AD intelligentiam hujus loci notandum est S. Augustinum, cum hos de libero arbitrio libros scriberet, nondum cognovisse nec asseruisse initium fidei esse donum Dei, illum de hac veritate con∣victum fuisse solum in exordio sui Episcopatus, scribendo secundam quaestionem lib. 1 ad Simpli∣cianum. Hoc patet ex libro de praedestinatione Sanct. c. 3 & 4, et de dono persev. cap. 20.
I. Hoc posito, petimus ab adversariis quid ex hoc loco colligant. An omnibus ad excusationem in peccato dari gratiam Christi, ut incipiant credere & pie velle, ac ut ad Deum orando confugiant? fed quomodo ex dictis a S. Augustino in libris de libero arbitrio probare possunt dari omnibus ad creden∣dum & ad orandum gratiam Christi; siquidem San∣ctus Augustinus, cum haec scriberet, non putabat in∣itium fidei & orationem esse donum gratiae Chri∣sti, ut praenotavimus?
II. Si gratia generalis fidei & orationis hoc in loco a Sancto Augustino tradita esset, & dicerent adversarii eam esse quam confitentur, & quam ad fidem & orationem confiteri sufficit, se Semipela∣gianos esse declararent, aliam gratiam ad initium fidei non confitendo praeter istam quam Sanctus Au∣gustinus agnoscens, nihilominus in errore Semipe∣lagianorum versabatur, ut ipse asserit.
III. Juxta S. Augustini doctrinam contra Pela∣gianos assertam, gratia si daretur ad excusationem hominum in peccatis, non esset vera gratia, ut ex∣presse ptobat in epistola ad Sixtum; ergo repugnat S. Augustino ut gratiam aliquam ad excusationem hominibus, cum peccant, dari, in libro de natura & gratia asseruerit, & hanc esse veram Christi gra∣tiam censuerit.
IV. Postquam adversarios convicimus ipsos hoc testimonium tam perperam adducere, ut contra nos eo uti non possint, nisi Semipelaginanum errorem profitendo: jam illius sensus exponendus est. I∣taque S. Augustinus hoc loco aliud contra Pelagium adstruit, scilicet, gratiam operum, quam Pelagius negabat, & quam praecipue in libro de natura et gratia S. Augustinus probat: aliud vero silet, scili∣cet, gratiam fidei et orationis, eam nec negando, quia de illa hoc loco non agebat, nec adstruendo, quia S. Augustinus libros de libero arbitrio scribens, nondum eam cognoscebat. Itaque in hoc testimo∣nio lib. 3 de libero arbitrio gratiam non evacuavit, ut ipse testatur in libro de natur. et grat. quia sci∣licet in eo gratiam operum adstruxit, & gratiam fidei non negavit, de ea nihil dicendo. Sic licet in libro expositionis quarumdam propositionum ad Romanos apertius quam in ullo alio secundum er∣rorem, in quo erat, locutus fuerit, dixit tamen li∣bro 1 Retract, cap. 23, se ibi evertisse haeresim Pe∣lagianam, negantem scilicet gratiam Christi ad o∣perandum et ad Deum amandum requiri: Ʋnde quidem, inquit, jam evertitur haeresis Pelagiana, quae vult non ex Deo nobis, sed ex nobis esse charitatem qua bene ac pie vivimus. Proindeque Sanctus Au∣gustinus hoc testimonium petitum ex libro 3 de li∣bero arbitrio repetit ac confirmat in libro de natura et gratia, non ut ex eo adstruat gratiam fidei, quam nondum cognoscebat cum libros de libero arbitrio scribetet, sed ut ex eo gratiam operum contra Pe∣lagium confirmet, ostendatque se illam non eva∣cuasse, cum dixit homines in peccatis excusationem non habere.
Verus ergo hujus loci sensus iste est: Sanctus Augustinus ostendit homines non habere excusatio∣nem in peccatis, quia Deus aliqua semper adju∣menta vel gratiae internae, vel saltem externae homi∣nibus confert, per quae excusatio omnis illis aufertur. Per creaturam, inquit, sibi Domino servientem. An haec gratia interna est? puta per mundi ordinem, gubernationemque admirabilem, per solem, lunam, pluvias caeteraque caeli & terrae beneficia homines a se aversos vocat, & quidem ut dicitur Actorum 14, Non sine testimonio seipsum relinquens, bene∣faciens, de caelo dans pluvias & tempora fructifera, quod sufficit ad auferendam excusationem homi∣num in peccatis. Tali cognitione, inquit S. Fulgen∣tius de veritate praedestinat. & grat. lib. 1, cap. ul∣timo, ablata excusatio est, non collata salvatio. Certum autem est, hic S. Augustinum non plene solvisse hanc summam difficultatem, quomodo ju∣ste Deus de peccatoribus conqueratur, quibus gra∣tiam necessariam non dat, nec latentes judicio∣rum Dei causas aperuisse. Siquidem S. Augustinus