[Y drych cristianogawl]

*Y pedwerydh pennod ynghylch ternes nef.

CYMEINT a glowsoch hyd yn hyn o ða∣ioni Duw i dhyn, sydh yw gael yn y byd yma: A mwy o lawer, nag a dherfydh i dhā∣gos yn y mān hyn: ond mae r rhann fwyaf, a r rhann oreu wedy oedi hyd y byd nessaf. Wrth hyn mi a dhangosa beth o r {ll}ywenyð anfeidrol, ar i mae Duw wedy ordeinio yn y byd ara{ll} i r sawl ai caro ag ai gwasnaetho ef yn y byd yma. Pei baym yn mefyrio yn phrwythlō ag yn fynech ar y daioni a r sydh wedy arlwy yn y nef i r rhai duwiol, ny ni a

redem drwy dhwr a than i gael ynnilh tey rnas nef. Mawr y doedh dhaioni a r i mae Duw yn i roi i ni yn y byd brwnt yma, fel i clowsoch hyd yn hyn, er na chlowsoch ond peth bychan, wrth a a{ll}asswn i dhangos: etto hyn i gid a glowsoch, a hyn sy heb glowed, nid yw r cwbl or holh dhaioni yn y byd hyn yw cyphlybu i r daioni sy n barod yn y byd nessa, mwy nag yw vn defnyn o dhwr yw gyphlybu i r holh for mawr: gyn fod y peth mor werthfawr, i ch tynu chwi i garu duw am y daioni hyn, ag ich gwneuthur yn wy{ll}∣ysgar i weithio i ynnu{ll} teyrnas nef, mi a ro ar lawr megis vn tammed praw or ho{ll} ðai∣oni mawr hyn, i gael gyrru blus arnoch am y cwbl, gyn fod vn tāmeid mor felys. Cāys pan dharpho i dhyn dhywedyd cymaint fyth ag a alho am lawenydh ternas nef, nid yw hyny i gyd dhim wrth y sydh yn ol heb dhā∣gos: nid yw r cwbl ond megis vn defnyn a{ll}∣an or mor mawr, wedy clowed cymeīt fyth ag a alho tafod dyn treuthu. Mae r scrythur lan yn dangos fod yn amhossibl dhealht lhy∣wenydh teyrnas nef yn y byd yma.

* 1.1Erpē dhechreued y byd ni cholwodh clust, ni welodh lhygad, y petheu ar ir wyti Duw wedi ordenio i r sawl sy n dy aros di. Mae Sant Pawl yn myned ymhelhach, ag yn dangos, n alh callon fedhwl y petheu sy n y

nef: {ll}yn i mae n doydyd:* 1.2 Ny welodh lhygad ag ny chlowodh clust, nyd entriodh i gallon dyn y petheu a dharfu i Dhuw ordeinio i r sawl sy n i garu ef.* 1.3 Am hyn i mae Ifan Efā∣ghylwr yn dangos na wyr vn beth sydh yn y nef, ond y sawl sy yno yn meðiānu r peth. Etto megys i gedhewais mi a ro i chwi vn defnyn or mor melys mawr hyn, i dhwyn blas ar ych gene, ar blas a dhwg blys am gael y peth, ag a ch gwneiph chwi yn chwa∣nnog i gymeryd poen i ynnulh ternes nef. Yma ir wy fi n debyg i dhyn mywn gardh deg yn {ll}awn blodeu, a {ll}ysie peraidh a pher∣phaith i harogleu ai gwynt, lhe i mae cyme∣int o dhewis, na wyr para vn a gymer, pa∣ra vn a adewiph: Felhy finneu sy wedy en∣trio i blith lhyseuwedh paradwysaith terēs nef, lhe i mae cymeint o betheu rhinweðol, nas gwn i ple y dechreua, na phle i diweða, beth a gymera, na pheth a adawa eb son am dano. Ag am fod cymeint o betheu dewisol, rhag myned yn rhy belh, mi am cadwa fy hunan ar vn lhwybyr yn vnig, lhe i rwy n gweled pum {ll}ysewyn teg yn tyfu: Y rhain mi a gascla ynghyd i wneuthur bwysi i ðw∣yn orogleu a gwynt teg ich phroneu chwi. Am hyny rhaid i mi ganlyn y lhwybyr hyn, a gadel milioedh o betheu ereilh heb son am danynt. Ag etto ny alha dhangos y ganfed

rann o phrwyth y pum lhysewyn hyn.

Ond yn vnig i casglu ynghyd ai henwi. Y pum peth a dhangosa yw r hain: Tegwch ag ehelathdra y lhe ar fann, lhe i mae r Sa∣int yn trigo: Yr ail yw r {ll}ywenydh a gawn yno drwy gymdeithas a chyfeilhach yr holh Saint: Y trydydh peth yw rhinweðeu, gle∣indid, ag hyfrydwch y corph: Y pedwerydh yw r melysdra ar {ll}ywenydh a geiph yr en∣aid: Y pumhed yw medhiant pob daioni, mwy nag a a{ll} callon i fedhwl, heb dhiphyg nag eisie dim byth yn dragwdhol.

Ny ni alhwn gael peth tyb am degwch y dinas nefol yn y byd ara{ll}, drwy feðwl beth a wnaeth Duw i ðyn yn y byd yma. Chwi a glowsoch or blaen faint o amryw betheu a wnaeth Duw i wasneuthu r corph. Gw∣elwch degwch yr wybren vwch ben, gole∣ini r haul, y lheuad, ar ser, i rhifedi, i main∣tioleth, ai tegwch, y mor mawr yn lhawn o amhal rhyfogaetheu pyscod, y tir yn lhawn o bob phrwyth, a math ar ynfeilieid, yr af∣onydh ar phynōneu sy n rhedeg drwy r dha∣yar, megis gwythi drwy r corph. Er bod y pethe hyn i gyd wedy gwneuthur i wasnae∣thu dyn: etto nid yw dynion yn occwpio y ganfed ran ir petheu hyn, ond i maent yn sefylh ag yn aros i dhangos daioni a synw∣yr y gwneuthurwr. Mawr a rhyfedh yw

••••••wch y byd yma, o ran yr wybren, y mor, ••r tir: etto hyn i gyd a wnaeth Duw i n cy∣rph ni, a hyny dros enhyd awr i aros yn y byd yma. Wrth hyn rhaid ir {ll}e fod yn fawr, ag yn deg, a wnaeth ef yn y byd aralh i r en∣••id i dario, nid dros ēnyd bach, ōd dros byth. Os gwnaeth Duw le cyn decced yn y byd yma, lhei ni thariwn ond ēnyd awr, megis a••yn siwrneu i ochel cafod o law, rhaid ir {ll}e ••od yn deg aryth, lhe cawn dario byth. Pwy a wna gost fawr ar le ar y phordh i ochel ca∣fod o law, ag a wrthyd wneuthur cost i dei∣lad ag i fuldo, lhe i bo yn i fryd dario byth. Wrth hyn, o gwnaeth Duw le cyn decced i ni yn y byd yma, megis i ochel cafod ar y phordh, mil mwy teccach yw r lhe a wnaeth i ni dario byth: Os gwnaeth le mor diriō i r corph brwnt dros enhyd awr, beth a wna∣eth wrth hyn i r ēaid ag i r corph dros byth? Os gwnayth dy cyn decced i dhyn dros am∣ser bychan, beth a wnaeth i r anghyliō dros byth yn y byd nessa? Ie os gwnaeth Duw y fath le teg, ar byd yma yw was distadlaf, gwaethaf, a distyraf dros ennyd bach, beth yw tegwch i dy ef i hunan, y nefoedh, lhe i mae Duw yn tario? Od yw ty dyn o gardot∣tyn carpiog brwnt i ochel cawad ar fin pho∣rdh cyn decced, beth yw tegwch ty r brēhin, ie brenhin nef a dayar, Duw holhalhuog?

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

gyn fod i synwyr, i nerth, ai dhaioni cyme∣int wrth wneuthur cwt bach i nyfeilieid dros vn noswaith. Khaid i ni fedhwl fod y {ll}e a wnayth ef iðo i hunā, cyn decced ag a a{ll}ei i synnwyr ef dhefeisio, ai nerth i wenuthur. Ar hyn i mae Sant Awstin yn myfyrio ag yn doydyd wrth Dhuw y lhyn:* 1.4 Oh Farglw∣ydh, od wyti yn rhoi i ni betheu mor fawr, heb rifedi arnynt odhiwrth y phurfafen, yr awyr, y tir, y mor, drwy oleini, drwy dywy∣lhni, drwy wres a chysgod, drwy wlith, cafo∣de, gwynt, a glaw, drwy adar, pysgod, anifei∣led, prennie, lhyseuwedh, ag amhal blanigiō, gyd ar holh greaduried ereilh i wasnaethu dyn, heb rifedi arnynt: a hyn i gyd i r corph brwnt. Oh Farglwydh da, para fath betheu, para faint, a phara dhaioni, a phara rifedi sy ar y petheu, a dharfu iti ordeinio yn eyn gw∣lad nefol ni? {ll}e i cawn dy weled di wyneb yn wyneb. Od wyti yn gwneuthur cymeīt dro∣som yn eyn carchar yn y byd yma, beth a roi di i ni yn eyn lhys? Od wyti n rhoi cymeint o betheu yn y byd yma ir da ag i r drwg yn∣ghymysc, beth a roisti i gadw i r rhai da yn ūic yn y byd nesaf? Od wyti wedy arlwy cy∣meint yn y byd yma ith gereint ath elynion ynghyd,* 1.5 beth a geiph dy geraint ath ānwyle∣id yn vnig yn y byd aralh? Od oes gymeint o gwnphwrdh yn y dydhie alarus hyn, para

••wenydh a fydh ar dhydh y briodas? Od oes petheu cymeint yn eyn carchar, beth a fydh vn eyn gwlad a n teyrnes ni?* 1.6 O Farglwydh a m Duw, rwyti n Dhuw mawr, a mawr yw maintioleth dy orchafieth ath felysdra di. Ag megis nid oes diwedh ar dy faintioleth di, na rhifedi ar dy synwyr, na mcsur ar dy dhaioni: felhy nid oes na therfyn, na rhifedi, na mesur ar dy rodhion ath dal i r sawl sy n dy garu, ag yn ymladh drosot. Yma i terfy∣n geirie Sant Awstin. Ond i dhwad yn nes i n pwrpas, ag i fyned rhynghom ag i fynydh. Er bod yn lhe ni i drigo ar ol y byd yma yn y nef: etto ni a gawn o vcheldra y nef weled yr ho{ll} fyd danom, a myned a dw∣ad a gawn wrth yn pleser or nef i wered, ag odhiwered i r nef mewn mynudun awr. Ag wrth hyn, rhag bod dim brynti yn y byd ym∣a i anfodloni eyn golwg ni, ag i wrthnebu n wlhys ni, fe fydh y pedwar deunydh, hyn yw y dhayar, a r dwr, yr awyr, a r tan, we∣dy puro ai glanhau odhiwrth pob brynti ag amhuredh, fel y galho pob peth fod yn deg, yn hyfryd ag yn rhinwedhol mewn golwg dyn. Mae hyn gyn wired, a bod Saint Pa∣wl yn doydyd fod pob Creadur a wnaeth Duw yn ychneidio ag yn trafailio wrth aros am weledigeth plant Duw.* 1.7 Hyn yw medh∣wl S. Pawl, fod holh greaduried Duw yn

y byd yma megis yn hieraethu, ag yn echn∣eidio am dhydh y farn, ai bod megis gwraig yn trafailio, yn hir gynthei hyd yni capho i throed yn rydh. Fe{ll}y mae n hir gyn bob cre∣adur am dhydh y farn, ag am lywenydh y Saint, i gael o honyn nhwythe orphowys, a pheidio a gwasnaethu dyn mwyach, ond cael i puro ai glāhau oðiwrth y brynti a ga∣sclasont drwy bechodeu dynion. Am hyn i bydh pob peth ar y dhayar, ag vwch y dhay∣ar yn y phurfafen, yn deccach ag yn berphe∣iðiach ei weled, nag yw ynawr. Mae r pro∣phwyd Esai yn dangos i daw newid ar bob peth,* 1.8 wrth dhoydyd drwy eneu Duw y {ll}yn: Yr wyfi yn gwneuthur phurfafen newydh a davaren newydh, ag ny bydh dim copha am y rhai hen. Yr vn peth i mae Ifan yn i ðan∣gos wrth ðoydyd:* 1.9 Mi a welais phurfafen ne∣wydh, a dayaren newydh: am dharfod ir phurfafen gynta, ag ir dhayaren gynta dhif∣annu a myned hebio. I gael o honoch weled tegwch pob peth dan y phurfafen, mae r Doctoried a r Athrawon yn dangos i {ll}oscir y byd cyn dydh y farn, ar tan a gescliph yn∣ghyd bob amhuredh, ag ai denfyn i vphern, lhe i mae pob brynti.* 1.10 Yna i bydh y dhaear drosti cyn wastotted ar geiniog, neu a r ford wastotta: Heb dhim yn tyfu drwydhi, na dim yn cerdhed arnei. Fe fyth y dhayar cyn

laned, ag mor loyw a r gwydyr gloywaf, fel i gelhwch weled drwy r dhayar, megis drwy r gwydyr. Fe fyð y dwfr i gyd yn rha∣gori ar y ðayar: am i bydh y dwr cyn loyw∣ed ar grisial gloywaf. Fe fydh yr awyr yn dwy•• odieth ar y dwr mor glir ag mor lo∣yw ag yw r phurfafen. Ar tan yn rhagori arnynt y gyd, yn goleuo fel y se r yn y phur∣fafen. Dyma fal i purir y pedwar defnyndh a r elfydh er mywn dyn. Digon o nef a fy∣fei weled y creaduried hyn mor bur ag mor lan, y pryd hynny. Awn yn vwch i fynyð: Fe fydh y phurfafen, yr haul, a r lhcuad ar holh ser yn rhagori ag yn oleuach o lawer, nag ydynyt yrowrā. Mae r prophwyd Esai yn dangos y byð yr haul yn saith oleach nag i mae yrowran, ar lheuad cyn oleued ag yw r haul ynawr: Ag felhy i bydh yr helh ser pob vn yn rhagori ar i gilyð mewn golcuni. Yma i bydh goleini mawr dhyð y farn: gyn fod yr haul yrowran yn rhoi goleuni i r holh fyd, ie i r lheuad ag ir ser hefyd: am nad oes dim goleini yn y lheuad, ond i mae n i gael odhiwrth yr haul. Y pryd hyny o ran yr haul yn vnig, fe fydh y dydh saith oleuach nag ydyw yrowran: o ran i bydh yr heul yn saith oleuach, heb law goleuni r lheuad, a fydh y pryd hyny cyn oleued ar haul yna∣wr: a phob seren hefyd yn rhagori mywn

goleini. Wrth hyn ni bydh nos mwyach ar ol dydh y farn, fel i mae r Prophwyd yn do∣ydyd:* 1.11 Nyd aa dy haul di mwyach i lawr nag i fachlyd, ag nid aa dy leuad mwy ar gil. Nid a r haul, na r lheuad na r ser mwyach i we∣ini r byd, wrth symudo a throi, ond nhwy a safant yn wastod, pob vn yn i le, lhe ir oydh∣ent pen i gwnaed gyntaf. Yr haul a sai yn y dwyrein, ar lheuad yn y gorlhewin, a phob feren yn i lhe. Yna ny bydh gwahanieth yn y byd mewn amser: ni bydh son am nos, am haf, a gayaf, am wres nag oyrfel, am law ag eira, am dryseu a {ll}echid, am fe{ll}t a thra∣neu: ond pob peth a fydh yn wastod, yn hy∣dhychol, ag yn hyfr yd i weled. Be{ll}ach moe∣swch dhringo yn vwch, i gael gweled peth o degwch dinas Duw a dyniō yn y byd nesaf. Chwi a welwch fod y creaduried, a r holh betheu vwch ben yn rhagori mewn goleuni a glendid vwch law petheu daearol: felhy gyn fod y nef vwch law r phurfafē vwchaf, mae n rhagori mewn tegwch a goleuni, ar y phurfafen, yn cymeint, ne n fwy, nag i mae riphurfafen yn rhagori ar bob peth da∣yarol mewn tegwch a goleini.

Wrth hyn rhaid ir nef fod yn lhe paradwy∣saið, ag yn passio pob paradwys a thegwch, ar a a{ll} dyn fedhwl am dano. Mae Ifan Ef∣engylwr yn i weledigaith yn dāgos glendie

ternes nef mewn lhawer o fodheu: Mae n dangos Fod yr holh dinas o aur pur,* 1.12 a mur mawr vchel oi hamgylch, wedy gweithio r garreg wyrthfawr elwyd Iaspis: Roedh y mur yma wedy sylfaenu a gwneuthur 〈◊〉〈◊〉 ro∣wndwal a deudheg rhyfogeth o gerrig gwe∣rthfawr: Hefyd mae yno dheudheg porth wedy gweithio a deudheg o gerrig gwerth∣fawr: Pob porth o garreg gyfan: Heolydh ag ystrydoydh y dinas oedh wedy palmantu ag aur, a cherric ag a meini gwerthfawr rhw∣ng pob darn o r aur: Goleuni r dinas y doedh Crist i hunan yn discleirio ag yn goleuo yr holh dinas. Crist oedh yn eistedh ynghanol y dref, ag alhā oi stedhle roedh afon o dhwr yn rhedeg cyn loywed ar grisial, i dhyfrhau r dinas. Ag ar lann y dwr, o bob tu r afon, roydh yn tyfu pren y bowyd, yn phrwytho byth yn wastod: Nid oedh dim nos yn y di∣nas, nyd entriei yno dhim brynti: Ond y sawl sy yno a gaant dernasu heb drāghc heb orphen. Nyd oedh Ifan yn medhwl fod y petheu dayarol hyn yn y nef, megis i mae r geirie n dāgos, am nad oes vn maē na char∣reg werthfawr, na dim dwr, na phrēn, nag aur: Ond am fod y petheu dayarol hyn me∣wn pris mawr yn y byd yma, ag am nad o∣es dim dayarol yw gwmpario, ag yw gyph∣lybu i dernes nef, yn nes na meini a cher∣rig

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

gwerthfawr: Am hynny i cyphlybodh· dinas i waith o gerrig gwerthfawr, i ðwyr ar dhealht fod y gwaith yno yn gann teccach nag alh tafod dreuthu, na cballon fedhwl. Moeswch gael tyb ar degwch y dynas drwy gonsidrio vn oi rhinwedheu: Ag wrth yr vn rhinwedh hynny i galhwn gael amcen ar y lhei{ll}. Y rhinwedh yma yw engdwr ag ehe∣laethdra r dinas. Mae hi yn fwy na lhunde∣in, ie na ho{ll} loyger, mawr a fyð ei dhoydyd, na r ho{ll} fyd: Ond gwelwch reswm naturi∣ol, y peth i mae r gwyr doethion yn i adhef, ag yn i wybod cyn idhynt dhynabod Duw: Mae gwyr dyscedig doethion drwy reswm naturiol yn dangos fod pob vn or ser yn yr wybren yn fwy na r holh fyd: Ie peth sy fyw, mae rhai or ser cymeint i cwmpas, a bod yn rhannu vn o honynt yn dheg rhann a phedwar igein, fe fydhe bob rhan o honi yn fwy na r holh fyd: Mawr yw bod vn seren cymeint a hyn. Gyn fod y ser cymeīt a hyn, ai bod hefyd heb wybod o dhyn i rhifedi, a bod gyda hyny gymeint o spas, cyfrwng, ag o le gwag rhwgh pob seren ai gylydh, rhaid i r wybren ag i r phurfafen, sy n cynnwys y rhain i gyd, fod yu fawr ag yn engh, ag yn eheleth i chwmpas. Wrth hyn nyd yw r byd yma, ond bychan wrth yr wybren syd•• vwch bē. Os ceiph lōg ar y mor wynt hwy••

〈◊〉〈◊〉 hi alh fyned o vn pen ir byd ir lhalh me∣••on swrn ag amcan o dhiwrnodie: ond er ••••d y ser yn gynt ag yn gyflymach na lhew∣y••ch a phaladr yr haul, etto ni dherfydh idh∣ynt mewn {ll}awer o flynydhoeð fyned o am∣gylch yr wybren. Mae vn or saith blaned, er i bod yn gynt na lhewyrch yr haul, dheg mlynedh ar hugein yn myned vnwaith o amgylch yr wybren. Gwelwch faint yw hengdwr y phurfafen, {ll}e i mae r ser, yr ha∣ul ar lheuad: Etto rhaid i ni dhringo vwch law hyn i gyd: Yr wybren yma, lhe i mae r ser sy nesaf attom ni, mae dwy phurfafen aralh vwch ben hon, a phob vn yn vwch nai gilydh. Hyn i mae Saīt Pawl yn i ðangos, wrth dhoydyd ei fyned ef ir drydydh phurfa∣fen.* 1.13 Wrth hyn roedh dwy phurfafen dann hōno ir aeth ef idhei. Belhach i ga{ll}wn gael tyb ag amcen o hengdwr ag helaethdra r di∣nas nefol. Rhaid ir wybrē {ll}e i mae r ser, fod yn aruthr o faint, gyn fod pob seren yn fwy na r holh dhayar, fel i clowsoch: Etto mae r ••hurfafen vwch ben hōno sy n dwyn y ser, ••n fwy na hithef: Am fod honno yn ymwis∣•••• ••g yn cwmpassu honn oi hamgylch: Hef∣•••• mae r drydydh yn fwy nar ail, am i bod ••••theu yn cwmpasu r ail oi hamgylch. Can∣•••• mae r tair phurfafen hyn megis wy, lhe 〈◊〉〈◊〉 mae tri pheth, yn y canol i mae r melyn∣wy,

o amgylch ir melyn, i mae r gwynn, o amgylch ir gwynn i mae r pliscin. Ag fal y mae r gwyn yn helaethach na r melynwy, am i fod yn myned oi amgylch, a r pliscin yn helaethach na r gwynwy, felhy i mae r ail phurfafen yn helaethach na r gyntaf, ar dry∣dydh yn engach na r ail. Yn y drydydh i mae Duw a r Saint yn preswyl. Ag wrth hyn i ge{ll}wch fefyrio helaethdra a hengdwr y din∣as nefol. Hefyd i dhangos helaethdra a the∣gwch ternes nef, mae gwyr o dhysc yn gw∣neuthur cyphlybieth y {ll}yn: Mae Duw we∣di ordeino i dhyn dri lhe,* 1.14 y cyntaf sy fychan a chul, ymmola i fam, yr ail sy enghach ag helaethach o lawer nar cyntaf, hwn yw r byd yma, y trydydh {ll}e yw ternes nef. Yma i gael gweled helaethdra yr dīas nefol, gw∣elwch fod y trydydh lhe yn rhagori r ail, cy∣meint ag i mae r ail yn ragori r cyntaf. Hyn yw, yn gymeint ag i mae r holh fyd o hengdwr a maintioleth yn rhagori ar groth i fam, yn gymeint yn heleth ne n fwy i mae maintioleth a hengdwr y nefoedh yn passio ag yn rhagori ar y byd yma yn gwbl. Am nad yw r ho{ll} fyd o gwmpas ond megys bla∣en nydwydh, wrth helaythdra ag engdwr y nefoedh. Yma i ga{ll}wn gael peth tyb ag am∣cen am y dinas nefol. Cāys yn gymeint ag i mae r byd yma yn rhagori croth i fam my∣wn

tegwch gleindid, hyfrydwch a meintio∣leth, cymeint aralh neu fwy i mae ternas nef yn rhagori ag yn passio mewn tegwch, gleindid, hyfrydwch a maintioleth yr holh fyd yma. Hefyd yn gymeint ag i mae gwr yn y byd yma mywn cryfdwr corph, mewn glendid, synwyr, dealht, dysc, a gwybodeth yn passio plentyn yngrhoth i fam, cymeint ara{ll}, a mwy o lawer i mae r Saint yn y nef yn passio pob gwr yma yn yr ho{ll} rinweðeu hyn. Ag megis i bydhei wrthnebys a phiaið gyn wr fyned or byd yma eilwaith i groth i fam i drigo, felhy i bydh gwrthwynebys a phiaidh gyn vn o r Saint dhyfod eilweith or nef ir byd brwnt yma. Hefyd megis i mae r naw mis yngrhoth i fam yn amser byrr wr∣th oes y gwr hynaf yn y byd yma: felhy nid yw r oes hwyaf yma, ond megis vn awr wrth yr oes yn y byd nesaf, a bery byth. Gyn fod teyrnes nef mor ēg ag mor heleth, da i gwelwn ir gwyr bydol sy n ymysgwy∣dho yma, heb gael lhe vn gyn y lhalh, wrth geisio dwyn tir i gilydh, da fydhei idhynt bwrgasu teyrnes nef: yno i cahant dhigon o hengwr, yno i caant fod yn frenhinoedh, pob vn o honynt yn frenhin ar holh ternes nef, ag yno i caant dernasu a rheoli yn frenhino∣edh byth heb dhiwedh.

Yr ail lhysewyn,* 1.15 a aðowsom i gasclu yng∣ardh

y drindod, ydoedh y lhywenydh a gawn yn y nef o ran cymdeithas a chyfeilhach yr ho{ll} Saint. Yn gyntaf ny ni alhwn gael {ll}y∣wenydh mawr o ran rhifedi r cwmpeini a r nifer yn y nef. Od awn ni i son am rhifedi r Anghylion, mae o honynt naw gradh, mae n y radh isaf i gyd fwy o Anghylion nag ys∣ydh o bobl yn y byd, nag a fy ar vn waith yn fyw pen oydhent fwyaf. Am fod Duw, fel i clowsoch or blaē, wedy ordeino i bob dyn or dydh i ganed hyd angheu, vn Anghel i wai∣tio arno, ag yw gadw. Ar Anghylion sy n cadw dynion, sy n y radh isaf o r naw. Wrth hyn mae n y rað isaf yn helaeth cymeint ag sy o bobl yn y byd. Ond od aw n i dhringho ar i fyny, ny ni a gawn y rhifedi yn fwy: oblegid mae mwy o lawer yn yr ail radh, nag yn yr isaf, a mwy yn y trydydh nag yn yr ail, a mwy yn y bedweryð, nag yn y try∣dydh, ag felhy o radh i radh, pwy n vwchaf ir eloch, mwya fydh y rhifedi. Wrth hyn mae lhawer yn y radh vwchaf or naw.* 1.16 He∣fyd mae r doctorieid yn dangos fod yr Ang∣hylion yn rhagori r holh betheu dayarol me∣wn rhifedi, cymeint ag yw r wybren vwch ben yn rhagori r byd yma mewn hengdwr a maintioleth. Chwi a glowsoch o r blaen ra∣gorieth maintioleth rhwgh yr wybren ar dhayaren, nad oeð y dhaear fwy i chwmpas

na blaen nydwydh wrth helaethdra r ph••••∣fafen, fe{ll}y i ga{ll}wn dybied fod rhifedi r An∣ghyliō yn passio rhifedi ho{ll} betheu dayarol, yn gymeint a bod cān mil o Anghylion yng∣hyferyd pob vn yn byd yma.* 1.17 Mae r Proph wyd Deinial yn doydyd fod mil o filioedh o Anghylion yn gwasnaethu Duw, ie a deg cant mil o filioedh yn sefylh ger i fronn ef: Nyd yw r Prophwyd yn medhwl nad oes ōd hyn o rhyfedi o honynt, ōd am i bod nhwy alhan o rifedi dynion, mae n dangos fod mi∣lioedh o honynt, i dhwyn ar dhealt i bod yn fawr anial i rhifedi. Am fod yn harfer ni hē∣wi milioedh, pen fo r petheu alhan o rifedi. Belhach medhyliwch para lywenydh a fydh gweled hyn o rifedi o Anghylion yn y nef, yno i cewch nid yn vnig wybod i rhif nhwy, ond hefyd chwi a gewch gydnabod a chym∣deithas a phob vn o honynt ar i ben i hunā, ai dynabod, pob vn yn i ordor, fel pet fai ond vn anghel yn yr holh nef. Chwi a glowsoch or blaen y melystra ar pleser sydh wrth we∣led vn Anghel. Nid yw tegwch yr holh fyd yma a r wybrē a chwbl, yw gyphlybu i deg∣wch yr Anghel lheiaf yn y nef, mwy nag yw vn defnyn o dhwr yw gwmpario a dwr yr ho{ll} for. O byð cymeint pleser a hyn we∣led yr Anghel lheiaf yn y radh isaf, beth a ••ydh weled yr Anghel teccaf yn y radh vw∣chaf?

O byð golwc vn Anghel yn passio ho{ll} bleser y byd yma, beth a fydh y melystra wrth weled yr holh Anghylyon mywn vn fann, ag ar vn waith? Ag yma i cewch dhe∣alht vn peth mawr: Chwi a elhwch dybied darpho i chwi weled vn Anghel, na bydh fa∣wr rhyfedhod ganych weled y lhailh, o ran i bod yn debyg vn ir lhalh, am i bod or vn rhyfogeth, er bod vn yn deccach n a r lhalh: Ond nid yw r peth felhy: Am fod pob Ang∣hel yn y nef, nid yn vnig vn yn rhagori ar y lhalh mewn tegwch, ond hefyd ymysc cym∣eint o filioedh o honynt, nid oes ond vn o hō∣ynt ymhob rhyfogeth:* 1.18 Yn gymeīt a bod pob Anghel yn vn rhywogeth ar i ben i hun: nid ydynt fel dynyon i gyd o vn rhyfogeth. Am hyny pyn welom vn dyn, ny bydh rhyfedhod gweled vn aralh, am ei bod o vn rhyfogeth: Ond pan ðarpho gweled vn Anghel, fe fyð cyn rhyfedhed gweled vn aralh, a phei bas∣ech heb weled vn erioed. Ag fe{ll}y y bydh ne∣wydh lywenyð a rhyfedhod wrth weled pob Anghel ar i ben i hun. Y peth sy n helaethu ag yn chwanegu r pleser yn fawr. Ag er meint i rhifedi, etto maent yn cadw i hor∣dor ai hurdhas, nad yw vn o honynt alhan oi le ae radh, pob vn o honynt yn molyannu a gwasanaethu Duw yn i radh ai ordor y hu∣nan: Ar ordor hon sy n dwyn pleser anianol

i olwg dyn, megis i mae n hyfryd weled gweision brenhin dayarol pawb yn waetio yn i radh ai swydh.

Belhach moeswch weled rhifedi r Saint erailh a dhoethon or byd blin yma i r nef. Mae Ifan Efanghylwr yn i weledigaith yn cyfri r dynyon Saint yn y nef, a chwedi cyfrif can mil a deugein mil, a phedeir mil, yn y diwedh ef a roys y maes i fynydh, ni alhei gyfrif mwyach, ond doydyd yn ol hyn, i fod yn gweled cymeint o rhifedi o bob nas∣iwn, o bob math ar bobl, ag o bob iaith, nad oedh vn dyn abl yw cyfri nhwy.* 1.19 Roydhent yn sefylh garbron Duw yn i gadair, roydh∣ent i gyd mewn gwiscoedh gwynyō, yn ar∣wein blodeu yn i dwylo, yn canu cowydhe o foliant i Dhuw. Pei baem yn gweled teg∣wch a lhywenydh vn or Saint hyn, fe fydhe hynny yn bereidhiach ag yn felyssach na r holh hyfrydwch ar pleser yny byd yma: ie fe fydhe yn gan mil mwy pleser a chynnes∣rwydh weled vn or Saint na gweled teg∣wch yr holh fyd. O ran bod y pleser {ll}eiaf yn 〈◊〉〈◊〉 nef, yn gan mil mwy na ho{ll} degwch y ða∣yaren ar wybren yn y byd yma. Wrth hyn beth a fydh y lhywenydh yn gweled tegwch pob Sant ar i ben i hunā yn yr vn fan a{ll}an o rifedi dyniō. Ni alhwn ond rhyfedhu wrth fedhwl am y mawr lywenydh yma, wrth

gasclu r cwbl ynghyd. Yma i cawn weled y holh radheu o Saint pob Sant o vwchaf 〈◊〉〈◊〉 vwchaf, vn o flaen y lhalh yn ol i weithred∣oedh da yn y byd yma. Ag fel i mae naw gradh or Anghylion, pob vn yn rhagori ar y lhalh, felhy i mae pob Sant yn cael ei osod ymhlith yr Anghylion, ag yn cael i gyflog wrth y gwaith a r boen a gymerth yn y byd blin hyn. Yma rhaid o medhwl fod y cythre∣ulieid sy n vphern, gynt yn Anghylion yn y nef. Fe gwympodh lhawer o honynt o bob vn or naw gradh, ag i gwplau rhifedi r An∣ghylion a syrthiasont i vphern o bob gradh, mae r Saint yn cael dwad yn lhe r cythrei∣lied, rhai i bob gradh or naw. Mae r plant bychein sy n meirw cyn dwad i synwyr a dyalh wedy cael bedydh, yn cwplau r diph∣yg ymhlith yr Anghylion yn y radh isaf. Ag felhy i mae r olh Saint erei{ll}, pob vn yn i radh, yn cwplau diphyg rhifedi r Anghyli∣on a gwympason or rað isaf hyd yr vwchaf, pob vn yn ol i waith ai drafel yma. Oh para lywenydh a fydh yno wrth weled pob gradh o r Saint, pawb yn i hordor. Yno i caw•• weled yr hen dadeu a fuont cyn geni Crist, Adhaf, Noe, Abraham, Isaac, a Iacob, a milioedh o rai ereilh, pawb yn i radh ai le•• ie ny ni a gawn i gweled, i dynabod, chwed∣leua a nhwy. Mewn gradh aralh i caw••

••eled y prophwydi a fuont yn prophwydo i ••••ei Grist, yn cael mawr lywenydh wrth weled pob peth wedi dwad yn wir, megis ir ••ydhent yn prophwydo ag yn daroganu. Yno i cawn mewn gradh arahl weled y Postoliō yn cael mawr lywenyð wrth we∣led rhifedi r nasiwnæ a droesont i phydh Grist. Yno mewn mann ara{ll} i cawn weled gradh y merthyrwyr yn cael tal anianol am feistroli ag ynu{ll} y maes drwy ðiodhef mar∣••oleth a cholhi eu gwaed er mwyn i Meistr ai Harglwydh. Yno i cawn weled mywn gradh aralh filioedh o forynion yn moliannu Duw yn wastod, am roi gras idhynt yn y hyd yma i orchfygu ag i ortrechu y cnawd ae holh frynti. Mewn gradh ara{ll} i mae r Con∣phessoried, yr Escobion, ar y Pheirieid, y ••wyr o grefydh, a phawb o r Saīt erei{ll} we∣•••• ymladh a gorchfygu r tri gelyn, y byd, y ••nawd, ar cythrel. Troed dyn i wyneb ir tu a fynno, fe geiph weled pob mann yn {ll}awn goleūi, tegwch, hyfrydwch a melystra. Ond er bod y Saint i gyd wedy eu rhannu, rhai ymhob gradh o r naw gradh Angylion: Etto mae gradh vwch law yrhain i gyd: Am fod yr Arglwydhes Fair forwyn mewn gradh ar i phen i hunan: Canys am i bod yn fam i Dhuw, yn Frenhīes ar y nefoedh, yn ferch i r Tad or nef, mae hi mewn cadeir vwch bē∣yr

holh Saint, a gradhe r Anghylyō: I cha∣dair hi sy nesaf at cadair i mab. Nid yw r {ll}awenydh ar hyfrydwch wrth weled yr ho{ll} Saint a r Anghylion dhim wrth weled yr Arglwydhes Fair ar i phē i hun. Mae r ho{ll} Angylion ar Saint yn cwympo i lawr gar i brō hi, ag yn rhoi diolch a moliant idhei, am i bod yn fam i Dhuw, ā idhi dhwyn i r byd yr had a dorrodh pen y sarph. Pan oedh yr Arglwydhes fair yn y byd yma,* 1.20 fe dhoeth S Denis discybl S. Paul lawer o dir i gael i gweled: Pan cynhiadodh Ifā idho gael gol∣wg arnei, fe welei gymeint o degwch a go∣leuni yn i hwyneb hi, ag idho gwympo ar i wyneb i lawr megis yn farw, wrth ryfedhu gweled cymeint o leindid: Pen dhoeth yn i gof ae synwyr eilwaith, fe gododh i fyny, ag a ðwad, Oni bay i fod ef drwy dhysc a phy∣dh yn gwybod fod Duw aralh, fe gredassei nad oydh vn Duw ōd yr Arglwydhes Fair. Od oedh mor hyfryd yr olwg arnei yn y byd yma, can mwy melyssach a fydh i gweled yn yn y nef. Etto mae gradh aralh cyn dwad at gadair y drindod, mae dynolieth Crist, hyn yw rhān dhyn yngrhist yn gwneuthur grað ar i ben ihunan: Am fod Crist o ran i fod yn dhyn, vwch ben pob creadur, yn vwch nai fam fendigedig, ag etto o ran i fod yn dhyn, dan y drindod. Am hyny mae idho gadair ar

〈◊〉〈◊〉 i hun, o ran i fod yn dhyn. Y {ll}ewenydh ••ydh wrth weled corph crist a dya{ll} rinwe∣••••eu i eneid ef, ny alh callon dyn fedhwl i feint. Mawr o r lhywenydh (fel i clowsoch) wrth weled Mair wenn, etto can mil mwy lhewēydh weled dynolieth Crist. Mae rha∣gorieth rhyghthynt megis rhwgh yr heul ar lheuad. Mawr yw goleini r lheuad, can mwy yw goleūi r heul. Nid oes dim goleu∣ni yn y lheuad ond odhiwrth yr haul: Felhy y tegwch ar hyfrydwch sy gyn fair, sy n dw∣ad o dhiwrth i mab, nid yw i thegwch hi ōd vn defnyn or mor mawr o degwch yn i mab hi. Wrth weled y gradhe hyn vwch eyn pē∣••reu, falhei i doei arnom gynfigen yn y nef a chwant i fod mewn gradh a faei vwch.

Ond na thybiwch fod y chwant ar genfi∣gen hyn yn y nef: Nid oes dim chwant i gael chawneg, am fod pob vn yn lhawn lhy∣wenydh heb alhu cynnwys mwy. Mae tair phiol yn {ll}awn, vn o bintied, yr ail o chwart, y trydydh o alwyn: er bod mwy yn vn nag yn y lhalh, etto mae pob vn yn lhawn, os bwriwch chwaneg yn y phiol o bint, fe red drosti, am i bod yn lhawn yn barod: Felhy i mae r Sant isaf yn lhawn megis yr vw∣chaf. Hefyd a fydh cynfigen gyn y tad ne r fam weled i mab yn frenhyn? maent cyn belhed odhiwrth cynfigē, ag i byð gynthynt

gymeint {ll}ywenydh weled i mab yn frenhī, a phei baent i hunein yn y radh honno. Yr achos yw am i bod yn caru i mab cymeint: Ond mae can mwy cariad rhwng y Saint yn y nef bawb yw gilydh, nag yw cariad mam a thad yw plant yny byd yma. Wrth hyn fe fydh cymeint lhywenydh gyn bob vn o hōom weled tegwch yr Arglwydhes Fair ar holh Saint, ag a fydhei eyn lhywenydh pei bae r holh degwch hyny ynom ni ny hu∣nein. Hyn a dystlaetha S. Grugor yn y gei∣rieu hyn:* 1.21 Mae r etifedhieth nefol yn vn i r holh gwmpeini, ag yn gwbl i bob vn o hon∣ynt. Am fod pob vn o r Saint bendigedig yn cymeryd cymeint o lywenydh wrth we∣led hyfrydwch yr holh Saint ereilh, fel pei baei ef i hun yn medhiannu r cwbl. Wrth hyn gyn fod rhifedi r Saīt a{ll}an o wybodeth dyn, fe{ll}y i mae {ll}ywenydh pob vn o honynt megis heb fesur a rhifedi. Am fod pob Sant yn cael bod yn gyfrannol o degwch y cwbl, yn gymeint a pheth bynag a r a fo n ðiphyg yn vn, mae yn i gael yn i gydymeith yn gys∣tal a phei baei yndho i hunā. Am hyn o byð∣wch yn y nef yn y radh isaf, chwi a gewch fod mor heleth yn gyfrānol or radh vwchaf, a phei baech yno ych hunā. Yno i cewch gy, meint {ll}ywenydh yn gweled myrthyrwyr a phei baech yn fyrthyrwyr ych hunan. Ag

felhy i cewch rān o bob rhinwedh dha aralh. Chwi a gewch ran o phyð y Patriarchieid, o obaith y prophwydi, o gariad y Postoliō, o saddeidhrwyð y merthyrieid, o sobreiðrwyð y Eonphessoried, o forwyndod y morynnyō, o buredh yr Angylion. A hyn i gyd am fod cariad perphaith yn y nef gyn gryfed ai fod yn gwneuthnr pob peth yn gyphredin, yn gymeint a bod cystal gyn vn weled daioni mewn vn aralh ag yndho i hunan. Yma ga∣dawn yr ail lhysewyn o ardh y drindod.* 1.22

Y trydydh lhysewyn yw glendid a theg∣wch y corph. Ymysc amal rinwedheu, a fydh ar gyrph y rhai dewisol dhydh y farn, a byth ar ol hyny, mae r doctorieid yn dangos pedwar yn spysol: Y cynta yw goleuni cyr∣ph y Saint. Mae Crist yn doydoyd i bydh cyrph y rhai cyfiō yn discleirio fel yr haul yn hernes nef.* 1.23 Fe fydh yr haul y pryd hyny yn saith oleuach nag i mae yrowran,* 1.24 fel i clow∣soch o r blaen. Gyn fod yr haul yn awr yn abl i roi goleuni i r olh fyd, mawr a fydh i nerth pen fo saith goleuach. Mawr a fydh yn y nef goleuni vn Sant, hyn yw saith o∣leuach nag yw r haul yr owran.

Wrth hyn gan fod y Saint alhan o rhifedi ag o wmbreth dyn, yn fil fil o filioedh, para oleuni a fydh (dybygwch) lhe i bo hyn yn yr vn lhe, a phob vn o honynt yn discleirio yn

saith oleuach na r haul ynawr. Ag er bod pob vn o honynt, ie yn y radh isaf yn discle∣irio fal yr haul: etto ni bydh gymeint oleuni ymhob vn ai gilidh, am i bydh y goleuni yn fwy, neu n lhai ar ol i gweithredoedh yn y byd yma, ai gradh yn y nef. Yn gymeint ag i ge{ll}ir dynabod para radh i bo pob vn ynði, wrth weled golein ei gorph ef. Hyn i mae S. Pawl yn i dhangos: megis (medh ef) i mae vn seren yn oleuach na r lhalh,* 1.25 felhy i bydh cyrph y rhai cyfion, vn yn oleuach na r lhalh. Wrth hyn, er i bod i gyd cyn oleu∣ed ar haul, etto fe fydh rhagorieth goleuni ar ol i daioni yma, ai gradh yn y nef. Ond mawr anianol a fydh rhagorieth rhwng co∣rph Crist a r Arglwydhes Fair, a chyrph y Saīt erei{ll}. Cāys er bod cyrphpawb cyn ol∣eued ar haul, etto mae rhyghthynt gymeīt ragorieth a chorph Mair, wēn, ag sy rhwng goleuni seren a goleuni r haul: a chymeint rhagorieth rhwng goleuni Crist ae fam, ag sy rhwng yr haul ar {ll}euad. Para lywēydh ag hyfrydwch a fydh wrth weled cymeint oleuni yn yr vn fann.* 1.26 Crist eyn prynwr a roes megis tamed praw or goleini hyn cyn i dhiodhefaint, ar y mynydh geirbron Ped∣er, Ifan, ag Iago, yno ir oedh i wyneb ef yn discleirio fel yr haul, ai dhilhad cyn wy∣nned ar eira. Pan welodh Peder yr olwg

〈◊〉〈◊〉 yma ar Grist, ef a dhowad wrth Grist: Farglwydh gore i ni drigo yma, gwnawn dy yma i dario. Gwelwch fod melysdra r olwg hyn ar wyneb Crist pen rithiod a dā∣gos y goleuni, yn gymeint a bod Peder yn fodlō i dario yno yn wastod ar y mynyð oer∣lhym, heb na bwyd, na diod, na dilhad, ond byw yn vnig wrth felystra r olwg hono. Mae S.* 1.27 Marc yn dangos na wydhei Peder beth ir oedh yn i dhoydyd yn y geireu hyn wrth Grist. Yn gymeint ai fod ef megis wedi medhwi drwy fels••ra r olwg rin we∣dhol hon. Etto nid oedh goleini Crist yn y rhithiad hyn ar y mynydh, ond megis vn defnyn or mor mawr oi oleuni yn y nef. Od oedh vn defnyn or gwin nefel hyn eyn gry∣fed, ai fod yn dwyn Peder i fedhwi yn spry∣dol, fal na wyðei beth ir oedh yn y dhoydyd, mawr aryth a fydh y medhded melys yn y nef wrth yfed lhywenydh o r mor mawr. Rhyfedhu a alhwn ar hyn, i dhealht nis ga∣lhwn. Yr ail rhinwedh ynghyrph y rhai de∣wisol yw cyflymdra, yst wythdra, a buand∣er.* 1.28 Hwy a fydhant y pryd hynny yn gyrph sprydol, hyn yw ple i bynag i mynn yr en∣aid fod, yno yn y mann i byð y corph mewn enhyd awr. Os ar y dhayar hyn i mynne r enaid fod, yn y man fe fydh y corph mor gy∣flym, ag i bydh yno mewn mynudun awr.

Os yn y nef i mynnei fod eilwaith, fe ðrīg y corph mewn troead lhaw ir nef heb boen yn y byd.* 1.29 Felhy i bydh y corph yn {ll}awn ag yn gwbl wrth orchymyn yr enaid. Roydh corph Grist wedy codi or bedh mor yscafn ag mor gyflym, ag idho orchafu ir nefoedh mewn ennyd awr.* 1.30 Felhy i bydh eyn cyrph nine (medh S. Pawl) wedy gwc{ll}au i gālyn rhīwedheu corph Crist. Y trydydh rinwedh ynghyrph y Saīt, i bod yn abal i fyned drwy garreg, drwy r hayarn, neu drwy r wybrē, heb wneuthur twlh, na thorri vn o honynt. Ny bydh dim ai rwystra i fyned {ll}e i myn∣nont.* 1.31 Hyn o arwydh a gowsom ynghorph Crist, pen dhoeth at i dhyscyblion, ar drws yn gaead. Y pedwerydh rhinwedh a fydh ynghyrph y Saint, i bod cyn belhed odhi∣wrth dholur a merwindod, ag nalh dim i dolurio. Ny alh dwr, na than, nag arf, na dim aralh niwed idhynt. Pei baynt y pryd hynny ynghanol y tan, ni chlowant dhim gwres, na dim annwyd pei baent ynghanol eira. Digon o nef a fydhei weled vn corph ar pedwar rhīwedh yma arno: gormod nef a fydh ei gael bod y {ll}yn yn hūain. Etto ny ni a gawn weled yr holh Saint yn y modh hyn, a nineu hefyd, os bydhwn yn cadw go∣rchmynion Duw ai eglywys. Beth a dhoy∣dwn am lywenydh y pum synwyr, y {ll}yged

〈◊〉〈◊〉 gan weled oleini a glendid Crist ai Fam, ••r holh Saint ereilh. Er bod y {ll}yged yrwr∣••n mor weinied, ag nalhan edrych ar yr ha∣ul, etto y pryd hynny nhwy a fydhant cyn gryfed, ag i galhant edrych ar Grist, er i fod yn gan goleuach na r haul, ie a gweled go∣leini r holh Saint or vn waith, heb vn yn rhwystro r lha{ll}. Nyd rhaid edrych ar bob vn yn ol y lhalh, fel yn y byd yma: Ond ar vn olwg ny ni gawn weled pob lhywenydh ag hyfrydwch. Y clustie agaan glowed y fath gerdh a music gyn y Saint yn moliannu Duw, yn passio holh fusic a cherdh yn y byd yma, yn gan mwy nag i mae cerdhorion yr holh fyd yn ragori hwch yn gryngian. Am y roglau, sawyr, a gwynt teg i r phroyne, nid yw r ho{ll} rogleu teg yn y byd yma wedy casclu ynghyd, ond brynti wrth y gwynt ar sawyr afyð yny nef. Ag er nabo rhaid dhim bwyd a diod yn y nef, am na bydh yno ofni enwyn na syched, etto rhag bod y geneu heh i felystra,* 1.32 fe fydh yn wastod o fewn y gene y fath wlith melysber, ag i bydh yr ho{ll} fwyd∣ydh melys yma yn chwerwon wrth y blas a fydh yn y nef. Ag i gael o honoch weled peth amcen ar y lhywenydh yn y nef o rann golwg, clowed, a sawyr, mi a dhangosa sa mpal o vn o honynt, hyn a fydh or clistie. R ydoedh gynt wr da mewn crefydh yn de∣isyf

ar Dhuw yn i wedhi (megis ir oedh yn hyf ag yn ewn arno) ar gael megis vn tamed praw o lywenydh y nef, yn y byd yma, fel i ga{ll}ei fod yn we{ll} i wylhys i was∣naethu Duw. Ar foregwaith teg fe aeth alhan o r fynachlog i fewn coed oydh yno yn agos, fe glowei yderyn yn canu n beraidh ymrig pren: fe nessodh yn nes ag aeth dan y pren. Yno i bu yn gwrando dhwy awr ne dair yn i dyb i hunan. Wedy hyn fe aeth ad∣ref: erbyn i ðwad i mewn, nid oedh ef yn dy∣nabod vn, nag vn yn i dhynabod ynte. Rhy∣fedh oedh hyn. Erbyn edrych y lhyfre, nid oedh dim rhyfedhod, cael a wnaethont wrth henw r Abad, a dhangossodh ef idhyn, i fod ef lawer o flynydhoedh yn eisie, (trychant a deigein o flynydhoedh i bu ef yn gwarando r yderyn yn canu) nid oedh nar Abad nag vn or manachied, yn fyw ar oedh yn i amser ef: er i fod ef yn tybied na biasse alhan bassio dwy awr ne dair. Yna i medhyliodh mae Angel oedh yr yderyn yn canu n y pren. Wrth hyn i mefyriodh, od oedh caniad vn Angel mor felys a pheri idho dybied yr am∣ser mor fyrr, a bod {ll}awer o flynydhoedh me∣gis awr neu dhwy, a pheri idho o{ll}wng dros gof newyn a syched, ag annwyd drwy fod megis yn fedhw o ran melysdra cerdh vn Angel, para hyfrydwch a melystra wrth

hyn a fydh yn y nef wrth glowed, nid caniad ••••n Angel, ond mil filioedh o Saint ag An∣gylion yn canu n wastod.

Y pedwerydh pwnghc,* 1.33 ar {ll}ysewyn teccaf yn yr ho{ll} ardh yw {ll}ywenydh yr enaid, drwy gael gweled Duw wyneb yn wyneb. Nid oedh y cwbl, a dhāgosais o lywenydh or bla∣en, er i fod yn fawr aryth, etto nid oedh dim wrth hyn fy n calyn. Nid oedh y cwbl or blaen ond megis y pliscin, ar cynhwylhingh sy n calyn. Y parion aeth or blaen, dyma r afal belhach yn ymdhangos. Gweled Duw yw gwreidhin, sylfaen, a growndwal lhy∣wenydh ternes nef. Hyn yw, cael or enaid weled Duwnolieth Crist, hyn yw rhā Dh∣uw ynghrist, ag wrth hyny gweled y drīdod fendigedig, y tad, ar mab, ar ysprydglan, vn Duw tri pherson.* 1.34 Hwn yn vnig yw r {ll}y∣wenydh a r daioni pennaf, medh S. Awstin. Hyn i mae Crist yn i dhāgos wrth dhoydyd y lhynn: Dyma r bowyd tragwdhol,* 1.35 cael o dhyniō dhynabod y gwir dhuw a Iesu Grist. Felhy mae S.* 1.36 Pawl yn gosod yr happusr∣wydh ar daioni pēnaf yn hyn: i weled Duw wyneb yn wyneb. Ag Ifan yn doydyd i ca∣wn weled Duw megis ag i mae yndho i hūā. A chyn fod hon yn saig bennaf ar felysaf yn y nef, rhaid o cymeryd peth poen i dhangos megis vn tamed a gronyn or melystra ma∣wr

hyn, i yrru arnoch flys y saig. Ag am fod y matter cuwch a chyn dhyfned, ag mor be{ll} odhiwrth dhealht dynion, a n synwyr nin∣neu mor wann, ag mor dhiphrwyth: rhaid i ni wneuthur yscol yn y mann hyn i dhringo odhiwrth y creaduried at y Creadwr, i dhrī∣gho odhiwrth y gwaith at y gweithwr, oði∣wrth bethe bydol at Dhuw, oðiwrth y peth ir ydym yn i weled at y peth nid ydym yn i weled. Belhach i fyned ynghylch gwneu∣thur yr yscol i ðringo nesaf i ga{ll}om at dhuw yn y byd yma: Gwybydhwch fod tegwch, glēdid, a daiōi pob peth ar a wnaeth Duw, yn gān mil teccach, a glanach yndho ef, nag yn ei greaduried. Canys ny a{ll} vn roi y peth nid oes gyntho: Am hyny gyn fod Duw yn rhoi tegwch, glendid, a daioni i bob peth, rhaid idho ef fod yn deg, yn lan, yn dhaionus: Ie rhaid i r rhinwedhau hyn fod yn gan mil gwelh yndho ef, nag yn ei greaduried. Am nad yw holh degwch y creaduried yma, ag yn y nef: ond megis vn defnyn or mor ma∣wr o degwch, ar sy mewn Duw: Fel i gw∣elwch fod y lheuad, ar holh ser yn cael eu cwbl oleuni odhiwrth yr haul: Wrth hyn rhaid ir haul fod yn oleu anial. Felhy gyn fod pob peth dayarol a nefol yn cael ei deg∣wch ai dhaioni gyn Dhuw, rhaid idho ef fod yn deg ag yn dhaionus heb rhif a mesur.

Wrth hyn edrychwch ar degwch blode r dhayar, ar degwch cerric gwyrthfawr, ar bureð aur, ag ariā, ar loywder dwr y phyn∣honne, ar beraidh leisie r adar yn canu, ar hyfrydwch phrwyth coydydh a meysyð, mae r tegwch, y gleindid, ar hyfrydwch hyn i gyd yn Nuw, nid yn yr vn modh, ag i mae yn i greaduried, ond yn gan mil gwe{ll}.* 1.37 Mae tegwch y maes (medh ef) gidamfi: ydiw yn gan teccach nag ar y maes. Yn yr vn modh nid oes perpheidhr wyð yn y byd mewn dyn nag anifel, nad yw yn gan gwelh yn Nuw. Am hyny mae Duw yn gweled, yn clyw∣ed, yn dealht pob peth yn gan mil gwelh na dyn, na dim aralh. Mae fe yn gweled heb lyged, yn glowed heb glustie, yn doydyd heb dafod, yn dealht heh resymu.* 1.38 Onid yw r sa∣wl a wnaeth lhygad, yn gweled? yr hwn a wnaeth clust, yn clowed? medh y Prophw∣yd yn ei loswyr. Hyn hefyd sy raid i gopha megis i mae gradheu o r Angyliō yn y nef, felhy i mae gradheu o greadurieid Duw yn y byd yma, a phob vn o honynt yn rhagori ar y lhalh mewn perpheidhrwydh. Ag i mae Aristoteles ar Philosophydhieid ereilh yn dangos fod pob rhyfogeth yn y byd yn rha∣gori vn ar y lha{ll}, megis i mae vn rhifedi yn rhagori vn ar y lhalh, felhy i gwelwch vn, dau, tri, pedwar. Merciwch y rhagorieth y

lhynn, cymeint ag sy mewn vn, mae hyny yn heleth mewn dau, ag ū mwy: Fe{ll}y y cy∣meint y sy mewn dau, mae hyny mewn tri, ag vn chwaeg: Y cymeint sy mewn tri, m•••• hyny mewn pedwar yn gwbl, a pheth chw∣aneg. Felhy pei baech yn cyfri o vn hyd fil filioeð, chwi a gewch yn wastod pob rhifedi yn cynnwys y cwbl yn hwnnw a fo oi flaē ef, ag yn cynnwys vn mwy na r swmm sy dano. Yn yr vn modh i ge{ll}wch weled rhag∣orieth perpheidhrwyð mewn petheu bydol. Ni a gymerwn yn sampal pedwar o gread∣uried Duw ar y dhayar, carreg, pren, ani∣fel, a dyn: Os merciwch y pedwar hyn, chwi a gewch eu gweled yn rhagori vn ar y lhalh, megis y rhifedi or blaen.

Y cyntaf yw r garreg, nid oes yndhi nag en∣aid nag anadl, ond i bod yn vnig yn beth cor∣phorol: Mae hyn i gyd o berpheidhrwyð yn y pren, am i fod yn beth corphorol, fel y gar∣reg, a mwy na hyn, mae bywolieth a sug yn y pren i beri idho dyfu, y peth nid oes yny garreg: am nad yw vn yn plannu cerrig i dyfu. Felhy i mae anifel y trydydh peth yn rhagori ar y pren: Am i fod ef yn cynhwys holh berpheidhrwydh y garreg ar pren, a gradh chwaneg, am fod y nifel yn beth cor¦phorol megis y garreg, mae fe hefyd yn ty∣fu o beth bychan i fod yn fawr, megis y pr••

ond heb law hyn i gyd mae r nifel yn gwel∣ed, yn clywed, ag yn cerdhed, yr hwn ber∣pheidhrwyð nid yw mewn carreg, na phrē. Etto mae r pedwerydh peth, h wn yw dyn, yn rhagori ar y cwbl: Mae fe yn cynnwys yndho yr holh berpheidhrwydh, a glowsoch, a pherpheidhrwydh aralh idho i hun: Can∣ys mae fe yn gorphorol gyd ar garreg, mae ef yn tyfu gyd ar pren, mae ef yn gweled, yn clowed, yn cerdhed gydar nifel, ag heb law hyn i gyd, mae gyntho synwyr, rhes∣wm, ag wylhys rydh ar i ben i hunan: Yr hwn berpheidhrwydh nid yw yn y lheilh. Am hyn i geilw r scrythur lan, dyn yn bob creadur, fel i dwad Crist wrth y Postolion: Pregethwch yr Efenghil i bob creadur.* 1.39 Os pregethir i bob creadur, rhaid o bregethu ir cerrig, ir prennie, ag ir anifeilieid. Wrth hyn rhaid o dea{ll}t dān enw pob creadur dyn yn vnig: Ai henw sy felhy, am i fod yn gyf∣rannol o berpheidhrwydh pob creadur, yn gorph gyd ar cerrig, yn tyfu gyd ar prennie, yn gweled gyd ar nifeiled. Am hyn i gelw∣ir dyn y byd bychan, am fod yndho ef berph∣eidhrwydh pob peth bydol. Chwi a glows∣och or blaen fod perpheidhrwydh pob peth bydol yn gan mil gwe{ll} ag yn berpheidhiach yn Nuw nag mewn petheu daearol. Wrth hyn nid oes na maintioleth, na chryfowr na

nerth, na thegwch, na glendid, nag hyfryd∣wch ar y dhayar, nid yw mywn modh ara{ll}, ag yn gan mil gwelh yn y Drindod. nag yn y petheu dayarol. Ni chowson etto ond vn phō ne werthyd i r yscol i ðringo at Dhuw. Yr ail phon wirthyd yw r wybren vwch bē, lhe mae r haul, y lheuad, ar ser: mae r pethe hyn vwch bēn yn rhagori lhawer ar betheu dayarol mewn maintioleth, tegwch, hyfry∣dwch, a goleini, fel i clowsoch or blaen: etto nid oes dim perpheidhrwydh mewn modh yn y byd, nad ydyw yn gan mil gwe{ll} modh yn y Drindod, nag ydiw yr holh phurfafen ai phurthenasseu. Dyma r ail phonn neu werthyd i r yscol i dhringho at Dhnw. Nid yw hyn i gyd ond pethe corphorol. Be{ll}ach moeswch weled creaduried sprydol, sef yr Angylion. Mae r Angel lheiaf yn y nef yn rhagori mewn perpheidhrwydh, ho{ll} bethe corphorol fil filioedh o radheu: Am nad oes dim perpheidhrwyð dayarol, nag yn y phur∣fafen, nad ydyw mywn modh gwelh yn yr Angel, heb law i berpheidhrwydh yn i na∣turieth ai rhyfogeth i hunan, yr hwn sy yn passio pob dea{ll}t. Dyma r trydydh phō wer∣thyd ir yscol i dhrīgo i gael gweled y Drin∣dod, y drydydh phon ne werthyd yw r Ang∣el isaf yn y nef. Ag fel i mae pob perpheidh∣rwydh corphorol yn yr Angel hyn, heb lab

i naturieth i hunan, felhy mae yn y Drin∣dod, nid yn vnig perpheidrwyð corphorol yn gwbl, ond hefyd yr ho{ll} berpheidhrwydh yn yr Angel hyn, yn gan mil modh gwelh nag yn yr Angel yma. Belhach i gael gweled y bedwerydh phon werthyd, rhaid yw copha peth a glowsoch or blaen, hyn yw megis i mae r phurfafē yn passio ho{ll} betheu dayaro∣ol mewn hengdwr a maintioleth fil filioedh o radheu, felhy i mae r Angylion yn passio pob peth corphorol mewn rhifedi, mil fili∣oedh o raðeu. Chwi a glowsoch fod Deinial Brophwyd yn cyfri {ll}awer o Angylion, er nad oeð bossibyl iðo henwi r cwbl: Etto mae n doydyd fod mil o filioedh o honynt yn gwasnaethu Duw,* 1.40 a deg cant mil yn sefylh gar i fron ef. Mae Iob santeiðiol yn dangos nad oes wmbredh na rhifedi ar filwyr Duw.* 1.41 Hefyd rhaid yw copha, fel i clowsoch or bla∣en, nad oes vn Angel o vn rhyfogeth ar {ll}a{ll}: Canys er bod mil filioeð o honynt, etto nid oes ond vn ymhob rhyfogeth, o honynt. Nyd ydynt fal dynion, mae ho{ll} ðynion y byd o vn rhywogaeth, a hyny sy n peri fod dynion yn debyg yw gilyð, heb fawr rhagorieth rhyng∣thynt: Am i bod o vn rhyfogeth:* 1.42 ond y mysc milioeð o Angylion ni chewch vn yn debyc∣cach ir {ll}a{ll} o ran rhyfogeth, nag yw dyn yn debig i nifel: Yn gymeint a phen ðarpho

gweled vn Angel, fe fyð cymeint rhyfeðod gweled vn ara{ll}, a phei basei heb weled vn yrioed. Hefyd fal i clowsoch fod rhagorieth mewn perpheiðrwyð rhwng carreg, pren, nifel, a dyn, o ran bod perpheiðrwyð y cyn∣ta yn yr ail, a chwaneg, a pherpheiðrwyð yr ail yn y trydyð a chwaneg, ag fe{ll}y am y pe∣dweryð: yn yr vn moð i mae perpheiðrwyð yr Angylion yn rhagori vn ar y {ll}a{ll}. Fel i clowsoch fod pob perpheiðrwydh corphorol yn yr Angel isaf, heb law i berpheiðrwyð i hunan: Fe{ll}y i mae r ail Angel yn y nef yn cynnwys ho{ll} berpheiðrwyð yr Angel cyn∣ta, ai berpheiðrwyð i hunan heb law hyny. Yr ail Angel hyn yw r pedweryð phō wer∣thyd ir yscol: Y werthyd nesaf yw r trydyð Angel, yr hwn sy n cynnwys ho{ll} berpheið∣rwydh yr ail Angel, ai berpheiðrwyð i hu∣nan, o rann i fod o ryfogeth ara{ll}. Y pedwe∣ryð Angel yw gwerthyd aralh, hwn sy n cynhwys yr holh berpheiðrwydh ar sy n y trydyð ai berpheiðrwyð i hnnan hefyd.

Nid oes perchen tafod alh henwi pasawl gwerthyd sy n yr yscol hyn i ðringho hyd at y Drindod. Mae cymeint o werthydoeð yr yscol hyn, ag sy o Angylion yn y nef: am fod pob vn yn vwch nai gilyð, a r vwchaf fyð o vn i vn yn cynnwys ho{ll} berpheiðrwydh y cwbl sy dano, heb law i berpheiðrwyð ehu∣nan.

Hyd yni dheloch yn y diwedh dros fil filioeð o werthydoeð hyd at y werthyd vw∣chaf, sef yr Angel teccaf yn y nef. Ymhlith grað Seraphinieid yn yr Angel vwchaf i gyd i mae tegwch a phyrpheiðrwyð yr ho{ll} fil filioeð o Angylion dano fe, am fod y cwbl is i law ef, heb gyfri perpheiðrwyð mawr anianol yndho ef i hunan, o ran i ryfogeth. Rhaid ir Angel hyn fod mor deg ag mor berphaith, fel na{ll} tafod i drauthu na challō i feðwl. Dyma ðangos i chwi r phorð i ðrī∣go hyd at Dhuw, i gael gweled i degwch ef. Yma ny wnaethom ond dangos y phorð i ðrngo, ny wnaethom ond neitio dros y gw∣erthydoeð hyd at yr vwchaf i gyd: Belhach moeswch dreiglo hyn i gyd i n pwrpas ni: Mae tegwch a pherpheiðrwyð holh betheu corphorol, ag ysprydol or Angel isaf hyd yr Angel vwchaf, yn y Drindod fendigedig. A hynny yn gan mil gwe{ll} moð, nag yn yr ho{ll} greadurieid, heb law i berpheiðrwyð i hūā: Yr hwn sy n passio pob dea{ll}t a synnwyr. Er meīt y tegwch ar perpheiðrwyð sy n yr ho{ll} greaduried yn gorphorol, ag yn sprydol hyd yr Angel vwcha: Etto nid yw hyn i gyd, ond megis vn defnyn or mor mawr, o berpheið∣rwyð sy n y Drindod. Yn gymeint a phen ðarpho i ni weled ho{ll} berpheiðrwyð yr An∣gylion yn y Drindod, ny chowson ond vn

defnyn or mor mawr sy ynðo ef. Etto ni a gawn weled a dea{ll}t i berpheiðrwyð ef yn∣ðo ehunan, heb law gweled perpheiðrwyð i greadurieid ef, heb law y defnyn o berph∣eiðrwyð y Saint. Ni a gawn yfed yn gwa∣la or mor mawr oi berpheiðrwyð ef. Ni a{ll}∣wn gyphlybu r olwg hyn i vn a fai n edrych mewn drych: Tri pheth a geiph dyn weled wrth y drych, fe wyl y drych, fei gwyl i hu∣nan yn y drych, ag a geiph weled yn y drych bob peth ar a fo garbrō y drych. Duw a fyð eyn drych ni yn y nef: Yn gynta ni a gawn i weled ef yn ðrych yn discleirio, ynðo ef i ca¦wn weled yr ho{ll} greadurieid erei{ll} yn spry∣dol, ag yn gorphorol, yn gā deccach nag yd∣ynt yndhyn i hūain. Yno hefyd i cawn wel∣ed eyn tegwch ny hunain. Wrth i weled ef i cawn ðea{ll}t pob peth, am fod pob gwybod∣eth ynðo ef, ynðo ef i gorphwysa chwant, ag w{ll}ys dyn, am nad oes daioni or tu a{ll}an iðo ef, i beri blys ar ðyn. Yma ny byð rhaid wrth phyð, sy n credu Duw heb i weled, am eyn bod yr owran yn i weled wyneb yn wyneb. Yma ny byð rhaid wrth obaith, am eyn bod mewn meðiant o Dhuw: Yma hef∣yd i ceiph cariad perphaith i pherpheiðio yn gan gwe{ll} nag oeð yn y byd yma. Yn yr ol∣wg yma i cawn pob digonoldeb.* 1.43 Mi a fydha lawn (með y {ll}aswyrwr) pen ymdhangosso

dy ogoniant di. Mae r Prophwyd yn dāgos y lhywenydh hyn mewn mann ara{ll} y lhyn:* 1.44 Nhwy a gan fedhwi drwy phrwythlondeb dy Dy di. Nhwy a gan yfed o afon dy felyst ra di, am fod phynon y bowyd gydath di, ag yn dy oleuni di cawn weled goleuni. Wrth y meddoð hyn ag yfed or afō i mae n meðwl faītioleth yr melystra ar lywenyð yn y nef. Ny alh dyn fod yn vwch i radh na hyn, cael gweled, dea{ll}t, caru, a meðiānu Duw byth yn dragwðol: Dyma fowyd yr Angylion yn y nef. Nyd oes i r Angel pennaf ðim chwa∣neg, ond cael meðyant ar Dhuw: Ny a{ll} vn fyned be{ll}ach hyn: Dyma ni yn cael bod ar yr vn ford, ag yn yr vn saig ar Angylion. Ie, peth sy fwy, rydym yn cael eisteð ar ford y brenhin, a rhoi n {ll}aw yn yr vn ðescil gyd ag ef. Am fod yr ho{ll} wyr o ðysc yn dangos fod perpheiðrwyð a {ll}ywenyð Duw yn vnig ag yn gwbl yn sefy{ll} yn hyn, sef drwy fod yn ed∣rych ar i degwch i hunan: Ag wrth weled i degwch i hunan, yn caru r tegwch hyny a{ll}an o fesur. Fe{ll}y rydym inneu yn y nef yn cael gweled a dea{ll} daioni Duw, ag yn i garu ef wrth weled i degwch. Dyma r rhagorieth yn vnig: Mae fe yn gweled i ho{ll} berpheið∣rwyð, er i fod heb fesur: nid ydym ni yn gw∣eled ond wrth fesur, cymeint ag a fo possibl i greadur o ðyn weled: etto ar ol yn grað ni,

rydym yn gyfrānol or vn {ll}ywenyð, ag i mae Duw yn i gael. Mae n dwylo ni yn yr vn ðescil gyd a Duw: rydym yn bwytta yr vn fath fwyd ag ynteu. Wrth hyn rydym ni nyd yn ðyniō, ond megis yn Dhuwieu: Hyn yw yn debig iawn i Dhuw i hunan. Hyn i mae Ifan yn i ðangos y {ll}yn:* 1.45 Fy mechcin rydym yrwran yn blant i Dhuw, ni chaed gweled etto beth a fydhwn ni, ond ni a wdhom pen ymdhangoso ef, i cawn fod yn debig idhof. Yn ol hyn mae n dangos yr achos pam i by∣ðwn yn debig i Dhuw, am i cawn i weled ef yn i rith i hunan.* 1.46 Wrth hyn dyma waith a {ll}ywenyð Duw yn y nef, i weled i hunan. A hyn sy n eyn gwneuthur nineu yno yn de∣big i Dhuw. Yma nyd ydym ond plant iðo, yno ni a fyðwn megis yn Dhuwie, ni a{ll}wn fyth fyned yn vwch: Na cheisiwn we{ll} bw∣yd, nag i mae Duw i hunan yn i fwytta. Yn y ðescil yma i mae ho{ll} felystra, lhywenyð, ag hyfrydwch ar a{ll} dyn ðyfeisio. Nyd yw r wleð yn y nef yn debig ir gwleðoedh bydol yn y byd yma. Mewn gwleð neu ginio rha∣id yw eisteð awr neu ðwy cyn cael y cwbl o r bwyd melys, am bob saig a ðel ir ford, mae blas a melystra newyð yn cālyn pob descil: a hyny sy n peri i rai brofi amal fwydyð, am nad yw vn bwyd vn flas a bwyd o rhyfogeth ara{ll}. Ag er dayed a fo blas y dhescil gynta,

pen del yrail descil, mae melystra r gynta wedy darfod. A phen ðel y drydyð, mae blas yr ail wedi passio. Pechod wrth hyn na bai vn descil morwerthfawr, a bod blas a me∣lystra pob math ar fwyd yn yr vn ðescil hō∣no. Pe•• bay yr fath ðescil a hon, ni byðei ra∣id wrth yr vn ond hon. Hefyd pob tamed or ðescil yma a fyðe yn dwyn blas pob math ar fwyd ar eneu dyn. Dyma r fath ðescil sy n y nef ar ford y drindod. Nyd rhaid yno aros awr na dwy cyn cael profi r ho{ll} fwyd. He∣fyd nid yw r pleser yno mewn ordor, vn yn canlyn y {ll}a{ll}: vn yn myned, ar {ll}a{ll} yn dwad, megis mewn gwleð fydol. Ond mae dyn yno bob mynudun awr yn cael cwbl lywe∣nyð a melystra, a hyny yn wastod, y cwbl yn aros heb vn yn passio. Vn tamed yno sy n cynnwys pob melysdra, a r vn tamed hw∣nw ni ðerfyð byth. Nyd rhaid newidio dim o hono, fel i mae rheid mewn gwleð fydol. I wneuthur pen ar hyn o beth yn fyrr, chwi a glowsoch yn y pyghcieu erei{ll}, fod lhywe∣nyð mawr wrth weled tegwch y nefoedh, wrth weled tegwch yr ho{ll} Saint, yr Angy∣lion, Mair wēn, ai mab, ie ny a{ll} callō feð∣wl faint y lhywenyd yn gweled hyn i gyd. Etto, fel i clywsoch, nid yw hyn ðim wrth weled Duw wyneb yn wyneb. Mae cyme∣int rhagorieth rhwgh y nai{ll} ar lha{ll}, ag sydh

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

rhwng y Creawdr ai greaduried, rhwng Duw a dyn. Am nad oyðem yn y petheu er∣eilh yn gweled ond gwaith a chreaduried Duw, ōd yma i cawn weled Duw yn ••ried ai naturieth i hunan. Rhaid oedh bod yn hir yn agoryd matter cyn dhyfned, a chyn be{ll}ed oðiwrth ðealt dyn, ag ydoeð y matter yma: Gyn fod hwn yn deccaf {ll}ysewyn yng∣arð y drindod, yn felysa saig ar ford yr Ar∣glwyð, yn wreiðin, yn sylfaen, ag yn row∣ndwal ir ho{ll} ðaiōi, {ll}ywenyd ag hyfrydwch yn y nef.

* 1.47Y pumed pwngc ar diwaetha ynghylch y nef ydoeð, i cawn fod yno yn gyfrannol o bob daioni byth yn dragwðol. Ni a{ll}wn yma ðo∣ydyd mwy, nag a glowsoch or blaen: etto i wneuthur pen ar y cwbl, mi a ðangosa yn fyrr bedwar ar ðeg o rinweðeu, sy n perth∣yn ir nef, a chymeint ara{ll} yn y gwrthwyneb yn perthyn i vphern.

* 1.48Sant Anselmus escob Caint fyn scrifennu yn i cylch. Ni wna ōd i hēwi yn fyrraf i ga∣{ll}wy. Saith o honynt sy n perthyn ir corph, a saith ir enaid. Rhinweðe r corph cadwe∣dig yw r rhain: Tegwch, cyflymdra, cryf∣dwr, rhydhid, iechyd, pleser, hir fuchedh. Tegwch y corph chwi ai clowsoch or blaen, i bydh pob corph yn discleirio fel yr haul, ar haul a fydh saith oleuach nag yw yrwran.

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

〈1 page duplicate〉〈1 page duplicate〉

Notes

• * 1.1

  Esai. 64.
• * 1.2

  1. Cor. 2.
• * 1.3

  Apoc. 2.
• * 1.4

  S. Augu∣stin.
• * 1.5

  Apoc. 19
• * 1.6

  Psal. 30.
• * 1.7

  Rom. 8.
• * 1.8

  Esai. 66.
• * 1.9

  Apoc. 21
• * 1.10

  S. Thom
• * 1.11

  Esai. 60.
• * 1.12

  Apoc. 2••
• * 1.13

  2. Cor. 12
• * 1.14

  Marcus. Marulus
• * 1.15

  2. Yr ail lhy∣wenydh yn y nef yw cy¦mdeithas y Saint.
• * 1.16

  S. Thom
• * 1.17

  Dan. 7.
• * 1.18

  S. Thom
• * 1.19

  Apoc. 7.
• * 1.20

  Dionis Carth.
• * 1.21

  S. Grego
• * 1.22

  3. Y trydydh lhywēydh nefol yw tegwch y corph.
• * 1.23

  Matt. 13.
• * 1.24

  Esai. 30.
• * 1.25

  1. Cor. 15
• * 1.26

  Matt. 17.
• * 1.27

  Marc. 9.
• * 1.28

  1. Cor. 15.
• * 1.29

  Marc. 16
• * 1.30

  Philip. 3.
• * 1.31

  Ioan. 20.
• * 1.32

  S. Thom
• * 1.33

  4. Y pedwe∣rydh lhywe nydh nefol
• * 1.34

  S. Aug.
• * 1.35

  Ioan. 17.
• * 1.36

  1. Cor. 13.
• * 1.37

  Psal. 49.
• * 1.38

  Psal. 93.
• * 1.39

  Marc. 16
• * 1.40

  Dan. 7.
• * 1.41

  Iob. 25.
• * 1.42

  S. Tho.
• * 1.43

  Psal. 16.
• * 1.44

  Psal. 35.
• * 1.45

  •• Ioan. 3.
• * 1.46

  1 Ioan. 3.
• * 1.47

  5. Y pumed pwngc yn ghylch y nef.
• * 1.48

  S. Ansel.