * 1.871

  [vrohonno
• * 1.872

  Iere. xxiii.
• * 1.873

  [ynddiovat
• * 1.874

  [Egypt
• * 1.875

  [gwlad
• * 1.876

  [bro]
• * 1.877

  Ioh. vi.
• * 1.878

  [hynn
• * 1.879

  [gwill••glas
• * 1.880

  [v••iwdwyd
• ⁁ 1.881

  bara]
• * 1.882

  [bas•• ef
• * 1.883

  [miracl gwyst••••]