The journal of Monsr. de Saint Amour doctor of Sorbonne,: containing a full account of all the transactions both in France and at Rome, concerning the five famous propositions controverted between the Jansenists and the Molinists, from the beginning of that affair till the Popes decision. / Faithfully rendred out of French. ; A like display of the Romish state, court, interests, policies, &c. and the mighty influences of the Jesuites in that church, and many other Christian states, being not hitherto extant.

ARTICULUS VIII.

Quomodo quaestio facti, seu Jansenii causa Ro∣mae tractata: quanta versutia Jesuitae effece∣rint ne quisquam pro eo loqueretur.

VIsum est hanc totam pro impetranda solenni Congregatione altercationem, quo magis appareret, simul referre, tametsi per biennium ferme duraverit. Nunc uberius explicandum quo pacto in arcana illa Congregatione Iansenii causa, sive facti quaestio tractata sit. Quam narrationem paulo altius repetere non erit inutile.

Non novum erat Romae Iansenii nomen: sed primo in bonam partem, deinde in malam clarissi∣mum. Magnam enim initio apud Romanos famam ipsi conciliarant nobilia ejus pro fide Catholica ad∣versus haereticos certamina: adeo ut Iprensis Epis∣copatus Bullae gratis ipsi omnium consensu Cardina∣lium concessae sint. Sed liber ipsius posthumus, ta∣metsi eruditissimorum virorum laudes etiam Romae promeritus, tamen Jesuitarum potentia in gravem invidiam vocari coepit. Magna, & merito quidem, Romanis cura, ne quis Ecclesiae pacem solicitet. Sed non eadem semper ipsis felicitas in detegendis turbarum auctoribus. Quod cum apprime Iesuitae nossent, tota Europa in Iansenium & Iansenistas tumultuari coeperunt. Tumultum exaudiere Roma∣ni, unde oriretur non sensere. Iesuitae enim toto orbe dispersi sedulo operam dabant, ut undique si∣nistri de Jansenii defensoribus rumores Romam afferentur, quod ipsis adversus incautos adversari∣os non difficile fuisse, quisquis eorum potentiam, & magnam asseclarum multitudinem cogitabit, fa∣cile perspiciet.

His assidue verberatus Urbanus VIII. statuit quam mitissimo remedio gliscens incendium extinguere, libro scilicet Jansenii, aliisque adversus eum scriptis eo tantum nomine prohibendis, quod adversus Pon∣tificum decreta, inconsulta Romana Sede, de gratia scribi vetantium, in lucem editi essent. Deinde quoniam nescio quas Baii sententias renovasse ar∣guebatur Iansenius, placuit Urbano Pii V. & Gre∣gorii XIII. Bullas renovare, non nominato Ianse∣nio: Neque enim fas esse censebat sugillare hominem quemquam inaudita parte, ut ex ipso in hac ipsa Iansenii causa multi audierunt. Sed quid Iesuitis proderat renovata Baii Bulla? Damnari, aut certe perstringi Iansenium volebant, ut hoc colore ipsius defensores vexarent, & Romanam cum ipsis Curi∣am colliderent. Estecerunt igitur Albilii praeser∣tim opera, ut Iansenii nomen, quasi qui Baianas Propositiones renovasset, inscio Pontifice in Bullam insereretur.

Tametsi vero nullum de Iansenii doctrina judici∣um, sed tantum libri prohibitionem haec Bulla contineret, ubi tamen in exteras missa est provin∣cias, magnas ubique eruditorum querelas excivit, praesertim in Belgio & Academia Lovaniensi, cujus doctrinam, sicut Augustini, toto suo volumine Jansenius illustrarat. Ergo haec Doctores duos Ro∣mam misit, qui Iansenium coram summo Ponti∣fice defenderent, quorum unus erat clarus ille Sin∣nichius, vir doctissimus quidem, sed amiqua mo∣rum simplicitate, non hac recenti versuti••.

Hic cum suae Facultatis de praedicta Bulla quetelas summo Pontifici exposuisset, responsum accepit, Bullam Pii V. & Gregorii XIII. se tantum renovari veluisse; sed ne quisquam nominatim carperetur, ex∣presse vetuisse. Hoc responsum & ipse statim ad Academiam suam scripsit, & aliquanto post in Memo∣riali Cardinalibus oblato nominatim expressit; quod ab homine gravi factum nemo suspicabitur nisi ve∣rum esset. Sed cum nihilominus multis calumniis Romae lacerari Iansenium videret, paratum se pro∣fessus est ad ipsius Augustinum in campo Florae com∣burendum, si quid in eo ostendi posset ab Augustini & Ecclesiae doctrina dissonum.

Sic ille annum & amplius Romae exegit, quoridie deposcens examen Iansenii, ipsius adversarios quo∣tidie lacessens; nec illo toto tempore quisquam qui cum eo congredi vellet, inventus est: nec inju∣ria quidem. Vix enim alium reperire erat in Augu∣stini doctrina peritiorem, ut testatur eximium illud opus Triados SS. Patrum, Romae ab ipso vacivis horis compositum.

Urbano vita functo Cardinales Bullae confectores hunc Doctorem sibi jampridem odiosum amoliri volentes, sesquihora post obitum summi Pontificis eum accersunt, & omnis loco responsionis, Bullae anti-Iansenianae exemplar authenticum tradunt. Mansit tamen Romae adusque Innocentii Pontifi∣catum; examenque Iansenii, & Bullae abrogationem petere perstitit; sed ut nihil impetrari posse vidit ab eo Pontifice qui in ea conficienda affuerat, domum reversus est.

Hic fuit primae in Iansenium velitationis exitus: sed non multo post longe gravior in illum belli mo∣les incubuit, cum plurimorum Episcoporum Gal∣liae literis quas Iesuitarum concursationes extorse∣rant, quinque Propositiones a Corneto fabricarae, quae oblique in eorum epistola Iansenio tribueban∣tur, ad summum Pontificem delatae sunt. Missi sunt Romam, ut jam diximus, ex utraque parte Doctores dissimillimo consilio. Alii Propositiones sine distinctione damnati nolebant; alii eas confuse cum Iansenio censura notari deposcebant. Institu∣ta est ab Innocentio X. Congregatio ad hanc con∣troversiam examinandam, qualem optabant Ie∣suitae, qualem Augustiniani Doctores sugieb••nt. In hac omnia clam peracta; nulla colla∣tio, nulla scriptorum communicatio, permissa est. Erat autem haec ipsissima Inquisitionis Con∣gregatio. Hinc quibus habebatur diebus, pro fori∣bus

extabat charta cum hac inscriptione: Die N. habebitur Congregatio S. Officii. Ejusmodi inscriptio inde avulsa etiamnum Parisiis asservatur.

Praeterea jam Romae percrebuerat Legatos ab A∣cademia Lovaniensi ad Jansenium defendendum Doctores duos Madritum petiisse, ut commenda∣torias Regis Catholici literas obtinerent: indeque Romam brevi venturos. Consultius & providen∣tius visum Jansenio in speciem parcere, ut eo secu∣rius oppugnaretur, quo tectius. Igitur ne quis aperte ipsi patrocinari posset, percrebuit inter Consultores odiosissimum quidem esse summo Pon∣tifici Jansenium, utpote jam damnatum in Urbani Bulla; non tamen proprie causam ipsius in Con∣gregatione tractari: sed de quinque Propositio∣nibus inquiri. Ipsae Propositiones Inquisitioni oblatae sunt, abstrahendo ab omni proferente, mandatumque Consultoribus, ut de iis prout ja∣cent, sententiam ferrent; quod expresse testatur in suffragio suo Commissarius S. Officii, qui certe quid in nac Congregatione factum sit, vel optime noverat.

Inde consecuti sunt Jesuitae. Primum quidem, ut non iniqui Jansenio Consultores, cum inutilem sibi invidiam ex ejus defensione nollent accersere, de Jansenio silerent, Propositiones in abstracto consideratas, in sensu gratiae efficacis tueri satis habentes.

2. Ut Iesuitici Consultores, impune quidvis de Iansenio, nemine reclamante dicerent, cum eorum commenta, quasi à causa quae tractabatur aliena, refellere nemo curaret.

Habes igitur istius judicii formam qualis fuerit, Iansenii sensum nonnulli Consultores, tametsi non ex mandato summo Pontificis, voluntate tamen suâ acriter insectati sunt, atque illi quas voluere fabulas imprimisque illud necessitantis gratiae, & sublatae dissentiendi potentiae figmentum affinxere. Contra Augustiniani Iansenii mentem nil ad rem pertinere rati, Augustinianam tantum de gratia ef∣ficaci doctrinam optime defenderunt. Unus Wa∣dingus negavit Propositiones esse Iansenii; sed id obiter & aliud agens. Ita summus Pontifex & Car∣dinales multos contra Iansenium loquentes audie∣runt, vix ullum pro ipso, quamvis e Consultori∣bus quatuor aut quinque, & quandoque sex ab ipso starent, ut ex ipsorum suffragiis pa∣tuit.

Atque haec sic esse gesta quemadmodum diximus, & certum est omnibus qui Romae tunc erant, & istorum Theologorum suffragia nuper edita planis∣sime demonstrant. Nam si jussi essent Consulto∣res de quaestione facti, utrum necne Propositio∣nes in Iansenio sint, sententiam promere, utique omnes de hac ipsa sententiam dixissent; & tamen Consultorum pars maxima de Iansenio silet, & Propositiones in abstracto considerat. Imo, ut dixi, Commissarius S. Officii disette testatur proposita fuisse haec quinque capita ut praescindunt ab omni proferente.

Sic igitur votorum tuorum factus es compos, mi Annute, nec aegre tibi fuit Propositiones ipsas in sensu gratiae efficacis ab omnibus fere Consultori∣bus orthodoxas & ab omni censura immunes esse judicatas. Sperasti enim fore quod contigit, ut adversarios sub Augustini & gratiae efficacis defen∣sione elapsos sub Ianseniani sensus nomine inse∣quereris.

Restabant adhuc amovendi molesti illi Doctores Lovanienses, qui si Roman venissent, cuncta for∣tasse Iesuitarum consilia turbassent, sed ne venirent, sedulo allaboravit Cardinalis Spada. Scripsit quippe ad Hispaniensem Nuncium, ut anniteretur quo minus illi Doctores literas commendatorias à Rege Catholico pro Jansenio impetrarent. Ne∣que enim de Iansenio Romae, sed tantum de quin∣que Propositionibus examinandis agi, nullâ habitâ auctoris ratione. Paruit Nuncius: interposuit auctoritatem suam: literas commendatorias pro Jansenio diu impediit tanquam inutiles. Hac spe illi dejecti, & praeterea memores quam Romae ni∣hil paucis ante annis profecissent, in patriam re in∣fectâ regressi sunt.

Quis igitur jam mirabitur de Iansenio summum Pontificem & illos Cardinales incommodius sen∣sisse? Habitabat in illorum auribus Hallerius, tam magnae illic fidei, quam istic parvae, sive nullius. Venditabatur octoginta Episcoporum numerus, tanquam Iansenio adversus, nec Romae cognitum erat quibus artibus hae subscriptiones extortae essent. Hibernorum declaratio, atque aliae ejus∣modi tantopere Parisiis irrisae, hic quasi magni ponderis testimonia summo Pontifici clam osten∣debantur. Ad haec Iesuitarum magna Romae gra∣tia, magna fides. An illi tantae pietatis Religiosi, fidei Catholicae columina, falsa Iansenio crimina vellent imponere? Porro Augustiniani Doctores haec omnia occulte misceri ignorantes aut parvi∣facientes, & praeterea Propositionum, non Ianse∣nii causâ Romam ab Episcopis missi, secretis illis molitionibus nihil opponebant, nec ullum pro Ian∣senio suffragium proferebant (poterant autem quamlibet numerosa proferre,) quod nec ejus causam acturi Romam venissent, nec de eo omnino agi existimarent. Nemo ergo aderat qui Ianseni∣um defenderet, nemo qui se Ianseniani hominis invidiâ vellet onerare; contra innumeri Iansenio nemine prorsus refellente obtrectabant, & ipsum variorum errorum reum agebant. In his tenebris quis Innocentio, qui quicquid in rebus Theologi∣cis noverat, per alios noverat, succensere possit, quod aliquid in Iansenio vitii esse crediderit? Quem non humanae potius miseriae cogitatio sub∣eat, quâ fit ut istiusmodi errores etiam bonis ac cautis saepe obrepant? Prorsus enim de Iansenio auditis tot accusatoribus, non auditis defenso∣ribus, judicans Innocentius, vix aliter judicare potuit; poterat tamen, ut optabant omnes pacis amantes, vel omnino non judicare, vel ejus defensoribus locum dare. Quod si non fecit, Hallerio & Iesuitis imputandum est, qui nul∣lam de sensu Iansenii controversiam esse, talemque omnino esse qualis ab ipsis exhibebatur, constanter affirmarunt. His ergo credidit Innocentius, cum illos calumniari non crederet. Inde haud dubie conficiendae Constitutionis consilium cepit, in cujus praefatione, de qua certe Consultores judicium minime tulerant, nomen Iansenii insereretur, eo∣que temperamento, ut dubium esse posset, judi∣cansne, aut sententiam suam, vel potius Episco∣porum Galliae opinando interponens, de Iansenio meminisset: quo progredi vel regredi posset utcun∣que Constitutio sua populos ac Theologos offende∣ret vel morigeros vel repugnantes.