The journal of Monsr. de Saint Amour doctor of Sorbonne,: containing a full account of all the transactions both in France and at Rome, concerning the five famous propositions controverted between the Jansenists and the Molinists, from the beginning of that affair till the Popes decision. / Faithfully rendred out of French. ; A like display of the Romish state, court, interests, policies, &c. and the mighty influences of the Jesuites in that church, and many other Christian states, being not hitherto extant.

The third Writing.

III. PROPOSITIO CONTROVERSA.

Ad merendum & demerendum in statu naturae lapsae non requiritur libertas à necessitate, sed sufficit libertas à coactione.

DIceres inspecto hujus propositionis cortice re∣novari damnatas Baii propositiones. Diceres tolli in staru naturae lapsae sive ad malum sive ad bonum indifferentiam. Crederes inductam libertati via∣toris necessitatem, eversumque penitus humanae voluntatis arbitrium. Quid impie magis aut a Calvino dictum, aut a Luthero blasphematum? Peccavit certe, nec leviter, Jansenius, si haec do∣cuit. Sed longe gravius peccant procul dubio Mo∣linistae, si quod nec somniavit Jansenius, mendaci∣ter apud Sedem Apostolicam Jansenio affingunt, ur per Jansenii latus, vel ipsa deceptae ac delusae Sedis Apostolicae sacratissima manu confossas fidei verita∣tes, dejectam Christi gratiam efficacem, prostra∣tumque Augustinum, hoc est, damnatam erroris omnium seculorum fidem, consecratum Molinam, restitutum suae innocentiae & famae Pelagium, im∣pletaque uno verbo sua sacrilega valeant gloriari, Hoc volunt certissime Molinistae, hicque unicus sco∣pus in quem per controversae propositionis delatio∣nem secretius collimant, non quod sperent eam in vero Jansenii sensu nunquam a Sede Apostolica de∣bere proscribi, sed ut proscriptam in sensu Jansenii mentiri valeant, quam sub Jansenii nomine obtu∣lerint proscribendam. Hinc nec pudor eos conti∣nuit ab infami & calumnioso mendacio, nec scru∣pulus aliquis eos fraenavit a Sedis Apostolicae tentan∣da deceptione; sed excussis pariter & fronte & conscientia propositionem hanc quasi ex Baio per Jansenium formaliter renovatam detulerunt, quod sibi persuaserint eam absque exactiori veritatis in∣quisitione ad solam quam habet cum dam nata Baii propositione verborum consonantiam, statim ab hac Apostolica Sede ut jam proscripta declaran∣dam.

Igitur ne eis prospere succedat ausus tam sacri∣legus, sensum propositionum Baii ostendam alie∣nissimum a Jansenio; & demum legitimos sensus secretioribus Molistinarum insidiis in hac proposi∣tione impetitos, & per indistinctam propositionis censuram calumniae expositos, diligenter expen∣dam.

CAPUT. I.

Propositiones Baii in hac materia damnatae osten∣duntur à doctrina Jansenii manifestissime a∣lienae.

PRocul ab Augustino & Theologica veritate re∣cessit Baius, dum docuit non contrariari libet∣tati, nedum necessitatem complacentiae et immu∣tabilitatis, sed nec ipsam quoque necessitatem ab∣solutam qua voluntas ad malum apperendum et exe∣quendum sine ullo sui consensu, illicitis concu∣piscentiae motibus solet perurgeri. Hoc intellex∣isse Baium per articulos a Pio V. damnatos 39. Quod voluntarie fit, etiamsi necessario fiat, libere ta∣men fit. Et 66. Sola violentia repugnat libertati hominis naturali. Docet P. Gabriel Vasquez in 1 2 D. Th. disp. 109. cap. 8, dicens, Praedictum Michaelem Baium ita putasse hominem peccare in om∣nibus affectibus & motibus suis qui non essent virtutis, ut etiam in his quae sine libertate fiunt, peccatum esse diceret. In quo nec Augustinus, nec ejus discipuli pec∣catum agnoscunt. Ita Vasquez.

Et quidem verissimam esse Vasquis interpretatio∣nem probat regula generalis P. Francisci Suares tom. 1. de grat. prolog. 6, c. 2, n. 13, qua docet quomodo in propositionibus Baii ambiguis distin∣guendus sit sensus Baii damnatus a sensu bono & Theologico, ex consensu nimirum propositionis ambiguae cum aliis propositionibus in Bulla dam∣natis. Illumque dicit judicandum sensum Baii ide∣oque et damnatum, qui cum aliis propositionibus Baii damnatis nec ambiguis manifeste consentit. Alium vero sensum qui cum eis non concordat, et alioquin habet fide jussores probatos Theologos, esse reputandum censum bonum et Theologicum, nec sub Bull ae censura aliquatenus comprehensum. Haec, inquam, regula ad praesentem materiam ap∣plicata clare manifestat attigisse Vasquem et Baii mentem in praedictis duobus articulis, et Pontificiae Censurae in iis damnandis unicum scopum: siqui∣dem illi duo articuli sic intellecti, ut libertati et peccato locum tribuant in motibus illis illicitis, qui rationis vigilantiam et voluntatis consensum ante∣vertunt, consonant plenissime cum articulis mani∣feste reprobis. 67. Homo damnabiliter peccat in eo quod necessario facit. 51. Concupiscentia sive lex membrorum & prava ejus desideria, quae inviti sen∣tiunt homines, sunt vera legis inobedientia; & 76. Concupiscentia in renatis relapsis peccatum est, sicut & alii pravi habitus. Si vero intelligantur praefati

duo articuli de voluntario libero et ex pleno arbitrii assensu elicito, jam nec congruunt cum articulis ul∣timo relatis: cum primi illi motus, etsi voluntarii, dicantur quia in voluntatem irrumpunt, non tamen sint aut dici queant liberi. Et ulterius habent illi duo articuli probe intellecti side jussorem Patrum et Scholasticorum insigniorum catervam nobilissimam uno ore docentem, libere fieri id omne quod v••lun∣tarie fit, seu ex ipsa interiori voluntatis electione & inclinatione procedit, quantumvis alioquin necessario & immutabiliter fiat, nec libertati repugnare necessi∣tatem complacentiae & immutabilitatis, sed solius violentiae aut coactionis, Ut infra videbimus.

Admittitur passim haec Vasquis interpretatio tan∣quam Theologica & omnis censurae expers, cui Jan∣senium haesisse aut sciunt aut nesciunt Molinistae. Si nesciunt, certe non potuit ab eis incusari absque temeritatis infamia, quod praefatos Baii articulos in propositione controversa renovarit, cum projectae temeritatis sit, de eo quod ignoramus, quempiam criminari. Si sciunt & norant, jam profecto & deceptae Sedis Apostolicae & illatae Jansenio calum∣niae convincuntu••: cum ex hoc capite, quod falsissi∣mum norunt, Apostolicam Sedem in damnationem Jansenii, nequssimo simul & sacrilego ausu conen∣tur impellere. Sed sciunt omnino, nec eis licuit ignotare quod in illo Auctore tam pervium. Is e∣nim tom 3, lib. 6, post explicatam suo modo liberi arbitrii naturam fuse & per multa capita, demum cap. 36. movet sibi ipsi objectionem ex damnatis Baii articulis sub hoc titulo: Explcantur proposio∣nes in Bulla Pii V. Quod voluntarie fit, etiamsi ne∣cessitate fiat, libere tamen fit, & sola violentia re∣pugnat libertati hominis naturali: hic est titulus praesati capitis 36. in ipso vero textu duplicem as∣signat difficultatis solutionem. Prima sic habet: Idcirco, inquit, utramque propositi mem damnandam censuerunt Pontifices, quia eo tendebant, ut motus illi concupiscentiae qui rationem antevertunt, essent peccata, quod sine dubio falsum est, &c. eo autem in illis proposi••ionibus collimari indicat Vasquez 1 2, disp. 190, c. 18, n. 185, ubi dicit auctorem proposi∣tionum putasse, hominem peccare in omnibus affecti∣bus & motibus suis qui non esse••t virtutis, ut etiam in his quae sine libertate fiunt, peccatum esse diceret, hoc est, in istis motibus concupiscentiae indeliberatis, quos non esse liberos constat. Haec Jansenii prima solutio, ad quam corroborandam subsequenter confert articulos in titulo capitis recitatos cum aliis articulis in eadem Bulla comproscriptis, ut nos antea fecimus. Subjungit deinde alteram solutio∣nem desumptam ex natura libertatis, quae sive im∣portet indifferentiam salrem contradictionis, ut volunt moderni, sive eam non importet, ut voluit Au∣gustinus & Patres, minus late patet quam voluntas. Sic ergo ••it: Quamquam secundo, etiam a caeteris avul∣sae & de libertate generatim, sicut eam ex posuimus, in∣tellectae per se ipsae sine ulla interpretatione, vel miti∣gatione falsae sunt, constat enim hujusmodi improvi∣so motus esse voluntarios & sine violentia ex voluntate fluere; nec tamen etiam in illo sensu esse liberos. De∣est illis quippe id quod praecipuum est, quia non sunt in hominis potestate, non sumus eorum domini, fiunt sine plena rationis advertentia, profluunt invita re∣pugnanteque voluntate: quae singula essentialiter re∣pugnant libertati. Amplius ergo sine dubio requiri∣tur quam esse volu••tarium & sine violentia ut sit li∣berum. Hoc Pontifices stahilire voluerunt, ne tales spontanei necessarii motus liberi putarentur, & in perniciosum hujus vitae errorem iretur, quem haeretici hujus temporis protulerunt. De amore autem bea∣tifico, quem plures auctores veteres cum Augustino liberrimum esse docuerunt, nulla Pontificibus cura fuit: de illo vero solo nostra quastio est, &c. Ha∣ctenus Jansenius; & damnation•• a Pontificibus in Baium latae religiose subscribens, & se a Baio alie∣nissimum egtegie comprobans: Hoc si notunt Mo∣linistae dum Jansenium accusant, calumniatores sunt; si non norunt, temerarii.

CAPUT. II.

Quod nec de indifferentia in statu naturae lapsae ab hominibus submovenda Jansenius somnia∣rit.

PRima in propositionem controversam querela de renovatis Baii articulis & adscriptis libertati & peccato, primis concupiscentiae motibus jam abstersa est: restat altera expurganda: quod nimi∣rum a nobis dum vivimus tollat indifferentiam. Hanc u•• aggrediar, quaero a Molinistis conversae pro∣positionis fabricatoribus et delatoribus, an haec propositio unquam a Jansenio sic fuerit illimitate prolata, ut suspicionem aliquam facere potuerit negatae ab ipso in nobis indifferentiae, inductae ad agendum necessitatis, ideoque et eversae libertatis? sed, inquient, decet posse subsistere meritum sine indifferentia, & cum ipsa agendi necessitate. Non hoc quaero, nam et hoc dixisse et docuisse Augu∣stinum, Thomam, et alios tam Patres quam Scho∣lasticos, inferius ostendam. Quaero praecise, an hoc quod dicit posse fieri, unquam dixerit de facto in nobis fieri; Haec enim duo diversissima sunt, et talia, ut unum sit sanum & Theologicum, alterum erroneum: nec enim a potentia ad actum jugis est consequentia. Poterant Apostoli ita per gratiae do∣na firmari, ut nec venialiter quidem laberentur; hoc qui dixerit, verissime dixerit. Anne ideo asserere liceat eos nec peccasse venialiter; Hoc qui dice∣ret, haeretice diceret, reclamantibus vel ipsis Apo∣stolis, Quoniam si dixerimus, quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, & veritas in nobis non est. Ita et in nostra quaestione asserere liceat absque periculo indifferentiam non esse de conceptu liber∣tatis aut meriti, sed posse utrumque salvari vel in ipsa agendi necessitate. At vero dicere non licet quod post lapsum hominem in Adamo careant ho∣mines indifferentia in hujus vitae statu aut ex necessi∣tate quidpiam sive malum sive bonum operentur. Hoc ergo quaero an Jansenius dixerit? si enim dixit, juste in eum insurgitur; si non dixir, calumniose impetitur, ut in his quae non dixit, quasi ea dixerit apud Sedem Apostolicam accusatus, & ab ea muti∣latus, in aliis quae cum Augustino & Patribus con∣tra Molinam docuit, fingi valeat a Molinistis fuisse condemnatus. Ut ergo pateat Molinistas non Janse∣nium quaerere sed sub Jansenii velut praedamnati hominis infenso & malo nomine Augustinum, Tho∣mam, & ipsam veritatem insectari, imo ipsissimae veritatis Sedi augustissimae decipiendae totis animo∣rum conatibus intendere, ipsum adduco Jansenium qui se prodat, et quid dixerit, aperte fateatur.

Certe nedum non dixit, quod eum dixisse men∣tiuntur

Molinistae, sed contrarium prorsus ex Augu∣stino & universa Christiana Theologia ubique de∣monstravit: ut plane mirum sit, si post deprehen∣sum tam solenne Molinistarum mendacium, aliqua deinceps fides eorum dictis habeatur. Unicum Jan∣senii locum adduco qui plures possem adducere. Sic habet tom. 3, lib. 8, de gratia Christi Salvatoris cap. 20.

Quaeres fortassis, utrum igitur nulla indifferentia sive contrarietatis, sive contradictionis, sit in libero voluntatis arbitrio post peccatum quandiu in mortali∣tate vivimus? Si enim non adest indifferentia con∣trarietatis, quomodo possumus hic semper bene & male vivere? si n••n ade•…•… contradictionis, quomodo ergo di∣citur, Qui potuit transgredi & non est transgressus, facere mala & non fecit?

Respondetur, quandiu hic vivimus, sive in in∣fidelitate ante gratiam, sive jam sub gratia, indif∣ferentiam ad contraria, hoc est, ad volendum fa∣ciendumque bonum et malum, semper libero in∣esse arbittio: sed non eo modo quo quidam (Mo∣linistas intelligit) putant, qui quocumque arbi∣trium sive gratiae sive peccati delectationibus im∣buatur, semper existimant cum utravis ejus dispo∣sitione posse fieri, ut utrumlibet velit sive bonum sive malum, pro illa sola scilicet innata indiffe∣rentia voluntatis, quae sub quacumque dispositione actum, praeveniente se sua libertate, in utramvis partem flectit. Talis enim indifferentia contra∣rietatis ab Augustino constantissime negata fuit, et a Pelagianis contentiosissime postulata, prout utrum∣que suis locis demonstravimus. Alio igitur sensu liberum arbitrium ante gratiam, quemadmodum etiam alio sensu sub gratia indifferentiam contra∣dictionis et contrarietatis habet; ita ut videlicet quibuscunque positis quae ad agendum bonum vel malum requisita sunt, possit liberum arbitrium in hac vita facere bonum et malum, facere alteru∣trum et non facere.

Dicimus igitur, liberum arbitrium quantum cun∣que vehementi atque efficaci gratiae delectatione praeventum atque determinatum ad faciendum bonum, adhuc tamen posse bonum non tantum non facere, sed etiam facere malum. Verum est enim istud non quidem in sensu COMPOSITO, ut vulgo dici solet, SED IN SENSU DIVISO. Nimirum quia eodem tempore quo voluntatis ar∣bitrium sub gratiae delectatione efficaciter eam movente positum est, imo quo etiam actum vo∣luntatis bonum facit, est in eadem voluntate po∣testas illud non faciendi, imo peccandi, non quod cessatio ab actu quem tunc elicit, aut actuale peccatum cum gratiae delectantis influxu consistere possit (quod sensus compositus postularet) sed quia cessandi et peccandi potestas cum eadem gra∣tia, simul in eodem voluntatis arbitrio conjungi potest; nam quamvis duo actus contrarii sunt op∣positi, et in eadem voluntate simul esse non pos∣sint, potestates tamen ad opposita non sunt op∣positae, nec sibi invicem, nec actibus oppositis, et in eodem simul subjecto sive agente sive quie∣scente possunt commorari. Sic ergo voluntas quantacumque gratiae suavitate rapiatur, potest non agere id in quod rapitur, quia veram non agendi potestatem etiam sub gratia rapiente retinet, quam∣vis fieri nequeat, ut ipsa non actio cum gratiae o∣peratione in eadem simul voluntate copuletur. Sic enim juxta Tridentinum HOMO RECIPIENS INSPIRATIONEM ILLAM ABJICERE PO∣TEST, ET LIBERUM ARB••TRIUM A DEO MOTUM POTEST DISSENT••RE SI VE∣LIT. Qua de re qui plura volet, auctores qui de physica praedeterminatione tractant consulendi sunt.

Hoc est igitur quod S. Augustinus tradit, quen∣do toties docet concupiscentiam & ignorantiam, per quam nunc omnia peccata committuntur, non auferri ex nobis quandiu in hac mortali vita ver∣samur; hinc enim fit, quod non solum in nobis ipsa potentia voluntatis, quae de se ad malum fle∣xibilis est, sed etiam pondus ad peccandum re∣manet, quod est peccandi potestas perfectissima, quae sane non solum adest inesique voluntati quan∣do gratiae delectatione caret, sed etiam quando intima ejus suavitate efficaciter trahitur, propter quam sane liberum arbitrium, qualicumque gratia ad bene agendum rapiatur, rectissime dici potest posset peccare, licet fieri nequeat, ut ipsum pec∣catum simul in sensu composito cum gratiae opera∣tione societur. Hoc sensu S. Prosper, QUI AD OBEDIENDUM SIBI IPSUM VELLE SIC DONAT, UT ETIAM A PERSEVE∣RATURIS ILLAM MUTABILITATEM QUAE POTEST NOLLE, NON AUFERAT: qui∣bus verbis significat manere in Sanctis illam mu∣tabilitatem quae potest in tentatione mutari; prop∣ter pugnam videlicet carnis et spiritus.

Hactenus Jansenius, non, ut calumniantur Mo∣linistae, indifferentiae destructor, sed constantissimus assertor, & quidem sub iisdem prorsus te minis, quibus eam asserunt & explicant Bellarminus & Thomistae, quibus si quid contrarium dixerit in hac parte, liceat Molinistis asserere quod solum Janseni∣um impetunt. Si vero cum iis plenissime consentit, desinant suis artibus procurare ne audiantur Thomi∣stae, quasi non eorum, sed solius Iansenii res aga∣tur, nec ipsissimae veritates gratiae efficacis hodie im∣pugnentur, quasi ipsi per suos Antesignanos, hoc est, Dominicanos Patres ante annos quadraginta coram summis Pontificibus Clemens VIII. & Paulo V. gloriosissime propugnarunt.

CAPUT. III.

Indifferentiam non esse essentialem libertati, sed posse stare libertatem cum agendi necessitate, ideoque solam coactionem repugnare liber∣tati.

VIdimus indifferentiam in hominibus, nec re∣clamante Iansenio, huic vitae statui indesinen∣ter annexam; nunc videndum existimem, an ea adeo libertati cohaereat, ut nequeat libertas sine ipsa con∣stare.

Certe Divus Augustinus, qui quamvis hujus indif∣ferentiae in nobis, dum vivimus, sit perpetuus de∣fensor, non tamen ex hoc indifferentiae capite (ut poterat) sed compendiosiori alia, eaque faciliori & magis simplici via efficaciam gratiae cum nostra li∣bertate componit, & liberrimam asserit volunta∣tem sub quocumque gratiae efficacis impulsu, ex hoc solum quod ipsa non ut quoddam inanime organum movetur, sed ita movetur fortiter & suaviter, ut & seipsam moveat: ita pro suae naturae modo ad vo∣lendum

excitatur, ut & ipsa velit: consequenter ostendit (quod & alias frequentissime asserit) se in eo sensu esse, ut absolute loquendo, sive voluntas sit indifferens, sive non indifferens, sed ad unum determinata, libere tamen agat & semper libere ve∣lit: quod consequenter indifferentia, non per se, sed per accidens, non ut innatum quidpiam, sed ut adventitium spectet ad libertatem.

Concinunt Augustino caeteri SS. Patres & Scho∣lasticorum turmae non ignobiles, dum dicunt pas∣sim voluntatem tam esse sui juris, ut cogi ab ullo nequeat, tam esse liberam ut impossibile sit eam sua libertate privari qua non plus carere valeat quam seipsa. Si enim (inquiunt) volumus, aut libere volu∣mus, aut inviti & nolentes: velle nolentes & in∣vitos contradictorium est, & tam implicat quem∣quam velle simul & non velle, quam implicat si∣mul esse & non esse. Igitur si volumus, libere vo∣lumus, qui (ut acute Augustinus) non vellemus, si nollemus. Igitur operari voluntatem & non li∣bere operari, nec mente quidem potest compre∣hendi.

Ex hoc principio, quod ipsam voluntatis natu∣ram exprimit, inferunt indifferentiam esse quidem signum libertatis manifestissimum in iis in quibus reperitur: at non esse ipsam libertatem, aut quid∣piam ad libertatis per se spectatae essentiam perti∣nens, inferunt libertatem constare posse cum de∣terminatione ad unum & necessitate agendi inevita∣bili: sicque demum asserunt, subsistere in Deo pri∣mo libero & totius libertatis archetypo: substitisse in Christo viatore, & tota aeternitate in Angelis & daemonibus, in beatis & damnatis hominibus im∣mobiliter substituram.

Audiamus loquentes Patres & Doctores alios.

D. Augustinus lib. 5. de Civitate Dei c. 10. Si ne∣cessitas nostra illa dicenda est quae non est in nostra potestate, sed etiam si nolumus efficit quod potest, sicut est necessitas mortis, manifestum est, volun∣tates, quibus rectè aut perperam vivimus, sub tali necessitate non esse. Nam si volumus, est; si nolu∣mus, non est. Non enim vellemus, si nollemus: si autem ista definitur esse necessitas, secundum quam dicimus necesse esse ut ita sit aliquid, vel ita fiat: nescio cur eam timeamus ne nobis auferat libertatem voluntatis; neque enim & vitam Dei & praescienti∣am Dei sub necessitate ponimus, (hoc est, necessita∣te contraria libertati) se dicamus necesse est Deum semper vivere & cuncta praescire, sicut nec potestas ejus minuitur, cùm dicitur mori fallique non posse. Et lib. 22. de Civit. cap. ult. Nec ideo Beati libe∣rum arbitrium non habebunt, quia peccata eos dele∣ctare non poterunt; magis quippe erit liberum à dele∣ctatione peccandi usque ad delectationem non peccandi indeclinabiliter liberatum. Ibidem: Primum libe∣rum arbitrium posse non peccare, novissimum non posse peccare, sic enim erit inamissibi∣lis voluntas pietatis & aequitatis, quomodo & felicitatis, &c. Ibidem: Certè Deus ipse numquid quia peccare non potest, ideo liberum arbitrium ha∣bere negandus est? Erit ergo illius civitatis & una in omnibus, & inseparabilis in singulis voluntas li∣bera, ab omni malo liberata & implenda omni bono, fruens indeficienter aeternorū jucunditate gaudiorum.

D. Anselmus lib. de lib. arb. cap. 5. Velle nemo potest invitus, quia non potest velle, nolens velle. Nam omnis voluntas ipsum suum velle vult. Quo∣modo itaque non est libera voluntas, quam aliena po∣testas sine suo assensu subjicere non potest?

D. Bernardus de grat. & lib. arb. Ʋoluntatem im∣possibile est suâ privari libertate. Potest quidem mu∣tari voluntas, sed non nisi in aliam voluntatem, ut nunquam amittat libertatem. Tam ergo non poterit privari illâ quàm nec seipsa. Si poterit aliquando ho∣mo velle aliquid, & non voluntate, poterit & carere libertate voluntas. Sicut caelestis Angelus, aut etiam ipse Deus permanet liberè bonus, propria videlicet voluntate, non aliquâ extrinsecâ necessitate: sic profectò diabolus aequè liberè in malum corruit & perstitit, suo utique voluntario nutu, non alieno im∣pulsu, &c.

Hugo a S. Victore in sum. tom. 3. c. 9. Liberum arbitrium sic dicitur, quia voluntarium, unde boni Angeli liberè boni, & mali liberè mali, &c. Et tract. 2. cap. 4. Quod si infers, ergo sunt indifferen∣tes ad bonum & malum, respondetur, non in hac in∣differentia consistere liberum arbitrium, sed liberum non aliud importare quàm voluntarium. Angeli au∣tem boni abstinent à malo non necessitate cogente, sed libertate volente. Angeli similiter mali abstinent à bono non quia coguntur, sed quia liberè nolunt.

Richardus a S. Victore de eruditione interioris ho∣minis cap. 30. & de statu interioris hominis cap. 23. Libertas consistit in hoc quod non possumus cogi inviti nec ad bonum nec ad malum, & haec aequalis in bonis & in malis: nec perdi unquam potest, aut minui un∣quam.

Petrus Lombardus dictus Magister Sententiarum lib. 2. dist. 23. Ʋbi non est libertas, nec est voluntas. Et lib. 2. dist. 7. idem docet de Angelis & daemo∣nibus quod Divus Bernardus & Hugo Victori∣nus.

Guillelmus Episcopus Parisiensis de vitiis & pec∣catis fol. 211. & 213. Necessitas aut impossibilitas quae non prohibent quin actio aliqua sit voluntaria, hoc est, quin procedat à voluntate quae non potest non esse libera, non impediunt etiam quin actio possit esse cri∣minosa. Et necessitas stabilitatis & immutabilitatis qualis est quae in Deo in ordine ad bonum reperitur, non aufert, sed perficit libertatem.

Alexander de Hales Ordinis Seraphici & Praecep∣tor SS. Thomae & Bonaventurae in 2. p. sum. q. 72. m. 3. a. 3. Necessitas coactionis destruit arbitrium, non autem necessitas immutabilitatis, qualis reperitur in Angelis & daemonibus, &c.

D. Thomas Aquinas lib. 3. contra Gentes c. 138. Est duplex necessitas, quaedam coactionis, & haec laudem virtuosorum actuum diminuit, quia volun∣tario contrariatur. Est autem quaedam necessitas ex interiori inclinatione procedens, & haec laudem vir∣tuosi actus non minuit, sed auget: facit enim volun∣tatem non magis intense tendere in actum virtutis; & quantò perfectior fuerit habitus ex quo voluntas ope∣ratur, tantò vehementiùs eam inclinat. Quod si is ad perfectiorem devenerit, quamdam necessitatem in∣fert ad bene agendum, sicut est in Beatis qui peccare non possunt, nec tamen propter hoc aut libertati vo∣luntatis aliquid deperit aut actus bonitati. Er de po∣tentia q. 10. a. 2. ad 5. Necessitas naturalis secun∣dum quam voluntas aliquid ex necessitate velle dici∣tur, ut felicitatem, libertati voluntatis non repug∣nat, ut Augustinus docet lib. 3. de Civit. Dei: li∣bertas enim voluntatis violentiae vel coactioni opponi∣tur: non est autem violentia aut coactio in hoc quod aliquid secundum ordinem suae natura movetur, sed magis in hoc quod naturalis motus impeditur, sicut

cùm impeditur grave ne descendat in medium. Ʋnde v•…•…untas liberè appetit felicitatem, licet necessariò appetat illam. Sic autem & Deus necessariò & ta∣men liberè suâ voluntate amat scipsum, licet de necessitate amet seipsum; & necessarium est quod tantum amet seipsum quantum bonus est, sicut tantum intelligit seipsum quantum est. Li∣berè ergo Spiritus Sanctus procedit à Patre, non ta∣men possibiliter, sed ex necessitate. Vide & de verit. q. 22. a. 5. ad 1. 3. & 4. & q. 23. a. 4. & ult. & q. 24. a. 1. ad 20. Et in 1. ad Hannibaldum dist. 47. q. unica, a. 1. &c.

Eadem dicunt D. Bonaventura in 2. dist. 25. q. 2. Richardus de Media villa in 2. dist. 7. a. 1. q. 2. & dist. 25. a. 2. q. 3. Henricus de Gandavo quodlib. 12. q. 26. Joannes Scotus quodlib. 16. Thomas de Argentina in 3. dist. 12. Marsilius in 3. dist. 12. a. 2. Gabriel Biel in 2. dist. 18. a. 3. Nicolaus de Or∣b••llis in 2. dist. 25. Stephanus Bruleset in 2. dist. 25. q 8. Petrus Capuleius Episcopus Conversanus in 22. dist. 7. a. 1. q. 1. puncto 1. Gibieuf lib. 1. de liber∣tate Dei & creaturae, cap. 9. n. 7.

Patrum & Scholasticorum auctoritatibus addo ra∣tiones Theologicas.

Ab ip a prima libertatis radice exordior, quae in agente libero, non alia concipitur quam facultas illa mirabilis reflectendi se super suos actus, non so∣lum appetendo, sed etiam judicando; hoc solius na∣turae intellectualis proprium est, ob ejus immateri∣alitatem, objectique vastitatem & illimitationem. Habet ergo agens intellectuale & liberum ex ratio∣ne quidem ut possit de fine & mediis judicare, u∣trorumque proportionem expendere, & per hoc ip∣sum de proprio suo judicio judicium ferre & defini∣re, num recte judicaverit; habet vero ex voluntate ut possit se non solum appetendo movere, sed eti∣am super motum suum reflectendo velle movere. Haec prima radix libertatis quam insinuavit Thomas cum distinxit liberum a naturali, per hoc quod natu∣rale agit ex inclinatione naturae, liberum autem ex judicio & ratione: ex hac vero altissima libertatis radice oritur in agente per voluntatem dominium sui actus, quod est a libertate inseparabile: siqui∣dem non possumus concipere volentem quia vult se velle, quin statim eum concipiamus suae volitio∣nis plenissime dominum & in volendo absolute libe∣rum. Cum ergo in omni motu rationali voluntatis semper adsit expresse vel tacite hujusmodi super se reflexio: consequens etiam est quod ipsa voluntas in omni motu suo rationali aut consensu libera om∣nino, sibique dominetur, nec coacta agatur, nec im∣petu concitetur, sed ideo velit quia vult se velle, quia scipsam excitat, quia seipsam movet.

Hinc recte dicitut voluntas esse incogibilis & in∣domabilis: nec minus esse impossibile voluntatem compelli invitam quam voluntatem non esse volun∣tatem: quidquid enim ex quocumque objecto vo∣luptatis, aut timoris, aut cujuslibet affectus quan∣tumcumque vehementis in voluntatem inciderit, semper ipsa suo arbitrio superior manet, & de istis tanquam de praeparatoriis ad consentiendum aut dis∣sentiendum judicat hoc ultro & sponte esse volen∣dum, istud respuendum, & sic facit id quod ei vi∣detur, id quod ei lubet, id quod ei placet, quae propriae & verae libertatis indicia sunt. Si vero ve∣hementissime placet aut displicet, nihil mirum si ar∣bitrium quoque vehementissime constantissimeque sibi esse volendum aut nolendum arbitratur, & si∣bi ipsi legem imponit & necessitatem, quae cum in actu appareat, non aliunde quam ab ipso arbitrio aut voluntate & domini & libertatis ejus perfectio∣ne proficiscitur.

Ex his sequitur manifeste quod probandum as∣sumpsimus, posse stare libertatem cum agendi neces∣sitate; solam coactionem ei repugnare; nec ••sse de e∣jus conceptu quidditativo ipsam indifferentiam, ho∣rumque exempla adducere possumus, qualia addu∣cunt praeallegati Auctores in Deo, Angelis & dae∣monibus.

In Deo quidem, quia in eminentia simplicissimi actus Divini quo Deus se diligit ut bonum infinite di∣ligibile, intelligere debemus quidquid perfectionis est in agente per intellectum & voluntatem. Ut er∣go summa ejus perfectio est, quod se super actus su∣os reflectat & judicet se bene judicare, & velit se vel∣le, ac per hoc sit vere Dominus sui actus & liberri∣me agat: sic & concipere debemus Deum non so∣lum cognoscere seipsum ut infinite amabilem, non solum amare seipsum infinito amore, sed & intelli∣gere & judicate quod bene judicet, & velle per voluntatem sequi judicium rationis, & velle dilige∣re, & quod semper & invariabiliter summum bo∣num est & summe diligendum, velle semper & in∣variabiliter diligere; ideoque beatam sibi impone∣re necessitatem nunquam non diligendi; ideoque esse vere Dominum sui actus, & non obstante neces∣sitate esse vere liberrimum.

Certe nefas est tam abjecte de Deo sentire, ut putemus eum praecipiti & concitato amoris aestu se unquam dilexisse. In aeternis, inquit Aristoteles, idem est esse & posse; ut id semper in Deo fuisse no∣vetimus, quod aliquando esse posse sine errore in∣telligimus. At si concepimus aeternitatem pro ce∣rebri nostri debilitate, seu per commensurationem ad tempus, nihil omnino addubitabimus, quin nunc saltem post elapsas infinitas seculorum myriades, nos∣cant Pater & Filius se mutuo ardore, eoque justissi∣mo, non minus quam infinito aeternum dilexisse. Non dubitabimus quin approbent suum velle & ve∣lint velle, & velint se notionaliter diligere: quod nunc ipsis inesse intelligimus, semper fuisse non non dubitemus: Domini sunt & fuerint sui actus, sponte se dilexerunt & diligunt: Ergo actus ille di∣lectionis vere liberrimus, nec ut naturae foetus con∣siderandus, sed ut liberrimae voluntatis motus ple∣nissime spontaneus. At simul etiam necessarius est, nec poterat aut potest non esse, cum nequeat Deus aut seipsum odisse, aut seipsum non amare. Fateor omnino, & ex hoc ipso concludo quod superius dix∣ere tot Patres, stare necessitatem cum ipsa libertate, nec indifferentiam ipsi esse essentialem.

Augustinus lib. 1. operis imperfecti contra Julia∣num fol. 150. objicienti Iuliano, Liberum non est, nisi quod duo potest velle bonum & malum; respon∣det, Liber ergo Deus non est, qui malum non po∣test velle: siccine laudas Deum ut ei auferas liber∣tatem? An potiùsi intelligere debes esse quamdam beatam necessitatem, quâ Deus injustus esse non po∣test? Igitur stat suprema ratio libertatis in Deo cum necessitate se amandi, nec aliqualiter peccandi, quae in eo non aliud est quam firmissima, indeficiens, aeterna & immutabilis voluntas seu amor justitiae, ae∣quitatis atque fidelitatis erga se; non potest se non amare; erga nos si loqui vult, non potest nisi ve∣rum dicere; sipromittit, fidelis est, & se negare non potest.

En igitur indifferentiam specificationis a Deo re∣motam. Restat sola indifferentia agendi & non agen∣di, quae propria est exercitii; sed ista in Deo pror∣sus periit, hoc ipso quo semel immobili voluntate voluit arque statuit, quid in singulis circumstantiis agendum sit, quam retractare non potest. Qua∣propter si hoc duntaxat est esse liberum, indifferen∣tem esse ad agendum & non agendum, liber fuisse Deus dici potest, liber vero esse non potest: imo vero nec liber fuisse dici potest. Quando enim liber fuerit, cum ab aeterno, hoc est, sine ullo initio, sem∣per ad agendum vel non agendum determinatus fue∣rit? An ad instantia rationis veniendum erit, ut re∣alem in Deo libertatem invenire possimus? Vel er∣go & esse & fuisse semper liberum oportet, vel nun∣quam fuisse, nec esse, quod est impium cogitasse.

Hoc ipsum quod in Deo ostendimus, videndum est modo in Angelis & hominibus qui viatores esse desierunt. Certe quotquot horum aeternam felici∣tatem sunt adepti, necessario immutabiliter Deum amant, & tamen eos in hoc bono liberos asserue∣runt superius Sancti Patres. Nimirum non impetu concitantur ut bruta, nec pondere suo ruunt in cen∣trum suae quietis ut lapides, sed ex rationis plenissi∣mo, tranquillissimo serenissimoque judicio judicant sibi diligendum esse Deum, quem vident infinite diligibilem, & in hoc se sanissime judicare judi∣cant: ex voluntate vero amando sequi rationem volunt, & hoc se velle volunt & cessare nolunt, & toto charitatis aestu Deum amare satagunt, ideo & seipsos movent, & sui actus dominium perfectissi∣mum habent, vel in ipsa vel per ipsam quam sibi imponunt immutabilem diligendi necessitatem li∣berrimi existunt. Ut non frustra aut inconsulte dix∣erit Divus Thomas in 4. dist. 48. q. 10. quod respe∣ctu amo••is beatifici, erit sempiterna & libera electio. Et Divus Bonaventura rationem assignans & mo∣dum explanans in 2. dist. 25. q. 2. Necessitas coacti∣onis repugnat libertati arbitrii, necessitas verò im∣mutabilitatis non pro eo quod arbitrium dicitur libe∣rum, non quia sic velit hoc, ut velit vel velle possit ejus oppositum, sed quia omne quod vult appetit ad sui ipsius imperium, quia sic vult aliquid, ut velit se velle illud, & ideo in actu volendi seipsum movet & sibi dominatur; & pro tanto dicitur liberum, quamvis immutabiliter ordinetur ad illud.

Praeterea volunt Scholastici idcirco Deum nunc esse liberum, quia in illo instanti rationis liber, hoc est, indifferens fuit, & ex propria libertate se deter∣minavit, in qua determinatione propter naturae voluntatisque constantiam immutabilis permanet. Hoc si Scholasticis sufficit, nulla ratio superest cur non & perpetuam illam justitiae voluntatem seu a∣morem beatificum, quo beati Angeli & homines peccare non possunt, liberrimam voluntatem esse contendant. Est enim certissimum Angelos & ho∣mines qui beati fiunt, ita libera indifferentique vo∣luntate justitiam elegisse, propriaque se libertate determinasse ad diligendam pietatem & justitiam & in ea perseverandum, sicut Deus ad opera quibus vel creaturas vel aliquid in creaturis operatur. Non enim imaginandum est aliam Beatis infundi cum beatitudine voluntatem, quae propter perpetuam determinationem non sit libera, sed eadem omni∣no voluntas libera, seu amor justitiae liberrime sus∣ceptus in via, sine ulla mutatione firmior, & ar∣dentior, & jucundior in patria perseverat, dicen∣te Apostolo, Charitas non evacuatur. Igitur si im∣mutabilitas naturae in Deo non extinguit primige∣niam electionis libertatem, ideoque Deus quamvis immutabilis & ad unum determinatus, nihilominus liber intelligitur, quia in illo primo signo rationis concipitur fuisse indifferens: certe immutabilitas gratiae in Beatis quae naturalem Dei immutabilita∣tem non adaequat, sed solum imitatur, multo mi∣nus eorum libertatem interimet, aut ullatenus prohibebit quin, quantumvis immutabiles & de∣terminati, revera tamen dicantur liberi, qui o∣lim plane indifferentes, hanc sibi immutabilita∣tis determinationem & necessitatem voluntate liberrima elegerunt. Stat ergo in beatis Ange∣lis & hominibus libertas sine indifferentia.

Sed & stat quoque in peccantibus Angelis, seu semetipsos amantibus, ut in damnatis homi∣nibus, quorum voluntas in malo obfirmata & ad malum determinata in aeternum sive naturae con∣stantia, sive gratiae destitutione, sive damnatio∣nis aequitate & pondere, stabilis perseverat: quam tamen nemo dixerit esse minus liberam, etsi non alia quam illa ipsa, quam dixi, consi∣deratione qua dicitur Deum esse liberum, quia se ipsum libere sua voluntate determinavit. Ita Divus Thomas q. 16, de malo, a. 5. 0. & ad 6. & 8. Secundum modum naturae suae competit Angelo ut immobiliter haereat ei quod per propriam volunta∣tem elegit, unde sicut motus aversionis à Deo fuit in diabolo voluntarius, ita etiam & quies in eo quod voluit est voluntaria; nam voluntariè perseverat in malo, sed tamen voluntas ejus in hoc immutabiliter manet determinata. Et Divus Ber∣nardus loco supra citato: Nec Deus caret suo libero arbitrio, nec diabolus: quoniam quod ille esse non potest malus, non infirma facit necessitas, sed fir∣ma in bono voluntas, & voluntaria firmitas; quod∣que is non valet in bonum respirare, non aliena facit violenta oppressio, sed sua ipsius in malo ob∣stinata voluntas ac voluntaria obstinatio. Igitur probatissimum manet, non esse essentialem liberta∣ti per se spectatae indiffesentiam, posseque sine hac libertatem subsistere, & cum inevitabili agendi ne∣cessitate componi, dummodo haec necessitas oria∣tur ab ipsa voluntate & ab immutabili firmitate & complacentia qua suo objecto inhaeret & agglutina∣tur.

Objicies vel ipsum Divum Augustinum vel alios sanctos Patres, qui liberum arbitrium definiunt in∣terdum per indifferentiam, vel per potentiam bo∣ni & mali.

Respondeo, quod talis definitio non est per es∣sentialia; sed quemadmodum Ambrosius lib. de ar∣ca Noe cap. 4. & Augustinus lib. de ordine c. 11. & lib. de quantitate animae cap. 25. hominem defini∣unt Animal rationale mortale, non quod credi∣derint esse de essentia hominis, quod sit mortalis, aut quod immortalitas glotiosa destructura sit nostram naturam; sed quod intenderint definiendo homini in hoc statu infelici, in quo moriendi necessitas est naturae omnium hominum conditio inseparabilis. I∣ta etiam ideo vel ipsi vel alii definientes liberum ar∣bitrium indifferentiae meminere, non quod existi∣ment libertatem stare non posse sine hac indifferen∣tia, sed quod libertatem considerent qualis in homi∣nibus reperitur in hac vita huic annexam indifferen∣tiae. Fuit igitur eorum scopus, non tam definite na∣turam libertatis in se spectatae, quam ejusdem con∣tra Manichaeos probare existentiam, quae ex indif∣ferentia,

omnibus hominibus, dum hic vivunt, com∣muni, manifeste convincitur: Ut enim passiones hu∣manae, doloris, famis, sitis, lassitudinis, somni, sunt veritatis naturae nostrae certissimi indices, quibus se ideo Christus subjecit, ut se verum hominem com∣probaret: nec tamen dici potest, quod sint essenti∣ales naturae nostrae, quodque qui his carebunt in caelo Beati, desinant esse homines: ita verissime quisquis hanc habet indifferentiam et potest facere bonum et malum, operari et non operari, necessa∣rio liber est, quamvis dici nequeat quod quisquis hanc perdit indifferentiam, perdat et libertatem.

CAPUT. IV.

Stare posse meritum sine indifferentia & cum ipsa agendi necessitate.

QUae de libertate probavimus, nunc de merito lubet ostendere, quanquam unum ex altero probatum maneat, et qui primum admiserit, nequeat de posteriori dubitare.

Imprimis praeter Auctores superius allegatos et loca ex iis adducta Divi Thomae suffragium habe∣mus manifestum, dum is in 1 p. docet, Angelos meruisse in primo suae creationis instanti, et simul definit non eos aliquam habuisse indifferentiam ad primam illam operationem quae erat ad unum de∣terminata et necessario bona.

Rursum idem statuit dum docet necessitatem a∣moris in Beatis nequaquam obstare merito, si sta∣tus ipse beatitudinis huic non repugnaret. Sic e∣nim 2 2. q. 4, a. 4 0. dicit. Quod voluntas vi∣dentis Dei essentiam ex necessitate amat, quicquid a∣mat sub ordine ad Deum. Et postea 2, 2, q. 182, a. 2, ad 2. asse••it illum ipsum amorem a quo remo∣verat indifferentiam et adstruxerat necessitatem, esse per se meritorium, nisi conditio ipsius status perfectae beatitudinis, ulterioris progressus meritum excluderet. In statu (inquit) felicitatis futurae homo pervenit ad perfectum, & ideo non relinquitur locus proficie di per meritum; si tamen relinquere∣tur, esset efficacius meritum propter majorem chari∣tatem. Similiter 3 p. q. 19, a. 3, ad 1, negat D. Tbomas posse Christum in caelo quidpiam me∣reri, non ex agendi necessitate ad unum determi∣nante, sed ex ipsa ratione status. Christus (in∣quit) meruit per charitatem, in quantum erat cha∣ritas non comprehensoris sed viatoris; & ideo quia nunc non est viator, non est in statu merendi.

Adhuc in 3. dist. 18. a. 2 ad 5. dicit, quod e∣tiamsi liberum arbitrium Christi esset determinatum ad unum numero, sicut ad diligendum Deum, quod non facere non potest, tamen non ex hoc amittit liber∣tatem aut rationem laudis sive meriti, quia in illud non coacte sed sponte tendit, & ita est actus sui dominus. Nimirum perstat D. Thomas in suo illo centies re∣petito principio, quod sola necessitas coactionis tollit libertatem & facit involuntarium, & ideo excludit rationem laudis & meriti, non autem necessitas immu∣tabilitatis, complacentiae, aut firmatae voluntatis in benum. Ita 2 2. q. 88. a. 3 ad 3, et q. 186, a. 2, ad 2. et 1. p. q. 62, a. 8 ad 3. et in 3. dist. 12, q. 3, a. 1 ad 3. et alibi passim.

Addo his Divi Thomae et superius adductis Pa∣trum et Scholasticorum auctoritatibus ponderatio∣nem argumenti efficacissime a summo Christianae fi∣dei mysterio deprompti et a praefatis Auctoribus sae∣pe insinuati ad ostendendam libertatis et meriti cum ipsa agendi necessitate concordiam.

Petitur hoc argumentum e libertate et merito Christi Domini dum esset in hac vita: negari siqui∣dem non potest absque everso Religionis funda∣mento, quin Christus Dominus liber fuerit, et me∣ruerit in iis ipsis actibus, in quibus nullam potuit habere indifferentiam. Sumo hujus rei exemplum in ea morte quam ex Patris praescripto debuit per∣ferre: haec enim quamvis in se esset objectum in∣differens voluntati Christi, at ut jussa a Patre non poterat non acceptari a Christo, quia quamvis in sensu diviso posset Christus non mori, ut et caetera opera ei per praeceptum imposita non implere: at in sensu composito jam nullus remanebat locus in∣differentiae: Cum qui non poterat habere indifferen∣tiam ad peccandum vel non peccandum, non etiam poterat esse indifferens ad obediendum vel non o¦bediendum. Q••omodo ergo fuit liber circa hoc praeceptum formaliter sumptum, si non habuit fa∣cultatem indifferentem ad utrumlibet? Quomod•• libere obedivit, qui non obedire non potuit? Li∣bere quidem obedivisse in morte appetenda certissi∣ma res est, cum ex communi omnium consensu, ubi non est libertas, nullus sit locus merito; nec per consequens potuisset Christus promereri salu∣tem nostram in ea oblatione, si non in ea offeren∣da liber extitisser. At quomodo liber, si non est li∣bertas sine indifferentia, nec libere fit, nisi quod omitti aut non fieri potest? Tenebatur Christus praecepto Patris mortem imperantis, Ioann. 6. Non veni ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem Patris qui misit me. Ioann. 10. Nemo tollit animam meam, sed ego pono eam, & iterum resumo eam: hoc mandatum didit mihi Pater. Ioann. 18. Calicem quem dedit mihi Pater, non vis ut bibam illum? Phi∣lipp. 2. Factus obediens usque ad mortem. Erat Christus ut peccati aut criminis, sic & cujuscumque vel levis imperfectionis incapax, ut posset se sub∣trahere nedum ab imperio & praecepto Patris, sed nec a quibuscumque vel levissimis quae ei quomodo∣cumque placita intellexisset; quomodo ergo indif∣ferens in morte appetenda? Mori debuit sub prae∣cepto, non potuit non velle obedire: ergo non indifferens ad mortem. Si non indifferens, quo∣modo liber? Sed si non liber in obediendo, quo∣modo salutem nostram potuit mereri per hunc a∣ctum obedientiae? & quomodo dicit Paulus, Factus obediens usque ad mortem, propter quod & Deus exal∣tavit illum, &c.

Variis effugiis eludunt hoc argumentum indiffe∣rentiae protectores, dum dicunt, non fuisse mortem Christo imperatam secundum omnes circumstanti∣as, nec ex motivo diversarum virtutum, in quibus e∣ligendis & exercendis libertatem habuerit. Verum non tangitur, ne dicam evacuatur per has evasio∣nes difficultatis nervus, qui in eo est, ut ostendatur libertas Christi in observatione praeceptorum; sive legis naturalis, sive legis positivae & paternae, in qua quia praefati Auctores feu recentiores Theologi non vident indifferentiam, sic nec admittunt liber∣tatem. Ideoque cum pernegent Christum fuisse liberum circa praecepta, recurrunt ad nescio quas circumstantias & virtutes non jussas ex praecep∣to, in quibus vel aliquam saltem libertatis umbram Christo condonant, removentes con∣sequenter

omne meritum & laudem ab ipsius obe∣dientia & praeceptorum observatione: cui nihilo∣minus Paulus Apostolus omne meritum adscribit, Factus obediens usque ad mortem, propter quod & Deus exaltavit illum, &c.

Non ergo est quaestio de salvanda Christi liberta∣te in his quae justa non erant, sed de ea comproban∣da in o•…•…i••e ad praecepta, cum obedientia essentia∣liter p•…•…e•…•… tum respiciat, asseratque deinde Apo∣stolus C•…•…um in obediendo fuisse liberum, dum eum •…•…i in obediendo meruisse, cum tamen non poster non ob•…•…ite. Difficultatem in hoc in∣v••niu•…•… ••raefati recentiores; sed certe vel haec sola difficultas qua se torquent, in salvanda in his acti∣bus alioquin nec••s••ariis, Christi libertate, per∣magnum mihi est argumentum, quod notio quam habent de libertate, non sit vera nec adaequata, cum eos impediat ne eam agnoscant ubi supreme eminet. Fatentur ut fateri debent, potentiam peccan∣di necesse libertatem, nec partem libertatis, quod∣que e contrario summa libertas sit, non posse pecca∣re, ut expresse cum Divo Augustino & Divo Tho∣ma universa docet Theologia; & tamen dum inqui∣runt quomodo Christus potuerit esse liber, in hoc uno haerent, quod peccare nequiverit, sicque, ve∣lint nolint, ideo vix eum audent tueri liberum, quia norunt summe & supreme liberum. Ridiculam prorsus contradictionem! & illi plane similem qua quis admisso quod claudicatio nec fit ambulatio, nec pars ambulationis, sed turpissimus in ambulance de∣fectus, mox ideo negate vellet Patrum ambulare, quod videret Petrum non claudicate. Si Christus obnoxius fuisset pecc••co ut caeteri hominum, nihil laborassent in a••noscenda ejus libertate: at quia non in eo vide•• q••od ad libertatem non confert, sed libertati multum detrahit (posse peccare) jam li∣ber non est, utque aliqualem in eo salvent liberta∣rem, quaerunt aliquam in eo potestatem si non pec∣candi, at saltem minus perfecte & divine operandi, multa agendo absque expectato Patris sui nutu, in quibus, inquiunt, non fuisset liber, si ea Pater ei jussisset, quia jubenti Patri non obedire non potu∣isset. Intricatam plane Philosophiam & quae seip∣sam turpiter collidit!

Spinas nimirum repetiunt & punguntur, ubi ro∣sas colligerent si non ab antiqua & Patrum & Scho∣lasticorum doctrina recessissent: haec ipsa quippe non peccandi necessitas, quae eos absterret ne liber∣tatem discernant in actionibus Christi perfectoribus, eas ipsas actiones supreme liberas eis ostendisset, eo∣que liberiores quo magis n••cessarias. Audissent e∣nim dicentes Divum August num, Thomam, Bo∣naventuram & alios supra allegatos, quod necessi∣tas coactionis repugnat libertati arbitrii, non autem necessitas immutabilitatis; & quod necessitas coacti∣onis tollit rationem meriti, necessitas autem immuta∣bilitatis ex interiori voluntatis inclinatione & virtu∣osi habitus perfectione procedens, non laudem, non me∣ritum virtuosi actus tollit, sed perficit, auget, non minuit.

Talis omnino fuit Christi necessitas felicissima, secundum quam non poterat non obedire Patri. Num enim in hac illatam aliquam vim externam putas, quae eum ad obedientiam cogeret? Num de∣terminationem aliquam servilem, qualis reperitur in brutis, quae non tam agunt quam aguntur ex prae∣sentia objecti & apprehensione phantasiae? Nec hoc delilaret ipsa impietas. Unde ergo ipsi tam arcta necessitas ad paternas leges, nisi ex ipsissima ejus voluntate tam firmiter bono cohaerente & tam immobiliter Deo adfixa, ut non posset vel minimum ab ejus nutibus recessisse. Augustinus lib. de corr. & grat. cap. 11.

Neque enim metuendum erat ne isto ineffabili modo in unitatem personae a Verbo Deo natura humana suscepta, per liberum voluntatis peccaret arbitrium, cum ipsa susceptio talis esset, ut natura hominis ita a Deo suscepta, nullum in se motum malae voluntatis admitteret. Et lib. de praedest. Sanct. cap. 15: An ideo in illo non libe∣ra voluntas erat et non tanto magis erat, quanto minus servire peccato non poterat?

Demum ad hujus lucidissimae veritatis plenam intelligentiam deponendae anticipatae opiniones, quae mentem praeoccupant, e•• con••ulendum rationis naturalis vel solum lumen, a quo prorsus abhorret, ut dic••m••r nos liberi in obedientia ad Deum, quia obedimus nutanti voluntare et ad singula momenta pene defectura. Christus vero, quia forti, quia plena, quia infracta voluntate obedivit, non ei libere obediverit, obedivit ex amore et consummata illa charitate qua in Patrem aestuabat: nihil autem amo∣re liberius, nec quidquam tam libere fit, quam quod fit ex amore.

Num, quaeso, risu et sibilis foret dignus qui suc∣censeret puero quod non libere Patri suo obediat, quia tam impense Patrem diligit, ut prae amoris magnitudine nequeat vel minimum ejus praeterisse mandatum? Quis tam insulse philosophatur, ut dicat, mulietem parum sui viri amantem, libere magis aegro assidere quam quae tota erga virum in amores colliquatur: quod quae parum diligit, ple∣nam habeat sui operis indifferentiam, et tam sit patata deserere quam assidere: quae vero ferventer amat, toto sui amoris pondere quasi suavi simul et ineluctabili necessitate trahitur, ut in aegri solatia se totam impendat? Quis dicat generosum mili∣tem, ad defectionem et proditionem in suum Prin∣cipem magna praemiorum spe sollicitatum, parum aut nihil apud Principem meruisse dum non consen∣tit, quod innata animi nobilitate adstrictus, et sum∣mo in Principem amore quasi religatus, nequiverit fidem suam prodere, quam forte prodidisset, si minus sui Principis amans, aut minus animo nobi∣lis extitisset? Mentem exuerit qui hoc dicat, nec potius videat quod quo arctiori necessitate adstrin∣gitur puer ut Patri obediat, mulier ut viro assideat, subditus ut Principi serviat: eo et magis libere a∣gunt, et plus laudis merentur, ex quo ista necessitas non est necessitas coactionis aut violentiae quae minuit laudem actus virtuosi, quia opponitur voluntario (ait Divus Thomas) sed est necessitas complacentiae ex interiori voluntatis inclinatione procedens, hoc est, ex ardentissimo affectu filii in patrem, conjugis in virum, et subditi in Principem. Haec enim ne∣cessitas (addit D. Thomas) laudem virtuosi actus non minuit, sed auget, quia facit voluntatem magis intense tendere in actum virtutis, & minus ab eo de∣ficere. Et ideo quo magis augetur necessitas, eo et libertas: cumque summum suae perfectionis at∣tigerit, ut in Christo & Beatis, qui Deum amant immobiliter, eique obsequuntur immutabili necessi∣tate, tunc quoque & libertas perfecta est ac plane consummata.

Igitur Christi erga Patrem praestita toto vitae de∣cursu obedientia, er maxime in sui ipsius offerendo per crucem sacrificio, ut fuit actio supremi meriti,

ita & fuit supremae libertatis, quamvis simul & se∣mel fuerit supremae necessitatis, ex quo impossibile erat, quod dilectus hic Filius dilecto Patri non obe∣diret. Nec vero ad haec concilianda opus est falsis subtilitatibus cerebrum implicare, sed solum me∣minisse illius quod ait D. Bernardus, Ideo in obedi∣entia libero non caruisse arbitrio, quoniam quod non posset non obedire, non infirma faciebat necessitas, sed firma in bono voluntas & voluntaria firmitas.

Stat er••o quod in hoc & superiori capite proban∣dum assumpsimus, indifferentiam non esse essentia∣lem libertati aut merito, nec simplicem necessita∣tem, qualis est complacentiae & immutabilitatis, libertati aut me••ito repugnare.

CAPUT. V.

De sensu composito & diviso.

SECTIO PRIMA.

Ezponitur nodus controversiae inter Molinistas & Sanctorum Augustini & Thomae Discipulos circa liberi arbitrii cum gratia efficaci con∣cordiam.

EOs hactenus sensus examinavi, quos controver∣sae propositionis cortex primo velut intuitu re∣praesentat. Distinxi pravos & damnatos a bonis nec damn••bilibus, dum ostendi in primo capite ille∣gitimam Baii doctrinam de libertate aut peccato primis concupiscentiae motibus attributo, religio∣sissime fuisse damnatam. Dum in secundo capite insinuavi indifferentiam ad bonum & malum ab homine via ore non nisi erronee posse negari: Dum∣que demum in tertio & quarto capite per rationes Theologicas & ex Patrum solidissima mente, a qua ple•…•…que recentiorum satis inconsulte & inadver∣tenter recesserunt, libertatem cum agendi necessi∣tate composui, & absque ulla indifferentia stare posse demonstravi.

Deregendus superest praecipuus & secretior finis qui Molinistas movit ut propositionem controver∣sam miro ambiguitatis studio implicatam connecte∣rent, & a Sede Apostolica damnandam postularent. Quid enim quaerunt? Num ut per damnatam hanc propositionem damnetur sensus Baii tanquam a Jansenio renovatus? Non hoc quaerunt qui Jan∣senium aequssimae Baii damnationi subscripsisse cer∣to certius norunt. Num ut indifferentia, tum con∣tradictionis tum contrarietatis, putetur ab homine, dum vivit, inseparabilis? Norunt & hoc etiam a Janseno millies assertum, ac velut fidei dogmata contra Calvinum & alios hujus seculi novatores, ex Augustino Scripturas ubique allegante, firmiter constitutum. Num ut non liceat deinceps opinari Deum & Beatos in sua felicitate, aut daemones & damnatos in suis aerumnis liberos esse, nec tamen indifferentes, sed immutabilis voluntatis necessi∣tate illos ad bonum, & hos ad malum esse deter∣minatos? Non hoc etiam quaerunt, qui ignorare non possunt, id olim venerabili Patrum antiqui∣tati constanter acceptum, id nec ab hodiernis e∣tiam Scholis ita exulat, quin absque aliqua cen∣surae formidine & licuerit semper, & liceat nobi∣lissimis Scoti Discipulis, se etiam ex frequenti Divi Thomae suffragio non inaniter protegentibus, vel in ipsa Spiritus Sancti aeterna ac pet se primo neces∣saria processione libertatem asserere? Non igitur hoc quaerunt, quod se expresse obten••utos sperare nequeant.

Solius gratiae Christi efficacis & humanorum cor∣dium omnipotentissima facilitate vict••icis, eversioni intendunt; huic cum Pelagio bellum indixere, & huic ab Ecclesiae fide eliminandae suas disponunt machinas. Quamvis igitur omnia fort••ssis supra∣dicta quaerere se simulent, & quasi male a Jan••enio asserta mentiantur, ea quae sub unius propositionis censura & damnatione proscribenda sollicitent, non tamen haec quaerunt, sed per haec aut in toto aut in parte obtenta, insidiantur solidissimae veritati, quam, licet a Censoribus impensatam, a Judicibus intactam, & a sententia nota penitus immunem, volunt tamen velut formaliter damnatam ex proba∣bili apud imperitos consequentia se posse traducere. Diffidunt quippe de suae causae aequitate, quam in Fausto, Cassiano, & aliis Semipelagianis Massilien∣sibus lugent totius Ecclesiae maledictis eversam. Vident quam se periculosae viae commiserint. Sed quo imprudentiam suam in suscepta semel doctrinae Catholicae impugnatione ipsa facti contumacia co∣honestent: &, quod perseveranter agunt, pruden∣ter inchoasse judicentur: nihil relinquunt intenta∣tum, ex quo quodammodo sperent se, si non vi∣ctoriam assecuturos, saltem adversae sibi partis jura perturbaturos.

Admittunt omnes Divi Augustini & Divi Tho∣mae Discipuli plenam in homine, dum vivit, ad bene vel male agendum indifferentiam, quam nulia tollat gratiae quantum cunque efficacis determinatio. Admittunt liberum hominis arbittium, etiam sub moventis gtatiae delectatione constitutum, adhuc tamen posse bonum, ad quod movetur, non tan∣tum non facere, sed etiam facere malum. Verum quia non admittunt, quod olim contentiosissime postulabat Pelagiusi, & constantissime negabat Au∣gustinus, posse componi actualem creatae voluntatis dissensum cum ipsa actuali motione gratiae efficacis, seu (ut in Scholis loquuntur) dicunt motionem efficacem Divinae gratiae non tollere a libero arbi∣trio indifferentiam, aut vero inferre necessitatem sensus divisi, sed solum sensus compositi, hoc est u∣no verbo, & libertatem salvant & gratiae efficaciam. Hinc Molinistarum adversus eos incitata contentio, & ferocissimus armatus furor, qui quod desperet se posse unquam perfringere aut penetrare, tenta∣tum hactenus frustra hunc sensus compositi & divisi fortissimum clypeum, quo rubiginosa Pelagianorum tela, adversus libertatis & gratiae concordiam im∣missa, cuncta facillime eliduntur, de eo ab eis per dolum & insidias subtrahendo astutissime cogi∣tavit.

Hoc totum controversae propositionis fabricandae & apud Sedem Apostolicam criminandae arcanum secretissimum: si enim obtinerunt Molinistae dam∣nari propositionem quae asserit, ad merendum & de∣merendum in statu naturae lapsae non requiri in homine libertatem a necessitate, sed sufficere libertatem a coactione, mox inferent audacissime, damnatam e∣tiam necessitatem sensus compositi, de qua tamen Sedes Apostolica nec per somnium cogitaverit, ex∣ultabuntque exultatione pessima, & orbem inple∣bunt camoribus, explo sam gratiam Christi effica∣cem

& consecratam gratiam Molinisticam; quod non aliud esset quam damnatam erroris omnium seculorum fidem, & declaratam Pelagii innocen∣tiam.

SECTIO SECUNDA.

Distinctionis sensus compositi & divisi necessi∣tas in rebus Theologicis ostenditur.

COnstat imprimis hanc sensus compositi & di∣visi distinctionem prorsus ad infinita necessa∣rium, nobi••que olim ab Aristotele indicatam in 1 Elench. cap 3, usurpasse millies Divum Thomam in sua Theologia, ubi & necessitatem sensus compo∣siti explicat interdum per nomina aequipo••lenti••, necessitatis ex suppositione, necessitatis conditionat••, necessitatis consequentiae, necessitatis de dicto, necessi¦tatis immutabilitatis & infallibilitatis. Necessi••a∣tem vero sensus divisi exprimit sub nominibus ne∣cessitatis simplicis, absolutae, consequentis, dere, & coactionis. Usi sunt & eadem distinctione in ma∣teria de praedestinatione, gratia & libero arbitrio, Divus Augustinus lib. de civit. Dei cap. 10. & lib. de praedest. Dei, cujus locus refertur a Gratian. cap. Vasis i••ae. II. Quamvis 23, q 24. S. Prosper de vocatione gentium. cap. 18. D. Anselmus lib. de concordia praedest. & lib. atb. cap. 10. Concilium Coloniense in enchiridio Christianae institutionis, de Sacramento poenitentiae. Boetius Severinus a. Di∣vo Thoma & Scoto relatus, Magister Sententiatum in 1. dist. 28. Alexander de Hales, Divus Bona∣ventura, Scotus, & quotquot post illos fuere Theo∣logi Scholastici.

Hujus siquidem distinctionis necessitas talis est, ut nequeant sine illa aut apte exponi, aut in concor∣diam revocari, multa quae alioquin in sacris Lite∣tis & Conciliis videntur dissonantia. Duo hujus ••ei exempla profero. Definit Concilium Trident. sess. 6, c. 5, & can. 4, quod semper cum Augustino & Thoma docuerant antiquiores Theologi, Homi∣nem a Deo per gratiam motum & excitatum posse ab∣jicere inspirationem divinam, illique dissentire si velit. Quomodo, quaeso, haec Concilii definitio consonet cum variis Scripto ae locis, in quibus dicitur, posse ne∣minem dissentire aut resistere volenti aut moventi Deo? Esther 13. Pr. 7.3. Isa. 14, 46, 47. & Rom. 9. Quis dicat aut Concilium Tridentinum Scripturis repugnare, aut Scripturas Concilio? Certe per hanc solam distinctionem possunt conciliari, ut intelli∣gantur Scripturae loquutae in sensu composito, Tri∣dentini vero Patres in sensu diviso. Rursum quis audiat Joannem Apostolum 1.1, dicentem, Om∣nis qui natus est ex Deo non peccat; sed nec peccare potest, quoniam semen Dei manet in illo? An non natus est ex Deo David? An non Petrus Apostolus? An non justi alii plerique, quos tamen post acce∣ptam gratiam & potuisse peccare, & turpiter peccasse Scriptura commemorat? An ergo Scrip∣turae contraria? Nequaquam: peccare enim pos∣sunt justi absolute & simpliciter in se spectati & in sensu diviso; At ut justi, ut ex Deo nati, ut semen divinae gratiae in se habentes non peccant, nec pec∣care queunt in sensu composito: sed ex necessitate conditionata & suppositionis impeccabiles sunt. Implicat enim haec duo simul esse vera, quod scili∣cet aliquis sit natus ex Deo, hoc est, existat in gra∣tia, & quod simul peccet mortaliter: quand oquidem gratia & peccatum mortale in eodem subjecto simul sic non possint. Dictum igitur Joannis Apostoli sic explicatum nullam facit difficultatem, quod sine hac distinctione esset intolerabile.

SECTIO TERTIA.

Sensus compositi & divisi germana intelligentia, & ad concordiam gratiae cum libero arbitrio applicatio.

NE errari contingat in explicatione sensus com∣positi & divisi, aperienda est spontanea Mo∣•…•…starum hallucinatio, qui in suam & olim Pela∣gianorum laesae libertatis querelam possint probabi∣liter ingerere, aliter hos sensus intelligere se fin∣gun•• quam sint intelligendi. Dicunt enim 1 1.1 hanc Thomistarum propositionem, Liberum arbi∣trium mot••m a Deo potest dissentire in sensu diviso, & non potest d••ssentire in sensu composito, sic esse in∣teligendam, quod quandiu motio divinae gratiae est in nomine, ille nequeat dissentire, sed necessario converratur: ab••ata vero motione illa efficaci, tunc po••e••it dissentire & non converti. Non, inquam, est iste verus sensus hujus propositionis, sed sensus a Molinistis egregie confictus, & tanquam haereti∣cus ac humanae libertatis penitus destructivus, falso adscrip••us Divi Augustini & Thomae Discipulis, cum tamen ab eorum mente sit alienissimus.

Certe tam clare & tam frequenter se isti expli∣cant 2 1.2 , ut nullus in eos supetsit calumniae locus. Supponunt doctrinam probatissimam & per se ma∣nifestam Aristotelis & D. Thomae 9. Metaph. lect. 10; quod in causa contingenti & libera simul est potentia ad utrumque oppositorum, quamvis ho∣rum altero actu efficiatur: non tamen est potentia ad opposita simul habenda. Sic enim in homine, quamvis actualiter aut sedente aut ambulante, est simultas potentiae ad sedendum aut ambulandum, non tamen est potentia simultatis, hoc est, potentia ad ambulandum & fedendum simul. Et similiter in patiete est simul potentia ad esse nigrum & ad esse album, quae non ab eo tollitur per actualem albe∣dinem aut nigredinem, non tamen est potentia ad esse simul album & nigrum, Et ratio est, quia po∣tentia ad unum actum non repugnat potentia ad actum contrarium; nec etiam repugnat actui con∣trario: Sed tota repugnantia & incompatibilitas est solum in ipsis actibus contrariis, qui simul & se∣mel reperiri nequeunt in eodem subjecto. Itaque juxta hanc doctrinam facillime explicant Thomistae

suam propositionem, liberum arbitrium efficaciter a Deo motum non posse dissentire in sensu composito; dum dicunt non componi aut combinari in hac propositione auxilium efficax cum sola voluntate creata aut sola potentia ad resistendum, sed cum ipso actuali dissensu & resistentia voluntatis. Nec enim hujusmodi auxilium habet repugnantiam & incompossibilitatem cum potentia & libertate dis∣sensus aut resistentiae voluntatis, sed cum solo ejus dissensu aut resistentia actuali.

Igitur si haec propositio, Petrus sedens non po∣test ambulare in sensu composito, non significat quod quando Petrus sedet amiserit aut potentiam progressivam aut libertatem ambulandi. Cum vero non sedebit, jam & potentiam & libertatem ambulandi recuperabit; sed significat ambulatio∣nem & sessionem esse actus simul incompossibiles in Petro. Ita & haec propositio, liberum arbitrium motum a Deo auxilio efficaci, non potest dissentire in sensu composito, non significat quod quando motio est efficax in homine, non posset dissentire si velit; ablata vero motione efficaci, tunc possit dissentire; sed significat motionem actualem auxilii efficacis & dissensum & resistentiam voluntatis in homine esse incompossib••lia, nec minus inter se pugnare quam pugnent in Petro sedere simul & ambulare, vel se∣dere & non sedere. Itaque sicut Petrus dum sedet, ideo liberrime sedere intelligitur, quia potest sur∣gere, potest non sedere, potest ambulare, quamvis ipsam ambulationem nequeat componere cum a∣ctuali sessione. Ita liberum arbirrium dum a Deo efficaciter movetur, ideo libertime moveri seu con∣sentire intelligitur, quia ad dissentiendum & quid∣vis aliud operandum, liberrimam retinet potesta∣tem, quamvis actum dissensus aut resistentiae non possit componere cum ipsa motione divina actu∣ali.

Omnem, si quae superest, difficultatem tollent quae superius diximus in examine secundae proposi∣tionis controversae c. 2 & 3, ubi ostendimus ex Di∣vo Augustino, motionem gratiae efficacis & bonam operationem nostram se inseparabiliter comitari. Ostendimus ex Divo Thoma, impossibile esse eum non moveri, quem Spiritus Sanctus movere velit. Osten∣dimus ex Thomistis & Bellarmino implicare contra∣dictionem, nec ab homine sanae mentis concipi posse, quomodo Deus actualiter moveat animam, & anima non moveatur actualiter, cum movens & motum sint correlativa. Haec enim omnia mani∣feste probant, motionem gratiae efficacis in volun∣tate non importare aliquam prioritatem temporis ante consensum ipsius voluntatis, sed solam priori∣tatem naturae, et quidem talem, quae dici nequeat prioritas existentiae, quasi in uno signo naturae ex∣istat motio efficax, et in alio signo existat consen∣sus voluntatis; ut enim diximus, movere et moveri correlativa sunt. Nec potest concipi Deus in ali∣quo instanti naturae seu existentiae movere, quin in eodem voluntas concipiatur mota seu consentiens. Tota ergo haec prioritas naturae consistit in depen∣dentia actus seu consensus voluntatis a gratiae pro∣motione. Caeterum in eodem instanti nedum temporis, sed et naturae, in quo verum est dicere, voluntas praemovetur per gratiae efficacis auxilium ad Dei amorem, in eodem verum est dicere, volun∣tas nunc libere elicit actum amoris: unde fit, quod ponere tale auxilium efficax in voluntate, est etiam ponere, quod eadem voluntas libere consentiat. Sicut ergo repugnat, quod Petrus sedens possit am∣bulare in sensu composito (quamvis alioquin, ut ostendimus, liberrime se••eat), quia nimirum in∣compossibiles sunt in Petro simul et semel sedere et non sedere: ita repugnat quod liberum arbitri∣um motum a Deo, et simul consentiens possit dis∣sentire in sensu composito (quamvis alioquin li∣berrime consentiat), quia nimirum incompossibiles sunt actualis consensus & actualis dissensus liberi ar∣bitrii.

His ita positis et explicatis, ingeminent Molini∣stae suas de laesa per gratiam hominis libertate que∣relas. Massilienses dicunt libertatem consistere in hoc quod, positis omnibus ad agendum requisitis, pos∣sit agere & non agere. Una hae distinctio sensus compositi et divisi ab Augustino et Thoma nobis porrecta, omnia erum argumenta retundet. Non enim necesse est, ut cum omnibus illis ad agendum requisitis, inter quae etiam caelestis delectatio seu gratia est, stet simul, ut non agat voluntas, sed solum ut possit non agere. In libero enim arbitrio quantumcumque ad agendum praeparato, imo de∣terminato et actu operante, requiritur, ut diximus, simultas potentiae ad operandum et non operandum, non potentia simultatis, ut videlicet simul agat et non agat, hoc est, ut clarius exposuimus, in libero arbitrio est potestas ad opposita, non tamen pote∣stas simul in se habenda: hoc enim nemo nisi insul∣sus dixerit. Hoc ergo sensu admittimus Molinistis, libertatem intelligendam, ut nimirum positis om∣nibus ad agendum requisitis, etiam caelesti quacum∣que dulcedine, praedeterminatione et auxilio gratiae efficacis praemoventis, stet simul, ut possit non velle, non autem ut simul non velit. Potentia e∣nim non volendi non repugnat omnibus illis ad volendum requisitis, sed solus actualis dissensus, quo actualiter non velit. Itaque in sensu diviso po∣test voluntas non facere id quod Deus per gratiam efficacem in ea operatur, in sensu vero composito nequaquam.

Horum utrumque insinuat Divus Augustinus, dum infirmitatem voluntatis humanae quae potest in pec∣catum deflectere, passim copulat cum indeclinabili gratiae firmitate, qua fit, ut invictissime nolit a bono, ad quod excitatur, averti. Lib. de corrept. et grat. cap. 12. Subventum est igitur infirmitati voluntatis humanae, ut divina gratia indeclinabiliter & insuperabiliter ageretur. Rursum: Et ideo quamvis infirma, non tamem deficeret, neque adver∣sitate aliqua vinceretur. Rursum: Infirmis serva∣vit ut, ipso donante, invictissime quod bonum est vel∣lent, & hoc diserere invictissime nollent. Ubi infir∣mitatem voluntatis allegat, ostendit ejus liberta∣tem absolutam, & in sensu diviso, quae etiam sub gtatia constitura, potest gratiae dissentire. Ubi in∣victissimam, indeclinabilem & insuperabilem gratiae actionem nominat, ostendit infallibilitatis seu sen∣sus compositi necessitatem, qua non possit voluntas ab opere bono ulla tentatione ita declinari, ulla ad∣versitate ita superari, ut actualis declina••io & supe∣ratio voluntatis una cum Dei gratia conjungatur. Id ipsum D. Thomas 1 2. q. 10. a. 4 ad 3: Si Deus movet voluntatem ad aliquid, impossibile est huic posi∣tioni quod voluntas ad illud non moveaetur (en neces∣sitatem sensus compositi & condionatam) non ta∣men est impossibile simpliciter (en libertatem sensus divisi & absolutam) unde non sequitur quod voluntas ex necessitate moveatur, simplici scilicet & absoluta,

quae sola cum libertate pugnat. Sic & in Boetium lib. 5 de consolatione, prosa ult. per ea•…•…dem di∣stinctionem sensus compositi & divi•…•… concordat Dei praescientiam cum rerum continge•…•… ••cens, Quae praevisa sunt a Deo necessario evenire in sensu composito, contingenter vero in sensu divise. S•…•…nt ipse ibi exponit necessario necessitate conditionata, non necessitatet absoluta. Vel, ut ipsemet lib. 1 cont. gent. cap. 67, neccessario necessitate consequentiae, non neces∣sitate consequentis.

Igitur necessitatem hanc sensus compositi in libero arbitrio sub gratiae motione constituto, tanquam ipsius libertatis humanae inimicam velle criminari, non aliud est, quam aut terminos non capere, aut manifeste delirare? sed nec delirio, nec terminorum ignorantia laborant qui eam criminantur, imo con∣sultissimo astu tentant, quod viribus nequeunt, & suppresso callidius apud Sedem Apostolicam tum hu∣jus necessitatis sic explicatae, tum gratiae efficacis nomine, quasi neutri immineant, & de neutra co∣gitent; propositionem controversam tanquam ma∣le sanam, Baianam, Jansenisticam, Calvinisticam, Turcicam, & diabolicam, simplici veritatis & Re∣ligionis zelo ementito damnari deflagitant, ut mox sub necessitatis nomine universaliter & aequivoce in damnata propositione expresso, damnatam etiam ipsam sensus compositi necessitatem, de qua Sedes A∣postolica ne quidem cogitaverit, stabilitam sensus compositi indifferentiam, proscriptam victricem Christi gratiam, & consecratam demum Massilien∣sem Molinae sufficientiam audacissime mentiantur, nequissime glorientur.

Haec bona eorum fides, quae, quia modo cognita, non eis quidquam proderit. Quamvis enim mil∣lies damnarerur propositio, quam damnari percu∣piunt, si non adhibita distinctione, sublata aequi∣vocatione, restricta universalitate, & semota omni ambiguitate damnatur, & in ipso damnationis de∣creto specialissimam censurae notam in necessitatem hanc conditionatam intorquet: non haec, inquam, in damnatione comprehensa reputabitur adeo libertati innocua, adeo vindex libertaris a Christo liberatae.

Meminerint Molinistae sibi per hanc ipsam allega∣tam sensus compositi necessitatem a P. Thoma Le∣mos & P. Didaco Alvarez obstructa saepius ora co∣ram summis Pontificibus Clemente VIII. & Paulo V. dum ad nauseam usque in variis Congregationi∣bus de Auxiliis pro libero hominis arbitrio contra Christi gratiam egregii bellatores caput quintum et canonem quartum sessionis sextae Concilii Triden∣tini pro sua causa adducerent, in quo definit sanctum Concilium, Hominem a Deo motum posse inspira∣tionem abjicere, eique, si velit, dissentire. Consu∣lant acta Congregationum, et videant contra reco∣ctam hanc crambem, quam jugiter recoquebant, assignatam sibi hanc distinctionem sensus compositi & divisi; admissam in libero arbitrio necessitatem conditionatam, seu in sensu composito, ut moventi gratiae consentiat; assertam libertatem absolutam & in sensu diviso ut dissentiat, & de hac explicatum tam fuse, et tam saepe, & tam luculenter Concilii locum, ut nec Judices, nec Consultores iam pati possent, quod inermis Bastida et prope exanimis pro sua saltem defensione, et ne inultus moreretur, ad excussum sibi pluries e manibus hoc pilum rursum vellet recurrere.

Igitur ut Conciliilocus, quem pro se tam expres∣sum mentiebantur, & tam ferociter intorquebant, hihil eis profuit quin causa caderent, sic nec quid∣quam proderit controversae propositionis obtenta proscriptio, ni ea nominatim hanc sensus compositi necessitatem profliget & confodiat. Profligabit autem (sic sperem securissime) cum Sedes Ro∣mana fiet Pelagiana, & adversus eam inferi portae praevaluerint, cum defecerit fides Petri, pro qua Christus rogavit ne deficiat, & cum suam Spiritus Sanctus deseruerit Ecclesiam, quam spopondit se nunquam desertutum.

Ut vero distinctius intelligant quid sint ab hac veritatis Sede reportaturi, quoties non per fraudem circuitus, non per aequivocationum labyrinthos, non per sensus propositionum ambiguos et imple∣xos, sed exerte, clare et distincte aliquid contra gra∣tiam Christi efficacem, aliquid in favorem gratiae Fausti Molinisticae definiri postulaverint; Audiant explicatissimam mentem Consultorum Congrega∣tionis de Auxiliis circa sequentes articulos, qui om∣nes ad rem nostram.

Ex actis Congregationis de Auxiliis.

QUi dixerit, gratiam qua Deus operatur in nobis velle & perficere, non sic movere volun∣tatem, nostram, ut ex virtute motionis Dei per eam operantis sit infallibile quod actu consentia∣mus & operemur, errat.

Qui dixerit, gratiam istam ad volendum & o∣perandum quae pertinent ad salutem, aut non esse ita efficacem, ut praeveniendo voluntatem nostram, ipsam vera & reali efficientia praemo∣veat, & faciat velle atque operari, aut sine ea posse aliquem actu velle & operari, errat.

Qui dixerit gratiam efficacem excitare, alli∣cere, invitare & suadere voluntatem, non tamen ita ut Deus efficaciter moveat voluntatem ipsam ad consentiendum: sed ipsa jam consentiente et cooperante, simul cum ea influat tantum in a∣ctum, errat.

1 2.1 Qui dixerit, efficaciam gratiae Dei, seu hoc quod est, auxilium gratiae esse efficax, pen∣dere a consensu et cooperatione liberi arbitrii hominis: aut liberum hominis arbitrium suo consensu et cooperatione efficere auxilium gra∣tiae efficax, adversatur doctrinae qua ab Ecclesia Dei definitum est, Deum etiam in illis quos vocat gratis, non expectare eorum voluntates seu consensum ad ipsos gratia sua adjuvandam, quasi ab ipsorum libero arbitrio sic penderet, quod consentiant vocationi, aut velint id ad quod sunt vocati, ut Deus hoc in iis non operetur efficaci sua gratia, sed ab iis expectet pro innata ipsis vo∣luntate, errat.

• Ita sentio Petrus Lombardus Archiepiscopus Ard∣macanus.
• Ita sentio Archiepiscopus Fr. Jo. de Rada Episco∣pus Pactensis, &c.
• Ita sentio Laelius Landus Episcopus Neritonensis.
• Ita sentio Fr. Hieronymus Pallantius Episcopus Bisontinus.
• Ita sentio Anastatius Abbas Farfensis Secreta∣rius.

• Ita sentio Fr. Io. Bapt. de Plumbino Ord. S. Aug. Procurator Generalis.
• Ita sentio Fr. Gregorius Nunnius Coronel Secre∣tatius.
• Ita sentio Fr. Iacobus le Bossu Doctor Sorbonicus, Religiosus S. Dionysii in Francia.

Notes

• 1 1.1

  Ita imponunt Thomistis Suarez lib. de concursu Dei c. 10. n. 5. & lib. 3. c. 9. n. 4.

  Molina 1 p. q. 14. a. 13. disp. 18. m. 2.

  Vasquez 14 p. q. 1. a. 13. disp. 68. c. 3 & 5.

  Coninc. de actib. supernatural. l. 1. disp. 2. dub. 3.

  Lessius de gratia efficaci, c. 3. n. 19.

  Meratius de grat. disp. 6. sect. 1. & alii communiter.
• 2 1.2

  Ita se explicant Capreolus in 1. disp. 38. q. 1 ad 2. art. 1. Ferrariensis lib. 1. cont. Gentl c. 67.

  Dominicus Soto de grat. & lib. arb. lib. 1. c. 16.

  Bannez 1 p. q. 14. a. 13. dub. ult. & 2 2. q. 10. a. 1. dub. 2. docum. 3. ad 4.

  Alvarez de auxil. disp. 25. n. 19. & disp. 92. num. 5 & 6.

  Ledesma q. unica de auxil. a. 12.

  Cabrera, Cumel, Salmanticenses, Gaspar & omnes passim Tho∣mistae.
• 1 2.1

  Ez Conc. Araus. can. 4 & 5.

  Aug. ep. 107. Petro Diacano, c. 9.

  Fulgentio de incarnat, & grat. c. 18, 28, 29, & 30.