Quartum hunc sensum, quamvis cum Annati∣no quadantenus conveniat, visum est sejungere; quia planius multo & distinctius, animoque longe candidiore, a quibusdam vitis doctis & piis, verae & Christianae gratiae amatoribus propositus est. Hi cum Iansenianorum nomen effugere, & nihilomi∣nus Catholicam & Augustinianam gratiae efficacis doctrinam retinere vellent, utrumque assequi se posse sperarunt, si ita Iansenii mentem interpreta∣rentur, quasi ille justos gratia efficaci destitutos, omni prorsus potentia spoliaverit, etiam ea quam Thomistae vocana in actu primo; ita ut etiam si ad∣sint caetera adjutoria, nihilo magis ipsi bonum velle possint, quam caecus videre, claudus currere, beatus peccare. Sic illi Iansenii sensum expresserunt, & quidem ipsius verbis: fateor enim comparationes illas esse depromptas ex tom. 3. lib. 2. cap. 1. & 2. Simpliciter dicunt a se verba Iansenii accipi, & i∣deo nullam ipsi injuriam inferri. In quo primum videre oportuerat, an tali simplicitate sua ipsorum verba expendi vellent. Quod profecto recusarent. Nullus est enim fere qui non alicujus haereseos argui possit, si verba pressius urgere & ad vivum resecare liceat. Omnino ut in caeteris rebus humanis, ita sermonibus nostris, nisi aequitas interveniat; ex summo jure summa fit injuria.
Id hoc loco factum ab illis esse contendo. Quod remoto contentionis studio paucis hic ostendam. Sine gratia efficaci non magis potest justus bene a∣gere, quam caecus videre; agnosco haec Iansenii verba. Ergo, inquiunt, non modo negat sine gratia efficaci quidquam bene fieri, sed omnino destruit eam potentiam in actu primo, quam Thomistae de∣fendunt. Nego hanc esse Iansenii sententiam, aut illam ex his verbis bene elici. Et cur negem affero. In omni comparatione non omnia similia sunt. Sufficit ut illa inter se conveniant, quae inter se comparantur. Iam vero caecus cum justo gratia ef∣ficaci destituto dupliciter potest comparari. Primo, si spectentur potentiae in actu primo: sic nulla inter utrosque similitudo, sed potius magna dissimilitu∣do. Caecus enim caret interna videndi virtute: ju∣stus pollet interiori facultate bene agendi, etiam actuali, si vult & conatur. At si spectentur istae po∣tentiae in actu secundo, tunc in eo plane conveniunt, quod sicut caecus videre actu & effective non potest; ita justus bene agere sine efficaci gratia actu & effe∣ctive non potest. Plena est communis vita talibus lo∣cutionibus. Quis enim erroris arguat eum, qui sanis oculis praeditum non magis in tenebris posse videre, quam caecum dictitet? Igitur si Iansenius justum cum caeco comparavit, spectando potentiam in actu primo, inepte prorsus locutus est, &, si velis, haeretice. Sin autem spectavit potentiam in actu secundo, recte, Catholice, Thomistice locutus est. Verum est enim tam contingere non posse, ut justus sine efficaci gratia bene agat; quam ut caecus videat. Primo sensu, absurdo illo scilicet & inepto, Ian∣senium interpretantur viri cruditi. Scio, & dolet. Sed ab ipsis libenter quaererem, quid eos compulit tam prave de illius judicio sentire. Simpliciter aiunt se ejus verba interpretari. Verum jubet nos Apo∣stolus in bono simplices esse; at in malo, id est, cum de aliquo incommodius sentiendum est, idem nobis prudentiam imperat. Quid ergo illos move∣rit, nescio: cur ab iis dissentiam, illa me movent.
Primum, ridiculum mihi videntur Iansenio con∣silium tribuere, ut grande volumen composuerit ad evertendam potentiam quandam in actu primo, quae nunquam in actum prodeat. Quid enim illi obest talis potentia? An illa praedestinationis divinae my∣sterium immutat? An efficacis gratiae necessitatem tollit? Omnino magna quaedam & gravis quaestio est, utrum sit necessaria gratia efficax ad bene a∣gendum. At illa semel stabilita, de gradibus illius bene agendi potentiae, quae in justis, etiam effi∣caci gratia desertis, maner, quaeque nullum un∣quam sola producit actum, operose disputare, oti∣osorum hominum esse videtur. Quamobrem ne quis mihi de illa unquam negotium sa••essat, profi∣teor illam me locare in summo gradu, dummodo nunquam ex illo gradu in actum ullum prodeat sine efficaci Dei auxilio.
II. Jansenius aperte pergratiam habitualem dari posse profitetur, tom. 3. lib. 3. c. 15. Idemque co∣nartes & volentes vires invalidas habere dicit; i∣deo autem invalidas habere dicit, quia gratia effi∣caci egent ad actu operandum.
III. Diserte Iansenius tom 1. lib. 5. cap. 11. asse∣rit gratiam efficacem esse adjutorium actus secundi. Hoc enim discrimen constituit inter gratiam possi∣bilitatis (quae comprehendit gratiam sufficientem Thomisticam quae dat posse,) & gratiam efficacem quam post Augustinum vocat adjutorium voluntatis & actionis; Quod adjutorium possibilitatis sit adju∣torium actus primi; adjutorium voluntatis & actio∣nis sit adjutorium ACTUS SECUNDI. Illud e∣nim facit ut potentia in actu primo potens fiat, & ad volendum agendumque habilis & praeparata: hoc ve∣ro ut in actu secundo velit atque agat. Supponit er∣go manifeste Jansenius actum primum ante gratiam efficacem.
IV. Quo maxime istius interpretationis iniquitas ostenditu••, cum ille tom. 3. lib. 2. cap. 3. discri∣men inter suam Thomistarumque sentertiam expli∣cat, illud in eo praecise situm docet, quod illi tam infirmum hominem esse fingant ante lapsum, quam ipse cum Augustino asserit esse post lapsum. Quare ut Thomistae homini stanti potentiam in actu primo largiuntur; sic illam Jansenius homini lapso liben∣ter concedet; dummodo maneat illud, gratiam ef∣ficacem ad bene agendum nobis in hoc statu omni∣no necessariam esse.
Haec de quarto illo sensu fusius disputavi, quod is unus Jansenio cum aliquo colore, licet, ut videre est, dilatiore a bonis viris imputetur: Caeteri sua sponte ex positis fundamentis dissiliunt, in primisque ille quem quinto loco afferemus.